Brahim Avdyli: EDHE NJËHERË PËR SHQIPONJËN DHE SHQIPTARËT

****

Kështu, nuk mund të dihet mirë e vërteta. Me gënjeshtra e me tradhëti ka filluar jeta prej Odiseut. Shkatërrohet e vjetra e zëvendësohet padiktueshëm me të renë. Valë pas vale shkojnë njëra pas tjetrës, duke i mbuluar gjurmët e vërteta. Ndërrojnë qëllimisht emrat e etnive, grupeve, ndërrojnë gjuhët, etj. por, nuk ndërrohet origjina e kombeve. Çdo gjë shkon artificialisht, “kjo ka qenë, jo kjo nuk ka qenë…”etj., të pa shkëputura, sepse gjurmohet jashtë fushave të shkencës, pa prova të mirëfillta të studimeve…

Të mos e harrojmë se të gjithë popujt e Evropës e kanë origjinën e tyre prej Polifemit, të martuar me Galatenë. Ai i ka lënë tre djemtë e tij: Ilirin, Galin e Keltin, prej të cilëve janë themeluesit e kontinentit. Gjeneratën e Polifemit e kanë quajtur mbinjerëz, hyjni, me trup shumë më të lartë se sa njeriu i ynë, ndërsa gjeneratat tjera i kanë quajtur gjysmë-hyjni. Në atë kohë njeriu ka qenë shumë më i besueshëm në të panjohurën, në formën e besimit, dhe nuk ka qenë aspak materialist. Bota ka qenë e ndarë në Lindje e Perëndim dhe jo sa duhet “e njohur”. Qytetërimi njerëzor ka filluar prej Ciklopit lab (nga Labëria, Shqipëri), me emrin Polifem dhe janë prirur prej Yjeve. Nuk kanë pasur tjetër njohuri. Ata janë quajtur Yllirët/Hyllirët.

Popullatat në zhvillim e sipër janë të titulluara me emrin “pellazgo-illire”. Në të folurën e përditshme e kanë përdorur shqipen. Shqipja, shqiponja janë më të shenjtat. Se si jetonin në tokë e përcjellnin shqiponjat te Hyjniu. Të gjithë provoheshin me gjëra të jetës e konsideroheshin se janë “të ardhur prej Yjeve”. Për t`a shpjeguar më bindshëm origjinën e tyre, janë mitologjitë. Prejardhja e tyre ishte “hyjnore”. Pra, lidheshin me Zotat.

“I verbër nuk është ai që nuk sheh, por ai që nuk dëshiron të shikojë!”[1]– thotë Dhimitri Pilika. Të parët tanë, që jetonin atëherë në trojet e quajtura si sot. p.sh.: “Tuqi”, “Bullgari”, “Rumani”, “Serbi”, “Bosnje e Herzegovinë”, “Mal të Zi”, “Kosovë”, “Shqipëri”, “Greqi”, “Maqedoni”, e më gjërë, në të tërë Evropën, ju besonin të gjitha shenjave të natyrës dhe i faleshin trupave të qiellit, diellit, hënës, yjeve, reve, erës, detit, e të tjera.

Të parët tanë i kishin të shejtërura në shpirt të pastërt të gjitha çka kishin të bëjnë me qiellin, si p.sh. vetëtima, rrufeja, uturima, apo të gjitha shenjat e natyrës. Kjo ishte besa e të parëve tanë[2], jo e të tri fiseve të ardhura si pushtues, shumë më vonë në parahistori, bashkë më bijtë e mërguave tanë, të shkuara deri atje. Prej tri fiseve, të cilat kanë ardhur si pushtues, merren së pari dorët, assirianët dhe fenikasit, të cilët përpiqeshin të përvetësonin gjuhën e të gjitha çka grumbulloheshin nëpër mitologjitë tona.

Sipas Dymonit, të cituar nga Sulejman Mato, shkruan: “Në Evropë nuk ka racë më të vjetër se shqiptarët”.[3] Të gjithë shkencëtarët në të gjithë botën, e më së pari të ashtuquajturit armiq më të rrezikshëm rreth e më rreth këtij kombi, po spekulojnë me shkencë të shpikin një “paraardhës” të tyre, më mirë se të pranojnë shqiptarët, si paraardhës të tyre, por harrojnë se kombi shqiptar është më i vjetri në Evropë dhe gjuha e vetme që është mëmë e të gjitha gjuhëve, është gjuha shqipe. Harrojnë po ashtu që “paraardhësit” e botës së gjërë janë gjyshërit tanë, jo të atyre që dëshirojnë të thirren mbi ta. Edhe njëherë po e themi se “pellazgët” janë gjyshërit tanë, e kjo është një thirrje hipotetike e atij kombi që mbanë mbi kokë plisin e bardhë, si trashëgimtar të baballarëve hyjnorë, të cilët jetonin më gjatë, dhe këtu nuk ka vend të thirren kombet e tjera si trashëgimtarë, të cilët, kurrë nuk e kanë mbajtur plisin e bardhë, e as të ashtuquajturit “grekë” e “sllavë”.

Por, po e shpjegojmë njëherë emrin e gjyshërve tanë “pellazgëve”. Ky emër, është vënë si emër hipotetik. Nuk ka mundësi që të jetë “një komb tjetër”.

“Shqiptarët janë pasardhësit e pellazgëve, popullit më të moçëm të Evropës… Pellazgë, ilirë, arbër, alban, shqiptarë janë pesë emra të ndryshëm, por e bartin të njëjtën vijimësi etnike, gjuhësore, kulturore, historikisht të pa-ndërprerë…”– thotë Dhimitri Pilika.[4] Sigurisht se ka edhe emra të fiseve, të cilët ndonjëherë përpiqen t`i ngritin më lart, në vend të origjinës.

Emri pellazg është një emër që mbështetet në një hipotezë e hipoteza nuk është teori e mirëfilltë shkencore. Padyshim se përsëritet mija herë nga ata që janë shqiptarë, por edhe të kombeve të tjera. Ai është pikë së pari një emër tepër i pasigurtë, që është i dhënë për shqiptarët (hyllirët/yllirët). Shqiptarët janë besimtarë, janë të prirur që të besojnë, dhe të gjithë të tjerët i kanë shfrytëzuar këtë dobësi të tyre. Ata ishin përherë besimtarë; besonin në fatin e tyre, në hyjnitë dhe hyjnizimet e njeriut.

Të përdorim një shpjegim të Sulejman Matos, i cili bazohet në një të dhënë të historianeve të vjetër, se faltorja e Dodonës ishte një tempull kulture dhe ishte pronë e fisit kaon të thesprotisë. Ajo ishte e origjinës ilire dhe tempulli që ushtronte magji, frikë e rrespekt. Aty shpjegoheshin të gjitha enigmat jetësore. Fiset që ktheheshin aty, p.sh. të huajtë, të ashtuquajturit “grekë”, ndër të parët dorët, e morën njohurinë dhe kulturën apo traditën vendase.[5] “Pellazgët kanë qenë fetarë dhe të prirur të besonin”– thotë Su-lejman Mato. “Syri” i Dodonës është “sy” hipotetik i pellazgëve hyjnorë dhe mund të ketë lidhje me dhuntinë e për shpjegimin e enigmave. Në lashtësi këta njerëz të veçantë që kishin dhunti të veçantë për deshifrimin e enigmave i quanin “hyjnor” apo quheshin “pellazgë”; e dinin të shpjegonin këto cilësi, e fatthënat e tempujve të tyre. Perënditë e përzien gjakun me vdekatarët.[6]

Gjuha shqipe ka qenë e shpërpjestuar. Secila gjuhë tjetër, në kohën kur ka lindur, i ka rrënjë prej gjuhës shqipe dhe nuk “e mbajnë në mendje” apo bëshin sikur “nuk e dinë” se prej cilës gjuhë e kanë ato fillimin.Sikur nuk u intereson atyre se cili është “ajo” që i ka “pjellur” ato gjuhë…

Shqiptarët, ilirët, yllirët apo hyllirijanët kanë qenë të besuar te krijuesi i madh i kësaj bote; ka pritur prej tij se do të thuhet e vërteta, apo do lëjë zëvendësit e vet në çdo anë, e nuk e ka menduar se do të lë kaq shumë gënjeshtarë, që thonë “diçka”, por vrapojnë në mosdije nga mosdijet e tjera paraprake. Të themi shkurt, prej Odiseut ka rrjedhur gënjeshtra. Gabimi i parë i njeriut është gënjeshtra. Kush gënjen nuk e thotë të vërtetën. Kush gënjen, nuk është “hyjnor”. Ai vret edhe pa faj e me tradhëti. Prej gënjeshtës e deri në vrasje pabesisht, as pa e merituar këtë vrasje, si Polifemi, që ishte me të vërtetë hyjnor, lidhen pabesitë palë pas pale. E keqja shtresohet prej këtu, e edhe në gjuhë. Çdo gjë fillon me gjuhën që e kanë folur hyjnitë dhe ajo shtresohet e përpjesëtohet deri në fund, për mos e njohur askush se cila është origjina e vërtetë e tyre. Dalin artificialisht alfabete të tjera, shkrime të ndryshme, fjalë të përpunuara, deri në të ashtuqajturat “gjuhë artificiale”.

Ne po bëjmë prova që ta gjejmë të vërtetën, sepse është mundësia e jonë. E vërteta nuk do lake, do faktedhe artefakte. Po i mbledhim, nga të gjitha.

Këtu është pikëpyetja e madhe e njeriut, d.m.th. “pikëpyetja më e madhe”– siç shprehet Kastriot Melyshi, në fillim të veprës së tij, nga ky ngërç, në të cilën kanë mbetur të ngërthyera provat dhe çdo lider i shkencës:

“Rruga e nisur është ajo e duhura dhe vërtetë evolutive, siç na pëlqen ta quajmë, apo pa e ditur se ç`bëjnë, të mbetur në vend, po shkojnë drejtë një evolucioni raskapitës dhe vetasgjësues?!”[7]

Problemi më i madh i joni, i cili shtohet si problem më emergjent, është të shpjegojmë se përse gjuha e jonë, gjuha shqipe, është “mëma gjuhë”, prej të cilës kanë dalur të gjitha gjuhët e tjera. Praprakisht duhet të tregojmë se kjo gjuhë është e lindur prej Zotit, por ai “e fshehu të vërtetën”.[8]

Me fjalë të tjera, është një “nyje” e pazgjithshme në jetë e nëpër histori, në shkenca e nëpër dije, nga dija më madhe e njeriut, dhe janë të ngërthyera edhe sot e kësaj dite. Unifikimi i Trinisë së Shenjtë, të nxerra nga Bibla, ku çdo gjë shpjegohet se “është vepër e Zotit”, është shpikur nga njeriu.

Duhet të theksojmë me këtë rast se nga gërmimet arkeologjike të deri të sotme, vendbanimi i një bashkësie fisnore, që i përkiste 10`000-7000 viteve p.e.s. (para Krishtit), është zbuluar në këto gërmime arkeologjike, të kryera në Sovjan, afër Korçës, i cili kosiderohet si një nga më të vjetrat vendbanime të zbuluara në tërë Evropën. Në mbështetje të shkrimit nëpër Evropë, e këtu siç thotë M. Gimbutas, ka krijuar shkrimin simbolik, afërsisht në vitet 5300-5200 p.e.s., d.m.th. rreth 200 vjetë më përpara të shkrimit sumer.[9]

Si thuhet zakonisht, njeriu farkëtar ishte dardano-ilir dhe dëshmonte lidhjen me Zotin, të cilët, si sot, e mbanin Plisin e Badhë apo Qeleshen (Qylafin) dhe ishte “njeriu i ditur i të diturve”, besimtarë apo adhurues i Zotit, Krijuesit të kësaj bote. Kjo gjë e forcon bindjen tonë, të mbështetur në shkrimet shkencore, se të gjitha lëvizjet e popullatave nuk kanë ardhur nga Lindja në Evropë, por nga Evropa në Lindje dhe nga Dardania, nëpërmes të Kaonisë (Epirit), territori i dytë që e kanë mbajtur gjallë Shqipërinë.[10]

Një ndër qendrat më të lashta të Dardanisë dhe qendra e vetme minerale në Evropë, ka qenë miniera Damasti (jo Demasti!), në Daradinë e lashtë.[11]

Kjo gjë është keqinterpretuar nga shkencëtarët e pseudoshkencëtarët e botës e të shqiptarëve, ose nga ata që nuk e dinin rolin e Dardanisë ilire, ku dard+an është bashkim i këtyre dy pjesëve të këtij emri të besimit tonë e të historisë, në të cilën “an” (anë) do të thoshte anën në të cilën banojnë dhe veprojnë ata (pra, shpjegon anën, si p.sh. shkodran, lezhian, etj.), dhe gjuha e parë e Evropës kanë qenë gjuha simbolike. Janë të gabuara konsideratat e shkencëtarëve të ndryshëm të botës e shqiptarë që e lidhin me dardhat, dhe me Dardaninë e Frigjisë, te Troja, e jo të shjegojnë se prej Dardanisë sonë janë nisur udhëtimet apo ekspeditat drejt Lindjes e deri në Indi, duke e shfrytëzuar territorin e sotëm të Greqisë.

Damasti ka qenë në Kosovën e sotme, në rrezë të Bjeshkës së Sharrit, jo në territorin e Greqisë, dhe ka mbetur deri më sot e pazbuluar. Vetë Apolloni ishte hiperboreanë dhe vinte nga trevat e Sharrit, nga Dellosi i Boreasit, rrethi i Prizrenit, e jo nga ishulli i Dellosit, pjesë e ishujve kiklade. [12]

Meqë Mbretëria e Dardanisë nuk na e ka lënë dhe as ne nuk e njohim deri më sot ndonjë kult të “dardhës”, ne besojmë se shigjeta ishte dard dhe ishte një simbolikë e Zotit, krijuesit, personifikim i orakullit, prej të cilit rrjedhë Dardania, nga dard-shigjeta.[13] Dardania, që ishte një superfuqi metalugjike dhe përfshinte një bashkësi të tërë fisesh, të cilat e mbanin tërë Gadishullin Ilirik, e edhe Dakinë, të gjallë, prej filimit e deri më sot.

Për të ilustruar këtë fuqi të mistershme e të vjetër të Dardanisë, e cila na shprehet “pa libra”, vetëm me simbole, të cilat mund të njihnin këtë gjuhë speciale vetëm përmes besimit dhe intuicionit, bashkë me ketë edhe të gjuhës sonë arbërore, po e sjellim një fakt thelbësor se romakët, përtej detit Adriatik, pra në Gadishullin Ilirik, për të pushtuar edhe botën, duhet të kalonin krahun lindor të Adriatikut, për të marrë ato minerale që kishte nevojë për derdhjen e armëve të saj pushtuese.

Romakët flasin për “Metalla Ulpiana” e “Metalla Dardanica”, etj. të cilat i shpjegojnë këto të dhëna.[14]Romakët nuk kanë ditër të flasin shqip, nuk do mend, por të mbajmë në mendje se ajo i ka kënduar Epirit, jo “greqisë”, edhe kur e ka njohur mbretin e Epririt, Pirro Burri, atëherë, kur e ka themeluar “Magma Graecia”, në Gadishullin Italik. Gjuha e ashtuquajtur “greke” është themeluar shumë vonë dhe pas revidimit të tretë nga gjuha paraprake, në vitin 1000 të e.s. e cila e përdorte alfabetin fenikas mbi gjuhën shqipe, pra me kaligrafinë fenikase të Kadmit.

Ndër të parat po e themi se popullate etruske (toske) e territorit italian është shkatërruar e asimiluar në shekullin e IV p.e.s. dhe Magma Graecia është themeluar në shekullin e III p.e.s, prandaj të tjerët që janë latinë nuk e kanë kuptuar gjuhën shqipe të Pirros e as të Aleksadrit, sepse ata kanë foluar shqip, por nuk është shkruar kjo gjuhë, d.m.th. nuk kemi ende “të gjetur” se si është shkruar, vetëm simbolikisht. Një letër është e gjetur dhe e përkthyer nga shkencëtarja italiane Lucia Nadin prej Aleksandrit të Madh, drejtuar Shkodrës, qytetit kryesor tregëtar të Evropës së vjetër dhe e kam botuar në artikujt e mi për Maqedoninë.[15]

Alfabeti i dytë që mbetet i shkruar është alfabeti etrusk (toskë). Ai është tjetër nga alfabeti fenikas. Zakonisht gënjëjnë veten shkencëtarët e Evropës dhe të botës së gjërë, të cilët thonë sikur ky “është alfabeti grek”, por nuk është fare “grek”. Nuk kanë ekzistuar atëherë ky lloj i çuditshëm i specieve me emrin artificial “grek”. “Alfabeti i vjetër i Evropës” është alfabet artificial me vet gjuhën shqipe, i përdorur nga fenikasi Kadmi, që ka bërë prova për të dhënë këtë gjuhë me një alfabet tjetër. Ata që nuk e njohin këtë gjuhë dhe nuk janë studius të historisë së vjetër e antike, i thonë “gjuhë greke”, por kjo është vetëm gjuha shqipe.[16] Nëse duan, le të shikojnë pak edhe polemikën time me ish-Kryeministrin apo ish-Ministrin e Punëve të Jashtme të Greqisë, Theodor Pangallos, rreth gjuhës së tij “arvanitika”, që është i rrejshëm, sepse është dialekt i gjuhes shqipe. Arvanitët është fjalë greke për Arbërit. Babai i tij i ka shkruar Mbretit Zogu letra shqipe të shkruara me shkonja të alfabetit fenikas të Kadmit.[17]Mund të them se ai është një alfabet për të shkatërruar gjuhën shqipe, sikurse gjuha latine, një gjuhë e dytë artificiale.

“Shqipja, -na thotë Ernest Lev, nga vepra e Sulejman Matos,-me tiparet e saja tipologjike, është gjuha vendimtare e arealit ballkanik (Gadishullit Ilirik, B.A.), domethënë e përfaqëson më qartë se gjuhët fqinjë <<tipin ballkanik>> (tipin e Gadishullit Ilirik, B.A.). [18]

Së dyti, po e marrim një konkludim shkencor të filozofit gjerman, me famë botërore, Gottfried Wilhelm Leibnitz, albanologut të mirëfilltë, i cili thotë:

“Doni të dini origjinën e gjuhës shqipe? Zhvisheni atë nga elementet e huaja, studiojeni mirë çfarë ka marrë dhe nga i ka marrë, dallojeni mirë elementin e shqipes; pra, me një fjalë, zbulojeni vetë skeletin e gjuhës shqipe dhe do të dalë qartë origjinaliteti i saj”. [19] Kjo ka qenë gjuha e parë europiane, të cilën edhe sot e kësaj dite përpiqen ta zhdukin nga lista e saj të ashtuquajturit “shkencëtarë” europianë, politikanë e udhëheqës të botës.

Me të gjitha disa tejkalime të studimeve të deritashme qytetërimi trojan-dardan na është më i studiuari nga antikiteti dhe quhet qytetërimi i parë evropiano-perëndimor. Qytetërimi “grek” dhe romak nuk janë më shumë se disa derivate të këtij qyterëtimi. Nga disa shkencëtarë të vjetër dhe të rinj, populli dardano-trojan i Azisë së Vogël është quajtur “populli i parë” që ka banuar në atë vend, që nga përmbytja e madhe. Dardanët e Trojës ishin në Kryeqendrën më të pasur nga dardanët e kësaj kohe të antikitetit, e cila i përfshinte të iliro-dardanët që nga Azia e Vogël, në Gadishullin Ilirik e deri në Evropën Perëndimore. Popullsia Trojane ka qenë dardano-albane. Faktet që tregojnë këtë punë nga gjurmimet arkeologjike e deri në të dhënat e historisë dhe e historianëve antikë, popullsia e Azisë së Vogël është direkt i fisit ilir, të mbiquajtur dardano-albane.[20]

Konsiderohet se alfabetin e parë (jo ai i Thotit!) e kemi prej Yjeve, dhe ai alfabet na quhet alfabeti diellor. Prova të tilla ka pak të lëna në rrjetin e internetit, por njëra është prova e parë e këtij alfabeti, Besir Bajrami[21], edhe pse ai e ka të vështirë një punë kaq të madhe.

Pra, Besir Bajrami e meriton provën e parë të këtij alfabeti. E kam thënë disa herë në shkrimet e mija se Alfabeti i Manastirit (1909) shënon rastin e tretë (3) të shkrimit të gjuhës shqipe, ndërsa prova e dytë (2) e shkrimit të kësaj gjuhe, është alfabeti etrusk (toskë), në të cilin jeni në studimin e këtij shkrimi (B.A.) Shikoni faqet e mia e do të keni sadopak njohuri.[22]

Alfabeti diellor i zë vitet e para, prej 25`000 e deri në vitin 1707 p.e.s., kur ka ndodhur përmbytja e fundit e madhe[23], por po të logaritet shkrimi simbolik i ilirëve të Gadishullit Ilirik, i cili është dokumentuar në mes të viteve 5300-5200 p.e.s. atëherë shkrimi diellor është edhe shkrimi simbolik, të cilët janë hiq më pak se 200 vite përpara shkrimit sumerik. Shkrimi sumerik është një shkrim iliro-pellazg i Lindjes.

Edhe njëherë vëtetohet se Gadishulli Ilirik është qendra e lëvizjeve të këtij kombi në drejtimet Lindje e Perëndim dhe na vërteton edhe të dhënat prore të historianit Aref Mathieu (Arif Matit), për qendren e këtij qytetërimi.[24]

Besir Bajrami e ka bërë proven e parë të alfabetit të njerëzimit, ashtu siç prireshim të rinjët të drejtonin sytë ka qielli, sepse prej andej kishin ardhur.

Meqë sytë i drejtonin tërë njerëzit nga Yjet e Dielli,[25] pra, prireshin nga Yjet e veten e quanin Yllir/Ilir/Hyllir, të cilët pseudoshkenca dhe shkenca e verbuar nuk i njeh, respektivisht mirëfilli nuk i ka studiuar si të tillë.

Më tutje, do të flasim në shkrimet e tjera…

[1] Dhimitri Pilika, „Pellazgët, origjina jonë e mohuar“, Botimet Enciklopedike, Tiranë 2005, faqe 254.

[2] Sami Farshëri, „Shqipëria ç`ka qenë, ç`është e ç`do të bëhet“, Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë 1980, faqe 30-31.

[3] Sulejman Mato, “Vëzhgime mbi lashtësinë e gjuhës shqipe”, Pa shtëpi botuese, Tiranë, 2015, faqe 42.

[4] Dimitri Pilika, “Pellazgët, origjina jonë e mohuar”, Botimet Enciklopedike”, Tiranë 2005, faqe 430.

[5] Sulejman Mato, „Në kërkim të rrënjëve“, të cituar, faqe 74.

[6] Po aty, faqet 82-83.

[7] Kastriot Melyshi, „Shqipja dhe e vërteta biblike“, GEER, Tiranë 2014, faqe 7.

[8] Po aty, faqe 8.

[9] Shikoni shkrimin e vënë në „Kosovas Arkeologie“, të datës 12 dhetor 2018, „Misteret e Dardanisë antike <<Dardania e pazbuluar>>, historia antike shqiptare“, në http://www.facebook.com/KosovasArkeologie.

[10] Shikoni po aty, në mbështetje të këtij mendimi.

[11] Shikoni në veprën historike të Prof. Dr. Eqrem M. Zemelaj, „Pelazgët, ilirët, shqiptarët/Historiografia e lashtësisë dhe vazhdimësisë së një populli pro selenë-Burime arkivore të vendeve të huaja“, Botimet Artini, Prishtinë 2017, faqe 339-340.

[12] Po aty, faqe 334.

[13] Shikoni në „Kosovas Arkeologie“, më tutje.

[14] Po aty, më tutje.

[15] Shikoni po qese dëshironi shkrimin tim „Maqedonia në vorbullën e armiqve antishqiptarë, Pjesa e I“, te http://www.brahimavdyli.ch/maqedonia-shqiptare-1 , ku shihet për testamentin e lënë nga Aleksandri i Madh, i cili është zbuluar dhe përkthyer nga studiuesja italiane Lucia Nadin, në librin e saj, Statuti de Scutari, della prima meta del secolo XVI con le addizioni fino al 1469”, Giogno 2002, Romë.

[16] Shikoni për këte gjë të gjitha studimet e kësaj kohe, në faqen time provizore http://www.brahimavdyli.ch.

[17] Intervistë me Theodor Pangallos-in, e dhënë në  http://www.brahimavdyli.ch/polemikë-me-pangallosin.

[18] Shikoni librin e Sulejmon Matos, “Vëzhgime mbi lashtësinë e gjuhës shqipe”, faqe 109.

[19] Po aty, faqet 129-130.

[20] Shikoni shkrimin e datës 22 korrik 2017, „Trojanët ishin iliro-dardan“, në Gazeta Info Press, në http://www.gazetainfopress.com/historia_arkeologji/trojanet-ishin-iliro-dardan .

[21] Shikoni në rrjetin elektronik të Besir Bajramit apo të Amy Beuty, sepse e ka hedhë edhe tek ajo, që quhet Alfabeti Diellor, pra shkoni te http://www.facebook.com/Besir Bajrami…

[22] Shikoni faqet e mia provizore, http://www.brahimavdyli.ch dhe sidomos këto dy vepra: Niko Stylos, “Etruskishte-Toskerishte”, West Print, Prishtinë 2010 dhe Nermin Vlora Falaski, “Pellazgët, ilirët, etrusket, shqiptarët”, Faik Konica, Prishtinë 2004.

[23] Shikoni librin historik të Prof. Dr. Eqrem M. Zenelaj, „Pellazget-ilirët-shqiptarët…“, faqe 31.

[24] Shikoni ilustrimin e Arif Matit në artikullin:  http://www.brahimavdyli.ch/maqedonia-shqiptare-8-1/ .

[25] Shikoni faqen e Besir Bajramit, në http://www.facebook.com/Besir Bajrami.

Pëllumb Gorica: “Mbrëmje të puthura”, (Vëllim poetik nga Agim Bajrami)

Agim Bajrami është një ndër poetët me profilin më të spikatur këto vitet e fundit në poezinë kontemporane. Një mjeshtër i vargut, i vlerësuar nga kritika e mirfilltë letrare, por edhe i nderuar me dhjetra çmime në manifestimet poetike në Shqipëri, Maqedoni, Kosovë. E natyrshme, njerëzore, e sinqertë, e ngjizur me një dashuri që mundohet të rrokë gjithçka, poezia e tij të fut si pa ndjerë në përditshmëritë tona problematike. Dhe kjo shprehet thjeshtë, me një varg të shkëlqyer, pa sforcime e deklaratizma, ashtu siç është vetë Agimi, i shtruar e i qetë si valle çame, i butë si myshku i drunjve të Gramshit, valëzues si bregdeti i Jonit, dhe herë ëndërrues si një djalosh prej Cërriku. Agim Bajrami i shkrirë me poezinë, herë duke bashkëbiseduar me dashurinë, dhe herë duke u grindur me të, herë duke u ndalur për të thithur fllad deti, e herë duke ndalur vështrimin në mëngjeset plot diell, ata ecin bashkë pa u lodhur për të rrokur maja të tjera.
Kështu mund të thuash me plot gojë edhe për vëllimin poetik të Agim Bajramit, “Mbrëmje të puthura”, një titull mjaft metaforik e i goditur, se mbrëmja nuk puthet lehtë, jo vetëm se është tepër fluide, por sepse shpesh herë e pjek figuracionin e tij poetik në një terren me shtrirje të madhe gjeografike.

Ndjeshmëria është filli i artë i gjithë vëllimit poetik “Mbrëmje të puthura”. Poezi që gurgullojnë nga thellësia e burimit shpirtëror të ndenjave me plot frymëzim. Është meritë e autorit që krijon situata poetike të pëlqyeshme dhe të ndjeshme në stil dhe në rritjen artistike. Poeti nga njëra anë me bukurinë shpirtërore krijuese, që në çdo varg është shpirti i tij, përcjell aq emocione, e lexohet rrjedhshëm nga popullariteti i mendimit plot jetë e gëzim. Poeti Agim Bajrami, nuk stonon as nga kërcënimet e vështirësitë, por ama preket thellë nga urrejtja e pavend dhe pasinqeriteti. Kështu me vështrim të sigurtë përpara, ai ndjen domosdoshmëri jetike dhe lashtësinë në udhën e tij poetike, ndaj shkruan: “Unë kupën plot me diell e mbusha/  Dhe pi një gllëngë me lashtësi”, ku arrin të shqiptojë atë kryeide lirike, që shtegëton nëpër vargjet e tij.

Nganjëherë poezia duket sikur është e mbushur me nervozizëm dhe do të shprehë një sfidë ndaj jetës me kryeneçësinë e saj, por kjo thyhet shpejt nga ëmbëlsia poetike, që është e shkrirë në gjithçka që ka jetë, dhe është njerëzisht e pashmangshme. Edhe kur kallëzon padrejtësinë e një shtetari, edhe kur ndez kalimthi një cigare në udhë e sipër, edhe kur i merret goja t’i shfaqë dashurinë vajzës që do, edhe kur ulet në tryezë e pi një dopio raki me shokët, ai reflekton sinqeritet dhe rrezaton dashuri jete. Shumë e vret atë mungesa e sinqeritetit të shokut: “Më vratë mëngjeset/ me nënqeshjen e ngrirë”. Poezia e Agim Bajramit është si era dhe të përkëdhel në shpirt, e të rizgjon sentimente të fjetura që janë gati të shpërthejnë në rastin më të parë. Ndaj ai nuk harron dashuritë e tij të shkuara, njerëz, miq, që kanë mbushur jetën njerëzore, mësuesin e tij të parë, vëllain e vdekur, por preket edhe “për një gjethë shelgu që vdes në fund të ujit”, drithërohet nga “fëshfërima e pishave të Gjinarit”ashtu siç bëhet melankolik kur kujton”muret e avllisë së vjetër”, e i vjen keq edhe “për intelektualin që u persekutua”ashtu siç “përmallohet edhe për gjolin e shteruar”. Vargu i Agimit rrok serbes tokën, lumin dhe detin, ledhaton gruan e paputhur dhe sytë i humbet në vjeshtën e rënduar nga frutat, këndon si bohem në tavolina gëzimesh me miqtë, por dhe cicëron me dallëndyshen në shtëpinë e vjetër, edhe kur i këndon Çamërisë së pafat me copëza frymore: “Folmë pra, moj e uruar/ Ç’të zunë sytë asaj ane?”. Ditën e verës, festën popullore të elbasansve, ai e bën të këndshme më një gjetje të veçantë, i shqetësuar, dhe s’kupton se ku i humbi mëngjezi, por shpejt e jep versionin e tij poetik: “Siç duket e ka thirrë në zyrë kuzhinieri/  T’ju bëjë nga një tavë ballokumi“.

Tematika e larmishme jo vetëm krijon hapsira për ta mbushur poezinë e tij me një frymarrje të gjerë, por edhe për të pulsuar jetë e njerëzillëk në të, si tek punëtori e cigani, ashtu edhe tek varri i një të persekutuari me një gjuhë çuditërisht të ngjashme me dallgët e buta të Shkumbinit, dhe me jehonat e trishta të emigrantit apo me këngët e përmallshme të kumurisë së Elbasanit, si studenti me leksione nën sqetull gjithmon me statusin e krijuesit artist. Sepse ne nuk duhet të harrojmë asnjëherë, se poetët janë misionarë të ëmbëlsisë shpirtërore. Ata krijojnë poezi, në të cilat e paraqesin qartë portretin krijues, shpirtëror e jetësor të poetëve. Agimi skalit si në shkëmb, vargje shpirti, të denja që u kushtohen krijuesve të shpirtit, poetëve. Të bukura, me frymë origjinale janë poezitë për Naimin, Agollin, Kadarenë, apo poetëve fierakë te vdekur aksidentalisht, ashtu edhe ata që u persekutuan nga diktatura e egër komuniste. Ai nuk bën portrete të thata, por me intuitën poetike, ndjeshmërinë ndaj së bukurës shpalos mozaikun shumëngjyrësh përmes figurash dhe krahasimeve. Ndaj edhe kur e mbyt mallëngjimi hesht, mendon e mes mallit shkruan: “ka heshtur pena mbi fletore”dhe mundohet të gjejë forca për të bërë diçka për ta, të paktën t’u hedhë një tufë vargjesh si tufë lulesh.

Agim Bajrami është një poet bio, që penën e mban të mprehur, gjoksin e mbush me dashuri, thith frymëzim nga gjithçka njerëzore, dhe ashtu vrapon në garë me kohën, se s’ka asnjë çast për të humbur, dhe mundohet duke u rrekur të sfidojë gjithçka, ashtu siç përcjell mesazhin e madh me vargjet: “Se koha rend si pa kuptuar/ Dhe mosha vetë si tren vrapon”.  

Pëllumb Gorica

Prend BUZHALA: NGA LIRIKA E IDEALEVE TE LIRIKA E IDEVE (Vëllimi poetik “Ata që për liri u flijuan” i Milazim Kadriut)

Nuk është e vështirë për ta gjetur një emërues të përbashkët të poezive në vëllimin “Ata që për liri u flijuan” të Milazim Kadriut. Zaten, në këtë drejtim na ndihmon vetë autori: duke e ndarë vëllimin e tij poetik në dy cikle: “Ata që për liri u flijuan” dhe “Me rrezet e diellit në përqafim”. Milazim Kadriu, kësisoj, na i shpalos edhe dy makrotema lirike: atdhesinë, luftën për liri (i pari) dhe botën refleksive intime e atë të realitetit të përditshëm dhe atij historik (i dyti). Vijnë ritme të përgjakshme e sakrifice te cikli i parë, por vijnë edhe ritme të mprehta e të hapura të dendësisë së thënies lirike, herë-herë edhe të ndërliqshme, që provokojnë sfidat e përditshme të jetës e të etikës njerëzore, te i dyti. Vetë titujt e cikleve, si dhe qartësia e tillë e thënies lirike, sugjerojnë një botë ndryshe, të ndritshme, të trashëgimisë sonë shpirtërore, historike e nacionale, përgjithësisht vlerash humaniste universale; autori shkruan dhe krijon në atë që beson, ndryshe nga poetët tjerë refleksivë që këndojnë ankthin ekzistencial.

1. Kuintesenca lirike e kuptimit të vetëflijimit për ideale njerëzore

Si do të këndosh për luftën në kohë paqeje?

Asgjë më shumë se sa të shprehësh ndjenjën e dashurisë ndaj atdheut dhe kombit tënd. Kësaj kërkese të kryehershme të lirikës së tillë, autori Milazim Kadriu përpiqet që t’i përgjigjet me shprehjen moderne, të dendur, të kontrolluar, për të mos e tepruar me hiperbolizimet, me tejlavdërimet apo me sforcimin e ndjenjës së tillë. Dhe, të këndosh për luftën nga perspektiva kohore e vendit të çliruar, do të thotë të këndosh për nderimin dhe kujtesën e përjetësisë së të rënëve, dhe ta kujtosh vitin më të vështirë e më sublimin në historinë moderne të Kosovës:

Luftë, furtunë, tmerr e gjak…

Acar e stuhi

Qëndresë e krenari.

Ngadhënjimi mbi armikun shekullor

Dëshmorët tanë lisa të pa rrëzuar

gjerdan në kohë e të paharruar.

(poezia “Njëmijë e nëndë qind e nëntëdhjetë e nëntë”)

Nëse nën kushtet e rënda të pushtimit ndjehej nevoja e forcimit të vetëdijes kombëtare; a thua, tani a ndjehet kjo nevojë?

Duke u përqendruar te termat e tilla të përkushtimeve lirike për të rënët, betejat dhe kujtesën e luftës çlirimtare, poeti dëshiron të na thotë se kjo vetëdije na nevojitet edhe sot për ta forcuar qenien tonë, për ta çmuar lirinë dhe sakrificën e djeshme, në mënyrë që e sotmja të jetë edhe më e ndritshme, mu ashtu si sugjeron cikli i dytë i këtij vëllimi.

Sakrifica për idealeve liridashëse, ka qenë kuintesencë e hershme e qenies njerëzore: dikur, në lashtësi, ajo nënkuptonte rivënien e marrëdhënieve mes njerëzve dhe hyjnive; më vonë kjo sakrificë mori përmasat e kuptimit të vetëflijimit për ideale njerëzore, shoqërore e nacionale, kuptimin e formës më të lartë të shërbimit ndaj kombit a bashkësisë përkatëse, si parimin më të lartë etik të mbrojtjes së njerëzve me liri të cenuar. Idealet janë ato që i kanë mbajtur njerëzit të bashkuar rreth një qëllimi, kurse plagët janë shenjë zgjimi:

Por një ditë mblodhe plagët

Dhe rrufeshëm je zgjuar

Ato ideale, prandaj, nuk shuhen as në kohë paqeje. Solidarësia, humanizmi, mbrojtja e shërbimi ndaj njerëzve, janë vlera njerëzore që jetojnë në secilën kohë. Secila kohë, prandaj, i ka edhe protagonistët e tillë. Franc Kafka do të thoshte: “Çdo ideal gjeneron sa më shumë shenjtorë si martirë.”

“Kush jeton për ideale të larta, ai duhet të harrojë të mendojë për veten”, thotë Anselm Feuerbach, piktor gjerman. Pikërisht ky postulat jetësor e artistik, merr përmasat e saj të së madhërishmes, si kategori estetike, edhe te kjo poezi.

2. Zona ligjërimore poetike e ideve

Nëse cikli i parë është lirikë e idealeve, cikli i dytë shfaqet si lirikë e ideve. Te cikli i dytë poeti krijon zonën e tij ligjërimore, krijon dhe peizazhin e tij të ideve, sipas referencave të tij tematike motivore apo sipas të tjerave që sillen rreth egos së njeriut. Shqetësimet e poetit janë dhe shqetësime të kohës.

Folësi i tij lirik nuk vuan nga paqartësitë e brendshme, ai dhuron monologun e tij të shkurtër lirik duke dhënë kënaqësinë e një pritjeje, një përqafimi rrezesh, një takimi me vetveten; dhe aty gjendemi te një stacion i fundit apo te një ecje në jetë. Dhe, në këso rastesh, poeti këndon humbjet në jetë, baladat a braktisjet me tone prekëse:

Ëndrrën e bukur të natës

ma dogji rrezja e diellit.

Këngën e kënduar në fushë

ma fshiu era.

Fjalën e shkruar në letër

ma lagu shiu.

Hapin e hedhur në tokë

ma ndali balta.

E çka më mbeti,

ku është jeta!

Në është ajo dashuria apo qëllimet drejt një caku tjetër, nuk ka rëdnsësi. E rëndësishme është që folësi lirik gjakon më sublimen e kësaj ekzistence.

Porse ky folës lirik përcillet nga fantazmat, nga hijet e zeza; ai ka caqet e veta, kujtimet dhe udhëkryqet. Shqetësimet e brendshme ai i ka qetësuar me pjekurinë e gjakftohtësisë së viteve, kurse trishtimet e sulmet e tronditjeve të djeshme, ai i ka pikëzuar me aktin e qëndresës së dëshmorëve, luftëtarëve dhe popullit qëndrestar. Porse poeti i ka edhe matësit e tij të kohës, artikuluesit e synimeve të këtyre kohëve: aty spikaten ideale, qëndresë, realizim i qenies së lirisë, atdheut.

Poeti e ka bindjen se nëpërmes mediumit poetik mund të luftohet për një çështje madhore, universale apo thelbësore të jetës. Në vargjet e tilla, të stisura nga tensioni i brendshëm dhe nga angazhimi emocional, hasim dhe alternimin e meditimit dhe reflektimit, imazhit dhe pamjeve të brendshme.

Prend BUZHALA

Milazim Kadriu: PËRMES VARGJEVE KUJTOHET E KALUARA E POPULLIT TONË QË NGA PELLAZGËT-ILIRËT-DARDANËT… (Bajram Bashota “Plis e Flamur”)

Bajram Bashota “Plis e Flamur”, SHB “Lena” – Prishtinë, 2018

Milazim F. KADRIU

Pellazgë e Ilirë, Dardanë e Shqiptarë

Jetuam n’ trojet tona kurrë si barbarë

Bëmë lufta të përgjakshme me ruajt atdheun

Po patëm shumë prijës në krye me Skënderbeun

Këta burra e prijës të këtij populli e atdheu

Luftuan heroikisht si trim Skënderbeu

Me këto vargje hapet përmbledhja poetike “Plis e Flamur” e autorit Bajram Bashota. Edhe ky libër  sikur e tërë krijimtaria  e tij e deritashme e botuar, përmban në vete një botë të pasur me një përvojë të mirë në qasjen ndaj fenomeneve  të jetës, kombëtare e shoqërore si edhe të atyre të përgjithshme.

Bajram Bashota  qysh herët është marr me krijimtari letrare  dhe për lexuesit e viteve të 60-70 është emër i njohur ngase krijimtarinë  e tij lexuesi ka mund ta has  në revistat dhe gazetat që botoheshin  atë kohë  tek ne. Ndërsa me botimin e librave ka dal më vonë  e që libri “Plis e Flamur” është përmbledhja e tretë me poezi por që nga ai priten edhe botime tjera ngase në dorëshkrim ka edhe shumë krijime  që presin të botohen por ai krijon vazhdimisht edhe tani e sidomos poezi.

Ashtu si është në jetë Bajram Bashota, është edhe në krijimtari, pra ai gjithmonë ecë lirshëm dhe vertikalisht me besimin e fortë tek njerëzit, tek idealja. Ai gjithnjë është i çiltër, pa komplekse, pa paragjykime për njerëzit, pa bërë kurrfarë dallimi mes tyre, gjithnjë është përkrahës i së mirës , njerëzores, ndershmërisë, besës e tolerancë.

Në përmbledhjen poetike “Plis e Flamur”, Bashota ka skalitur poezi të frymëzuara për Bacë Adem Demaçin, Fazli Greiçevcin, Anton Çettën, Shqipërinë, Kosovën, Ilirinë, Besën, 28 Nëntorin, …

Poeti përmes vargjeve të tij kujton të kaluarën e popullit tonë që nga pellazgët-ilirët-dardanët, luftërat e zhvilluara për çlirim të vendit. Po ashtu ai përkujton prindërit, fëmijërinë, pleqërinë, thur vargje  për shtëpinë, vendlindjen, fshatin, qytetin, për llapjanët, …

Autori në këto poezi shpalos virtytet e brendisë shpirtërore me urti, këngë, lot, mall, … si pikënisje  eksplicite e orientimit frymëzues nga ndjenjat meditative krijuese.

Ashtu sikur edhe në përmbledhjet e botuara më herët, poeti vazhdon të shpreh botën e tij krijuese, duke e pasuruar në brendi me tema e imazhe nga aktualiteti, me kujtime nga e kaluara dhe aspirata për të ardhmen.

Përmes vargjeve të tij në këtë libër Bashota na dëshmon se e donë vendin, i donë njerëzit, e donë jetën,… Vargjet e tij  na vinë me shumë ngjyra, ngjyra të natyrës  dhe të shpirtit të tij poetik. Ai ka dashuri për vendin e tij dhe këtë e shpreh shumë herë në vargjet e këtij libri.

Besianë qytet i diellit
Rrokaqiejt tu e puthin qiellin
Këtë qiell të kaltër të Dardanisë
Vatër e besës e shqiptarisë

Përmes këtyre vargjeve Bashota ruan dashurinë dhe respektin për vendin e tij, për familjen dhe për njerëzit në përgjithësi.

Dashurinë për atdheun e ruan në thellësinë e shpirtit të tij si njërin  nga vlerat më të çmuara përgjithmonë.

Plis e Flamur
Nuk u ndanë kurrë
Janë mbjellë në gjak
Janë mbjellë në gurë

……………………

……………………

Me këtë plis të bardhë
E flamur kombëtarë
Me ta ju njohu bota mbarë
Si arbëresh e si shqiptarë.
Ky Plis e ky Flamur
Nuk u ndanë kurrë.

Autori në këtë përmbledhje sjell disa poezi me motive nga jeta, ku shkruan për ndjenjat, botën intime, emocionale që ka lidhmëni me jetën dhe për jetën.

Fëmijëri, e imja dashuri
Më e ëmbla e jetës-harmoni
Ti që më mbushe jetënPlot dashuri

Ose :

O pleqëri e thellë pleqëri 

Mjeri ai që mbërrin tek ti
Ti ke veç një shpërblim
Mjaltin e bën pelin

Bashota poezinë e ndjenë brenda tij dhe jeton me të në çdo moment edhe në gëzime, hidhërime, shqetësime dhe këto që ndjen brenda i qet  në dritë që edhe të tjerët të ndjejnë poezinë e tij.

Ai është i dashuruar përjetësisht me fjalën e bukur poetike. Ai tashmë është njëzuar me të dhe nuk shqitet dot nga ajo, sepse e ka zbuluar mënyrën më të pëlqyeshme për komunikimin me veten dhe lexuesin.

Ja si shprehet ndër tjera në vargjet e tij kushtuar poetëve dhe poezisë :

Poetët dhe shkrimtarët
I dua dhe i çmoj
Po në rend të parë
Poetët atdhetarë!

Apo në vargjet e poezisë tjetër :

Poetët janë të zgjuar
Ditë edhe natë
Janë rojë e atdheut
Janë pallë e Skënderbeut
Që vringëllojnë mbi atdhe
Janë shkreptimë
Janë rrufe.

Autori përmes vargjeve të tij  shpreh revoltën për këtë gjendje të mjerueshme që po mbretëron në vendin tonë ku ka skamje dhe mjerim dhe shumë pak përpjekje për të ecë përpara e nganjëherë fitohet përshtypja se është harruar amaneti i të rënëve për liri. Ai godet fenomene dhe dukuri, që vijnë nga njerëz të caktuar dhe ai apelon që të mos dëgjohen ata por populli :

Popullin dëgjoni gjithmonë, o njerëz
mos dëgjoni premtimet ndër pushtetarë!
Dëgjoni vetëm zërin e popullit
I vetmi zë që s’është tradhtarë

Në  disa vargje  të tij poeti prek pjesë të  realitetit të dhimbshëm që po mbretërojnë në vendin tonë dhe për këtë ai shpreh revoltën e tij por jep edhe këshilla se si duhet të sillemi ne si popull e të mos pësojmë më atë që  kemi pësuar nga okupatori shekullor.

Besoni vëllait, mos i besoni shkaut

Armikut të përbetuar që tragjedi na solli

Si mos t’i besojmë vëllait po t’i besojmë shkaut

Atij që na bëri varr dhe hovin ende s’ e ndal

Edhe përkundër kësaj gjendje që mbretëron tani ai është optimist se do të vijnë ditë më të mira,do të fryjnë erërat e drejtësisë dhe demokracisë dhe tradhtarët do të dalin në shesh e do të marrin çmimin e merituar.

Do të fryjnë erërat e drejtësisë, të lirisë e të demokracisë

Katilë gjakpirës e tradhtarë do të dalin sheshit në livadh

Para popullit do të dalin lakuriq të përbuzur e kokë varë

Se s’ishin bij të popullit do të jenë të përbuzur gjithmonë tradhtarë.

Vargjet e Bashotës nga poezia në poezi janë të skalitura me një stil të nivelit të kënaqshëm me figuracione poetike, larushi rimash dhe metra të ndryshëm që kanë një vlerë të mirë artistike.

Andaj mund të  përfundojmë se autori Bashota në vargjet e këtij vëllimi  na sjell portretizimin e tij   në përmasa reale të ndjenjave, emocioneve dhe vëlimeve të brendshme, dhe kështu ai ia prezanton opinionit artistik e lexues pasionin e vet krijues!

                                                         Milazim F. KADRIU

Milazim Kadriu: VARGJE ME PLOTË PIKËLLIM, DHEMBJE E MALLËNGJIM (Nexhat Halimi “a vuan më pse nuk vuan”)

Nexhat Halimi “ a vuan më pse nuk vuan”, shtëpia botuese “fad” prishtinë, 2018

Milazim F. KADRIU

“ a vuan më pse nuk vuan

a të dhemb më pse s’të dhemb

a digjesh pse s’digjesh “

Me këtë përkushtin Nexhat Halimi e hap librin “ a vuan më pse nuk vuan” që është libër me poezi përkushtuese për nënën e tij me rastin e shkuarjes në amshim.

Nexhat Halimi është poet me talent të rrallë e kulturë të gjerë, që trajton një gamë të gjerë temash, motivesh, idesh e preokupimesh tematike.

Figura e nënës është mjaft e shpeshtë  në krijimtarinë poetike të poetëve të ndryshëm. Mirëpo te Nexhat Halimi portreti i nënës  pasqyrohet në një libër të tërë i cili është i konceptuar në  42 poezi apo njësi poetike dhe që të gjitha i kushtohen nënës së poetit. Përmes vargjeve të tij Halimi paraqet figurën e nënës së tij, një nënë tipike shqiptare. Këto poezi janë krijime të veçanta për jetën dhe vdekjen e që janë plotë pikëllim, dhembje e mallëngjim.

“ unë bima e gjakut tënd mitik nënë

marr frymë gjithnjë te molla e kuqe

e vdes në kokrra dheu në dumnicë ”

Përmes figurës së nënës që është një nënë  e zakonshme  por përmes vargjeve ajo ngritët në një krijesë mitike, nga një kohë në një kohë tjetër. Autori ka evokuar gjithë historinë  e nënës e që përmes saj evokohet gjithë historia e nënës shqiptare me të gjitha vuajtjet dhe sakrificat e kohës.

Këto evokime kujtimesh  autori Halimi i sjell përmes vargjeve  të bukura, kuptimisht të plota  e gjuhësisht të rrjedhshme e elokuente, ku asgjë nuk duket e tepërt si dhe asgjë nuk ka lëshuar pa thënë, gjithë atë që ndjen për nënën e tij tashmë të ndjerë.

Dhembja dhe pikëllimi për nënën është edhe më i thellë ngase ajo ka ndërruar jetë  larg vendlindjes.

“ krejtë çfarë të mbeti në amerikë qe hiç

qe veç ‘ i lule e thjeshtë e plastikës

ja pse provoje kaq vjet të ikje nga vetmia “

Nëpërmes vargjeve të tij autori kujton shumë ngjarje të kaluara bashkë më nënën, vuajtjet e asaj kohe, jetën në fshat që  nuk ishte aspak e lehtë.

Në shtratin e gjerë të vargjeve  të këtij libri rrjedh edhe dashuria  e autorit për vendlindjen e tij Dumnicën që tashmë ka pësuar shumë ndryshime nga koha kur ai ka jetuar aty.

“ dumnica e vrej ka trup e tjetër fytyrë

as rosujërat as vigu i muharremit asgjë

as një e vetmja gjë s’është e njëjtë

dumnica është shpirti lot i ngrirë nën qerpik’

…………………………………..

dumnica natyrisht është mekam i gjithësisë “

Autori evokon kujtime kur ishte nxënës  në fshatin Dumnicë dhe kur e përfundonte orarin ditor të mësimit në luadhe mblidhte lule xheneti dhe ia dërgonte nënës në shtëpi  që ajo pastaj në tufa i fuste në gota me ujë dhe ato lule e mbushnin shtëpinë me aromë të këndshme. Tash nuk i mbledh ato  lule ngase nuk ka kujt t`ia dërgoj, nëna nuk është më  të thithë atë aromë të këndshme të luleve të xhenetit të mbledhura në luadhet e dumnicës.

Autori në mënyrë sintetike  rrëfen jetën e nënës që në të kaluarën nuk është aspak jetë e lehtë. Vuajtjet dhe sakrificat qofshin fizike apo shpirtërore  nuk kanë qenë  të lehta por megjithatë  nëna ka arritur ta përmbush idealin, vazhdimësinë e jetës.

Nga poezia në poezi shumëfishohet dhembja për mungesën e nënës, e këtë e përjeton thellë autori ku ndër tjera në vargjet e tij shprehet :

“ pse s` do të vish me shprehi

 të më prekësh në netët e acarta

 a i kam këmbët të ftohta

 të më mishërosh me besim ”

Autori e ka vështirë të pajtohet me këtë të vërtetë që ka ndodh, pra me vdekjen e nënës. Ai këtë e ndjen rëndë shpirtërisht por i duhet të pajtohet me realitetin ngase gjërat nuk mund të kthehen më prapa, por dhembja është e madhe.

“ ai që lind vdes më përmend zëri yt i çelur

është fare kot të ndërroj diçka aty është kot

e lë zemrën te ti e ik rrugës së shkelur “

Xheladin A. Çitaku: STRUKTURIMI I NJË RELIEVI POETIK (Milazim F. Kadriu: ATA QË PËR LIRI U FLIJUAN)

“Ata që për liri u flijuan
Nuk vdiqën, pavdekësinë fituan.”

– Arti i përkushtimit ndaj vlerës, që shpëfraqet në aktet e nivelit të sublimitetit, siç është flijimi për kauzën e caktuar, për idealin e ngulitur si kërkesë e paevitueshme për çlirimin e energjive njerëzore, është i ravijëzuar në veprat e ndryshme që ngërthejnë dhe shtjellojnë këtë motiv. Duke u shtrirë në gjerësinë dhe thellësinë e frymëzimit, krijimet e tilla tabloizojnë në ngjyrime përkatëse këto veprime, këto gjurmë e vrragë, të cilat shihen dhe preken në pasojat e tyre, ndijohen e përjetohen si simbolikë shpirtërore, si monument që identifikon kohën, si mesazh që duhet transkriptuar në vazhdimësi. Orientimi eksplorues shpie në dramatikën jetësore, në lartësitë e heroizmës, prej nga dominohet realiteti dhe vëmendësohet aktualiteti, duke ripërtrirë kujtimet, duke rigjeneruar elanin për mbajtjen e nivelit meritor të piedestalizimit:

“Koha juaj
Ka veç lindje
Kurrë nuk perëndon…”

– Përmbledhja poetike e Milazim F. Kadriut qëndron në këtë linjë, shtegton në brendësinë e këtij motivi dhe pahëzon elemente, të cilat emërtojnë situata konkrete, ndodhi e sajime, për ta objektivuar akumulimin ndjenjor të autorit, për ta përvijuar emotivitetin dhe për ta artikuluar një këndvështrim artistik të ndërdijes së tij. Përqasja e tillë derivon një tufë poezishë ku akomodohet ndjenja e të qenit debitor ndaj veprave madhore, ndaj sakrificës dhe ndaj traseizimit të ëndrrave dhe ambicieve të një populli, ku vendohet simbolika përfaqësuese e identifikimit të këtij populli, ku mëtohet të përshkruhet dinjiteti i tij në thellësi të kohëve:

“Në sytë tu
Pash se po vjen dita e lirisë
E pash Flamurin kuq e zi
Duke valëvit i lirë në tokën e Arbërisë…”

“Që nga Iliria e lashtë
Brez pas brezi
Të gjithë trimat me radhë
Në kokë kanë bartur plisin e bardhë…”

– Vendi (trolli), liria, qëndresa, pavdekësia, heroikja e optimizmi gërshetohen në vargun e poetit, strukturohen në format dhe përmbajtjet e tërësive poetike, gjithnjë përmes shprehjes dhe mjeteve tjera të artit, si përques të ndjeshmërisë e imagjinatës në konkretësinë perceptuese. Ligjërimi i tillë interpretohet konformë gjendjes në realitetin përjetues dhe konformë konceptimit të këtij momenti nga receptori, të cilin në këtë rast e përfaqëson autori i poezive. Rrjedha e kujtimeve, përkujtimeve nxitë sensin e përkushtimit, duke evokuar kështu çastet, të bërat, figurat, dukuritë a fenomenet, të cilat duan të përjetësohen. Duket se këtë synon edhe autori i përmbledhjes, sepse shtrirja e shtegtimit poetik aspiron gjithpërfshirje të aspekteve, nganjëherë edhe të ngarkuara shprehimisht, apo duke mënjanuar ritmikën intonuese dhe konvencionalizmin, gjithashtu, në dobi të zbërthimit më të detajuar:

“Udhëtova me shpresë
Udhëkryqeve të botës
Etja që kisha
Askund s’u shua…”

– Veç kësaj, vargëzimi i Milazim Kadriut ofron edhe konstrukte refleksive, të cilat karakterizohen si rafinime të sajimeve kuptimore, ku ndërtohet projeksioni poetik në planimetrinë e stilizuar, të figurshme e të ritmizuar përshtatshëm me shprehshmërinë dhe ambiciet estetizuese. Potenciali krijues i autorit bënë zbrazjen e radhës, ofron atë që mund të cilësohet si individualitet në formatet e ndryshme të universit poetik. E tëra do ndjek rrugën e thjeshtësisë shprehimore, si veçanti që mundëson kapshmëri të lehtë nga lexuesi. M. Kadriu kombinon vargun, poashtu edhe rimën e ritmin. I dhuron hapësirë llojshmërisë së metrikës dhe ndryshueshmërisë së intonimit. Këto elemente e tipizojnë krijimin poetik si vargëzim të lirë në një reliev të valëzuar që pasqyron një realitet të transponuar në poezi. Involvimi përimtues në brendësinë e kësaj poezie sipërfaqëson një numër përcaktorësh të orientimit strukturor, të cilët kanë implikime konkrete në ndërtimin e kësaj strukture, siç është forma, tendencat stilistike, rrafshi leksikor, terminologjik (përmes emrave dhe emërtimeve), kuadri subjektiv (që përfaqëson adresimin e përkushtimit), nyancimet (si linja të shtegëtimit në semantikë), mundësitë autoriale në observimin konsumues të pëshkallëzimeve motivuese:

“Nëse kthehesh një ditë
Rrugës nga po shkon
Mos u çudit nëse shtegu është mbyllur
Dhe këtej s’ un kalon…”

Varietetë deklamuese në inskenimet e poetizuara të kohës, veprimit, ndjeshmërisë e realitetit në përgjithësi, përbëjnë koloritin e aspiruar të autorit, që në këtë mënyrë ta sisntetizojë tërësinë e ndërlikueshmërisë së jetës. Poetika e ofron këtë mundësi.
Milazim F. Kadriu i ofron opinionit letrar një formulim të ri të motivimit dhe frymëzimit, përmes kësaj vepre, duke shpërfaqur prap vazhdimësinë e përkushtimit të tij ndaj rrjedhave të përgjithshme, duke portretizuat interesimin e tij për çështje e aspekt, të cilat e furnizojnë me lëndë të parë artin poetik.

Xheladin A. Çitaku

Bedri TAHIRI: MEHË UKA, NJË KOLOS I RRUGËS ÇLIRIMTARE

Rikujtesë në përvjetorin e 22-të

Shala e Bajgorës, e gjendur në gardh me shkaun e pabesë, përherë çau shtigjeve të jetës me armë në dorë. Majat dhe shkrepat e këtyre tridhjetë e ca katundeve malore krenohen me trimëritë e Isa Boletinit, JahjaKutllovcit, BejtëSelacit, Kadri Bistricës, BislimBajgorës, AhmetSelacit, UkshinKovaçicës etj. Lule që nuk do të vyshket kurrë mbetet edhe dëshmori i epokës së re, Mehë Ramë Uka.

Trung i lashtë trimërie

Oxhaku i Bali Bajgorës, kishte bërë emër jo vetëm në Shalë, por edhe më larg. Kulla e këtij ushtari të hershëm  të  Lidhjes Shqiptare të Prizrenit shërbeu si karakoll vëzhgues e mbrojtës  nga barbaria e shfrenuar serbe. Në këtë trung të lashtë trimërie, bujarie e burrërie buloi edhe fidani i ri, Mehë Uka. Ai u lind më 20 dhjetor 1962 në Bajgorë. Mësimet e para i mori në vendlindje, e nga klasa e shtatë në Mitrovicë. Edhe vitin e parë të shkollës së mesme e kreu në Gjimnazin e Mitrovicës, kurse tre vitet e tjera i vazhdoi në Gjimnazin matematikor të Prishtinës. Ishte nxënës i shkëlqyeshëm dhe i dashur për të gjithë. Që në moshën pesëmbëdhjetëvjeçare filloi të bashkëjetonte me hallet e mëdha të popullit të vet të përvuajtur. Bisedat e gjata me shokët e idealit dhe kontaktet me literaturën ilegale, me revistat: “Shqipëria e Re”,“ Bashkimi “ etj., dhe me veprat historike:“Shota dhe AzemGalica”, ”Hasan Prishtina” e ndonjë tjetër brumosnin edhe më shpirtin e trazuar të gjimnazistit militant.

Dhe, në fillim të vitit 1997, në këtë shkollë, u formuan grupet e para ilegale, që bënin shpërndarjen e kësaj literature dhe propagandimin e idesë për çlirimin e popullit të robëruar nga  zgjedha serbosllave. Aty ishte edhe Meha, bile ai ishte zemra dhe shpirti i aksioneve. Më 6 qershor 1979, në prag të vizitës së Titos në Kosovë, me dy shokë, në Mitrovicë, shpërndau parulla dhe mbishkrimin kuptimplotë: ”Trepça punon-Beogradi shfrytëzon”. Kjo i tmerroi armiqtë shekullorë dhe ua futi lepurin në bark…

Trimi i qetë, herë- herë, dinte edhe të shpërthente si vullkan. Profesorët i çmonte, por ndonjërit që merrte frymë qysh i diktonin nga lart, një ditë ua shkroi në dërrasë të zezë fjalinë: ”Profesorë të nderuar, ua tregoni të vërtetën nxënësve!” Tashmë shihej fare qartë se kishte filluar zgjimi i ndërgjegjes së popullit. Grupet ilegale kishin lëshuar rrënjë dhe shtoheshin çdo ditë. Trimin e ri nuk e tremben fare arrestimet dhe burgosjet e mëdha të vitit 1979. Ai luftonte për bashkimin e këtyre grupeve…

Çdo epokë i ka heronjtë e vet

Dhe, Pranvera e madhe  studentore ’81 djaloshin sypatrembur shaljan e gjeti të gatshëm. La mënjanë maturën dhe u vu në ballë të demonstruesve. Shpirti i tij luftarak shpërtheu vrullshëm më 26 mars dhe më 1 e 2 prill 1981. Paskëtaj nuk ndalet fare. Mjafton të përkujtohet aksioni të Shkolla Normale në Prishtinë, në fund të prillit 1981, kur me ca shokë vendosi telin në rrugë dhe vetura me policë u përplas në humnerë…Sakaq UDB-ja i bie në gjurmë dhe e dënon me dy muaj heqje lirie.

Në shkurt të vitit 1982, sërish arrestohet dhe dënohet me tetëmbëdhjetë muaj burg për veprimtari “armiqësore” dhe ngase ia kishin gjetur parathënien e librit “Këngët e lirisë”e materiale tjera të “ndaluara”. Pas daljes nga burgu iu nënshtrua provimit të diplomës, duke mbaruar me sukses të shkëlqyeshëm.Më pas e regjistroi Fakultetin e Shkencave Matematikore-Natyrore në Prishtinë, por gjendja e rëndë ekonomike dhe rrethanat e pavolitshme politike e detyruan ta linte përgjysmë.

Megjithatë, veprimtaria e tij atdhetare nuk pushonte fare. Përkundrazi. Arrestimet, bastisjet, burgosjet, torturat veçse e sforconin dhe e kalitnin. Zemra e tij që moti rrihte me ritme trimërie. Në kullën prej guri, të gjyshit të tij, Bali Bajgora, njeriut që me shtatë plagë në trup kishte jetuar 120 vjet, pa e lëshuar bajrakun e Shalës nga dora, kishte dëgjuar këngë e rrëfime për të pavdekshmit. Isa Boletini e AzemGalica ishin idolë të tij për luftëra e sakrifica. Nga femrat adhuronte tej mase Ajetën e DemëAhmetit (stërgjyshi i tij, Braha, kishte marrë pjesë në atë betejë, më 28 qershor 1811) dhe veçan Shotë Galicën, me emrin e së cilës e pagëzoi edhe të bijën e madhe…

Nga ky oxhak ishte edhe Behë Bajgora, luftëtari i shquar dhe anëtari i Komitetit Mbrojtja e Kosovës, i cili ra në luftë me xhandarët serbë. Madje, nga kjo derë fisnike, ishte edhe  trimi me nam, UkshinKovaçica-Bajgora.

Pra, Mehë Uka s’ishte rastësi, por vazhdimësi e natyrshme e një tradite shekullore. Edhe qelitë e burgjeve serbe ia kishin drojën viganit të Kreshbardhës. Në janarin e egër të vitit 1984, sa ishte në shërbim ushtarak, në Kumanovë, dënohet me shtatë vjet burg. Stoicizmi i tij u bë shëmbëlltyrë qëndrese në kazamatet serbe. I paluhatshëm nëpër hetuesi e besnik i përbetuar ndaj shokëve të idealit.

-”Unë dua të qëndroj, të luftoj e ta çliroj Kosovën!”- i kishte thënë drejtorit të burgut në Sombor, kur ai i kishte propozuar që të ikte, me qëllim që pastaj ta vrisnin. Pas amnistisë së prillit 1990, edhe Meha lirohet. Çdo epokë i ka heronjtë e vet, i thoshte vetes, dhe mblodhi mendjen e fuqinë. Me ca shokë formuan Unionin e Pavarur të Studentëve të Universitetit të Prishtinës, të cilin për pak muaj e udhëhoqi vetë. Por, shumë shpejt u tërhoq, sepse pa se pacifizmi nënshtrues e ngufaste çdo shkëndijë revolucionare. Mehë Uka ishte bërë halë në sy për armiqtë dhe bashkëpunëtorët e tij.

Puna e tij përcillej në çdo hap. Por, kot. Bashkë me Nuhi Berishën e Rexhep Malën nuk pushonin së vepruari në Partinë e Luftës. Gama e veprimit të tij ishte e pakapshme. E gjeje kudo, sa në Mitrovicë, sa në Prishtinë, sa në Drenicë, sa në Llap, sa në Prizren, sa në Ferizaj. Ideal i tij jetësor ishte çlirimi i trojeve shqiptare dhe bashkimi kombëtar. Me tërë qenien përpiqej t’i radhiste partitë politike në një front të përbashkët luftarak. Ai krijoi lidhje me dy bazat kryesore: me Drenicën (me Jasharët, Hamzën e Ademin) dhe me Llapin (me ZahirPajazitin). Edhe si mësues në vendlindje qe i palodhshëm. Ku ishte Meha, ishte mirësia, harmonia, dashuria, uniteti…

Acari që solli pranverën

Dhe,vitet rridhnin lumë. Trimi nuk ndalej. Punët i shkonin mbarë e mirë. Misioni i tij i shenjtë: bashkimi i forcave çlirimtare fare afër realizimit. Kjo ia bënte zemrën mal. Sa s’fluturonte nga gëzimi kur e mori atë rrugë. As bora, as acari, që të grinte si me shpatë, nuk e penguan dot.

Ishte 29 dhjetori 1996. Posa i kishte mbushur tridhjetë e katër pranverat. Ah, dhjetorët e tij, përherë të acartë! Edhe kur erdhi në këtë botë qe acar. Edhe kur u martua qe acar. Edhe sot kur po nisej për atë rrugë të mbarësisë bënte acar i vërtetë. Ama, atë nuk e pengonte dot. Një gjë e tillë i pengonte lugetërit që s’flinin kurrë, andaj turr e vrap për të kurdisur  prita e kurthe. Kësaj here, oguri i zi, i ra hise Lushtës. Obobo!!! Bora dhe acari u bënë dëshmitarë memecë të vrasjes tinëzare… Heshtja mbuloi qiellin e Kosovës martire…

Lajmi i hidhur e i shtrembëruar nga informacioni serb, se kjo ishte një fatkeqësi trafiku, tronditi dheun e shqipeve. E vërteta ishte krejt tjetërfare. Atë e vranë gjakatarët, sepse ai ua përgatiste varrin atyre. Dhe, krenaria qëndronte mbi dhembjen…

Varrimi i tij në Bajgorë, më 1 janar 1997, nuk kaloi në heshtje. Aty, me gjithë borën e madhe dhe policët e shumtë, kishte mbërritur e gjithë Kosova. Trupi i tij u paqësua në gjirin e tokës mëmë, shpirti i bardhë vajti në amshueshmëri, kurse vepra e tij mbeti udhërrëfyese për brezat e ardhmërisë. Emri i tij u nderua dhe u përjetësua. Brigada 141 e UÇK-së e ZOSH-it, që nga themelimi e mori emrin “Mehë Uka”. Sot me krenari e mbajnë këtë emër edhe Qendra e Studentëve në Prishtinë,edhe shkolla fillore në Bajgorë, edhe sheshi kryesor në Mitrovicë, ku  shkëlqen përplot krenari shtatorja e bukur prej bronzi, vepër e skulptorit akademik nga Tirana, z.MaksimMero. Është nderuar edhe me urdhrin “HERO I KOSOVËS”.

Dëshmorit Mehë Uka iu dhanë shumë Mirënjohje e dekorata nga QPK-ja,TMK-ja, nga Univesiteti i Prishtinës (“Student martir”), nga Shoqata e Invalidëve të UÇK-së etj. Për të janë shkruar monografi, janë thurur këngë e janë hartuar poezi.

E shoqja, Resmija, një bashkëveprimtare e rrugës së tij, në librin “Mall lirie”, pos tjerash shkruan:

Ç’fjalë do të kishte amaneti yt

Të jetoje vetëm një ditë lirinë

Që i dhe djersën, gjakun, rininë…

Ndërkaq, MiftarKurti shkruan:

Rrugëve, terrçarës të patëm dhe të kemi

Flamurtar mbi Kreshbardhë

Se djersë e gjak, o bajrak

për liri s’i kurseve

si lum ti!

Bedri TAHIRI