Tokën po e ndjek një asteroid Trojan

Një asteroid rreth 1.2 km i gjerë u zbulua duke lëvizur përgjatë orbitës së Tokës dhe mund të qëndrojë pranë planetit tonë për të paktën 4.000 vjet të tjera thonë shkencëtarët, por nuk do të përbëjë sipas tyre, asnjë rrezik.

Duke përdorur vëzhgimet nga teleskopët në Kili, Arizona dhe Ishujt Kanarie, studiuesit dhanë përshkrimin më gjithëpërfshirës të asteroidit të pagëzuar si 2020 XL5, i cili u diskutua për herë të parë vetëm përpara dy vjetësh.

Ata konfirmuan se ai është një prej dy të ashtuquajturve asteroid Trojanë, që udhëtojnë si bashkëshoqërues me Tokën.

“2020 XL5, që ne arritëm ta pikasim vetëm në dhjetor të 2020-tës, mund të ketë filluar të tërhiqet nga forca e gravitetit të Tokës diku rreth 500 apo 1000 vjet më parë. Por është i parrezikshëm për planetin”, tha Toni Santana-Ros, shkencëtar i Universitetit Alicantes.

Asteroidët trojanë mund të jenë endacakë në sistemin diellor – siç duket të jetë rasti edhe i trupit qiellor që i është afruar Tokës, ose materiale të mbetura nga formimi i planetit të tyre.

Ata futen në kurth nga mbërthimi gravitacional planetar dhe më pas rrotullohen rreth diellit në të njëjtën rrugë me atë të planetit që i ka tërhequr.

Ky duket të jetë i ashtuquajturi asteroid i tipit C – një nga llojet më të zakonshme në sistemin diellor. Ata kanë përgjithësisht ngjyrë të errët dhe përmbajnë shumë karbon së bashku me shkëmbinj dhe minerale.

Shkencëtarët: Rritja e temperaturave po ndikon edhe në rrotullimin e Tokës

 

Shkencëtarët thonë se rritja e temperaturave globale ka filluar të ndikojë në mënyrën se si Toka rrotullohet. Një artikull nga Interesting Engineering raportoi gjetje të reja në lidhje me rrotullimin e Tokës dhe se si po ndikohet ajo nga mbinxehja e planetit.

Rrotullimi i Tokës realizohet kryesisht “nga tërheqja gravitacionale e Hënës dhe proceset e brendshme në bërthamën dhe mantelin e saj”, sipas Interesting Engineering.

Megjithatë, shkencëtarët po gjejnë prova se shkrirja e kapakëve të akullit në pole, për shkak të mbinxehjes së planetit tonë, po bën që uji i shkrirë të lëvizë drejt ekuatorit të Tokës, duke ndikuar në ekuilibrin e saj.

Ndryshimet klimatike po bëjnë që boshti i rrotullimit të Tokës të lëvizë dhe duket se po ndryshojnë gjithashtu dinamikën e bërthamës së Tokës, u shprehën studiuesit.

Ndryshimi i rrotullimit të Tokës po bën që ditët tona të jenë pak më të gjata. Për periudhën nga viti 2000 deri në 2018, shkalla e rritjes së gjatësisë së ditës për shkak të lëvizjes së akullit dhe ujërave nëntokësore ishte 1.33 milisekonda në shekull – më e shpejtë se në çdo periudhë në 100 vjetët e mëparshme, thuhet në një raport të NASA-s.

Raporti shpjegoi se rritja e lehtë e gjatësisë sonë të një dite është e padukshme për njerëzit. Megjithatë, nëse planeti ynë vazhdon të ngrohet dhe për këtë arsye të zgjasë më tej ditët tona, ai mund të kapërcejë tërheqjen gravitacionale të Hënës, e cila e ka mbajtur klimën e Tokës relativisht të qëndrueshme për miliarda vjet.

Pavarësisht mbinxehjes së planetit tonë, ekziston një listë e pafundme mjetesh, teknologjish, veprimesh kolektive, politikash që po bëhen për të rikthyer temperaturat në normalitet. Përdorimi ose investimi në energjinë e rinovueshme është një mënyrë e shkëlqyer për të ndërmarrë veprime.

Rritja e temperaturave globale është shkaktuar nga energjia e ndotur nga burime të tilla, si qymyri dhe nafta. Reduktimi i përdorimit dhe nevojave për këto burime të energjisë do të zvogëlojë ndikimin e tyre në temperaturat globale.

Tranzicioni i pritshëm i valës së të nxehtit nga Pirenejtë dhe Apeninet në Evropën Juglindore

 

Vala e të nxehtit, 

Tranzicioni i pritshëm i valës së të nxehtit nga Pirenejtë dhe Apeninet në Evropën Juglindore ka çuar në një kërkesë të lartë për energji elektrike në Ballkan, me mundësinë e hapur të kufizimeve të furnizimit, sipas portalit Montelnews, duke cituar burime nga tregtarët e energjisë elektrike në kontinent.

 “Tani për momentin të gjithë po blejnë rrymë”, tha një tregtar i energjisë elektrike për Montel, duke theksuar se kërkesa për kondicionerë pritet të rritet në Ballkanin Perëndimor.

Çmimet e energjisë elektrike në bursat e Europës Juglindore, sipas Montelnews, variojnë mes 126 dhe 171 euro për megavat orë të martën, me çmimin më të lartë prej 443 euro për megavat orë në Slloveni.

Në vendet perëndimore, të njëjtat vlera në tregtimin e energjisë elektrike janë dukshëm më të ulëta, ku në Gjermani janë 108 euro për megavat orë.

Duke marrë parasysh tendencat e pritshme të temperaturave në Ballkan, Montelnews ndër të tjera tërheq vëmendjen në deklaratat e Shërbimit Meteorologjik Kombëtar të Serbisë se periudha e nxehtë e kësaj jave në të gjithë rajonin mund të sjellë temperatura mbi 40 gradë.

“Operatorët e rrjetit dhe tregtarët e energjisë në Evropën Lindore po përgatiten për kufizime të mundshme të furnizimit dhe rritje të kërkesës të shkaktuar nga temperaturat që mund të rriten deri në 12 gradë Celsius në krahasim me javët e mëparshme,” komentoi Andrea Tura, një ekspert meteorologjik në shërbimin italian të parashikimit Meteo.

Në mbështetje të pretendimit se vala e të nxehtit shkakton shqetësime të mëdha të çmimeve në tregun e energjisë elektrike, portali citon të dhëna nga Spanja.

“Vala e të nxehtit pritet të rrisë më tej çmimet e energjisë elektrike në tregjet rajonale të Evropës Juglindore deri në fund të kësaj jave”, tha një burim nga tregu evropian i energjisë elektrike për Montelnews, duke treguar ndikimin e mundshëm të zjarreve në Greqi te çmimet.

Zjarret në pyje, shtoi Styliani Sarri, inxhinier në operatorin grek të rrjetit elektroenergjetik DSO Hedno, në një deklaratë për portalin e lartpërmendur, përkeqësuan ndikimin e valës së të nxehtit në Greqi.

“Kjo është java me një nga ngarkesat më të larta të sistemit në Greqi, për shkak të pikut të sezonit turistik. Për shkak të kësaj, çmimet mund të rriten dhe rënia e mundshme e prodhimit fotovoltaik për shkak të zjarreve në pyje mund ta përkeqësojë situatën”, Sarri tha për Montelneës.

Lidhja e theksuar e furnizimit me energji elektrike në Evropën Juglindore u tregua nga kolapsi i sistemeve energjetike të Malit të Zi dhe Shqipërisë dhe pjesëve të Bosnje-Hercegovinës, Greqisë dhe Kroacisë më 21 qershor të këtij viti në rrethana që ende janë duke u hetuar.

Hetimi drejtohet nga operatori evropian i rrjetit energjetik Entso-E, i cili në mesin e korrikut dha një raport paraprak për shkaqet e “errësimit” të përmendur.

Raporti paraprak i operatorit europian nis nga informacioni se epiqendra e ndërprerjes rajonale të furnizimit me energji elektrike ka qenë në Mal të Zi, duke paralajmëruar konstatimet e hetimit se në prag të “errësimit” janë shpërndarë rreth 2000 megavat energji elektrike.drejt rrjetit malazez me një kabllo nëndetëse nga Italia, ndërsa në drejtim të kundërt drejt Italisë u dërgua eksporte prej 417 megavat.

22 qytete, ndërsa vendi po përgatitet për një tjetër valë të nxehtë të fortë

Niveli më i lartë i paralajmërimit për motin ekstrem do të thotë se të gjithë janë të ekspozuar ndaj rreziqeve të shkaktuara nga temperaturat ekstreme.

Italia ka lëshuar alarm të kuq në 22 qytete, ndërsa vendi po përgatitet për një tjetër valë të nxehtë të fortë në një verë që theu të gjitha rekordet e mëparshme për temperaturat ekstreme.

Njerëzve u kërkohet të shmangin ekspozimin e drejtpërdrejtë ndaj rrezeve të diellit gjatë orëve më të nxehta të ditës dhe të qëndrojnë të hidratuar.

Në rajonin e Lazios, i cili përfshin kryeqytetin Romë, është nisur një plan emergjence për të trajtuar efektet e nxehtësisë intensive në shëndetin e njerëzve.

Kjo vjen ndërsa numri i rasteve të trajtimeve të kujdesit urgjent për sëmundjet e lidhura me nxehtësinë rritet.

Kjo vërehet veçanërisht tek të moshuarit – duke qenë se një numër i madh italianësh janë mbi 65 vjeç, moti i nxehtë përbën një rrezik të madh për popullsinë e vendit.

“Problemet më të zakonshme shëndetësore rreth kësaj periudhe të vitit përfshijnë përkeqësimin e sëmundjeve kronike si problemet e lidhura me zemrën, si aritmia, infeksionet dhe funksioni i veshkave gjithashtu preket si dhe çështjet e sjelljes,” tha Dr Giuseppe Famularo nga San. Spitali Camillo-Forlanini në Romë.

Shqetësimet vazhdojnë edhe për kushtet e punës kur arrihen temperatura shumë të larta, veçanërisht për ata që punojnë jashtë.

Është vlerësuar se mesatarisht 4000 lëndime të lidhura me nxehtësinë ndodhin në vendin e punës çdo vit në Itali.

Sindikatat, veçanërisht në sektorin e ndërtimit, kanë nisur një fushatë për të rritur ndërgjegjësimin për këtë çështje, duke i kërkuar qeverisë të prezantojë rregulla të reja për të mbrojtur punëtorët.

“Sot çështjet e shëndetit dhe sigurisë dhe dëmtimet në vendin e punës duhet të vendosen në kontekstin aktual, i cili karakterizohet nga ndryshimet klimatike,” tha Alessandro Genovesi, sekretari i përgjithshëm i federatës italiane të punëtorëve në industrinë e drurit, ndërtimit dhe nxjerrjes, Fillea Cgil.

“Kaq shumë ka ndryshuar nëse krahasoni punën në sektorin e ndërtimit 30 vjet më parë me sot, midis qershorit dhe shtatorit. Një ditë pune 8-orëshe mund të organizohet duke punuar gjithsej 6 orë e gjysmë deri në 7 orë në verë dhe 8 deri 9 orë pune në dimër”, shtoi ai.

Por pavarësisht temperaturave në rritje, numri i turistëve pritet të rritet këtë vit.

Organizatat tregtare kanë vlerësuar se prania e tyre në muajt e verës do të rritet me gati 2% krahasuar me vitin e kaluar

Elsa Mollaj ; Kolec Traboini, midis gazetarisë, filmit dhe poezisë

 

Gjatë qëndrimit në Tiranë, kafenë e mëngjesit preferon ta pijë në të njëjtin lokal për çdo ditë. E dalloj menjëherë sapo ngjit shkallët, sepse veshja klasike me kostum, kravatë dhe kapele “republikë’ nuk “mungon’ në asnjë dalje të gazetarit, kineastit e poetit Kolec Traboini. Afrohet dhe me frymën që i mbahet kërkon ndjesë, pasi është vonuar 20 minuta nga orari i caktuar. “Më vonoi orëndreqësi”: thotë teksa vendos orën në dorën e majtë dhe ulet nxitimthi. “Edhe pse nuk banoj në këtë zonë vij çdo ditë këtu, sepse është një vend i qetë e të jep mundësinë të bisedosh gjatë me miqtë, por ecja më shërben edhe për shëndetin ” vazhdon më tej, ndërkohë që hedh në kafe sheqerin që nxjerr nga xhepi i xhaketës.

Kolec Traboini ka lindur në vitin 1953 në qytetin e Shkodrës. Fëmijëria, të cilën ai e konsideron si periudhën më të rëndësishme të njeriut, nuk qe aspak e lehtë për të. Fati e solli që po njësoj si i ati të mbetej jetim në moshën pesë vjeçare. ” Pas vdekjes së tim eti, nëna u martua sërish dhe më braktisi. Mua më çuan në jetimore ku jetova për disa vjet. Nga aty më mori e u kujdes për mua deri sa mbylli sytë dada ime Katrinë, që edhe pse me dije e kulturë italiane ishte me karakter shqiptar. E doja shumë dadën time”, tregon ai teksa flet me adhurim për figurën e saj. Katrina Skanjeti ishte gruaja e dytë e babait të tij dhe njëkohësisht edhe e bija e motrës Tone dhe mbesa e piktorit të njohur shqiptar Kol Idromeno. Pavarësisht vështirësive që kaloi në fëmijëri gjatë së cilës edhe punonte, në këtë periudhë vetëm dhjetë vjeç Kolec Traboini filloi të kultivonte pasionin për leximin e shkrimin. ” Të gjitha lekët që fitoja nga punët e mia të vogla i shpenzoja tek libraria pranë shtëpisë  në lagjen Badër. Përveç librave për fëmijë fillova të lexoja edhe romane e madje të shkruaja dhe poezitë e para të cilat i recitoja me zë të lartë tek dritarja e dhomës sime”, tregon ai duke qeshur.

Në formimin e tij arsimor ndryshoi disa shkolla tetëvjeçare e të mesme. “Kam qenë elektron i lirë i vogël”: thotë duke buzëqeshur. Pas përfundimit të shkollës pedagogjike në Tiranë ,në vitin 1971 aftësia dhe stili i veçantë në të shkruar e ndihmojnë të fitonte  konkursin i cili i dha të drejtën e ndjekjes së gazetarisë në “Universitetin e Tiranës ,ku edhe u diplomua në vitin 1975.”Na thanë që duhej të ndiqnim një ngjarje dhe për katër orë të shkruanim një reportazh e kur emri im u shpall fitues mendova se ishte rastësia ajo që më kish sjellë në atë shkollë”, thotë ai. Mirëpo ajo çka për të u duk si një rastësi në fillim rezultoi të ishte diçka më tepër se aq vite më vonë. ” Studiuesi Abaz Hoxha duke lexuar gazetat e vjetra të vitit 1910 zbuloi se edhe im atë kishte qenë  gazetar, duke qenë se shumë artikuj të botuar në gazetat e kohës mbanin emrin e tij, kurse unë më në fund i dhashë përgjigje pyetjes se çfarë më kishte shtyrë drejt gazetarisë, e kisha në gen!”, vazhdon duke treguar më tej.

Ishte në vitin e dytë të shkollës së lartë, kur botoi librin e tij të parë “Petalet e bajames së hidhur’, i cili u vlerësua me çmimin inkurajues në Konkursin Kombëtar të Letërsisë dhe Arteve.

Pas përfundimit të studimeve universitare Kolec Traboini u caktua gazetar në Gazetën e Krujës, por nuk mundi të punojë asnjë ditë të vetme aty, sepse vendimi u ndryshua dhe ai u emërua redaktor skenarist në Kinostudion “Shqipëria e Re”, ku punoi për 16 vjet. “Edhe në fitimin e këtij vendi pune më ndihmoi një shkrim që unë kisha bërë për filmin Krevati i Perandorit. Kinostudio ishte në kulmet e saj, pasi në këtë periudhë prodhohej një film në javë, një çmenduri e vërtetë. Kjo çoi në zgjerim të redaksive dhe mua më deshën atje”, tregon ai. Çmimet nuk i munguan edhe në fushën e filmit. Në vitin 1976 fitoi çmim të parë për filmin dokumentarë “Asdreni’, kurse në vitin 1990 për filmin “Kështjella e këngëve’. Po në këtë vit “Dëshmi nga Barleti” me skenar të tij u vlerësua si filmi më i mirë. Me çmime janë shoqëruar edhe filma të tjerë të tij, si: “Kolë Idromeno” e “Hasan Prishtina”, ndërsa të fundit e fitoi në vitin 2014 me filmin dokumentar me metrazh të shkurtër “Djali me kitarë’ kushtuar shokut të tij të fëmijërisë Skënder Daja i cili u pushkatua në moshën 21 vjeçare gjatë regjimit komunist.

Kolec Traboini qe mjaft aktiv edhe në situatën e krijuar në vitet ’90. Ishte i pari që botoi një shkrim tek Gazeta” Rilindja Demokratike” me titull’ Vlera e simboleve kombëtare”, ku kërkonte heqjen e yllit komunist nga flamur kombëtar, si dhe organizoi tubimin e parë të intelektualëve shqiptarë që më vonë u kthye në një demonstratë antikomuniste.

U largua nga Shqipëria në 28 shkurt të vitit 1991 dhe vendoset si emigrant i jashtëligjshëm në Athinë. Vitet e emigracionit në Greqi i kujton si më të vështirat e jetës së tij. Me thjeshtësinë që e karakterizon, si dhe emocionin në tregimin e ngjarjeve, ai nuk ka aspak komplekse teksa tregon për të gjitha punët e shumta që ndërroi për të siguruar të ardhura për familjen. “Ironia e fatit për mua ishte se edhe pse isha një gazetar i diplomuar në Shqipëri, në Athinë përfundova duke punuar si pastrues në agjencinë e lajmeve Reuters”,tregon duke qeshur.

Megjithatë të qenit emigrant i jashtëligjshëm dhe vështirësitë ekonomike nuk e penguan që në 10 prill të vitit 1993 të botonte gazetën “Egnatia” e cila ishte gazeta e parë shqip botuar në Greqi dhe e vetmja e emigracioneve  që ndodheshin aty. “Arsyeja kryesore që më shtyu për botimin e kësaj gazete ishte të tregoja se shqiptarët nuk ishin ata që grekët thoshin se ishim, pasi kam parë shqiptarë të lidhur me zinxhirë si skllevër e të tjerë që përndiqeshin me kamera live dhe me policë si të ishin kafshë, por doja edhe të krijoja një urë lidhëse midis shqiptarëve në Shqipëri dhe atyre emigrantë në Greqi”. Gazetën e prodhonte dhe shpërndante po vetë me çantë në sheshin “Omonia”, ku mblidheshin shqiptarët e madje arriti ta sillte edhe në Shqipëri. “Vetëm për palosjen e saj më ndihmonin bashkëshortja  dhe dy fëmijët pasi aty ku e shtypja gazetën nuk kishim mjetet përkatëse që realizojnë këtë gjë”, tregon ai. Gjatë qëndrimit në shtetin Helen botoi edhe tri libra mes të cilëve “Balada e largësive’. Libri I cili gjithashtu ishte I pari në gjuhën shqipe ishte një përmbledhje e poezive të emigrantëve botuar në Gazetën “Egnantia’.

Në vitin 1995 ai vendoset në Shtetet e Bashkuara të Amerikës së bashku me familjen e tij. Edhe këtu ai u përpoq t’u ofronte emigrantëve shqiptar një panoramë se çfarë ndodhte në Shqipëri. Koles Traboini filloi të botonte buletinin ” Lajmëtari I Shqipërisë” të cilën e shpërndante në kishë ku edhe mblidheshin më tepër shqiptarë. ” Shqiptarët e Amerikës ishin të interesuar rreth ngjarjeve që ndodhnin këtu në vitet 1995, 1996-të. Kjo ishte arsyeja që më shtyu për qarkullimin e këtij buletini”, thotë ai. Që nga viti 1995 Kolec Traboini e ndan jetën midis Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Shqipërisë. Në vitin 2000  ai fiton edhe nënshtetësinë amerikane. “Numri 16-të është numër fat për mua, 16-të vjet punë në kinostudio dhe 16 vjet nënshtetas amerikan”: thotë duke qeshur.

Në karrierën e tij tridimensionale midis gazetarit, kineastit dhe poetit ai zgjedh këtë të fundit. “Poezia është e vetmja që më lejon të shpreh plotësisht atë që ndjej dhe nuk më lejon të vdes më gojën kyçur”, thotë ai . Si gazetar Kolec Traboini numëron rreth 100 artikuj të botuara në gazeta të ndryshme, por për të cilat nuk është paguar asnjëherë.  Edhe pse ka dyzetë vjet që mban profesionin e gazetarit ai nuk ka nënshkruar në asnjë bordero dhe nuk ka marrë asnjë pagë si gazetar. Kurse si shkrimtar Kolec Traboini numëron deri më sot 25 libra të botuar që janë ese, shkrime publicistike dhe poezi. Megjithatë në karrierën e tij tridimensionale midis gazetarit, kineastit e poetit ai zgjedh këtë të fundit. ” Poezia është e vetmja që më lejon të shpreh plotësisht atë që ndjej dhe nuk më lejon të vdes më gojën kyçur”, thotë ai. Pena e Kolec Traboinnit vazhdon të jetë endë aktive, pasi ai vazhdon ende të botojë shkrime të tijat në gazeta dhe së shpejti  do të botojë një libër me poezi që është një përmbledhje e poezive më të mira të tij.

Eruditizmi i Kolec Traboinit alias Ilir Dradanit

 Kolec Palok Traboini ]] Lindi në Shkodër më 14 shkurt 1946, i biri i Palok Traboinit, arsimtar, publicist dhe sekretar i Dedë Gjo Lulit, flamurtar në Deçiq. Koleci ngeli jetim në moshë të vogël, jetoi për disa vite në Shtëpinë e Fëmijës në Shkodër. Me dekret presidencial nr.10653, më 15.11. 2017, Kolec Traboinit ju akordua titulli “Mjeshtër i Madh”.

Kolec Traboini alias Ilir Dradani 

Shkollimi dhe Karriera

Traboini ka ndjekur për dy vjet shkollën Pedagogjike "Ndrec Ndue Gjoka" në Tiranë. Pas kryerjes së shërbimit ushtarak në Tropojë, ka punuar rreth 4 vjet në Kombinatin e Drurit në Shkodër. Më pas ka vazhduar studimet në Universitetin e Tiranës, dega Gazetari. Gjatë kohës që ishte student botoi librin me tregime "Petalet e bajames së hidhur" 1973, që u vlerësua me çmim inkurajues në konkursin Kombëtar të Letërsisë dhe Arteve.

Pas mbarimit të studimeve është emëruar redaktor-skenarist në Kinostudio, Tiranë, ku punoi 16 vjet ndërsa për një dekadë drejtoi redaksinë e filmit dokumentar. Është fitues i kupave për filmat dokumentarë në dy festivale kombëtare të filmit shqiptar: "Asdreni" 1976, "Kështjella e këngëve" 1990. Filmi "Dëshmi nga Barleti" [3] me skenar e regji të K. Traboinit u vlerësua si filmi më i mirë i Kinostudios për 1990. Eshtë autor i mjaft filmave të vlerësuar si "Kol Idromeno", "Hasan Prishtina", etj si dhe filmit dokumentar "Djaloshi me kitarë" 2014 për Martirin e Demokracisë Skender Daja (1950-1973). K.T. është skenarist edhe i disa filmave vizatimorë ndër të cilët "Portreti" me regjisor Artan Maku, "Simfonia e pyllit" me regjisor Xhovalin Delia dhe "Pushëbardhi në spital" me regjisor Vlash Droboniku.

Kontributet demokratike

Situaten e krijuar në 1990 e priti me entuziazëm dhe mori pjesë gjallërisht në veprimtarinë demokratike. Në 16 janar 1991 boton në Gazetën "RD" shkrimin "Vlera e simboleve kombëtare", ku kërkonte hapur heqjen e yllit komunist nga flamuri kombëtar, po në këtë kohë nis dhe organizon tubimin e krijuesve dhe intelektualëve të Tiranës në përkrahje të zhvillimeve demokratike që u kthye në një demostratë të fuqishme antikomuniste. 

Jeta në mërgim

Traboini u largua nga Shqipëria në shkurt të vitit 1991 dhe u vendos si emigrant jo legal në Athinë. Kjo gjendje pasigurie nuk e pengoi atë që me 10 prill 1993, të krijonte e të shpërndante ndër emigrantë, të parën gazetë në gjuhën shqipe në Greqi “Egnatia“^[2]. Në Greqi bashkëpunoi me presidentin e arvanitasve të Greqisë, studiuesin e publiçistin Aristidh Kola^[3](1944-2000). Në gusht 1995, K.T. me status legal emigroi në SHBA dhe u vendos në qytetin e Bostonit. Gjatë viteve të jetës si emigrant në Athinë botoi tre libra: “Balada e largësive“,“Rapsodi ushtore“, “Gjurmë në histori“. Ndërsa kur ishte në Amerikë shkroi e botoi “Katërkëndëshi i mundimeve“ (prozë 2000), “Mos vdis dashuri“(poezi, Tiranë 2002), “Nokturn“(lirika 2004), “E vërteta përvëluese e Aristidh Kolias“(esè 2005), “ Requiem për një gjethe“(poezi 2005), “Lufta e Maleve-Palok Traboini“(esè historike 2006), "Trinia ime“(lirika 2006), “Bukuri shkodrane“(esè 2007)^[4], “Koha e prostitutave“(lirika&etyde 2007) si dhe "Itaka grua"(lirika 2008). Për veprimtarinë poetike dhe esèistike është vlerësuar me çmimin e përvitshëm letrar “Pena e Artë-Kadmus 2008”^[5] nga Klubi i Shkrimtarëve “Drita“ Athinë. Në vitin 1994 Kolec Traboini është pranuar anëtar i Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve, me qendër në Bruksel, ndërsa në nëntor 2001 nga Kongresi i Lidhjes Shqiptare në Botë mbajtur në Prizren, është zgjedhur anëtar i këshillit drejtues të LSHB. Nga viti 2010 Traboini, në krijimtari të lire me statusin e shqiptaro-amerikanit, jeton në mes të Tiranës dhe Bostonit.

Esetë, publicistika  dhe shkrime të tjera

Padyshim se eseistika është pjesë e pandarë e krijimtarisë së Traboinit si shkrimtar. Atë e lëvroi më së shumti në vitet e emigracionit në Greqi me botimet e shumta në gazetën “Egnatia”. Por edhe me pas ka botuar shumë shkrime në gazetat shqiptare në Amerike si në  “Illyria” dhe “Dielli” në New York, në botimin në format të vogël “Lajmëtari i Bostonit” që nxirrte vetë, por edhe në gazetat e Tiranës. Është për tu shënuar se Traboini zbulon në Boston një fotografi të Faik Konicës ne familjen e Sotir Panit nga Dardha,  të cilën e botoi për herë të parë në libri me ese “Bukuri Shkodrane” Boston-Tiranë 2007, ISBN 978-99943-53-48-4.

Traboini me shkrimin “Eliza shqiptare e Hollivudit” botuar në vitin 2000 në revistën “Klan” dhe gazetën “Bota sot” bën të njohur për herë të para origjinën shqiptare të artistes së filmit Eliza Dushku,  në një shkrim të vitit 2005 bën të njohur me një shkrim për origjinën shqiptare të njërit nga personalitetet më të mëdha të televizionit në Amerikë Regis Filbi, i cili në një emision “Edhe unë jam shqiptar” shkrim i botuar së pari në gazetën  “Illyria”, 6-8 dhjetor 2005. Një seri e gjatë shkrimesh i kushtohen shkrimtareve dhe artistëve si Kol Idromeno, Frederik Reshpja, Zef Zorba, Ndoc Gjetja, Drita Çomo, Edison Gjergo, Shen Maksimi shqiptar nga Arta, Martin Gjoka e tjerë.

Një vend të veçantë zënë shkrimet e Traboinit për jetën ne emigracion, shqiptarët e Greqisë, Amerikës,, eset për Aristidh Kolën në dy libra “ E vërteta drithëruese e Aristidh Kolës” Boston-Tiranë 2005 si dhe libri “Aristidh Kola” për jetën e veprat e arvanitasit të madh,  Pantheon Books 2014. Ndër librat me ese “Gjurmë në histori” 1999, “Lufta e Maleve” 2006, “Bukuri shkodrane 2007,“Zhgënjimi i Ambasadorit Amerikan” 2012,  “Libohovitët e Amerikës”, histori dhe tradita 2017, “Miti i Hotit” 2017 e tjerë.

Poezia e Traboinit, bashkudhëtare në rrugët e mërgimit

Eshtë  një letrar premtues, me tregime të botuara në shtypin e kohës të cilat janë pritur mirë nga kritika duke fituar çmim kombëtar për librin e tij të parë me tregime “Petalet e bajames së hidhur” botuar në vitin 1973 kur ishte ende student. Në vitin 1985 përpiqet të debutojë me një libër me lirika, por recensentët e panë se nuk ishte në frymën e kohës ndaj e këshilluan ta ripunonte për ta sjellë më afër motiveve aktuale. Traboini zgjodhi rrugë tjetër, librin e dogji dhe megjithëse shkroi poezi për sirtar, nuk tentoi më të botonte libra. Pas vitit 1990, me shkuarjen në mërgim krahas punës me gazetën “Egnatia”, mbresat e jetës prej emigranti nisi ti hidhte në vargje. Ne vitin 1995 përgatit dhe boton librin “Balada e largësive” me poezi të 32 krijuesve emigrantë duke përfshirë dhe poezitë e veta. Antologjia u prit shumë mirë nga emigrantët. Madje për të shkroi dhe botoi në revistën “Arvanon” studiuesi arvanitas Aristidh Kola “Ana tjetër e medaljes së emigracionit shqiptar” ku nder te tjera shkruan “...Krijimtari e shkruar ne ato kushte që vetëm ata emigrantët mund ti përshkruajnë me ato ndjenja poetike dhe të japin vepra që prekin zemrën tonë”( Revista “Arvanon” nr.1, f.30, janar-mars 1998, Athinë), ndërsa shkrimtari grek Kostas Valeta botoi një shënim kritik entuziast në revistën e televizionit kombëtar grek. Libri pati jehonë edhe në shtypin shqiptar në atdhe. Në vitin 2002 Traboini përmbledh në një vëllim gjitha poezitë që kishte shkruar në Greqi dhe Amerikë në librin me titull “Mos vdis dashuri” për të cilin u folën e shkruan fjalët më të mira në komunitetin shqiptar në Amerikë. Shkrimtari Naum Prifti shkruan “ Stili origjinal dhe gjuha e bukur artistike, ja shtojnë meritat vëllimit. “Mos vdis dashuri” është një autoportret i shkëlqyer poetik i mendimeve dhe ndjenjave që ka përjetuar autori në këtë çerek shekulli të trazuar.” Poetja Zhuljana Jorganxhi shkruan “ Tek poezitë si “Flokëarta e burgjeve”, “Hirushja” dhe “Dilemat e Bardit” vargu rrjedh me një ritëm të brendshëm dhe figurat megjithëse ndjekin njëra-tjetrën  nuk i marrin frymën poezisë, por përkundrazi janë si xhevahire të një gjerdani të bukur”. Shkrimtari Spiro Gjikondi shkruan “Herë ndjenjat, herë mendimet,  e herë-herë  mënyra e ndërtimit të figurave të befasojnë... Ajo që më bën të kujtoj Carl Sundberg kur lexoj poezitë (e Traboinit), më duket një koncept i njëjtë i poezisë si gjini, do të thosha, koncepti estetik.”Poezia e Traboinit nuk ka të reshtur, në 2004 boton vëllimin poetik “Nokturn” në të cilin përjetimet shoqërohen me mendime të thella, poezia bëhet më e komplikuar, ka larmi tematike dhe stilistike, gjithnjë e më shumë shfaqet mendimi metaforik brenda qelizës së krijimit. Vëllimi “ Requiem për një gjethe” sjell një pasuri motivesh me poezi mbresëlënëse. Pastaj do të vijnë “Trinia ime” 2006, “Koha e Prostitutave” 2007, “Itaka grua” 2008 e në vazhdim “E kam Atdheun tek porta” 2013,   “Fajin e ka Hekuba” 2014, “Orakujt kanë zbritur në ferr” poemë 2015, “Odeon” 2016, “Ofeli” 2019, “Zogjtë e Arlingtonit” 2020. Në portalin shqiptar "Zemra shqiptare" Kolec Tarboini apo Kolë Shkodrani përdor nofkën Ilir Dradani.

Një kohë ky e editonte edhe portalin Grafoprint.

Disa mendime për poezinë e Traboinit

Poezia e Kolec Traboinit ( vëllimi “Itaka grua”)është porsi eshkë që në pikëpjekje me lexuesin ndez një zjarr të hidhur por joshës, të dhimbshëm dhe ngrohës, intensiteti dhe kohëzgjatja e të cilit varet nga substanca dhe kapaciteti marrës i këtij të fundit. Heroi lirik është në dialog të përhershëm (me lexuesin model) kurse thërrmijat autobiografike aty-këtu vijnë si tablo kujtimesh dhe janë shumë të rëndësishme për ta kuptuar emocionin themelor motivues....E kam ditur se Kolec Traboini e shkruan bukur poezinë e dashurisë. Me të lexuar dorëshkrimin “Orakujt kanë zbritur në ferr“, u binda se ai e “qan” edhe poezinë satirike. Këto vargje janë më shumë sesa thjesht satirike. Është lirikë polemike par exellance. / Koha Javore Nr. 657 f. 19, Podgorice 9 prill 2015, Anton Gojçaj.

-Ajo që më shtyu të veçoj në shkrimin tim është detaji që gjendet në mënyrën e paraqitjes së poezisë nga Traboini. Veç vlerave që mbart ajo, veç vlerave origjinale poetike, poezia e Traboinit shkon tek syri i lexuesit e stolisur, dhe jo e mbingarkuar, e zbukuruar për të nusëruar, jo e masakruar, e peneluar me një shije dhe një dashuri të cilën një njeri i dashuruar hershëm me artin mund ta bëjë. Natyrshëm, poezia e Traboinit kërkon vëmendje më të madhe, dhe këtë me kënaqësi duhet t’ia përkushtojmë. / Fatmir Terziu, shkrimtar, Londër.

-Vëllimi poetik “Mos vdis dashuri” nuk është asgjë tjetër veç se një kopje e rregjistrimeve jetësore në hapësirën e bardhë të shpirtit të Kolec Traboinit. Në dy anët e peshores së drejtësisë së tij poetike gjenden të ekuilibruara dashuria për botën dhe shqetësimi qytetarë për kohën që jetojmë. Koncepti filozofik i autorit shtrihet përtej dhimbjes që krijoi gjuha e politikës moderne. Për të universi nuk është perfekt dhe kjo joperfektësi rritet në një laborator tepër të komplikuar njerëzor. / Gjek Marinaj, Dallas USA, 20 Janar, 2002

Një hulli e bukur, e ndjerë , befasuese sa spirituale aq dhe jetësore përplot nerv problematik.  Një nga arsyet që na pelqen poezia e Traboinit është se ai nuk e kërkon atë , ajo vjen dhe ai s’mund ti rezistojë ngasjes hyjnore. E shoh pezull midis qiellit dhe tokës në një përpjekje për të përzierë blunë divine  të qiellit me kafen e errët të dherave me heronj, dështakë dhe të vdekur. Dhe kjo kryhet natyrshëm,  pa sforcim, me lirizëm, gjetje tronditëse , figura të kthjellëta si ozoni pas shiut.  Ajo që të bën veçanërisht përshtypje është thjeshtësia. Traboini di të komunikojë me emocion. Le mbresë. Kuturisem të zbuloj gjendjen e tij shpirtërore aspak të favorshme për atë si individ, por të lakmueshëm si poet. Roland Gjoza, New York, 9 dhjetor 2007

Vellimi poetik i Kolec Traboinit i ngjan nje deti plot tallaze, ku shperthejne fortunate e shpirtit, ku lengon nje zemer e ndjeshme, qe vuan bashke me atdheun. Ne kufijte e ketij shkrimi eshte gati e pamundur qe te sjellim zberthimin e çdo njeres prej 88 poezive qe permban libri. Kenaqesia dhe kersheria shuhen duke lexuar librin. / Gazeta “Illyria”, New York nr.1184 Tetor 2002 D. Greca

Kolec Traboin është një mjeshtër i rimës. Lehtësia me të cilën e funksionalizon estetikisht rimën, por edhe figurat tingëlluese dhe përsëritëse, frazeologjinë shqipe, janë mahnitëse."Koha javore" Podgoricë, 6 shkurt 2014, nr. 602,

Kolec Traboini vjen me poezi, mjaft elegant, ndërsa shpirti i madh dhe i bukur i poetit, shpalos të gjithë materialin e tij./ Gazeta “Shqiptarja.com”Online Tiranë 15 shkurt 2014

...Lexohen me një frymë...Përmes poezive vizatohet me një elegancë të hollë dhe tepër i spikatur, portreti i tij, bota e tij, ëndrrat e tij dhe gjithçka që përmbart në të tërën poeti Kolec Traboini./ Gazeta"Telegraf" Tiranë 3 prill 2014  f. 19. Vllasova Musta

Shqipërime poetike

Në Athinë, K.P. Traboini nisi të merret dhe me shqipërime të pjesshme. Kështu ai përktheu për faqet e gazetës “Egnatia” tregimin “Billi” i shkrimtares amerikane Zona Geil, përktheu dhe botoi gjithashtu një fragment nga libri “Dashuria dhe demonë të tjerë” të Gabriel Garcia Markez. Ndërsa në poezi shqipëroi krijime nga Kostis Pallamas, Odisea Elitis, Jorgos Seferis dhe Angelos Sikilianos. Edhe gjatë qëndrimit në Amerikë, që u bë atdheu i tij i dytë, nga pasioni për njohjen e krijimtarisë së poetëve amerikanë, por edhe nga bota, herë, pas here shqipëronte poezi. Kur u bënë një sasi e madhe autorësh të shqipëruar, Traboini vendosi ti botonte e si rezultat i kësaj pune shumëvjeçare dolën në drite librat “Charles Bukovski” 160 poezi në 280 faqe, Pantheon Books 2019, ISBN 978-9928-4-455-6;“World Poetika” 100 autorë nga bota në 280 faqe, Pantheon Books 2019, ISBN 978-9928-04-460-0; “American Poetica” 77 autore nga USA, 260 faqe, Pantheon Books 2020, ISBN 978-9928-04-601-7, si dhe “Emily Brontë & 100 poetë nga bota”, që është vazhdimi i botimit voluminoz World Poetica , 280 faqe, Pantheon Books, ISBN 978-9928-04-658-1. Padyshim ky aspekt i punës për shqipërimet e mbi 200 poetëve më të shquar nga bota e pasuron gamen e krijimtarisë së Traboinit dhe pasionit të tij për poezinë nga e cila nuk u nda kurrë. Deri në vitin 2020 Traboini ka botuar gjithsej 37 libra, nga këto 16 libra me krijimet e veta poetike.

Tituj të veprave

• Zogjtë e Arlingtonit- poezi 2020 / ISBN 978-9928-04-657-4
• Emily Brontë & World poetica 2020 / ISBN 978-9928-04-658-1
• American Poetica- poezi, shqipërime 2020 / ISBN 978-9928-04-601-7
• Ofeli- poezi 2019 / ISBN 978- 9928-04- 457- 0
• Ode për Shkodren- poezi 2019 / ISBN 978-9928-04-454-9
• World Poetica-poezi, shqipërime 2019 / ISBN 978-9928-04-460-0
• Charles Bukowski- poezi, shqipërime 2019 / ISBN 978-9928-04-455-6
• Miti i Hotit - ese historike 2017 / ISBN 978- 9928-04-352 8
• Odeon - poezi, 2016 / ISBN 978- 9928- 04- 313- 9
• Libohovitet e Amerikës 2016 / ISBN 978- 9928-04-312-3
• Djali nga Hoti - tregime për fëmijë 2015 / ISBN 978-9928-04-259-0
• Orakujt kanë zbritur në ferr- poezi 2015 / ISBN 978- 9928-04-253-8
• Fajin e ka Hekuba- poezi 2014 / ISBN 978- 9928-04-222-4
• Aristidh Kola- esè 2014 / ISBN 978- 9928-04- 200-2
• Çamëri zemra ime - antologji, b/ashkautor 2014 / ISBN 978- 99956-15-72-7
• Dashuri - 200 lirika dashurie 2013 / ISBN 978- 99956-15-66-6
• E kam Atdheun tek porta - poezi 2013 / ISBN 978- 99956-15-67-3
• Lule pellazgjike poezi 2012 / ISBN 978-9928-14-065-4
• U dashka të dal natën vonë poezi 2012 / ISBN 978- 9928-14-066-1
• Flamuri në Deçiq-Palok Traboini - historike 2012 / ISBN 978-9928-14-067-8
• Zhgënjimi i Ambasadorit Amerikan - esè 2012 / ISBN 978-99956-99-69-7
• 100 poete për dashurinë -Album b/autor 2012 / ISBN 978-99956-99-85-7
• Kujto Poetin - Album me ba/autor, 2011 / ISBN 978-99956-99-66-6
• Itaka grua -lirika 2008 / ISBN 978- 999- 43-44-78-9
• Bukuri Shkodrane- ese 2007 / ISBN 978- 99943-53-48-4
• Koha e prostitutave lirika & etyde 2007 / ISBN 978- 99943-53-46-0
• Trinia ime - poezi 2006 / ISBN 978-99943- 36- 70-3
• Lufta e Maleve - Palok Traboini, 1911 ese 2006 / ISBN 99943-36- 65- 7
• E vërteta përvëluese e Aristidh Kolias ese 2005 / ISBN 99943-36-09-6
• Requiem për një gjethe poezi 2005 / ISBN 99943-36-00-2
• Nokturn poezi 2004 / ISBN 99927-57-54-X
• Mos vdis dashuri poezi 2002 / ISBN 99927-44-66-9
• Katërkëndëshi i mundimeve prozë 2000 / ISBN 99927-44-19-7
• Rapsodi ushtore ironi 1995
• Gjurmë në histori prozë 1995
• Balada e largësive prozë 1995
• Petalet e bajames së hidhur tregime 1973

F.Bruqi

Administratori i rreptë i kohës së vet

                           

Akademik PHD.Eshref Ymeri

 

Vitin e kaluar, Shtëpia Botuese “Klubi i Poezisë” nxori nga shtypi dhe hodhi në qarkullim librin e Akademikut Prof.dr. Flori Bruqi, me titull “Diademë Letrare V”. Në serinë e veprave të botuara deri tani, ky është libri i 70-të i tij.

Kjo prodhimtari e jashtëzakonshme e këtij intelektuali të shquar në fushën e letrave, me solli në kujtesë një personalitet të njohur amerikan. Ky është Stiven Kovi (Stephen Covey  1932-2012), konsulent për çështjet e orientimit në jetë. Është i njohur si lektor dhe si autor i librit me titull “Shtatë shprehitë e njerëzve me prodhimtari të lartë”. Në këtë libër ai propozon një trajtim të sistemuar të përcaktimit të qëllimeve dhe të përparësive në jetën e një krijuesi. Ai rrëfenn se si duhen formuluar dhe arritur qëllimet që krijuesi i ka vënë vetes. Ai thekson se nuk duhen pritur çudira, rezultate dhe ndryshime pozitive do të arrijnë vetëm ata që janë të gatshëm ta kalitin durimin me këmbëngulje dhe ta administrojnë kohën me kërkesa të rrepta ndaj vetvetes.

Flori Bruqi

Në të gjitha periudhat e jetës, mendjet e ndritura kanë pasë shtruar pyetjen se si kalon koha, duke dashur që të gjejnë mënyra për ta shfrytëzuar me përfitim për vetveten.

Albert Ajnshtajn (Albert Einstein - 1879-1955) ka thënë:

“Njihen mijëra mënyra për të vrarë kohën, or askush nuk e di se si ta ringjallësh atë“.

Krijimtaria e akademikut Flori Bruqi shtrihet në disa fusha të dijes. Ky libër, i shtatëdhjeti në serinë e pasur të botimeve të tij, dëshmon  pa mëdyshjen më të vogël se ai karakterizohet nga një forcë e jashtëzakonshme e vullnetit.

Intelektualë të formatit të akademikut Flori Bruqi, janë nderi dhe krenaria e mbarë kombit shqiptar. Intelektualë të tillë duhen nderuar dhe çmuar siç e meritojnë, sepse ata janë model për brezin e ri në shfrytëzimin e kohës me rendiment të lartë. Është e çuditshme se si është e mundur që krerëve të shtetit nuk u paska rënë në sy veprimtaria krijuese e akademikut Flori Bruqi, e pasqyruar në shtatëdhjetë libra të botuar deri tani, për çka ai duhej nderuar me medaljen më të lart “Nderi i Kombit”.

Kaliforni, 03 gusht 2024