Viti 1204: Kryqëzata vëllavrasëse
Kryëzata e Katërt, e ndërmarrë me qëllimin e ripushtimit të Jeruzalemit, përfundoi tragjikisht me marrjen e Kostandinopojës. Por rezultati i trishtuar i pushtimit të një perandorie kristiane nga ana e kristianëve të tjerëve, nuk ndodhi pa një motiv apo një logjikë. Në fakt, ngjarja shënoi apogjeun e një mërie të vjetër dhe të shurdhër ekzistuese midis latinëve dhe bizantëve, qysh nga fillimi i Kryqëzatës së Parë.
1096: Përplasja e parë e kulturave
Qysh nga ardhja e trupave të rregullta të Kryqëzatës së Parë, fuqia perandorake bizantine i frikësohej një pushtimi të qytetit dhe arsye të ndryshme objektive qenë në bazë të këtyre preokupimeve. Në radhë të parë, prania midis kryqtarëve e Boemundit të Tarantos, i cili 15 vjet më parë, në bashkëpunim me babain e tij, Robert Guiskardin, kishte shkatërruar perandorinë dhe kërcënuar deri ekzistencën e saj. Në radhë të dytë, sipas Bizantit (që nuk e njihte konceptin e Luftës së Shenjtë), thesaret e ruajtura nga Perandoria Romake e Lindjes, në mënyrë të veçantë ato fetare, mund të eksitonin orekset e kryqtarëve që tashmë qenë njollosur me masakra e plaçkitje të vendeve të përshkuara, sidomos në Renani e Hungari (1096). Një sjellje e tillë, të linte të supozohej se qëndrimi i kryqtarëve ishte gjithnjë e më shumë i asimilueshëm me atë të mercenarëve më shumë se në atë të ushtarëve të Krishtit.
Së fundi, raporti midis vetë kryqtarëve, të grumbulluar në këmbët e qytetit perandorak dhe Perandorit Aleks, dukeshin shumë të tendosura. Shtoheshin grindjet dhe kryqtarët filluan të dyshojnë për besimin e dhënë Bazileusin, i cili kishte në rangjet e ushtrisë së tij kontigjente turqish peçenegë e kumanë (tribù nomae qendroaziatike), domethënë të pabesë, dhe sidomos e kishte zakon të bënte traktativa me emiratet turke të Anadollit. Në periudhën e mëpasme, moskuptimi dhe mosbesimi reciprok midis kristianizmit perëndimor dhe atij ortodoks, nuk do të bëjnë gjë tjetër veçse do të rriten. Nëqoftëse kryqtarët nga njëra anë, pranuan që t'i dorëzojnë Bizantit kështjellat dhe qytetet e pushtuara në Anadoll, nga ana tjetër, refuzimi për t'ia dorëzuar Antiokinë pushtetit perandorak, shënoi një frakturë të mëtejshme.
Veç kësaj, me rastin e kryqëzatës mbështetëse të vitit 1101, kur Raimondi i Sen Zhilit shkoi në Kostandinopojë për të marrë komandën e trupave, ndodhi një episod i mëtejshëm tensioni. Në këtë rast, Bazileusi kishte dashur të freskonte trupën e kryqtarëve frankë me një kontigjent turkopolësh (mercenarë turq në shërbim të Perandorisë Bizantine), por ky i fundit, gjatë betejës së mëtejshme të gangas, mbajti një qëndrim të pabesë, duke e braktisur rreshtimin frank. Një qëndrim që kryqtarët do t'ia ngarkojnë përgjegjësisë së Perandorit bizantin. Paralelisht, Perandori Aleks Komneni kultivonte projektin e rimarrjes së kontrollit të Lindjes së Mesme në kurriz të shteteve të sapoformuara latine (franke). Në këtë mënyrë, në vitin 1106, në momentin në të cilin Siria, nën pushtetin e Boemundit të Tarantos dhe më pas të Tankredit, ndodhej në vështirësi serioze, Bazileusi nuk e la që t'i shpëtonte rasti për ta pushtuar kështjellën e Latakias. Mbretëria latine e Antiokisë do të arrijë ta rimarrë qytetin pak kohë më vonë, por përvoja në kompleksin e saj u demostroi në mënyrë të qartë frankëve se bizantinët duhet të konsideroheshin si armiq potencialë, të gatshëm të përfitonin nga dobësia minimale për ta zgjeruar dominimin e tyre në rajon.
Antipatia rritet
Gjërat percipituan gjatë viteve që shkojnë nga 1136, deri më 1142. Rreth gjysëm shekulli përpara Kryqëzatës së Katërt, Perandoria Bizantine shtrihej deri në portat e Cilicisë. Ruxheri i Puatjesë mbretëronte mbi Antiokinë dhe kishte burgosur Leonin e I-rë, Mbretin e Armenisë, ndërsa një korpus me trupa danishmendite (popullsi me origjinë turke) fillonte pushtimin e territorit të saj. Duke përfituar nga konfuzioni dhe nga dobësia ushtarake e principatës së Antiokisë, Xhovani, i biri i Aleks Komnenit, vendosi që të pushtojë Cilicinë. Ai organizoi një ekspeditë në vitin 1137 dhe pushtoi Tarsin, Adananë dhe Mamistar, duke i zëvendësuar në çdo vend peshkopët katolikë vendas me peshkopë ortodoksë. Pastaj vuri në rreth Antiokinë në korrik të po atij viti. I pamundësuar për t'ju përgjigjur, Raimondi nuk mund të bënte gjë tjetër veçse të pranonte kushtin e të bërit vasal i Bazileusit dhe t'i dorëzonte qytetin në fund të trashëguar të njëjtit perandor. I njëjti fat i takoi edhe Kontëve të Edesës dhe të Tripolit të Sirisë, të cilëve iu desh që të pranonin nënshtrimin ndaj Perandorit të Bizantit. Operacionet e mëpasme të përbashkëta franke - bizantine kundër territoreve muslimane, rezultuan në një dështim dhe Xhovani gjeti vdekjen pas një rënie nga kali në vitin 1142, gjatë zhvillimit të një ekspedite tjetër. Me vdekjen e perandorit, Cilicia ishte humbur përfundimisht për shtetet latine të Lindjes dhe në sytë e francezëve imazhi i bizantinit dinak dhe skizmatik fitoi një konfirmim të mëtejshëm, duke e rënduar akoma më shumë nga tensionet e shkaktuara dhe të kristalizuara përreth grindjes lidhur me peshkopët e marrë katolikëve në vetë Cilicinë.
Alarmi i parë
Me Kryqëzatën e Dytë paraqitet problemi i një aleance të mundur franke kundër Bizantit. Nga një pikëpamje diplomatike, ngjarjet mbesin konfuze. Mbreti i Francës, Luigji i VII-të, mbante marrëdhënie të ngushta diplomatike me Ruxheron e II-të të Siçilisë. Me arritjen e Mbretit në Kostandinopojë (e ndodhur pak kohë pas arritjes së ushtirsë gjermane), Ruxheri sulmoi territorin e Perandorisë Bizantine dhe Manuel Komneni, djali i Xhovanit, u ndje seriozisht i kërcënuar, duke i hapur rrugën një aksioni në koncert midis Mbretit Luigji dhe Ruxherit. Luigji i VII-të tentoi që ta siguronte Bazileusin, por kërkesa e Manuelit për frankët që të rimerrnin me rrugë tokësore qytetet anadollake të rëna në duart e turqve, provokoi reagimin e ashpër të baronëve francezë, të cilët donin të arrinin sa më shpejt Tokën e Shenjtë dhe të mos bëheshin një instrument në duart e politikës së Bizantit.
Korradi i III-të, Perandor i Gjermanisë, kishte përfituar një trajtim patjetër më të mirë, pse të dy perandorët qenë të afërm (Irene, motra e Korradit, ishte gruaja e Bazileusit) dhe interesat e të dy personazheve në Itali, qenë thelbësisht konvergjuese. Një pikë tjetër, fërkimi qe paqja e trajtuar midis Manuelit dhe Sulltanit të Konies (Ikonium) në vitin 1146, ngjarje që e bërë Bazileusin të dukej si tradhëtar në sytë e baronëve francezë, të cilët e konsideronin patjetër anomali çfarëdo traktative me të pabesët. Në një kontekst të tillë, një pjesë e fisnikërisë franceze arriti deri sa të bëjë presion ndaj sovranit që të urdhëronte sulmin ndaj Kostandinopojës. Por në këtë rast, Mbreti i Francës e skartoi opsionin në fjalë dhe vendosi që të vazhdojë drejt Tokës së Shenjtë.
Përparimi i Kryqëzatës drejt portit të Adalias rezultoi shumë i vështirë, pasi praktikisht bizantët kishin kontrollin e qytetit, trupat turke qenë të shumta dhe grekët u jepnin informacione muslimanëve lidhur me përparimin e trupave kryqtare që mirëprisnin në qytetet e tyre. Përreth këtij qëndrimi, dukshëm të dykuptimtë u zhvillua një mëri e thellë ndaj bizantinëve, më të afërt me të pabesët sesa me kristianët. Tension i mëtejshëm u shkaktua atëhere kur anija që sillte Luigjin e VII-të dhe disa anëtarë të familjes së tij në Tokën e Shenjtë, u bllokua përgjatë rrugës nga një skuadër bizantine: Mbretëresha Eleonorë dhe disa anëtarë të shtëpisë mbretërore u kapën, ndërsa Mbreti, i arritur në Kalabri, i njohu titullin prej mbreti Ruxherit të II-të të Siçilisë. Në këtë mënyrë, ai arriti që të mbështesë, të paktën politikisht, partinë normane, duke denoncuar kështu aleancën faktikisht ekzistuese midis bizantinëve dhe familjes Hohenshtaufen në një projekt të përbashkët të blerjes së territoreve të Italisë jugore dhe të Siçilisë.
Manovra të Bizantit
Diferenca midis Kryqëzatës së Parë dhe të Dytë, që veç të tjerash provon evolucionin negativ të raporteve midis bizantinëve dhe kryqtarëve, qëndron në faktin se Manuel Komneni nuk i dha kurrfarë ndihmë ushtarake apo logjistike, ushtrisë së kryqtarëve gjatë kalimit të Anadollit të vitit 1147. Në njëfarë mënyre, dështimi i kryqëzatës do t'i mundësonte pushtetit bizantin që të përfundonte projektet e tij të pushtimit të shteteve latine të Lindjes. Praktikisht, bizantinët i kishin propozuar Beatriçes që ta blinin territorin e Antiokisë, në shkëmbim të një të ardhure përjetë për katër fëmijët e saj. Natyrisht që Beatriçja e kishte pranuar, me marrëveshjen e Balduinit të III-të të Jeruzalemit, dhe kjo i kishte mundësuar pushtetit bizantin që të vinte këmbën në rajon.
Por një ndryshim i tillë shkaktoi një eksod masiv të frankëve, armenëve dhe siriakëve nga qytetet e shitura Bizantit, popullsi që do të shkojnë të forcojnë Mbretërinë e Jeruzalemit, duke demostruar edhe një herë akoma se sovraniteti bizantin nuk shikohej me sy të mirë nga popullsitë e Lindjes së Mesme. Gjatë kësaj periudhe, territoret e pakta të mbetura në Kontenë e Emesas (dhe që iu dhuruan Bizantit nga Balduini i III-të), u pushtuan pavarësisht se forcat e Bazileusit do të kërkonin me dëshpërim që t'i ruanin bastionet që kishin pushtuar. Në thelb, nëqoftëse frankët e Lindjes dhe Mbreti Baludin i III-të i tyre kishin menduar ta luanin kartën bizantine për të krijuar një koalicion antimusliman, kjo strategji kishte dëshmuar limite serioze.
Nga pikëpamja bizantine, Perandori Manuel ishte i kënaqur, pasi blerja e Antiokisë e kishte eliminuar përfundimisht kërcënimin norman mbi perandorinë, megjithëse duke qëndruar në paqe me turqit fqinj. Pakënaqësia e vetme ishte fakti që princi armen i Vhakas, Thoros, kishte arritur të arratisej nga burgjet e Bizantit dhe të pushtonte një pjesë të Cilicisë. Megjithatë, Perandori shpresonte gjallërisht se çështja armene, herët a vonë do të rregullohej nga një sulm selxhukas, por Thorosi në vitin 1154 e kaloi me sukses edhe këtë provë duke i mundur pastër turqit. Në këtë pikë, Manueli i kërkoi vasalit të tij Renato të Shatijonit, Princ i Antiokisë, që të marshonte kundër princit armen, në këmbim të një shume të madhe parashë. Fillimisht, franku e pranoi kontratën, por gjatë zhvillimit të operacioneve, duke nuhatur se Bazileusi nuk do të ishte në gjendje ta paguante çmimin e premtuar, u pajtua me Thorosin dhe vendosi që t'i rekuprojë shpenzimet e bëra duke bastisur ishullin bizantin të Qipros. Kështu, Manueli humbi një vasal të rëndësishëm.
Nga ana e tij, Balduini i III-të nuk kishte hequr dorë nga projekti i aleancës me Bizantin. Në vitin 1158 dërgoi përfaqësues të plotfuqishëm për të kërkuar dorën e një princeshe perandorake. Manueli i dha atë të mbesës Teodora, me një pajë të konsiderueshme dhe premtimin e mbrojtjes ndaj emrit arab Nur ed Din. Vitin tjetër, Manueli shkoi në Cilici, duke marrë posedimin e plotë të rajonit dhe duke e shtrënguar Thorosin që të arratisej në malet e Taurit. Manueli u pajtua edhe me Renaton e Shatijonit pa arritur t'ua dorëzojë Antiokinë bizantinëve. I mbërritur në Manistra, ku Perandori kishte fiksuar rezidencën e tij, Balduini i III-të u prit ngrohtësisht nga Manueli. Pas takimit trupa, tashmë e plotë, u vu më së fundi në lëvizje dhe perandori hyri triumfalisht në Antioki me Renaton si shqytar dhe Balduinin në kalë prapa tij. Përpara një rreshtimi të tillë të forcave, Nur ed Din në fakt e kërkoi paqen përpara ndeshjes vendimtare, duke e siguruar në shkëmbim të lirimit të mijëra të burgpsurve frankë - midis të cilëve Bertrandi i Sen Zhilit dhe kalorës të shumtë gjermanë të kapur gjatë Kryqëzatës së Dytë - dhe të premtimit për mbështetje ushtarake të vetë Nur ed Dinit kundër selxhukëve. Një vit më vonë, Manueli organizoi një fushatë kundër Sulltanit selxhuk Kilij Arslan me pjesëmarrjen e një kontigjenti frank. Dy vjet më vonë, më 23 nëndor 1161, Renato i Shatijonit ra në duart e Nur ed Dinit; I bugrosur në burgjet e Alepit, do të qëndrojë atje për 15 vjet. Duket se asgjë nuk ka bërë në këtë rast Perandori bizantin për ta shpëtuar. Vetëm princesha Kostanca e Puatjesë, vejushë e Raimondit të Puatjesë dhe grua e Renatos, e priti e çliruar regjencën e Balduinit të II-të mbi Principatën e Antiokisë.
Ajo hyri në kontakt me Perandorin që po bënte traktativa me Melisendën e Raimondit të Tripolit për një martesë të mundshme. Në vitin 1161 negociata për martesën u dukej e përfunduar, por në vitin 1162, për habi, Perandori ndryshoi ide duke shprehur vullnetin për t'u martuar me Marien, vajzën e Kostancës, dhe duke i kërkuar Mbretit Balduin lejen për ta marrë nuse. Natyrisht që sovrani latin pranoi, duke shkaktuar egërsimin e Raimondit të Tripolit, i cili për t'u hakmarrë për turpin e shkaktuar plaçkiti brigjet qipriote. Nëpërmjet këtyre intrigave Kostanca shpresonte që të ruante për vete pushtetin mbi Antiokinë, me mbështetjen e Perandorit, por projektet e saj u kontestuan nga shtetasit e saj dhe në mars të vitit 1164, njëri nga djemtë e saj e pasoi si Princ i Antiokisë.
Mirazhi i një Orienti bizantin
Të gjitha këto episode kontribuan që të diskreditohej fuqimisht Perandoria Bizantine, tashmë e konsideruar një objekt jo i besueshëm dhe i paaftë për të ndihmuar Mbretërinë latine të Jeruzalemit për t'u konsoliduar. Politika e paqartë dhe konfliktuale e Manuelit përfaqësonte një faktor dobësie për sytë e shumë njerëzve. Manueli e vazhdoi politikën e tij me frankët e Jeruzalemit edhe me Mbretin Amalrik, pasues i Baldovinit të III-të, i cili do të martohet me një mbesë të Bazileusit. Ky afrim më i ngushtë me Bizantin shpjegohet me humbjen e pësuar nga frankët në Harenc dhe më dëshirën e latinëve për të konkluduar një aleancë që të mund të sulmonin Egjiptin, gjithmonë kërcënues. Ekspedita do të fillojë më 1169, por pa rezultate të rëndësishme.
Në një kontekst të tillë, Amalriku njohu në vitin 1171 hegjemoninë bizantine dhe do t'i bëjë homazhe Bazileusit gjatë të njëjtit vit në Kostandinopojë. Është pikërisht, duke u nisur nga kjo epokë që Perandori filloi të mendojë për një ripushtim definitiv të Anadollit. Duke filluar nga viti 1175 urdhëroi në fakt rindërtimin e fortesës Dorilea, ku vendosi një barnizon të rëndësishëm, kështu që filloi të organizojë pushtimin e Konies. Bazileusi i kërkoi Papës Aleksandri i III-të që ta predikojë kryqëzatën që të mund të çlironte rrugën tokësore të Anadollit nëpërmjet pushtimit të atij qyteti. Ati i Shenjtë e pranoi kërkesën, por në vitin 1175 Perandori, i mërzitur nga mëdyshjet europiane, i sulmoi i vetëm turqit dhe u mund në luginën e Meandros dhe në Mirio Qefalon. Mosdurimi i Manuelit e pengoi ripushtimin definitiv të Anadollit dhe në të njëjtën kohë, nuk arriti të krijojë kushte sigurie të tilla sa t'u garantonte kryqtarëve kalimin e rajonit. Vdekja e Bazileusit përfaqësoi një eveniment kyç në marrdhëniet franke-bizantine. Në fakt pasuesi i tij, Androniku i I-rë, e ndryshoi radikalisht politikën e ndjekur nga Manueli dhe adoptoi një qëndrim të favorshëm kundrejt Saladinit, me të cilin arriti të bjerë dakord për ndarjen e mundshme të territoreve latine të lindjes sapo të pushtoheshin.
Luftë e hapur
Tensioni midis Lindjes dhe Perëndimit kristian u rrit më tej, pikërisht me rastin e Kryqëzatës së Tretë. Nëqoftëse mbretërit e Francës dhe të Anglisë zgjodhën që të shkonin në Palestinë nëpërmjet detit, Federiku Barbarosa zgjodhi itinerarin me tokë. Ushtria e tij prej 15000 burrash arriti kufirin bizantin më 28 qershor 1189, por pak kohë pasi kishte marrë premtimin për ndihmë dhe asistencë gjatë kalimit të territorit bizantin, perandori gjerman u sulmua nga një grup banditësh dhe u detyrua që të provojë kalimin e Trajanit në Bullgari, i cili ishte fortifikuar dhe armatosur apostafat kundër tij. Me të mbërritur në Filipopolis mori një letër të Bazileusit të ri, Isaku i II-të, në të cilën ai e akuzonte se donte të pushtonte Kostandinopojën. Federiku iu përgjigj duke dërguar në Bizant dy emisarë të plotfuqishëm, të cilët në kthim ia përfshkruan situatën e kryeqytetit të perandorisë: Patriarku i predikonte popullit kundër kryqtarëve dhe bazileusi negocionte me Saladinin kthimin e Kryqit të Shenjtë në Bizant, ndërsa pushtimi i kishave të ndryshme të Tokës së Shenjtë ndodhte gjithmonë në favor të Kishës ortodokse. Duke marrë parasysh situatën, Barbarosa vendosi që të konsiderohej në luftë kundër Bazileusit dhe, me mundjen e forcave bizantine në Didimotikon, pushtoi fortesat kryesore të Trakisë dhe Maqedonisë, duke hyrë më së fundi në Adrianopojë (Edërne), në largësi të shkurtër nga Bizanti. Në këtë pikë, duke i patur frikën rënies së kryeqytetit të perandorisë në duart e gjermanëve, Isaku vendosi që t'u japë gjermanikëve asistencën e nevojshme për kalimin e Anadollit. Në të njëjtën kohë ushtarë të tjerë kryqtarë, të drejtuar nga Rikard Zemërluani, i dhanë një goditje tjetër të rëndë bizantinëve duke pushtuar ishullin e Qipros (1191).
Tundimi i Aleksit
Vdekja e Perandorit gjermanik Henriku i VI-të ishte në origjinën e Kryqëzatës së Katërt. Në vitin 1198, Papa Inoçenti i III-të i dërgoi një letër Perandorit Aleksi i III-të duke i kërkuar mbështetje logjistike dhe përforcime për ekspeditën. Ecuria e ngjarjeve është e njohur. Një delegacion i kryqtarëve, të gjithë frankë, arriti në Venecia për të negociiuar udhëtimin në Tokën e Shenjtë; Doxhi propozoi pagimin e një shume prej 85000 markash dhe një ndarje të barabartë të plaçkës së fituar nga kryqtarët. Por evenimentet qenë bërë të vështirë nga fakti që Aleksi i III-të, sapo kishte shfronësuar Isakun e II-të. Djali i këtij të fundit, Aleksi, arriti që të shkojë në Perëndim për të kërkuar ndihmë. Por Papa nuk deshi ta vonojë Kryqëzatën dhe vendosi megjithatë të negociojë me Aleksin e III-të. Kryqtarët e mbërritur në Venecia në qershor të vitit 1202 nuk qenë kështu në gjendje të paguajnë sa kërkohej nga Venediku. Doxho Dandolo u propozoi atyre që të ndihmonin Venecian për të ripushtuar qytetin e Zaras, rebel qysh nga viti 1186. Por çështja ishte më pak e qartë nga parashikimi, nga momenti që Mbreti i Hungarisë edhe ai kryqtar, e kishte zgjeruar protektoratin e tij mbi qytetin dalmat dhe se Papa kishte nxjerrë ndalimin kundër kujtdo që do të sulmonte posedimet e tij. Pas një serie të gjatë diskutimesh, kryqtarët vendosën që të synojnë mbi Zaran, e cila u muar përfundimisht dhe u plaçkit më 24 nëndor 1202. Papa procedoi me përjashtimin e Venecias, ndërsa në janar 1203 djaloshi Aleks u bëri një propozim përfaqësuesve venecianë dhe baronëve frankë: Nëqoftëse do ta ndihmonin të rekuperonte fronin e uzurpuar, perandori i ardhshëm premtonte që të derdhte në Venecia 200000 marka argjendi, të garantonte furnizimet për kryqtarët deri në mbarimin e ekspeditës, të ofronte një kontigjent prej 10000 burrash dhe të operonte në favor të bashkimit të të dyja Kishave kristiane. Propozimi u pranua nga baronët. Doxhi Dandolo shikonte të realizoheshin projektet e tij në Lindje: Sapo të njihej Aleksi perandor në Durrës, ai bëhej njeriu i fortë i Mesdheut dhe qyteti i Doxhëve do të fitonte një rol të dorës së parë në të gjithë zonën. Kurse Papa e dënoi kompromisin. Më 23 qershor 1203 anijet veneciane hodhën spirancat në Skutari (Shkodër) dhe kryqtarët u isntaluan në bregun aziatik të Bosforit. Bazileusit Aleks i III-të vendosi që të dërgojë një letër me propozimin e një mbështetjeje të gjerë ndaj zhvillimit të kryqëzatës, por në përgjigje mori një kërkesë për abdikim. Pak më vonë kryqtarët pushtuan Gallatën dhe një anije veneciane shpërtheu zinxhirin që bllokonte hyrjen në Bririn e Artë. Njëkohësisht, anije të ndryshme veneciane sulmuan nga deti dhe pushtuan disa kulla të Kostandinopojës (17 korrik).
Koha e larjes së hesapeve
Aleksit të III-të nuk i mbeti gjë tjetër veçse të arratisej dhe Isaku i II-të u kthye sërish në fronin e Bizantit, ndërsa djali i tij Aleksi i IV-ët mori postin e bashkëperandorit. Duke marrë parasysh zhvillimet e reja, Inoçenci i III-të vendosi të ndryshojë qëndrim dhe të mëshojë deri në fund lidhur me ribashkimin e premtuar të të dyja Kishave. Nga ana e tij, Aleksi i IV-ët vuri në dispozicion trupat për të ndihmuar kryqtarët në ekspeditë. Nisja e ushtrisë për Egjipt ishte fiksuar për datën 29 shtator, por Aleksi, duke e ditur se froni i tij nuk ishte akoma mjaft i qëndrueshëm, u bëri kryqtarëve një propozim që do ta çojë në shkatërrimin e tij: ta shtyjë nisjen e latinëve me 1 vit. Zvarritja e bashkëjetesës midis latinëve dhe bizantinëve në Bizant çoi në fakt, në grindje të shumta midis dy fraksioneve, përfshirë plaçkitjen e disa vendeve të shenjta. Me kalimin e kohës, marrëdhëniet reciproke pësuan një degradim të pandalshëm dhe latinët e qytetit perandorak u detyruan që ta linin qytetin, duke shkuar në kampin kryqtar.
Në këtë kontekst, Aleksi i IV-ët tentoi më kot më 1 janar 1204 që të djegë flotën veneciane. Një muaj më vonë, një revoltë përmbysi Isakun e II-të dhe vrau Aleksin e IV-ët, duke e dorëzuar pushtetin në duart e një kushëriri të panjohur, Aleksi Dukas Murksuflus, i cili mori emrin Aleksi i V-të. Nga ana e tyre, frankë dhe venecianë u ndodhën në një pozicion të vështirë. Pa para, pa furnizime, larg nga Toka e Shenjtë dh me marrëdhënie shumë konfliktuale me Bazileusin e ri, pas rreth dy muajsh sulmesh dhe përplasjesh me forcat bizantine, vendosën që marrin në dorë Kostandinopojën dhe territoret e saj. U organizua një mbledhje, gjatë së cilës u vendos ndarja e perandorisë: Plaçka do të mblidhej në një vend të vetëm, tri të katërtat e së cilës do t'i jepej Venecias për pagimin e borxheve të kontraktuar nga frankët. Një e katërta e mbetur do të ndahej më pas përgjysëm midis kryqtarëve dhe Venecias. Pastaj do të zgjidhej një Perandori, së cilës do t'i lihej një e katërta e territorit bizantin, ndërsa pjesa tjetër do të ndahej në pjesë të barabarta midis kryqtarëve dhe Venecias. Veç kësaj, u vendos solemnisht ndalimi për të ngacmuar gratë dhe shpërdoruar pronat e Kishës. Në këtë mënyrë u vendos fundi i Perandorisë Bizante të Lindjes dhe u hodhën bazat e Perandorisë së re latine të Lindjes.
Rrethimi i fundit i Kostandinopojës
Më 9 prill flota ndërmorri sulmin e parë, por u zmbraps. Ditët në vazhdim u morën dy kulla dhe u realizua një çarje në murin rrethues. Një sulm i tretë shkatërroi qytetin, duke e detyruar Aleksin e V-të në arrati. Rënia e qytetit perandorak inicioi një masakër të tmerrshme të banorëve. Në fund, të lodhur nga kasaphana e realizuar, kryqtarët i vendosën çadrat e tyre në zemër të qytetit. Në ditët në vazhdim u regjistruan plaçkitje, vandalizma dhe vrasje pa përjashtim. Kronisti Niketas Koniates e përmbledh episodin e trishtueshëm me këto terma: "Ata (kryqtarët) thyenin imazhet e shenjta dhe hidhnin përtokë reliket e martirëve në vende që kam turp t'i përmend, duke e shpërndarë në çdo vend trupin dhe gjakun e Shpëtimtarit tonë... Ata shkatërruan altarin e madh të Shën Sofisë dhe... morën kuaj e mushka për të transportuar pjatat e shenjta... dhe fronin, ashtu si dhe dyert dhe të gjitha mobiljet që ishte e mundur të lëvizeshin vendit; dhe kur disa kafshë rrëshqisnin apo rrëzoheshin ata i thernin me shpatë, duke ndotur me gjakun e tyre vendin e shenjtë... (një kryqtar) ulërinte fyerje ndaj Jezù Krishtit, këndonte këngë vulgare dhe vallëzonte në mënyrë të pacipë mbi vendet e shenjta...". Divorci midis Lindjes dhe Perëndimit të kristianizmit ishte konsumuar përfundimisht.
Përgatiti: ARMIN TIRANA
