Viola Isufaj ka lindur në Durrës në vitin 1980. Punon si pedagoge në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjise, Dega Gjuhë-Letërsi, Universiteti i Tiranës, ku kryen dhe studimet doktorale. Njeh shumë mirë disa gjuhëve të huaja.
Ka botuar një numër të konsiderueshëm artikujsh shkencorë, ka kumtuar në disa konferenca shkencore kombëtare e ndërkombëtare si dhe ka botuar disa cikle poetike dhe librat në prozë : Zotit M., një letër, Saga e Gjarprit, Ditë të askujt.
Zotit M., një letër është shoqëruar me një parathënie vlerësuese nga Ismail Kadare, Saga e Gjarprit është bërë objekt studimi në konferenca shkencore ndërkombëtare.
Viola Isufaj është intervistuar disa herë në Shqipëri e Kosovë për veprimtarinë artistike dhe studimore.
1.
Përpara takimit
Tani që e kuptoj thelbin e gjërave rastësore, nuk duroj dot më të flitet për to.
Sepse unë e di, ndonëse jo saktësisht kur do të vish ti.
Sepse unë e di që ti do të vish gjoja rastësisht.
Dhe unë e di që pemishtet e paqta ku ne takoheshim, ushqeheshin nga toka me gjak.
Dua vetëm të di nëse kur të kthehesh ti, do të kthehesh vetëm me një sy, apo me flokë të gjatë.
Dua ta di nëse gjatë uljes në aeroportin e Franfurtit, avioni ynë do të humbasë nëpër mjegull, e në atë rënie të beftë, para se të bëhet copë-copë, në një grimë kohe mes jetës dhe vdekjes, ti do të klithësh : Të njoha. Për tek ti po vija.
E një kujtim i largët, i mjegullt, një brengë fëmijësh shfaqet në një ekran kinemaje, kur një psikoanalist zbulon rrënjët e çoroditjes së një dame dhe njerëzit fërshëllejnë të zhgënjyer nëpër sallë « pse kjo ishte komedia, na ktheni paratë!».
Në ekran vazhdon të shfaqet dama, që, duke vërejtur një pikturë të Pikasos, zbulon se ka qenë ajo, që ka pozuar për të.
Pasqyrimi i pambaruar! E kthjellëta që shndërrohet. Fëmija është thinjur!
U lodha shumë! Kur do të mbarojë ky pasqyrim? Është betuar vallë të më nxjerrë mendtë ?
Unë, para një pasqyre pozoja për mikun tim Pikaso dhe ai më la të humbas aty, mes ngjyrash dhe të çmendem në plakjen time.
Dielli s’mbërrin dot deri tek unë, ndërsa titanët që mund të ndërmjetësonin, kanë rënë të gjithë në koma.
S’ka më ngjarje të bujshme.
Në atë pemishte pashë një drer të qante. Ai s’bëhet dot më princ. As zhaba e shkretë. As për njëmijë puthje. Bisha s’bëhet më djalosh.
Por Circeja vazhdon t’i ktheje burrat në derra. Dhe njeriu vazhdon të kthehet në gjarpër.
Limontia s’mund të pengojë Zeusin të përdhunojë Ledën.
Në kishat helene flitet gjuhë demonesh.
Dhe ti pandeh se do të vish me kalë të bardhë e do të më rrëmbesh?
Ti pandeh se mund të ngrihesh nga varri e të udhëtosh me mua natën?
Ti pandeh se unë do të vazhdoj të shkruaj poezi e për ty, e, duke pulitur qepallat ngjyrëpërendimdielli, do të këndoj mbrëmjeve «mais si, je t ’aime!»
Çfarë, ti mendon se mbaroi mallkimi i farës suaj dhe gjatë rendjes së llahtarshme drejt heronjve të tu, i mësove të gjitha?
Ti kujton se rrezik është po të zunë e të kryqëzojnë si rrebel, si Spartakun, si Krishtin?
Nuk po flas për luftëra napoleonike, as për kërkimet e naftës. As për kryqet e thyera, as për kampet e shfarosjes, jo frikë nga Anteu, Herkul, ti e di mirë.
Flas për zemërim hyjnish e mallkim njerëzish as njëri nga të cilët s’tërhiqet me bashkimin tonë.
Është veç një çast. Një armëpushim. Një marrëveshje dypalëshe që ndodh rëndom në raste luftërash.
Ti e di këtë këtë, por e harron sepse të huton velloja ime e bardhë dhe buzëkuqi i ëmbël.
A ke menduar ndonjëherë që mbi kryet e tët biri kurora e ëndërrt do të shkatërrohet?
Ah, Dosja! Dielli i sëmurë edhe mund të neutralizohet, ajo kurrë, për besë. Rrënjëngatërruar të ndjek ty, fajtorin pa faj, viktimë tragjike damarësh e ADN-je. Ti je i përfshirë, prandaj nuk e ëndërroj më ardhjen tënde, natën vonë, me kalë!
Por ti e harron vajtje-ardhjen tënde nëpër kohëra dhe biletën që pret në qiell.
Prandaj, një mbrëmje, ti kthehesh në shtëpi, i papërballueshëm dhe i tmerrshëm, i tërbuar nga inati dhe tronditja zhgënjyese, i çmendur pothuajse, më mbërthen nga krahu e më përplas pas murit « edhe ti pas shpine ? Ti më ke kërkuar përpara se të njiheshim, ke lënë gjurmë kudo. Ke mbledhur tërë atë informacion sekret. Për kë punon ti? Pse më mashtrove?»
Dhe unë s’të them dot «Edhe këtë çast e njihja».
Ti vjen shekujve me lëkurë të rigjeneruar dhe me sy zogjsh, ti lind dhe rritesh dhe vdes njëlloj si herën e parë, dhe unë do të kem fatin e gruas tënde të parë, e gruas tënde të dytë dhe nusja jote e njëmbëdhjetë dhe e njëqindenjëtë do të ketë të njëjtin fat.
Ndoshta ja pse i urrej gjërat rastësore. Ato vijnë si kot dhe s’vijnë kurrë kot. Sepse mua më kujtohet diçka tjetër nga jeta e mëparshme dhe ti e di që ndonëse forcat penguese duken te përjetshme, profecia e Orakullit të Delfit do të realizohet.
Ndonëse ti je më i bukur se një hyjni dhe unë jo aq e bukur sa një hyjneshë, nuk i kam frikë gratë-hyjnesha. Ato s’të marrin dot.
Është caktimi. Është e parathëna.
Askush s’mund të zërë vendin tim pranë teje, përveç meje në një tjetër jetë.
Është gabimi ynë i hershëm.
Ti që veprove dhe unë që s’m’u dha të të ndaloj.
Ne vazhdonim të takoheshim në pemishten e butë, edhe pse e dinim që pemët ujiteshin me gjak.
Dhe kur riike larg për një kohë që dukej se s’do të mbaronte kurrë dhe fytyra ime t’u shua nga kujtesa, unë nuk pata frikë mos të të humbja, por nga tjetër gjë, sepse Orakulli i Delfit më thoshte : Fëmija do të kthehet vetëm pasi të jetë bërë burrë i vërtetë; ti zonjushë, do të jetosh në kështjellën që gjithmonë ke ëndërruar dhe djaloshi me të cilin ti lozje, do të urdhërojë shërbyesit të përkulen gjer në dhè për ty…sepse s’e di që atje jashtë, ata po bëjnë gati gijotinën për ju të dy, burrë e grua.
Ne do të vdesim prapë dhe kur të vdesim, do të harrojmë gati gjithçka prapë.
Forca jonë nuk gjendet në brirë kafshësh, si dikur, por në nervurat e gjetheve të hurmave.
Gjethet me atë ngjyrë vjeshte me mundim të përflakur, me atë ngjyrë malli e ëndërritje të largët, me atë ngjyrë pezmi e etheje si zjarr i ftohur, luhaten mes ëndrrës dhe lëngatës duke fshehur dëshirën tonë të gjorë : vdekjen nga mallëngjimi dashuror dhe jo nga tmerri, me klithmën « Po me fëmijët tanë ç ’do të bëhet ? Do t’i ndëshkojnë edhe ata me zjarr e me hekur?»
2.
Ti pa ty-une pa mua
Ti, pa ty;
(unë pa mua)
-Eja.
-Po.
-Veçanërisht e bukur, sot!
-Je i mirë, kur do.
-Edhe ti. Veçse si rrallëherë ke filluar të mos dëgjosh nga njëri vesh.
-Ëh…..?????!!!!!
-… tingëlloi keq, por…
-Çfarë?
-Nuk është aq e hijshme sa ti.
-Çfarë?
-Kjo që ke veshur...
-…Kjo që kam veshur? …O, si harrova të njoftoj kalamajtë se po largohemi!
-Epo, nuk do të vonohemi dhe aq, jo...
-E, po do të shqetësohen ata. Në fakt, do të shqetësohem unë për ta.
-Përse kaq e papërqëndruar ti kohët e fundit?
-As vetë s’e di.
-Ka ndryshuar diçka?
-Kurrsesi!
-Asgjë, asgjë?
-Asgjë, askurrë!
-Dje nuk dilje nga uji dhe pse u bëmë vonë. Për herë të parë nuk më dëgjove kur të thirra.
-E vërtetë kjo.
-Pra, ka diçka që të thërret më fort se unë: uji.
-As që e dija këtë. Është gjenetike, tani që e mendoj. Edhe fëmijët, nëse e ke vënë re, e duan gjithnjë e më shumë ujin…më kanë ngjarë…
-Shpresoj mos të nisin të të ngjajnë për këto veshjet që parapëlqen papritmas kohët e fundit…
-Po tjetër?
-Dhe për muzikat e dalldisura… dhe për ato kërcimet… dhe për telefonat pa pushim… dhe për pulitjen e qerpikëve …që ftojnë pëllumbat rrotull teje…dhe për zërin ashtu, ultra të ëmbël … dhe për marrëdhëniet ekstramiqësore… dhe për mënyrën si më shkatërron sistemin nervor ditë pas dite.
-Si ta shkatërroj sistemin nervor?
-Sa mendoj se mund të të vras ndonjëherë.
-Mund edhe mos të më vrasësh. Unë nuk jam ashtu. Nuk bëj ashtu. Ne nuk jemi njëlloj. Nuk mund të jemi njëlloj. Mos u mundo kot.
-Mirë, e mbyllim.
-Ne nuk jemi baraz. Nuk mund të jemi.
-Mjaft, tani, mjaft, e lëmë këtë bisedë.
-Ti më the se kur të martoheshim do të ishim të qetë.
-Nuk do ti të jemi të qetë. Ti përdor kundër meje vogëlsira të hershme.
- Dhe aq vogëlsira, nuk ishin, jo. Aq më pak “të hershme”. Nëse ndjeje se unë nuk të mjaftoja…nëse ndjen se unë nuk të mjaftoj…
-Nuk ndjeja se nuk më mjaftoje; nuk ndjej se nuk më mjafton. Ndjehesha thjesht keq…ende ndihem po aq keq…
-Përpara se të martoheshim, kishim bërë një pakt.
-Nuk shkon ai pakt. Dhe nuk është pakt.
-Po ti e pranove. Mendon se është bukur që fëmijët…
-Mjaft me këtë historinë e martesës dhe të fëmijëve. Nuk i kemi. Fëmijët e vetëm jemi ne. Ne jemi kalamajtë tanë… A shkojmë në Tunizi për pushime? Mbase qetësohesh.
- Nuk e ndjen pak të fëlliqur atë vend të më çosh dhe mua?
-Ma dha koka. A do t’u japësh fund këtyre?
-Nuk dua të të bëj me dhembje koke, por a nuk ke problem të të ngatërrohen kujtimet? A nuk duhet të ekzistojë një vend i veçantë për mua? Një vend i hijshëm? Apo vetëm veshjet duhet t’i kem më të hijshme?
-Fundet i ke si funde laviresh, me thënë atë që është.
-Nuk më besohet se je kundër lavireve.
-Mos më përdor kundra atë që të kam rrëfyer vetë dhe që e ke kuptuar keq. Sa pak fisnike je!
-Ti do vetëm të më kesh në krah. Do vëmendjen time ndaj teje. Të duhem.
-Po flet gabim.
-Fëmijët do t’i lëmë vetëm, nëse nisemi me pushime?
-Lëre këtë historinë e fëmijëve, se po më luan mendsh!
-Martesa jonë po shkon keq e më keq.
-Dreqi e mori, jepi fund, dreqi e mori. Mjaft me këtë lojë!
-Ti e pranove lojën. Luaj me mua tani.
-E çmendur! Sa mirë që nuk pranove të martoheshe me mua!
-E sheh? Ja ku e provuam martesën. Dështoi.
-Provuam thjesht një lojë.
-Ja që e provuam.
-Vetëm psikopatitë e tua provuam. Ti je skozofrene.
-Nuk jam skizofrene.
-Zbrit nga makina ime se më çmende. Ke marrë ndonjë bar?
-Makina është e të dyve. Mos ke marrë ti bar!
- …ou! freno…freno…aaaaaahhhh!
…
…
-Ah …
-Ah, Zot!
-Zot!
-Je mirë?
-Po, po s’më besohet.
-Jemi të dy mirë.
-Duket sikur jemi shpirtra që kemi dalë nga trupat.
-Tamam.
-Për pak do të kishim përfunduar aty.
-Mos fol më. Vetëm kur e mendoj…
-Do të vdisnim aty. Ti dhe unë. Dhe bisedat tona...
-Po. Por më mirë mos fol tani. Të qetësohemi.
-Dhe ti, dhe flokët e tu, dhe sytë, dhe mbrëmjet tona, do të kishin përfunduar aty…
-Dhe fjalët e tua që më bënin për të qeshur…dhe mënyrat e tua që më qetësonin…vërtet, tani e kuptoj sa më qetësonin…
-Po për pak…gjithçka kemi kaluar do të ishte veç një grimë. Nesër do të njoftoheshin emrat tanë…e merr me mend?
-Nuk dua të përfytyroj. Mos më bëj të mendoj gjëra të tilla. Dua vetëm të të përqafoj.
-Jam me ty. Kam qenë gjithmonë.
-E harroj shpesh që ti vjen erë kaq të mirë.
-E harroj që ti mund të jesh dhe i butë.
-Qëndro pak këtu, në kraharorin tim. Rri pak pa folur. Mirë, shpirti im?
-Mirë.
…
-Do ta ndërroj fundin.
-Shumë mirë.
-Nuk vesh më kurrë funde të tilla, më dëgjon?
-E sheh? E sheh? Bëhesh vërtet e mirë kur do!
-Asnjë tingull nga ata që të mërzisin s’do të dëgjosh më.
-Të lumtë!
-Dhe do të shmang çdo gjë dhe këdo që mund të të shqetësojë.
-Do të bësh dot këtë? Të shmangësh këdo?
-Jo vetëm kaq, por do të të zgjoj ëmbël çdo mëngjes.
-Ej, vajza ime e vogël m’u rikthye!
-Nuk do të kemi më grindje, jo!
-A thua vërtet?
-Ta premtoj!
-Kisha kaq shumë nevojë ta dëgjoja këtë. Dhe kam gjithmonë kaq shumë nevojë për ty!
-Ti ke nevojë për mua!!! Të duhem unë!!!
-E thua kaq shpesh. Ç’kuptim ka kjo?
-Që ti nuk kupton ndryshimin. Ti refuzon të kuptosh.
-Phhhhhhhhhh… Zbrit e kundro, sa të rregulloj makinën.
-Mund të qëndroj brenda sa të rregollosh makinën. Si gjithmonë, apo jo...
-Këtu s’mund të të shohë askush, veç meje. Jemi vetëm ne të dy si në kopsht të Edenit dhe ti je kaq e bukur!
-Ej, paske dashur të më shmangësh shikimet e të tjerëve, zemër, ë?
-Ndoshta. Si padashur, pak… Vetëm ndonjë keqkuptim jam përjekur të shmang.
-Ato fjalë që më the në fillim…
-Ah, ato fjalët...isha vërtet i nxehur. Më fal.
-Po ato fjalë që më ke thënë gjithmonë?
-Kam qenë gjithmonë shumë i acaruar. I lodhur. Më fal. Zbresim, tani?
-Qenka mirë këtu.
-Ja, këto janë tokat e mia.
-Në vend shumë të përshtatshëm.
-Do të di t’i shfrytëzoj. Do të kem fitime kolosale. Mund të shkojmë në Karaibe, atëherë.
-Nuk është se dua të shkoj në Karaibe. Nuk kënaqem.
-Të lumturojnë kënaqësitë e vogla?
-Po.
-Për çfarë ëndërron ti?
-Për kuaj. Për shëtitje. Për ty. Për një martesë të bukur dhe dy fëmijë.
-E çuditshme je; në të gjithë botën të kërkosh, si ti nuk gjen.
-E çuditshtme jam. Po ti, prandaj më do.
-Po, mesa duket, prandaj. Po ti, më do ndopak, ti?
-Po. Të dua.
-Atëherë, pranon të martohesh me mua?
-Jo, nuk pranoj.
3.
Kthim paska!
(Saga e Gjarprit; në zgjim)
E shkuara ime e thurur gabim!
Ideal i bukur i ëndërruar gabim! Zëra të ndryshkur, të shurdhët të kohërave të huaja turbullojnë harresën.
Ajo që shkoi, ajo po më rikthehet. Dhunshëm. Emri i saj frikëson, prandaj ajo po kthehet pa emër, me një shpim djajsh në kafkë.
Me dhembje formuloj diagnozën time. Kthim paska. Të lemerishëm e të heshtur.
Ëndërritje vdekjeje si ëndërritje gjethesh duke u kalbur në trotuare të bukur.
Si tmerri kur kupton se ke prekur zogj të dekompozuar e me to ke luajtur me ëndje.
Cingërisëse si balta provincave në ditë pa kuptim dhe e vështirë si rrugë e pakalueshme.
Më vjen ti dhe vetja ime dhe ata që s’i njoh dhe ata që s’i mbaj mend më vijnë këtu. Zile e shëmtuar që bie ngjethshëm. Filloi . Mbaroi. Më lejon? Shpejt ! Vonë… Ëndërr me të ftohtin, me erë…Xhama të thyera të humbura , të harruara.
Më të bukurin në botë kam dashuruar.
... të luaj dhe unë…përse ? Oh!
…pemë me lëvore të trishta. Kot sa afrohemi…
Viti i Ri më i zakonshëm e më vulgar. Për herë të parë e ndjeva kështu…Do të jem rritur siç duket, prandaj…Ta dija kështu , nuk rritesha…
Priteshin mrekullira…(kurrë s’do të ndodhnin)
….larg….sa më larg…
Ti, me inde të helmëta! Ti më ke vrarë! A thua të jetë kjo lumturia? Lumturia jote?
Si kam besuar? Si s’kam besuar? Si kam thënë?
Ju të gjithë…
Mbreti i lënduar …
keq…
Tanimë vdiq shpresa.
4.
Brejtje
(Përpara se të bija në gjumë të thellë, i pata thënë se do t’i ikja për fare në një nga këto ditë. U bëra dhe tepër e bukur- këtë ma tha ai. I ngiti sytë nga tavani, siç ishte shtrirë, dhe me nje përlotje që ndoshta dhe s’ishte, tha: nuk kam asnjë peng.)
…
Kështu ndodhi që në anën e pasme të kopshtit të gjyshes, aty ku gjithherë kanë buluar lule, ngjyra e ferra bashkë, aty ku zukatja e grerëzave vërtitej mbi blegërimin e qengjit dhe këngën e gjelit, ia behu një ketër që u zhyt në dorën time e m’i nguli thonjtë dhimbshëm thellë e më thellë në mish, derisa shpuan kockën.
Ai vetëm ketër që s’ishte, ose më saktë ishte një ketër me deformime gjenetike. Ishte breshkë ose mi, ose “Furetto”- ajo kafsha-Qelbës, që më ishte fiksuar si italiane (se ashtu më thanë kur ma sollën) dhe që humbi në të njëjtin kopsht.
Pra, ishte një qenie që sikur kish lindur nga eksperimenti, ose ishte torturuar në Aushvic.
Kjo qenie më trembi tepër kur brofi mbi dorën time dhe pasi më nguli thonjtë gjer në palcë, u tulat pas dorës sime dhe aty, i ndjeva një lagështirë të ndryrë të shpifur. Bëra ta heq, ta shkul andej me neveri e tmerr... Nuk lëziste fare;- përkundrazi u ngjesh më keq i lagësht, i pisët dhe i sëmurë- një handikapt.
I thashë ik, ketër, ik….ik, ik, ik…
Dhe e shtyva me dorën tjetër me sa fuqi që pata e pasi që ai u shtriq e mori formën e dorës sime e prapë s’u shqit, por shprëngoi thonjtë më fort, e thellë e më thellë , (thonj që sikur më prekën shpirtin e ma çorrën), e kapa me dorë dhe bëra ta tërheq që të m’i shkulte thonjtë prej kockave të mia që po më dhimbnin tmerrësisht.
M’u desh të përmbaja neverinë për të prekur atë kafshë, atë….breshkë… të sëmurë….breshkë kanalesh…atë mi… atë ketër gjoja…
Ai briti me dhembje.
-Ku do të më lësh mua???????????? Si do të më lësh ti mua????????????????
Nga habia dhe nga dhimbja e tij nuk m’u duk më aq i neveritshëm. Trupi i tij me rrudha si trupi i breshkës pa guackë u bë si një pikëpyetje, -ai gjoja bisht iu tromaks.
-Hë..........siiiiiiiiiiii
iiiiiiii?????????????-qau ai. Qau fort.
Vërtet, ku ta lë unë këtë, si ta lë unë këtë... thashë.
-Ketër,-i thashë....po unë nuk po të lë.
-Po unë jam i sëmurë.....qau ai, si mund të lihem i sëmurë kështu...???????????
-Nuk po të lë. Nuk po të lë. Unë nuk të lë.
-Së paku të më kishe çuar tek doktori, tha ai! Së paku.....
dhe thonjtë e tij dolën nga mishi im krejt lirisht e pa dhembje dhe ai sikur u zhbë, apo iku nga kopshti matanë andej nga ia kishte behur.
-Ketër, ketër...hajdeeeeeeeeee! –bërtita e dëshpëruar dhe e braktisur dhe bëra ta kërkoja e u ktheva në kopshtin e pasëm. Po aty aromat u bënë lule kacavjerrëse dhe blegërimat trungje me gjemba dhe kaq të dendur u bënë Polipët e gjaprërinjtë, saqë s’e gjeja dot ketrin tim.
-Po ku jeeeeeeeeeee? Do të të çoj tek doktori.... do të të marr do të të mbaj për vete...Ketër, kuu jeeeeeeee?
Ndonëse nuk e gjeja e s’kisha si e gjeja gjëkund pasi ajo xhungël e vogël sa vinte e dendësohej, pata përshtypjen se ai ishte qetësuar krejt ngaqë mori këtë përgjigje dhe ngaqë isha unë që po e kërkoja tashmë dhe se deformimi gjenetik i kishte ikur disi dhe se një ditë, sapo t’i dilte inati e të kënaqte kapriçon duke shlyer fyerjen që iu bë, patjetër do të brofte sërish andej nga ferrat e stërgjata ku u zhduk.
5.
E mbaj mend mirë: ne nuk ishim njerëz
Dilja natën në të ftohtë të thëllimtë. Që askush mos të më shihte. Vetëm ti dhe Zoti.
Dilja me parfume jonjerëzorë dhe flokë të gjatë që shkëlqenin përmbi natën pa kthyer kokën as majtas as djathtas, me hapa të hirshëm e të pakthyeshëm që edhe sikur të më shihte ndonjë qenie e vdekshme të besonte se ishte fanepsje.
Pas mesnate kur rrugët ishin bosh. Dhe akulli si një deltë e bardhë dhe e kaltër më vishte qenien me avuj. E dija se isha tmerrësisht e bukur. Pasi të përshkoja rrugën do të të takoja ty. Ti ishe dhe më i bukur. Më e bukura qënie e mundshme në faqe të tokës. (Do të ngjisja pastaj shkallët e gurta që si një spirale shkonin deri në qiell.)
Ti prisje pranë një honi të kështjellës nga mund të më shihje vetëm mua dhe hënën. Pritja jote ishte e rrëpirtë.
Aty në hon gremiseshim pastaj dhe ndërronim gjendjen agregate. Bëheshim të lëngët e të tymtë.
Padyshim, ne nuk ishim njerëz.
6.
Kur e qeshura ime të bënte për të qeshur
Veçse asnjëherë ai s’ka këputur sikur një trëndafil për të ma dhuruar, qoftë duke shëtitur ne të dy kur trëndafilat na dilnin para syve, qoftë edhe kur këto lule gjembash i kanë penguar shikimin; nuk ka menduar asnjëherë ai në më mungonte një ëmbëlsi si kjo : të dhuruarit e një trëndafili dhe një puthje në ballë dhe them si nuk i ka shkuar ndër mend një gjë e tillë, ndërsa përdorte shprehje si «ti je më e brishte se një lule, e dashura ime»…
Ai sigurisht ka menduar se më ka bërë dhurata të tjera… posi, perëdime ngjyrë vjollcë, të kuqërremta, të allta, veçse nuk ka harruar të flasë ndërkohë, për kurora dafinash a frone dhe kemi rrëkëllyer atëherë verë dhe jemi rrëkëllyer në dashuri, në dalldisje e sipër, duke u kapërthyer kemi pëshpëritur «sa më kishte marrë malli, o Zot », e vetëm në zgjim jemi kujtuar se jemi mbretër…
Veç perlave e diamateve, më të rëndomtat dhurata për mbretërit, një vazo të vjetër, të çmuar me rozë dhe vishnje, me shkronja kineze a shkrime egjiptiane, me kokrriza të çuditshme si sheqer, më ka dhuruar ai, (ndonëse unë i kërkova jaseminë) dhe më ka rrëfyer për dallgë të vrullshme e sulme piratësh, për direkë të bërë copë-copë dhe pas kësaj si rrëshqitnin sërish anijet mbi valë më të lehta se peshqit dhe më ka treguar gjithashtu, se ç’ishte në të vërtetë mëndafshi…oh, ai më ka dhuruar kaq shumë mëndafsh dhe krehëra dhe pasqyra të sjella që matanë oqeanit...eh, po prapëseprapë, ato nuk quhen dhurata...
Kur e qeshura ime, të bënte për të qeshur, po të ma përjetësojë atë çast, shpirt, më kishe dhuruar gjithçka... dhe, shpirt, kur ti më ktheheshe fëmijë, ndonëse rrallë e më rrallë… sa do të doja ta kishe ditur ti se ashtu më falje lumturinë…, po ç’po të duheshin ty dëshirat e mia, unë gjithseesi mbetesha e dashura jote, më e brishtë se një lule…-si thoje ti, -më e trishtë e më pa gojë se një lule –do të kisha thënë unë !
7.
(Idlir ?)
Ç’nëmë mbart që je kundra teje
Idlir,
Kundër degës së dafinës,
Kundër ujkut
Kundër shkëmbit
Kundër erës
Kundër ëndrrës që bashkë pamë?
Ç’faj ti shlyen
Ç’mëkat
Që shpatën skuq
E thyen
E flak
Këllëfin mban?
Nga c’makth pike ti
Ç’gjoks trishton
Sëmbon
Ç’lot vret?
Ç’grackë ngreh
Në ç’çark ngec
Dhe këmbën bren
E ia mbath
Si një mi
Mëmëshkrryes
atpërbaltur
dashuruar
Idlir
Fërfëllimë
Dallgë dinake
Bri
S’je ti.
Ç’nëmë mbart që të jam pranë
ç’faj po shlyej
Që të pashë
Ç’mëkat
Mosqenie
Kohën e kam ndalur
Në brendësi të zemrave të tua
Aty përkundem
Aty kërkoj
të gjej
Mbretërinë
kur të zgjohem
(Po ç’do të gjej s’e di!)
Asnjë dridhje,
asnjë aromë,
asnjë tingull,
s’dua të shijoj,
veç dhembjes e lumturisë
shkaktuar prej teje
(Mosqenie!)
Ja ku më vjen prapë
Ti.
Kush?
Kush prej jush?
Sa shumë “Ti”!
Më shumë se dy.
Cili prej tyre je?
...
(Gjithmonë, gjithmonë e ke ditur:
(...ishte vetëm një vështrim i trishtuar
Në të dalë të vjeshtës së shkuar...)
Kadencë
Dy trëndafila të vyshkur
pinin ujë të ndenjur
nga një gotë e krisur.
...
Kush u kalb së fundmi
Në botën tënde të prishur ?!
(Pa titull)
Përdore më mori
Por nuk më mbajti përdore
Asnjë kopsht s’më tregoi
S’më shpjegoi asgjë
Nuk u frikësova
Ai ishtë Kolosi i Epirit
Me hije bishe antike
krenari pellazge
amfiteatresh
Dyrrahiumi
ishte
Ai ishte thirrja kah shekujt mijëvjeçarë
Ai ishte Bisha
Unë isha unë
Unë më
Nuk do të isha
Mbylla sytë
Thoi-kthetër e zezë
Ne gjoks m’u ngul
Stërkala shpërthyen
Portreti u ciflos
Klitha “oh”.
Gjuhën ma mori me vete
Kolosi që desha
M’u shkëput
Hapa sytë
S’isha më unë
Në mesnatë
Gjarpër-ilir u bë
Rrëshqiti pranë meje
Më shtrëngoi
Unë u zgjova
Ai fjeti
Nga ajo natë
S’e ndjeva më.
Pezm
I gëzhtitur n’herbarium të botës
Pa lëng
çakërrdisur kabareve
Pa plëng
Ti urishëm urgusesh
Pa lavd
Në një urnë hiri im
Hir-maraz.
Poezisë
Koha bashkë me gjyshen time
Zvogëloi oborrin
Çngjyrosi shegët, ftonjtë,
luleborët rozë
Shthuri aromat kacavjerrëse
E shkërrmoqi diellin.
Shurdhoi të qeshurën time
me qenin
Bashkë me hingëllimën e kalit
Dhe zbehu kanosjen e fqinjit
Dhe frikën time
Për t’u hedhur matanë gardhit
Për të këputur një zambak të rrallë
Dhe për të parë zvarritjen e breshkës.
Zboi fantazmat nga kodra përballë
Ku vallëzonin në terr
Zhveshi nga magjia tingujt e mi
Që ndillnin kërmijtë të lëbyrnin në diell
Tkurri shtëpinë dhe e bëri shtëpi kukulle
Pa përndritjen e krahëve të bletës
-shtëpinë e kukullës e bëri gjigande!
Me pushtetin e puthjes së vesës.
E sot nuk eci në rruginën e ngushtë
të shkretë
Sepse ajo nuk më përket
druhem
Se mos humb rrugën që më çon në përmallime
Se mos kthjellem
Se mos zëri i kujtimit me zë gjysheje përnjësuar
mos rrënqeth tek ‘fshan ”s’ke ardhur për t’më takuar?!” …
(dhe e pakthjellur kthehem).
Dashuria?
(Dashuria) është më e ngatërruar se unë vetë,
(dashuria) është e thellë si rrënjët e shpirtit tim,
(dashuria) qenka dënim me mosnjohje
për endjet e zemrës së dikujt,
falje e dëshiruar dhe ëndërr
e mbyllur në sytë e një tjetri
(me qerpikë të ngrirë)
për qershoret e verës së largët,
për guackat diellin fustranet
dhe krahët e mi të nxirë...
Dhe shpirti sa çuditshëm dashuron
gjithçka që s’mund të jetë e tij!
Sharm
Ti ke sharmin e vjeshtës
apo të një banditi që s’ka bërë veç keq.
Shiko përtej zemra ime!
Gjithçka rreth nesh është vjeshtë…
dhe ti
dita më e bukur e kësaj stine!
(Pa titull)
Ishte një vajzë e ishte një djalë
dhe .............asgjë,
historia nuk fillon.
Mall i ëndrrave të huaja
M’u kthe fëmijë i çlirët, i këndshëm
dremitje mahnitëse e trembur nga drita,
rritu me mua siç mund të rriteshim!
(e di ,...ne s’do të rriteshim kurrë.)
Për të mirën time duhet të harroj
dhe mendjes sime u dashka t’i them:
"unë imagjinoj gabim".
“-Oh, zhgarravinë paske qenë i huaj’’
-duhet të them ,
-"koha i shtrembëron gjërat",
-duhet të them.
Veçse ka për të shpërthyer kudo,
e vërteta e pamundur, e beftë
së cilës kur ishim fëmijë,
po aq sa dhe ty i kam besuar.
O ëndërr zhubrosur në zgjim!
Ndjesi e vrarë mëngjesesh të kthjellëta
kohë e vdekur që ishte
kohë e gjallë që s'ishte!
Shpirti juaj është kudo
dhe më shfaqet e më ndjek
më magjeps e më mundon
e më terr në eter
më rimerr në paharrim...
…ndërsa unë..., për miturinë time ndjej zemërim.
Në mbyllje të Ciklit të Drerit
I
Fryma e drerit
Në frymën time
“Të lindim drerë,
Të rrisim drerë,
Të zhbëhemi drerë”
Më tha
…
Veçse koha e Drerit
Nga koha e Njeriut
Miliarda vjet e largët është...
II
Të gëlltis
nektarin
e kuq
a të bardhë
të buzëqesh
që të nxirrem nga zemra e drerit shpirtkaltër
ndër pyje të reja të të ndjek
III
Një herbarium gjethesh të thara
Ngjyrëndryshkura…
Që zhbëhen në gjuhë shpendësh
Dreri im i sheh hutueshëm
E përmallshëm
Duket se çmendon “sikur të mos ishin me helm!” …
Dreri im është çmendur prapë
prapë Sorkadhe s’mund të jem…
Muret
Dikur i shemba me aq mund...
dhe vezulloi triumfi mbi venitjen,
por shkëlqimi i rrezeve më verboi,
vertebrat m’u shkërrmoqën...
Gjysmë e vdekur po i ndërtoj tani,
nën dritën që fashitet,
pa lavde zgjedh të vdes,
mes muresh të venitem
