NJË LODËR ME "FACE BOOK"

Tregim nga Riza Lahi

Poetesha e re, komshia ime gjimnaziste Çerazela, po shikonte nga lulet e oborrit ulur në parvazin e dritares dhe po mendonte "ç'të bëj…ç'të bëj".

Kur u kujtua për diçka.

Sytë I vezulluan si të një djalli të bukur dhe, si u kujtua ta mbyllte derën e dhomës mirë e bukur, mori laptopin e saj.

E hapi sikur të hapte një arkë më florinj, jo mikun e saj special që e hapte disa herë në ditë.

Fillimisht vuri në ekran një fotografi të plazhit, veshur me rrobet e saja të ndezura ku kishte dalë këmba mbi këmbë ndërsa kish qënë duke lexuar, dhe nisi ta ujdiste sipas planit.

Pas dhjetë minutash, fotoja e saj e parë qe veshur me një tyl transparent të kaltër, ku dukesh gjithçka që ka një vajzë në plazh, kur njeriun e ndajnë nga nudizmi një palë mbathje të holla dhe një mbledhëse e lehtë dhe provokonjëse e gjoksit.. Fustani i saposajuar ishte I çelur përpara deri në mesin e gjoksit , ndërsa mes këmbëve që rrinin njëra mbi tjetrën - sigurisht lakuriqësirë e gjallë plazhi por mbuluar ca me cipën e hollë si mazë të fustanit - kaloi me shumë kujdes njërën dorë. Mundi ta fuste më në fund mes këmbëve të saja, atje ku bashkohen ato.

Mmmmm…

Si i bëri fotos së sajuar "saved" dhe i vuri emrin "djallushka", u sul mes turrës së fotove të shtëpisë dhe gati sa nuk thërriti "urra", duke u hedhur përpjetë nga hareja. Para saj ishte fotoja që I kishte bërë vëllai për ditlindje para dy muajsh. Kishte qënë duke bërë mësimet, kur ai kishte hyrë me aparatin gati për ta shkrepur ,sigurisht të fshehur. E kishte provokuar me një pyetje që e ngarkonte atë me faj dhe , ndërsa ajo e vështronte me sytë gjynahqarë, të zënë në befasi dhe pa pikën e fajita e që kërkonin në të njëjtën kohë mëshirë nga i vëllai që ta besote, së paku ai, aparati kishte shkrehur.

Ja, kjo ishte fotoja që i duhej "Djallushkës" së bukur.

E skanoi me të shpejtë dhe fytyrën e saj ia montoi fotos së parë.

Bëri ca modifikime në fytyrë me shumë kujdes.. Po! Tanimë , kjo vajzë me sytë e bukur dhe të trëmbur që kërkonin dashuri, me njërën dorë mes shalëve me rrobe banjoje e të mbuluara me gjasme fustan, i ngjante ca Çerazelës, por nuk ishte Çerazela.OK, ore, krejt si ajo, por jo ajo.

Poetesha e re, komshia ime që më bezdis tash e parë në telefon apo duke trokitur në derën e dhomës së punës : " …të ta lexoj këtë poezinë e re? Hë, vetëm pesë minuta", e pa foton dhe një herë dhe përplasi duart.

Pastaj u ul të shkruante një poezi. Një poezi erotike.

Në të shkruhej se ishte përvëluar për dashuri të vërtetë; se këtë e kërkonte nga "…ti, o mashkull i zhgënjyer në dashuri ", se i dashuri i fantazive të saja duhej që ta mësonte se si notohet në "artin e oqeanit të seksit". Në fund të poezisë, klithte si derrkuc që po e pjekin të gjallë " Jam rrebele….Jam rrebele dhe dua të mëkatoj. Të mëkatooooojjjj".

Pa e vrarë mëndjen për rima, ritme e kadenca, e hodhi poezinë në "facebookun" e hapur me adresën "Dua të jem e dashura jote".

Dhe ra të flinte…

xxx

Të nesërmen,si u kthye nga shkolla, u sul te "vëndi". Të nesërmen ishte ditë pashkësh, pushim, pra.

Mamit dhe babit që po rrinin në guzhinë, u tha se do të studionte. E ëma iu sul me të bërtiturat e saja të zakonëshme të atit " lëre, ore vajzën të mësojë!", kur ai i propozoi Cerazelës të dilnin ca për shëtitje.

Aaaashtuuuuuu.

Hapi adresën e saj, me kujdes të madh, siç bëjnë peshkatarët kur duan të nxjerrin sefte rrjetën që kanë hedhur në Bunë tër natën.. kur….

Nisi të kërcente nëpër dhomë "hoplala – hoplala" si një djall që kërcen përmvi zjarr; zgërdhihej e shkrihej e këndonte me zë shumë – shuuuuuumëëëë të lehtë, që të mos e dëgjonin mami me babin.

"Friends"…

I numuroi edhe një herë kërkesat për "friends"; i numuroi pa u nxituar si një çifut që numuron thesarin e fshehur. Ishin plot 2129 kërkesa që vinin nga shqiptarët e të pesë kontinenteve dhe të katër drejtimeve të vëndit. Vinin edhe nga Maqednia, Kosova, Mali I Zi. Biles ishin tetë që i vinin nga arvanitas të Greqisë, gjashtëmbëdhjetë nga arbëreshët e Kalabrisë dhe , popo, edhe nga Zara e Kroacisë. Biles katër vinin nga shqiptarët e Karakumit – një nga secili prej katër fshatrave shqiptare në Ukrainë, themeluar nga nizaëm dezertorë të ushtrisë Osmane.

Sigurisht pjesa dërrmuese ishin të ardhura që nga Konispoli më pëllëmbë e deri nga cepi më verior i vëndit, Vermoshi; njëri me emrin Lekë Plepi.

Papërjashtim, që të gjithë ishin meshkuj.

Komshia ime poete, kjo "djallushka", u bëri Ok pa hezitim që të gjitha kërkesave dhe, si e mbyli laptopin, si hëngri edhe bukë me shumë oreks, i tha babushit të dilnin për shëtitje .

xxx

Kur hapi laptopin, ndërsa klikonte "passuordin" po priste me sytë katër se çfar kishte rënë në rrjetën e peshkatarit. Dhe…

Nisi të qeshte me të madhe.

Nuk kishte këmbë njeriu në shtëpi.

Ndërsa qeshte ashtu, u sul te pasqyra dhe kundroi fytyrën e saj se si dukej duke qeshur në atë farë feje. Do të bënte një pozë ashtu, kur të botonte librin e saj të parë e ta vinte mu në kopertinë. Hahahahaha…

Nisi të lexonte mesazhet që i kishin ardhur. 1492 mesazhe meshkujsh që I kërkonin takim. Kush për një kafe, kush për t'i shtërnguar dorën për poezinë aq të bukur e kush … Njëri nga Kosova i shruante "T'i hëngça c…. A je kah vjen me kerrin tem me shtetitë nëpër Evropë?".

Këtij i ktheu përgjigje menjëherë dhe e skuqur nga inati, kështu: " I paedukatë!Ik, o turipështirë, o dhëmbpalarë . Po më shkruajte më, për çfardo lloj gjëje, do të ta hedh këtë mesazh që më ke dërguar në tër agjensitë virtuale!"

E kishte herën e parë që të dëgjonte drejt saj kësi fjalësh. Çerazelën ende nuk e kishte prekur dorë mashkulli me dorë , kurse në shtëpi kishte një ambient të pastër nga kësi brutalitetesh.

Për t'u qetësuar, gjeti një CD me këngë të Mihallaq Andreas dhe Ermira Babaliut – këngëtarëve më të preferuar të babit – dhe vazhdoi me nge të lexonte mesazhet e ardhura.

Ja disa më të veçantët që I prishin mëndjen njeriut, kur i thonë:

"Ju jeni një poeteshë e lindur…A mund të blej ndonjë librin tuaj me autografin tuaj? Në cilën orë dhe ku? Kam dëshirë të pijmë një kafe së bashku"

" Ju jeni Safoja shqiptare. Ju jeni zana, nimfa, floçka e detit, princesha e panjohur e poezisë erotike. A më pranoni për redaktor të poezisë suaj? E kam për privilegj këtë nder, nuk ju dua asnjë lekë"

" Kaq e bukur sa ju ka kenë nana Mbretnesha Teutë. Ty veçse sall emni Teutë a kah të shkon, oj sojnike. Jam kah vi me aeroplan me pi sall ni kafe me ty, në koftë se je kah më begenisë"

"Sigurisht që keni poezi të tjera. Shtëpia ime botuese do të t'i botojë falas. Të gjithë kontigjentin e librave merrini ju. Natyrisht do të bisedojmë më parë. Ja nr im i celularit…"

" Ju keni arritur Everestin e poezisë dhe unë të kundroj si me sytë e hënës"

" E dashur zonjushë. Më keni rrëmbyer me sinqeritetin tuaj dhe po u them një gjë që e dijnë vetëm dy njerëz në këtë botë. Jam burrë i martuar por kam 8 vjet, katër muaj e nëntë ditë sot, që nuk flë me gruan. E kam nevrastenike. Do të të kem si shpirt. Dhe….ooohhhh, sa për artin e atij oqeanit…atij…Unë do të jem profesori yt. Të puth me buzët e nxehta dhe të panjohura."

Nga aktori I njohur, "Artist i Merituar" X.L. kishte këtë mesazh: " Dua të njihem me ju. Jam X.L. Do të dëshëroja të takoheshim dikund, që të mos më njohin, sepse mua më njohin ngado. Jua puth dorën e bukur X."

Çerazela, e lumturuar dhe e habitur pa masë lexoi mesazhin e shkrimtarit 65 veçar S.K.

" Zonjushë. Më tregoni orën dhe vëndin ku mund t'u dhuroj gjith serinë e librave të mi dhe të pijmë një kafe. Ju keni një të ardhëme të shkëlqyer. Mjafton të pish një gotë verë për të ditur se çfar ka brënda buti. S.K."

Si e lexoi dhe herën e dytë mesazhin në fjalë ia dha një të qeshure plot hare.. U kujtua për një personazh të Remarkut nga "Tre shokët", për Rozën, që quanin "Kali i hekurt" e cila thotë: "Në barkun e buajve pleq ka vërshyer pranvera"

Shkruajti një tekst të përbashkët për 7 "krapuliqat", siç tha me zë të lartë.

"Zotëri. Me shumë dëshirë do të doja të njihesha me ju edhe për fytyrë, pasi, ja, disa cepa të zemrës suaj, i njoha.. Ju lutem më prisni nesër te lulishtja pas "Muzeut Kombëtar"fiks në orën dhjetë paradreke. Të më prisni te një kaçubë trëndafile që ka çelur një trëndafil të madh, të kuq. Është i vetmi trënëdafil i çelur në tërë lulishtën. Unë fiks në atë orë do të kaloj pranë trëndafilit. E di që është vënd që nuk reshtin së kaluari e së qëndruari njerëz. Por dhe do ta kuptoj që jeni ju, sepse ju do të jëni përkulur mbi trëndafil duke i marrë erë atij…Më falni zotëri, por ngaqë më konsiderojnë çupë shumë të bukur, unë nuk kam se si të ndaloj e të kërkoj t'u gjej mes lulishtes. Unë do të ec me të shpejtë dhe do t'u prezantohem vetë, sapo t'u shoh juve përkulur , me buzët mbi trëndafil. Zoti të bekoftë.

Dua të jem e dashura jote "

xxx

Po shkonte ora dhjetë e asaj të shtuneje me qiell të mrekullueshëm e kësaj dite pranverore të mrekullueshme.

Në lulishten pas "Muzeut Kombëtar"atë ditë kishin nxjerrë, duket për ajrosje, të gjithë topat e muzeumit; I kishin nxjerrë atje përsipër, por kjo mjaftonte për të kaluar andej më shumë kalimtarë sesa zakonisht.

Vërtetë , në tër lulishten e madhe, kishte blerim, plot, lule të bardha, pppoooooo, kishte sa të duash nga ato , ama, trëndafila - vetëm një kaçube. Dhe ajo kishte çelur vetëm një trëndafil. Ishte i madh e i kuq si një zemër shalqini dhe me një aromë të veçantë, si ajo që përdorin për të bërë levandë në Bullgari. Vetëm në Bullgari, në Kazanllëk, në "Luginën e trëndafilave" rritet ai varietet trëndafili, si ky që kishte lënë takim me dashnorin e saj të mundëshëm komshia ime lozanjare që më pyet tash e parë " Profesor! A e kam bërë vjershën të bukur?", "Profesor, sa e kam shkallën e KI ( koefiçentit intelektual)?".

Në orën dhjetë pa shtatë minuta, shtatë burra po qëndronin në këmbë te kaçubia me trëndafilin e mrekullueshëm nga "Lugina e trëndafilave".

Ata rrinin jo krejt me këmbët në lëndinë, por në rruginën me zhavorr, sepse përqark kalonin punonjëset e bashkisë me rrobet e jeshilta të stamposura, të cilat të marrin erzin po u shkele barin apo po u këpute ndonjë lule në lulishten ku shërbejnë .

Shkrimtari SK , me kostum dhe kollare që nuk I hiqte as në tmerin e vapës, me një çantë në dorë plot me librat që I kishte premtuar asaj "Dua të jem e dashura jote" mbante sytë sa më të tretur. Kështu pakësohej sadopaksa mundësia për të takuar ndonjë të njohur këta minuta që I kishin mbetur për të takuar "të përvëluarën për dashuri".

Në krah të tij ishte botuesi …ai…i asaj shtëpisë botuese. Kishin patur dikur një zënkë dhe, shyqyr, kjo, që të mos i flisnin njëritjetrit, gjë që e dëshëronin më shumë se kurr që të dy ; kuptohet, aspak, për motivin e zënkës që e kishin harruar thuajse.

Në mes të të dyve ishte një burr shtalartë dhe me sy të kërcyer, që disa shkrimtarucë mesatarë kanë dëshirë t'u thonë "sy idiotësh". Ky kishte ardhur me aeroplan nga Prishtina dhe ishte president firme. Ishte ai jarani që i shkruante Cerazelës se ajo meritonte vetëm "emnin e nanës Teutë". I kishin thënë se vajzat e tokës Amë ishin fort të shijëshme e ia dinin dashurisë e, shyqyr zotit, qe bre, i kishte ardhur zogu sall në kafaz. E kishte mbushur portofolin përplot sepse I kishin thënë që këta vajzat e Nanës Teutë këndej kah Tirana, i paskëshin fort qejf paret. Kush mos i pastë qejf, ia marrtë perëndia mendët, more!

Botuesi pikasi që po vinte nga drejtimi i grykave të topave, i vëllai I gruas. Mundi t'I shmangej paq atij, që kaloi duke mërmëritur me vete. Kushedi se si I kishte hallet fakiri, poj, haj, shyqyr, kaloi. Pupuuuuu, se mos kthehej prap.

Më keq nga të gjithë e ndjente veten aktori X.L ( Artist i Merituar), që kishte ardhur me shumë mëdyshje. Atë e njihnin të gjithë. Mirëpo ai kishte koefidenca shumë sidomos me sarhoshët e Tiranës, të cilët nuk e linin të fuste kurr dorën në xhep dhe kishte njëmbëdhjetë ditë që nuk e kishte prishur 50 mijëlekëshen, megjithëse pinte përnatë. Sa e nxirrte – duke buçitur, "I paguaj unë të tëra" – sigurisht që do të dilte ndonjë "viktimë" që do ta bënte ta fuste sërish në xhep 50 mijë lekëshin.

Duke iu frikësuar takimit me ndonjërin prej atyre , kishte dy minuta që po lidhte atë djallo këpucë. Lidh e zgjidh dhe shih me bisht të syrit orën që të vinte dhjetë fiks.

Mirëpo, sa u ngrit të merrte paksa frymë, kur….

"Oooooo….Hajde artisti jonë I nderuar…Nji kokë kingjit…Nuk ke kah më shkon pa e hangër me mue nji kokë kingjit, `sha zotin, jo!Rakej ka ni shoq I jemi qi a kah pret bashkë me krytin e kingjit. Sall rakej Skraparit! "

"Po, ik, more zotmut", sa nuk i tha me zë aktori I stërnjohur që ua kishte pirë gotën e rakisë tre çerekut të sarhoshëve të Tiranës.

"Po pres dikënd….Kam pak punë…Ik, se të gje unë"

" Je kah pret ndonjë jaraneshë ,or ti? Hahahahahahahah…Ikaaaaa".

Dhe kaq shumë bërtiti ai hajvan nga zonat verilndore, saqë këthyen kokat e qeshura që të gjithë që ishin brënda një rrezeje prej pesëmbëdhjetë metro. XL u bë gati të ikte me të e të pinte sepse i dolli boja , por, ja, edhe dy minuta kishin mbetur , të shkretën.

I dha një cigare e një ia vinte në vesh, dhe…U ul sërish të lidhte këpucën edhe këta dy minuta të tmerrëshme deri sa të njihte atë që kishte dëshirë të mësonte artin e seksit.

Burri I veshur sportiv , ai që kishte numuruar vitet, muajt dhe ditët që nuk kishte fjetur me të shoqen, e kishte patur orën pesë minuta përpara.

Kur erdhi ora dhjetë fiks, si me komandë u kthyen të gjashtët nga trëndafilja që hashariste si zemërshalqin, kur…e kishte mbërhyer një kokë.

Koka e atij që kishte patur orën katër minuta përpara. Ai e kishte mbërthyer me krahë tër kaçuben dhe puthte trëndafilen e ndezur, sikur të puthte të shoqen kur ishin të fejuar. Dhe interval pas intervali, hidhte sytë e zhdërvjelltë nga rruga.

Po vinin një dorë vajzash të reja duke folur me zë të lartë.

Gjashtë burrat, secili për llogarinë e tij, duke parë të panjohurin që e puthte trëndafilen ashtu, menduan se vajza do të ngatërronte këtë trapin e trëndafilit, me atë. Se, të ulet tjetri mbi trëndafil dhe të puthë lulen si lugat mes tër atij kallaballëku në lulishte, kjo, vetëm nëse ke një hall njeriu apo një shpërblim që ia vlen. Si për shëmbëll …hëhëhëhëhë….Kurse ky …

Sekush iu lut jaranit që e llogasite dashurinë me kalkulatriçe, po, more, a kishte mundësi ta puthte tër natën e tër ditën trëndafilin por, a ishte e mundur ta lejonte atë këtë cast.

Sapo ngriti ai kokën të dëgjonte edhe një herë kërkesën, mbi trëndafil qe hedhur aktori X.L (Artist I Merituar). Puthte lulen dhe shihte nga tufa e vajzave që po afrohej dhe afrohej papushim.

" Ju lutem a bën ta puth pak…Ja, sa t'I vë buzët " – foli botuesi , por, sapo u përkul ai, e ndjeu veten përtej nga dora e fortë e kosovarit që kishte udhëtuar me aeroplan dhe që i kishte dhëmbët e vegjël e të rrafshuar si me sharrë.

Shkrimtari SK mendoi diçka krejt tjetër, ndërsa të gjashtë të tjerët, duke harruar të gjitha etiketat, shtynin njëritjetrin për të vënë buzët mbi trëndafilin e madh sa një kokë bullgari nga Kazanlliku dhe drejt tyre qenë afruar dy lulishtare, nga ato më të egrat, që ta japin erzin në grusht.

As që u lodh më, por i nguli sytë "rosave", "femnushave" që kalonin duke qeshur me zë të lartë. Nga përvoja e gjatë e zhbirilimeve psikollogjike, u bind që "Dua të jem e dashura jote", nuk ishte mes këtyre, ku po vështronin sytë e burrave që puthnin trëndafilin.

Pas tyre, as pesë gjashtë metro pas atyre kofshëve me fustana që sapo kaluar, ja ku po vinte një vajzë e vetmuar.

Me sytë e gjelbër, flokët e derdhur deri te supet si dallgë të ngurosura , me një fustan si ta kishin endur për dëshirën e tyre vetë lulekumbullat e kësaj pranvere dhe me gjoksin "dekolte" si dy pëllumba që mezi presin fluturimin, ajo po ecte me një nxitim mesatar. Siç ecin perëndeshat. Por lehtë , si një kunadhe në lëndinat e pyllit

Dhe qe përqëndruar e tëra atje, çfar po bëhej te trëndafili.

Booooo….

Pa e zgjatur, I kërceu vajzës përpara duke mos e lëshuar çantën me vepra nga dora.

Burrat e tjerë, secili sipas llogarisë së tij, u sulën sërish me buzët te trëndafili duke parë nga vajza.

Po, interesant, dakord, ja, unë po e puth, por ç'kanë këta të tjerët, që këmbëngulin të puthin të njëjtin trëndafil, xhanëm. Me siguri që, ja, u pëlqen trëndafili, po, pse nuk e thyejnë qafën paksa sa të takoj unë këtë vazën? Se, mos më ngatërron me ndonjë nga këta këtu. Se, ajo, e bukur e dheut, nuk ka mashkull në Tiranë që të mos bëjë hara-kiri për `të, kur I thonë. Ja, megjithëse I dolli para ky matufi me trastë, ajo, o zot, po vështron nga unë.

Kështu po mendonte secili nga burrat e tjerë, ndërsa shpërtheu si krisëm pushke një klithëm e pasuar nga një tjetër edhe më e egër.

" More, a keni turp, gaxhjtë e derrit, që e shkelët barin me thundra kali. Yyytni, more se do t'I them policit. Poliiiiiiic! Nuk u mjafton rruga? ???"

Iahin ato dy lulishtaret që kryebashkiaku Edi Rama I kishte veshur si ushtar dhe me nga një stampë në shpinë, si futbollistët.

Vajza e bukur , ndërsa shihte atë skenë gazmore, që e bënte të qeshte me të madhe, por edhe ndërsa dëgjonte klithmat e lulishtareve të bashkisë , që të trëmbnin; pra, kur në fytyrën e atyre syve të gjelbër lexohej e përzier në mënyrë të mahnitëshme ndjenja e haresë dhe e të trëmburit, kur…

""Dua të jem e dashura jote"? Unë jam….Më njihni?"

Ishte ora dhjetë e katër minuta .

Shkrimtari SK, shtërngonte librat e tija si gjynahqarë dhe po e shihte vajzën drejt në sy.

"O…Profesor Sadetini? …Nuk po më njihni? "

Elhyqymyrylah!.

"Porofesor Sadetini" u bë si boja, ndërsa vajza e shihte gjith mirësi, siç I shikojnë fëmijët "xhaxhi shkrimtarët"

" Ju na vinit në shkollën tonë kur bënim takim për librat tuaj. Ju jeni burri I zysh Ketit…Po…Me se mundem t'u ndihmoj…."

"Ppppp…….mmmmm…..ffffff….facebook", seç mërmëriti nëpër dhëmbë SK duke e parë vajzën si gjynahqar.

"Profsor…Shumë të fala zysh Ketit…I kam celularin…Më duhet të ik me të shpejtë"

Andej nga trëndafili kishte plasur sherri I madh. Kishte ardhur polici për të vënë gjoba për prishësit e lulishtes. Goxha pare e madhe. I vetmi që e puthe lulen të kohës kur plicët po prisnin fletën e gjobës dhe vajza fliste me burrin e "zysh Ketit" - le të ishte gjoba sat ë duash - ishte ai biznesmeni që kishte ardhur me aeroplan, që i kishte dhëmbët e vegjël e të palarë si të prerë me sharrë.

Ndërsa "professor Sadetini" kishte mbetur me çantën e librave të tij në dorë , iu afrua një plakë. Kishte qënë fillpas vajzë së bukur

Ishte e veshur me një rubë të zezë në krye dhe me një fustanellë prej shajaku të trashë e të zi , siç I kanë pas veshur gratë ilire e etruske këtu e 2700 vjet më parë. Pra, dukej që ishte një plakë mirditore.

Me zërin si të dalë nga gështenjat e pjekura, plaka i foli shkrimtarit SK:

" Mirëdita zoti shkrimtar…Unë ju kam parë në televizor"

"Mirëdita", u përgjigj tjetri, ndërsa burrat te trëndafili sa një kokë bullgari po kruanin xhepat për të paguar gjobat . I vetmi që , jo vetëm që nuk u "tranue " hiç por dhe i la bakshish për një kafe lulishtareve , ishte biznesmeni nga Kosova.

" Unë…a mund të më gjeni ndonjë libër tuajin?"

Për sherr tashmë në lulishte kishte shumë pak njerëz dhe asqë dukej gjëkundi më ajo…ajo…""Dua të jem e dashura jote".

Po kjo plakë mirditore? Libra nga unë? Ncncncncn…Librat nuk I pranojnë me librashitëset, kjo…

" Unë do ta blej librin…Libra keni në çantë? Por…Nuk ka nana lek… A ban me m'I shitë me kile nanës? Nuk më del pensioni për bukë…Kam lexuar nana libra shumë kur isha vajzë… Te kandari…"

SK ia la plakës librat në duar, dhe u largua I inatosur I përcjellur nga urimet më të zgjedhura të plakës mirditore me fustanellë të punuar në avlëmend.

xxx

Kishte nja dy orë që kisha ngecur për një kapitull romani që kam nisur, kur , si trokiti dera, në dhomën time hyri një plakë. Mbante një çantë në dorë

Ishte ajo plaka mirditore. Më uroi punë të mbarë me zërin si gështenja të pjekura dhe u ul në karrige.

Një plakë mirditore në studion time?

Sapo ia ngula me kujdes – e ku ka burrë në botë më ma hedhë mua – plasi e qeshur e Cerazelës.

Si qesha me të madhe edhe unë, se pieta se mos me kishte sjellë ndonjë vjershë tjetër, apo…"mos është gjë "Hollouin" sot, moj Cerazela? Apo ditë karnavalesh?"

Çerazela hoqi rubën duke u shkrirë së qeshuri dhe nisi të më tregonte për aventurën që kishte endur me "facebook".

"Hë profesor, a kam talent për shkrimtare? …Po shakllën e KI (koefiçentit intelektual)…hë, e kam të madhe?...Hahahahahaha", nuk pushonte së qeshur Cerazela as edhe kur hyri ime shoqe, që nisi të qeshte edhe ajo me të madhe, pa e ditur ende përse…

RIZA LAHI

PARTIA “LISBA” MOHON SIMBOLET

Shkruan Prof.dr.Rasim Bebo

Kryetari i Bashkisё Islame tё Kosovёs, myftiu Naim Tёrnava, nё njё bisedё me “Zёrin e Amerikёs”, nё ditёn e parё tё muajit tё ramazanit, ndёrmjet tё tjerave nёnvizoi:  “... nё Kosovё nuk ka pasur deri tash veprime qё do ta indetifikonin atё me vatёr tё rrezikut nga ekstremizmi fetar”,  dhe mё tej.  “Nё mungesё tё njohurive tё bollshme nё raport me islamin, kemi edhe debate tё panevojshme, tё tepёrta dhe debate tё pasuksesshme mund te them”. (1).

Nё gazetёn “Bota sot”, 15 qershor 2013, shkruhet:                                                               “Partia LISBA dhe disa imamё refuzojnё simbolet shqiptare, flamurin kombëtar.    Kёta zotёrinj me paturpёsi kanё arritur tё thonё:  “se refuzojnё simbolet shqiptare, flamurin kombёtar. 

Dhe mё tej.  Injorojnё dhe mohojnё simbolet tё Kosovёs edhe ato kombёtare shqiptare. Nuk pёrdorojnё flamurin kuq e zi me shqiponjё e as tё Kosovёs. Nё vend tё tyre, nё zyrёn e partise islame “Bashkohuni” , LISBA valёvitet flamuri arab i sheriatit “flamuri i kalifatit” ... mohojnё heroin kombёtar shqiptar Skёnderbeun, mohojnё edhe historinё mesjetare shqiptare, mohojmё indetitetin dhe kombin shqiptar.” (2).                      

    Ndёrsa ju Z. Myfti mё datёn 2 korrik 2013, nё Gazetёn “Bota Sot”  “Perkujtohet Sulltan Murati.  Nё njёrёn prej qendrave  mё tё njohura historike tё Ballkanit, edhe sivjet ёshtё pёrkujtuar Sulltan Murati. Nё ceremoninё e zhvilluar nё Tyrben e Sulltan Muratit nё afёrsi tё Prishtinёs kanё marrё pjesё udhёhёqёs tё komunes sё Osmangazit  nga Bursa, TIKA-s, komuna e Obeliqit si dhe delegacione  nga Maqedonia e Turqia .                                                 

Kreu i BIK-ut  Naim Tёrnava ka theksuar, se lutjet e bёra tani e 621 vjet, janё pranuar, dhe se tani pёrkujtohet  Sulltan Murati, i cili ka sjelle civilizimin islam nё Kosovё  dhe Ballkan” (3).    

        

     

Ju Z. Naim Ternava, së pari jeni shqiptar i Skënderbeut,  me pas jeni mysliman. Ju i zutë vendin ndonjë turku, për të folur për Sulltan Muratin dhe kjo është fatkeqësia jonë.     Ndërsa lidhjet e mira me Turqinё e sotme, ne i duam dhe i respektojmё.

Fjalimi i juaj Z. Naim, a nuk ёshtё njё nxitje pёr Partinё “LISBA” dhe disa imamё, kur digjojnё nga goja e juaj fjalё tё mira pёr pushtuesin mё tё egёr sulltan Muratin dhe asnjё fjalё pёr Skёnderbeun, qё i gozhdoi turqit  pёr 25 vjet luftё dhe vetёm fitore?... Kёta zotёrinj me paturpёsi kanё arritur tё  “mohojnё heroin kombёtar shqiptar Skёnderbeun dhe flamurin KUQ E ZI.  Si ka mundësi, kur Kosova burrneshё edhe nёn sundimin sёrbo-jugosllav e mbante lart flamurin Kuq e Zi nё gёzime dhe hidhёrime, nё krye tё dasmorёve, kur merrnin nusen ose nё krye tё vargut tё varrimeve dhe nё çdo raste tё tjera.  Del pyetja: çbёn Akademija e shkencave, qeveria , kushtetuta, ligji pse nuk vepron?... 

                           

Ju  z. Myfti Tёrnava thoni:  “Nё Kosovё,  elhamdurilah prej Zotit, qё deri sot nuk kemi pasur raste, pёrmes  sё cilave do tё ishte identifikuar Kosova si nje vatër ku ka rrezik te ekstremizmit, ndёrsa  Gazeta “Bota sot” 12-6-2013 shkruan: “Mohuesit e Skёnderbeut, poshtёruesit e Shqipёrisё”.         

  

    

“Ata qё mohojnё Skёnderbeun, sikur bёhen gati tё thёrrasin Turqinё pёr tu rikthyer,  ndёrsa u japin zёmёr projugosllavёve tё mbajnё vesh, edhe ndonjё dite tё thërrasin hapur sёrbinё, tё rikthehet nё Kosovё. Pasi e kanё shpallur Skёnderbeun pёr njё të huaj antishqiptar, duke kёrkuar madje rishikimin e historisё pёr Skёnderbeun, drejtuar zyrtarisht Ministrisё Arsimit e Shkencёs nga “LISBA” dhe tё tjerё. Tё mohosh Skёnderbeun, pёr historianёt dhe pёr kёdo qё e ndjen veten shqiptar, ёshtё njësoj sikur tё mohosh vetë egzistenёn e shqiptarёve”. (4).  Keta persona janё fundërrinat e kombit, që duhen pastruar.     

  

Profesor Aleks Buda nё vitet 1950 na thoshte: “Ka luftuar ajo KOSOVЁ qё kemi Shqipёrinё sovrane, kosovari ёshtё shumё trim e patriot dhe atdhedashёs, duke pasur krdohere nё dorё Skenderbeun bashke me flamurin e tij Kuq e Zi.             

        

Paraqes dy figurat: pёr tё lexuar kёta mohues tё vetё-vetes se sa poshtё qёndrojnё:    

    Pёr figurёn e Sulltan Muratit, na e paraqet Pukёvili, Konsull i Francёs nё oborrin e Ali Pashё Tepelenёs. Ndёr dokumentat e vjetra tё Janinёs, ai zbuloi ultimatumin e Sulltan Muratit si mё poshtё:      “Unё, Murati, Perandor i Lindjes dhe i Perёndimit, po ju drejtohem juve,  popull i Janinёs, duke ju ftuar tё vini vullnetarisht, qё tё mё jepni çelёsat e fortesёs suaj e tё mё pёrshёndetni si perandorin tuaj, nёse nuk doni qё tё nxisni zёmёrimin tim dhe tё mё detyroni tё vёrshoj kundёr jush me ushtrinё e time dhe tё pushtoj qytetin tuaj. Pastaj mbi kokёn tuaj do tё bien tё ligat qё kanё pёsuar tё gjitha vendet qё me janё kundёrvёnё dhe nuk kanё pranuar tё mё njohin si zotin e tyre, tё gjithё qytetet qё janё nёnshtruar nga shpata ime dhe janё gjunjёzuar para jataganёve tё ushtarёve tё mi, pushtues tё Lindjes dhe tё Perёndimit. Le tё betohemi sё bashku. Që unё nuk do t’ju dёboj kurrё nga fortesa dhe ju do tё jeni besnikё e do t’i nёnshtroheni pёrgjithmonё autoritetit tim.

Morёn nё dorё Kalanё e Janinёs nё emёr tё Muratit mё 9 tetor 1431. (5).                        

Nё asnjё mёnyrё nuk duhet tё ekzistojё fjala mohim pёr Skёnderbeun, ёshtё turp tё dёgjojmё fjalёn “mohim” pёr  figurёn madhёshtore tё tij pas 535 vjetёve tё vdekjes,                     

Merrni kёtё studim, për të parë se sa lartё e ngrinё njё ndёr historianёt e huaj Skёnderbenё. Historiani  anglez Harry Hodgkinson, hulumtoi nё arkivat e shteteve mё tё fuqishme tё mesjetёs ... i dha dorё tё pasuronte librin Skёnderbeu me fakte e dokumenta tё panjohura. Gjykimi i tij i paanshёm prej hulumtuesi, mbeshtetet te faktet, pa u dhёnё hov ndjenjave dhe pёrsiatjeve personale. Ndёrkohё ai adhuron Skёnderbenё si burrё shteti, diplomat, strteg ushtarak, prijёs, atdhedashёs e liridashёs, princ parimor, me karakterё tё fortё dhe forcё trupore herkuliane ... Nё tё ndihet admirimi i autorit pёr forcёn, taktikёn ushtarake dhe gjenialitetin e Skёnderbeut, strateg dhe komandant legjendarё, i cili nё krye tё njё ushtrie tё vogёl zbrapsi valёt e invazionit otoman, duke shpёtuar Arbёrinё dhe duke mbrojtur Italinё, Hungarinё, Austrinё, pra Europёn nga pushtimi osman. Ndёrsa Kostandinopoja ra 1453, Kruja qёndroi sa ishte gjallё Skёnderbeu. Madje edhe dhjetë vjet pas vdekjes sё tij.  (6).                                                                                                         

Pak histori:  Tajar Zavalani nënvizon: Nё vitin 1354 turqit anashkaluan Koatandinopojen  dhe u hodhёn pёrtej Dardaneleve, nё Europё. Pas vdekjes sё parakohshme tё sulltan Orhanit, fronin e trashёgoi i vёllai Murati i I (1361-1389). Ai saktёsoi kryeqytetin nё Adrianopojё (ose Edirne).  Me 1371 Turqit kaluan lumin Marica dhe marshuan drejt Maqedonisë. Çdo strehё ku mёsynё dhe grabitёn e plaçkitёn kaq shumё pasuri  frymorё e jo frymorё.  Dervishi Begtashian, Ali Turabi, pranoi se turqit e sollёn fenё e tyre nё Europё  “me forё dhe luftё”. Kishte arritur puna, sa tё gjallёt me u pase lakmi tё vdekurve. (T. Z. 115.(7).                    

Mё 1389 u bё beteja e Kosovёs. Ishte njё luftё e pёrbashkёt e popujve tё Ballkanit tё kёcёnuar nga invazioni osman tё udhёhequra nga Sulltan Murati dhe kёtu ai gjeti vdekjen nga Kosovari Millosh Obeliqi.  Vendin  e zuri i biri i tij Bajaziti, qё u quajte Murati i II, tё cilёt mbushёn Fushë-Kosovёn me pellgje gjaku. Kёtё Sulltan Murat po kujton sot Myftiu i Kosoves  z. Tёrnava, te turbia e tij e ngrehur para 640 vjeteve.                                                                   

E. Jacques, Thote:  “Sa pёr Islamin, Ideali ose qёllimi i tij ёshtё krijimi i njё monarkie teokratike universale. Profeti Muhamet dhe pasuesit e tij, kalifёt, e shkrinё nё njё individ tё vetёm pushtetin fetar e politik. Ata e ndanё botёn nё dy kategori: Daryl Islaml  (fusha e islamit dhe  Daryl Harb  (fusha e betejёs). Shpata komandohej nga Kurani , si mjet pёr nёnshtrimin e botёs jomyslimane ndaj sulltanit, si njё autoritet politik. Pas 99 vjetëve,  mё 29 maj 1453 u pushtua Konstandinopoja që u bё kryeqyteti turk  dhe u quajt me emrin Stamboll. Gjysmёhёna zёvendёsoi Kryqin dhe katedralja e Shёn Sofisё u kthye nё xhami.      Xhihadi (lufta e shёnjtё) ёshtё lufta e individit kundёr shpirtit tё tij. “Lartёsimi  i shpirtit nga poshtёrsitё shtazore nё madhёshtinё ёngjёllore”.  Qёllimi parёsor i Xhihadit mysliman nuk ishte as zgjerimi  i territoreve as rritja e tё ardhurave nga taksat, por pёrhapja e besimit. Shtrirja e islamizimit gjatё sundimit tё kalifit Omar, nga Pirenejtё deri nё Indi mbrёnda 12 vjetёve (632-644).

                             

Kur  ndёrrimi i besimit bёhet me forcё,  gjatё sundimit tё Sulltan Muratit II-tё ai urdhёron ose tё bёhen sunet tё gjithё Epirotёt, ose tё lahet tradhёtia e tij (Skёnderbeut) me vdekje.  Ligji mysliman u jepte tri alternativa tё pafeve, ose jo myslimanёve: ndёrrimin e besimit,  pagesёn e haraçit ose luftёn. Nёse tё krishterёt pranonin tё paguanin haraçin, teorikisht ata kishin shpёtuar kёrkesёs pёr ndёrrimin e fesё. Mirёpo fanatikёt e bёjnё vetё ligjin. (8).                

                                        

Aristidh Kola thotё:  “Sulltan Murati i IV, lёshon urdhёr sipas Kuranit dhe thotё: “Tё krishterёt qё kanё feude tё myslimanizohen dhe do t’i mbajnё  ato, nё rast tё kundёrtё do t’i humbasin, veç pasurisё u hiqet dhe liria”. Kёshtu shqiptarёt duhet tё zgjidhnin midis krishtёrimit dhe Lirisё. Shumё popuj tё Bizantit preferuan tё ruajnё fenё e tyre dhe tё humbasin Lirine.  Shqiptarёt gjithmonë, kur u gjёnden nё dilema tё tilla, kanё parapёlqyer Lirinё,  pasurinё dhe shpatёn...” (Avanitasit f.283). (9).   

Qёndrimi i qeveris osmane ndaj krishtёrimit ... kuptohet nё Kostandinopojёn e pushtuar.  

Njё historian i hershёm i asaj periudhe  pёrshkroi dhunёn e pёrdorur kundёr istitucioneve tё krishtera nё qytet: “Nuk kam fjalё pёr t’ju treguar se sa pak respekt treguan turqit pёr vendet e shёnjta, duke i kthyer shёnjtorёt e kishat nё vende turpi e stalla kuajsh. Ata hynё nё manastiret e murgeshave tё pёrkushtuar ndaj Perёndise,  hoqёn nga muret pikturat e shёnjtorёve dhe i hodhёn pёrdhe. Pastaj mbi to pёrdhunuan murgeshat e blasfemuan kundёr Perёndisё duke thёnё: “Nё qoftё i mirё besimi i juaj, pse nuk bёn ndonjё mrekulli tani?”  Pushtuesit myslimanё tё Konstandinopojёs me sulltan Mehmet Fatihun (pushtues),  pas tri ditёve plaçkitje, nё qytet u vu sёrish regulli. f. 230). 

Edwin Jacques, citon Sevasti Qirjazin: “Mund tё duket e çuditshme, por rezultati imediat i pushtimit turk me 1453 ishte nё dobi te Patriakanёs greke”. Sulltan Mehmeti i II-të, pushtuesi i Konstandinopojes, duke shfrytёzuar urrejtjen midis Papёs dhe Patriarkut, u ngazёllye nga fakti qё mund ta bёnte Kishёn Ortodokse tё Lindjes qё ta konsideronte atё si bamirёs dhe mbrojtes tё sajin. 

Ai i dha Patrik Genadit  gradёn e pashait dhe nxori njё dekret  qё e njihte atё dhe pasuesit e tij si krerё shpirtёror dhe civilё tё tё gjitha bashkësive ortodokse. Perveç  grekёve, juridiksoni i tij pёrfshinte tё gjithё shqiptarёt, bullgarёt, rumunёt dhe sllavёt.

 Me fjalё tё tjera, ky dekret perandorak e shndёrroi Kishёn Ortodokse tё Lindjes nё njё shtet brenda shtetit. Ai e vuri atё nёn kontrollin e plotё tё grekёve qё banonin nё Fanar (lagje nё Stamboll. Shёn. im). Qё prej asaj kohё, forcat e kishёs pёrdoreshin si armё politike  nё shёrbim tё “Idesё sё madhe” greke, d.m.th. helenizimit tё kombeve tё tjera. Pёr tё arritur kёtё qёllim, Fanarjotёt shpallёn gjuhёn greke tё plotёfuqishme . Alfabetin grek, shkollat greke, kishat greke u bёnё tipar mbizotёruese tё jetёs intelektuale tё popujve  krishterё tё Ballkanit, deri nё fillim tё shek. XX-te.      

        

Despotizmi shpirtёror i Patriarkanёs ishte mё i keq se tirania e politike e turqёve. Ata qё guxonin tё ngrinin krye, braktiseshin, mallkoheshin, shkishёroheshin dhe paditeshin tek autoritetet turke si kryengritёs dhe rebelё. Kundёr qeverisё. Autoritetet turke bashkёpunonin haptas me peshkopёt grekё pёr shtypjen e shpirtit kombёtar tё shqiptarёve dhe pёrmbajtjen e tyre nёnzgjedhёn fetare tё Patriarkanёs. 

                                                  Shkrimtari dhe politikani grek Jakovakis Rizo, është shprehur kёshtu:  “Pa marrё parasysh se si dhe sa e rёndё ёshtё tё thuhet, kjo ёshtё fakt se politika turke ka synuar gjithmonё pёr tё ndihmuar grekёt dhe sёrbёt kundёr shqiptarёve”.           

                           I paraqitëm lexuesit me pak fjalё, se kush ishte sulltan mehmet Fatihu (pushtues) Kostandinopojёs). (10).                                                                                                                 

Mё 4 nёntor 2010, nёn udhёheqjen e Myftiut tё Kosovёs u bё hapja i xhamisё sё Sulltan Mehmet (Fatihu) pushtuesit,  e ndёrtuar nё vitin 1461, qё njihet si Xhamija e madhe e Prishtinёs. Pas njё rikonstruksion tё gjithanshёm tё Xhamisё, i bёhet pёrurimi  me rasitin e vizitёs tё Kryeministrit tё Republikёs Turke nё Kosovё, Zotit Rexhep Taip Erdogan, i shoqёruar nga Myftiu i Kosovёs z. Naim Tёrnova.                                                                                  

Ne sot, pas Amerikës, duhet te kemi respekt pёr Turqinё, por duhet tё jemi tё matur pёr tё respektuar dhe lartёsuar heroin tonё legjendarё Skёnderbeu, se me Skёnderbenё kuptojmё Shqipёrinё. Duhet tё kujtojmё, kur sekretaria e shetit amerikan Magdalen Ollbrajt, nё muajin mars tё vitit 1997 i tha ministrit grek: ju doni tё pushtoni Shqipёrinё e Jugut, por ne nuk e ndalojmё Turqinё  qё t’u bjerё juve. Atёhere kur renegati Kiço Mustaqi kishte vёrshuar me forca greke dhe kishte piketuar flamurin grek nё qytetet e jugut tё Shqipёrisё  tё konsideruara tё pushtuara. Kryeministërja e Turqisё zonja Tansu Çiller i dha ultimatum qeverisë greke qё tё kthehet prapa.  Ashtu si ultimatumi i 5 prillit 1941 i dhёnё nga komanda gjermane,  forcave greke qё kishin pushtuar Shqipёrin, pёr gjatё luftёs italo-greke, deri në Pogradec-Karaburun, tё kthehen nё kufirin e 1913. Dhe ushtria greke u kthye  me 15 divizione e saj. Deri mё datёn 16 prill 1941 nuk mbeti nё Shqipёri  asnjё kёmbё tё ushtarit grek, duke lёnё ushtarёt  e vrarё harcave ,maleve e kodrave tё pagrumbulluar dhe sistemuar.             

       

Nuk duhet tё harrojmё, kryeministrin e Turqisё Z. Rexhep Erdogan qё u tregua i gatshёm pёr tё na ndihmuar nё ribashkimin e Shqipёrisё Natyrale, nёse qeveria e jonё do ta kёrkonte ndihmёn ushtarake turke qё të ishte i gatshёm pёr veprim. Ne presim nga qeveria shqiptare, ti kёrkojё qeveris turke, ti tundi shkopin uzurpuesve tё kishёs sё Nolit pёr tё mbledhur leckat dhe tё largohen. 

                         

Referencat:                         

                                                                                                 

   1. Myftiu Naim Tёrnava, “Gazeta Shqiptare”, 10 korrik 2013.                                                               

2. Gazeta  “Bota sot”  15 qershor 2013, “Partia LISBA dhe disa imamё...”.                                               

3. Naim Tёrnava, “Bota sot”, 2-8-2913,  “Pёrkujtohet Sutan Murati”.                                       

4. Gazeta “Bota sot”,  12 qershor 2013, “Mohuesit e kombit”.                                                   

5. Edwin Jacques, “Shqiptarёt” “Ultimatumi i gjetur..”, f. 197.                                                    

6. N. Prifti, gazeta “Dielli”,  “Skёnderbeu”, nёntor 2011, f. 40 & 82).                                        

7. Tajar Zavalani, “Histori e Shqipёris”,  f. 115.                                                                                              

8. Edёin Jacues “Shqptarёt”,  f. 241, 230, 232.                                                                                              

9. Aristith Kola,  “Arvaniёt”,  f. 283. 

            Addison Çikago“ Korrik 2013.

Si ndikon gjuha tek sjellja ekonomike?

Një ekonomist në Universitetin e Yale beson se gjuha që ne flasim ka ndikim në sjelljet tona, e veçanërisht në lidhje me të ardhmen. Por a mundet që mënyra se si falsim të përcaktojë sjelljen tonë ekonomike ?

Ka disa vende në botë që mund të quhen "pa të ardhme", sipas profesorit të ekonomisë në Universitetin e Yale, Keith Chen. Por nuk ka vend për panik, pavarësisht termit të përdorur, sepse në fakt 10 % e vendeve që janë "pa të ardhme" kanë një ekonomi të qendrueshme thotë Chen për DW.

Chen mendon se vendet që bashkojnë të tashmen me të ardhmen, e ndiejnë më shumë të ardhmen dhe janë të predispozuar të bëjnë diçka në atë moment duke menduar për të ardhmen, si përshembull kursimi i parave apo seksi i sigurtë.

Vende që nga ana tjetër kanë mënyra më të strukturuara për të folur për të ardhmen, kanë tendencën të shohin të ardhmen si diçka tjetër dhe për pasojë mund të lenë për të bërë diçka më vonë ose ta injorojnë. Ky përkufizim është bërë për herë të parë nga linguisti suedez Professor Östen Dahl në vitin 2000, pas një studimi në vendet e Europës Veriore.

Grafik për zonën pa të ardhme dhe të ardhurat në GDP

10 përqind e vendeve në botë nuk kanë kohë të ardhshme

Professor Chen e shtriu këtë studim në të gjithë botën dhe qëllimi i studimit ishte krahasimi i strukturave gramatikore të kohës së ardhme. Por Dahl thotë se ai nuk do të kishte dashur “të krijonte një përkufizim të tillë” dhe nuk priste aspak që ky përkufizim të lidhej edhe me sjelljet ekonomike, që sipas tij ështe e vështirë për ta provuar. Dahl shton se përkufizimi i tij tregon se në botë janë dy struktura gjuhësore: ato që e theksojnë të ardhmen dhe ato që nuk e bëjnë një gjë të tillë.

Zona europiane ku fliten gjuhët pa të ardhme

Por Chen është në dijeni të kësaj. Ai fillon të flasë duke shpjeguar ndryshimin mes anglishtes dhe gjermanishtes. Anglishtja bën pjesë në grupin e vendeve që e theksojnë të ardhmen duke përdorur "will" (do të), përshembull, "tomorrow I will go shopping" (nesër do të shkoj për pazar), ndërkohë gjermanët përdorin të tashmen për t'iu referuar të ardhmes: "Morgen gehe ich shoppen" (Nesër shkoj për pazar), pavarësisht se mund të përdorin "werden" (do të).

Gjuhët pa të ardhme 'bëjnë seks të sigurt dhe nuk pijë shumë duhan'

Chen gjeti pas studimit të tij zbuloi se njerëzit në vendet me gjuhë pa të ardhme pijnë më pak duhan dhe janë të predispozuar të përdorin më shumë masat mbrojtëse gjatë marrdhënieve seksuale, se sa ata që e theksojnë qartë të ardhmen. Në mënyrë që të mund të kishte sa më shumë variacion në studimin e tij, Chen jo vetëm krahasoi gramatikën e të gjithë vendeve, por ai shkoi edhe në 9 vende të ndryshme të cilët kanë ngjashmëri gjuhësore me vendet që kufizohen.

Më pas ai u përpoq të gjente familje që ngjanin pothujase në çdo aspekt, që nga të ardhurat ekonomike, edukimi, numri i pjestarëve të familjes, deri tek mosha e prindërve dhe fëmijëve, por që flisnin gjuhë të ndryshme. Ai zbuloi se ato familje që flisnin një gjuhë pa të ardhme pinin 13% më pak duhan. Gjithashtu ata kishin pak mundësi për tu bërë obezë, ishin më aktivë fizikisht dhe më të shëndetshëm në moshën e pensionit.

Chen vazhdon, "në vendet në zhvillim si Afrika, në disa shtete përqindja e njerëzve të infektuar me HIV i kalon 2/3 e popullsisë, pra investimi më i madh qe mund të bëhet është promovimi i kryerjes së seksit të sigurtë. Përshembull meshkujt që flasin Yoruba përdorin kondomët 13% më shumë se sa meshkujt që flasin Hausa, edhe pse janë nga e njëjta fe dhe kanë të njëjtin edukim."

Kufijtë europianë

Në Europë, Chen përdori një hartë të Profesor Dahl për të bërë kërkimet e tij. Sipas Chen, Greqia gjatë periudhës 1985-2010 ishte vendi me kursimet më të vogla në krahasim me GDP, po ashtu si Italia, Franca, Spanja dhe Portugalia. Të gjitha këto janë vende që e theksojnë qartë kohën e ardhme.

Një ndryshim interesant ai ka zbuluar mids gjuhës portugeze dhe portugezçes që flitet në Brazil. Çuditërisht brazilianët e kanë më shumë të zhvilluar shpirtin e kursimit dhe ata kanë zhvilluar një ndërtim tjetër të formimit të kohës së ardhme në krahasim me gjuhën portugeze që flitet në Portugali.

E ardhmja mund të ndryshohet

Familjet të cilat flasin një gjuhë pa të ardhme kursejnë 20-30% më shumë se sa ato familje që flasin një gjuhë me të ardhme të theksuar qartë. Nëse keni lindur në një gjuhë me të ardhme, mos u trembni thotë Chen duke qeshur. Ka gjithmonë njerëz që ndryshojnë sjelljen dhe ju mund të bëni një gjë të tillë.

Në fillim të studitmit ai nuk përfshiu emigrantët, sepse ata flasin gjithnjë më shumë se dy gjuhë dhe mund të bënin pak konfuze gjërat, por më pasi ai mendoi se si mësimi i një gjuhe të re mund të të ndryshojë. Ai zbuloi se fëmijët që mësonin kinezçe në një shkollë në Utah, kishin tendencën të kursenin më shumë se fëmijët që mësonin vetëm anglisht.

Libani në prag të luftës civile

Lufta civile në Siri është duke u shtrirë edhe drejt Libanit, ku përplasjet mes grupve pro dhe kundra rebeleve, përleshen pothuajse përditë në rrugën Siria në Tripoli.

Rruga Siria në qytetin e Libanit verior është kthyer në një zonë përplëshjesh mes mbështetësve sunitë të rebelëve sirianë dhe slavitëve mbështetës të Presidentit Bashar al- Assad. Rrugicat e ngushta janë një vend i mirë për tu fshehur për snajperistët dhe vendi i vetëm ku mund të kalojnë kalimtarët. Militantët Suni qëllojnë si civilët ashtu edhe militantët alavitë në anën tjetër të rrugës.

Fotoreporteri Ibrahim Chaloub vizitoi me frikë të madhe rrugicat e vogla në afërsi të rrugës Siria. Ai nuk kishte frikë trafikun, por snajperat. "Normalisht asnjeri nuk guxon të kalojë këtiu. Në çdo moment mund të sulmohesh nga një snajper", thotë ai. Fatmirësisht atë ditë nuk pati asnjë sulm. "Në pjesën më të madhe të rasteve ata që qëllohen janë njerëz të thjeshtë që dalin për pazar. Ata qëllohen dhe jo ata që kanë arme", thotë ai.

Mbështetje nga salafistët

Rreth 30 militantë suni kanë vënë nën kontroll rrugën Siria këto ditë, duke e quajtur veten salafistë, një lëvizje Islamiste që kërkon të vendosë ligjin e Shariahs, që nuk pranon fetë e tjerë dhe kufizon të drejtat e grave.

Kamp emigrantësh sirianë në Liban

Abu al Bara, i cili përdor një pseudonim lufte, e quan veten si komandanti i 30 luftëtarëve salafistë. Ai mbështet fronitn al Nusra në Siri, një grup rebel salafist i njohur për vrasjen e civilëve me anë të sulmeve me bomba.

"Ne do të donim një organzim të shtetit si Araba Saudite, që bëhet mbi bazën e Sharihas, por me disa modifikime. Ne nuk duma aq shumë kufizime për individët, por sistemi i tyre është i mirë."

Për Bara dhe mbështetësit e tij, armiq nuk konsiderohen vetëm militantët Hezbollah, por edhe mbështetësit e tyre civilë. Abu Wadih, një nga luftëtarët e grupit të Baras, thotë se mbështetësit e Hezbollah "duhet të shkojnë në ferr. Ne do t'i luftojmë ata me armë, më thonjtë tanë, me dhëmbët tanë. Ne i duam ata të vdekur."

Ana tjetër

Luftëtarët nga ana tjetër kanë bindjet e tyre. Një rrugicë e ngushtë të çon në anën tjetër të kodrës, në zonën alavite të Tripolit. alavitët janë një grup islamist që shkëputur disa shekuj më parë.

Fëmijë sirianë në Liban

Partia pro Assadit, Demokracia Arabe, ka nje grup militantësh që sulmojnë në çdo moment me snajpera civilët Suni në anën tjetër të zonës. Ali Fodda, një nga liderët e partisë, thotë se ai mbështet ideologjinë pan Arabe të Assadit. "Kjo ideologji ishte në gjendie t'i bënte balle ndërhyrjes së Izraelit dhe ne e mbështesim", tha ai.

Kjo parti është aleate me Iranin dhe Hezbollahun që mbështesin Assadin, sepse mendon se ai ka një rol kyç në frontin e rezistencës ndaj izraelit. Fodda hodhi poshtë akuzat se militantët e tij kanë qëlluar mbi civilët. "Nuk ka civilë gjatë përleshjeve. Ne nuk vrasim civilë", deklaroi ai.

Luftimet në Tripoli janë duke u zhvilluar prej disa javësh, ndërkohë që përplasje ka patur edhe në qytetin jugor të Sidonit. Një Imam Salafist i bëri thirrje ndjekësve të tij të sulmojnë forcat libaneze dhe Hezbollahun. Si pasojë e luftimeve të deritanishme janë shënuar disa dhjetra të vrarë dhe të plagosur.

Pushime në bregdet në vendin në krizë

Megjithë një paralajmërim të pjesshëm të Ministrisë së Jashtme gjermane për udhëtimet në Egjipt, sektori gjerman i turizmit nuk beson se bumit të turizmit në vendin e krizës i ka ardhur fundi. Përkundrazi!

Dëshira e gjermanëve për të udhëtuar nuk prishet aq lehtë - as nga kriza e euros dhe as nga trazirat politike e madje të dhunshme në disa destinacione turistike. Për kënaqësinë e operatorëve gjermanë të turizmit, të cilët presin të tejkalojnë rekordin e arritur vitin e kaluar. "Ne presim një rritje njëshifrore në përqindje tek klientët dhe xhiroja", thotë Torsten Schäfer nga Shoqata Gjermane e Turizmit.

Torsten Schäfer nga Shoqata Gjermane e Turizmit.

Egjipti përfiton madje mbi mesataren nga dëshira e gjermanëve për të udhëtuar, megjithë protestat e vazhdueshme dhe dhunën vdekjeprurëse në rrugët e Kairos. "Dimrin e kaluar ne kishim një rritje dyshifrore në përqindje në rezervimet me destinacion Egjiptin dhe edhe këtë verë kemi sërish një rritje dyshifrore në përqindje në rezervime", thotë Christian Müller, zëdhënës i FTI, operatorit të katërt më të madh turistik gjerman.

Kjo është arsye e mjaftueshme për sipërmarrjen për të zgjeruar më tej angazhimin në vendin afrikanoverior, megjithë situatën e vazhdueshme të pasigurt politike. Edhe për këtë verë FTI ka zgjeruar ofertën e tij për udhëtimet në Egjipt. Në sezonin e ardhshëm të dimrit, mundësia e zgjedhjes për udhëtime dhe akomodim do të jetë edhe më e madhe. Një tendencë që vihet re edhe tek operatorë të tjerë turistikë gjermanë, thotë zëdhënësi i shoqatës Schäfer. "Egjipti bën pjesë në destinacionet më të preferuara turistike për gjermanët. Për këtë arsye operatorët turistikë gjermanë vitet e kaluara i kanë zgjeruar ofertat e tyre për udhëtime në Egjipt dhe vazhdojnë të investojnë në struktura të reja hotelerie apo në zgjerimin e ofertës."

Bregdeti i El Gouna në Egjipt: larg demonstrimeve dhe trazirave

Për të ardhmen e afërt operatorët presin rritje të fortë të numrit të pushuesve kryesisht në destinacionet turistike egjiptiane në Detin e Kuq. Edhe pse Ministria e Jashtme gjermane pas puçit ushtarak "këshillon me urgjencë shmangien" e udhëtimeve në Egjipt dhe për disa pjesë të vendit ka nxjerrë një paralajmërim për udhëtim, operatorët turistikë gjermanë mbeten optimistë. Ata presin edhe më tej që parashikimet për sezonin aktual të përmbushen dhe parashikojnë shifra të ngjashme si në vitin rekord 2010. Atëherë Egjipti regjistroi 1,4 milionë turistë gjermanë. "Pjesa më e madhe e operatorëve flasin për një zhvillim shumë, shumë pozitiv për Egjiptin këtë vit", thotë zëdhënësi i shoqatës Torsten Schäfer.

Përvoja nga Pranvera Arabe

Vërtet disa nga operatorët kanë pasur një ulje të lehtë në rezervimet e reja ditët e kaluara, pranon edhe Christian Müller nga FTI. Por kjo nuk i shqetëson. "Ne mbështetemi në përvojën nga Pranvera Arabe. Atëherë situata ishte e ngjashme dhe nuk pati fare probleme për turistët në destinacionet turistike bregdetare të vendit", thotë Müller. "Turistët janë mjaftë të kthjellët dhe dinë të dallojnë mes ngjarjeve dhe demonstrimeve në Kairo dhe situatës në destinacionet bregdetare, një pjesë e të cilave janë deri 600 kilometra larg Kairos", thotë Müller në intervistë me DW.

Piramidat e Gizeh-ut në Egjipt - shumë nxehtë në muajt e verës

"Në centralet e telefonit dhe agjensitë e udhëtimit është konstatuar vetëm rritje e nevojës për informacion", plotëson Anja Braun, zëdhënëse për shtyp e TUI Gjermani. Ajo gjithashtu thekson se në Egjipt aktualisht nuk ka filluar sezoni kryesor. Udhëtimet në Kairo dhe në qendrat turistike në Nil, për të cilat Ministria e Jashtme gjermane këshillon të evitohen, në këtë periudhë të vitit thuajse nuk kërkohen fare. "Atje në këtë kohë është shumë nxehtë."

Turizmi faktor i rëndësishëm ekonomik

Sipas Shoqatës Gjermane të Turizmit, aktualisht në Egjipt ndodhen jo më shumë se 35.000 pushues gjermanë. Gjatë muajve të dimrit ky numër është tri herë më i madh. "Sezoni i rezervimeve" fillon pas pushimeve të verës, thotë zëdhënësi i shoqatës, Torsten Schäfer. Dhe deri atëherë situata në Nil mund të jetë qetësuar përsëri. Schäfer i referohet rëndësisë së turizmit si faktor ekonomik dhe qeverisë së re egjiptiane.

"Turizmi luan një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm ekonomik për Egjiptin. Nëse nuk ka turistë, kriza do të rëndohet më shumë", shpjegon Schäfer. Për këtë arye qeveria e re duhet të bëjë gjithçka për ta forcuar sektorin e turizmit. "Këtë e kemi parë edhe vitet e kaluara. Egjipti ka ndërmarrë gjithçka për të garantuar sigurinë në lokalitetet e pudhimeve në bregdet, destinacionet turistike dhe në aeroporte."

Schäfer nuk beson se vende të tjera pushimi përfitojnë në periudhë afatshkurtër nga kriza në Egjipt. "Muajt e rezervimit për pushimet e verës janë kryesisht janari, shkurti, marsi. Kjo do të thotë se kush bën pushime javët e ardhshme e ka bërë si rregull me kohë rezervimin. Për parashikime më afatgjata është ende shumë herët."