Skicofrenia është semundje shumë komplekse, ku edhe simptomat janë tepër komplekse.
Çka është skicofrenia (Schizophrenia)?
{mosimage} Skicofrenia është semundje shumë komplekse, ku edhe simptomat janë tepër komplekse. Sa i përket diagnozës psikiatrike të skicofrenisë ka shumë mosmarrëveshje. Këtu do të prezentohen disa teori të ndryshme për diagnozën, shkaqet dhe tretmanet duke u bazuar në manualet e diagnostifikimit sipas DSM IV ose ICD 10 (F20-F29).
Skicofrenia është formë e përseritur dhe shpeshherë kronike e sjelljes anormale që i referohet asaj që shumë prej nesh quajnë 'çmenduri'.
Psikiatri zvicerian Eugen Bleueler ka perdorur nocionin “skizofreni” për herë të parë, fjalë kjo e cila vjen nga greqishtja dhe do të thotë “ shpirt i ndarë”.Psikiatërt e klasifikojnë skicofreninë si psikozë. Me këtë ata nënkuptojnë, sipas mendimit të tyre, një person nuk mund t’i dalloj mendimet, idetë, perceptimet dhe imagjinatat e tyre intenzive nga realiteti (peceptimi i ndarë, idetë dhe vlerat që njerëzit e tjerë në atë kulturë i mbajnë si të vërteta). Përveç këtyre simptomeve, personi mund të dëgjoj zëra, apo besojnë që njerëzit e tjerë mund të ju lexojnë mendjen dhe kontrollojnë mendimet e tyre.
Shumica e psikiatërve i konsiderojnë këto simptome si çrregullim psikiatrik. Për t’i trajtuar këto simptome ata zakonisht u japin pacientëve barna të forta për qetësim (benzodiazepine - tranquillisers). Megjithatë çdokush nuk i beson këto mendime të këtyre episodave psikologjike. Ide alternative për këtë është se këto janë reaksione natyrale dhe logjike përshkak të ndonjë ngjarje të keqe në jetë; me fjalë të tjera nga ndonjë shqetësimi të madh. Shumë njerëz preferojnë ta shikojnë skicofreninë në mënyrë të përgjithshme. Ata e theksojnë nevojën për të menduar për përvojat individuale dhe rëndësinë për të kuptuar se çka do të thojnë këto përvoja për atë individ.
Për shembull dëgjimi zërave, në disa kultura të ndyshme dhe në disa sisteme besimtare spirituale ka kuptim tjetër domethënës.
Diagnostifikimi sipas DSM IV
Një përson skicofren duhet të ketë të paktën këto simptome sipas manualit të diagnistifikimt, që përdorët nëpër qëndra psikiatrike.
A: Simptomat karakteristike
Dy (ose më tepër) nga simptomat e më poshtme, prezente në një pjesë kohe rreth një mujore (ose edhe me pak) jane të mjaftueshme për te percaktuar pacientin si skizofren:
1. Deluzione
2. Halucinacione
3. Fjalim/mendim i çrregullt (jo i rrjedhshëm)
4. Sjellje katatone, ose çrregullsi e theksuar në sjellje
5. Simptoma negative - humbje e funksioneve normale, si psh: mungese iniciative, mungesë dëshire, varferim (ose bllokim i plotë) fjalimi, etj.
B: Çrregullimi në jetën soociale/profesionale:
Çrregullim, i tillë që rënja në prodhimtari të jetë e dukshme nga ç'ka qenë para shfaqjes fillestare te simptomave, në një ose më teper fusha të funksionimit si psh: puna, marredhenjet interpersonale, kujdesi per vetën… etj, gjatë një periudhe kohore kuptimplote pas shfaqjës së sëmundjes ose simptomeve skicofrenik
C: Kohëzgjatja:
Shenja të vazhdueshme të shqetësimeve duhet të jenë shfaqur gjatë 6 muajve të fundit. Kjo periudhë 6-mujore duhet të përfshije të pakten një muaj që nga shfaqja e simptomeve nga grupi A (faza aktive e simpomave), dhe mund të përfshijë periudha të simptomeve si fazen aktive te keqësimit ose fazën e shfaqjës se simptomeve pozitive (dmth. permirësim në funksione te ndryshme).Këto simptome mund të jenë të njejta me sëmundjet tjera mentale siq janë çrregullimi bipolar dhe çrregullim skicoafektive apo mund të jenë rezultat i ndonjë problemi fizik. Psikiatërt dallojnë gjatë diagnozës se skicofrenisë disa sipmtomeve pozitive dhe negative.
Simptomet pozitive përfshijnë:
Mendime të çrregulluara
Halucinime, si dëgjime të zërave apo tingujve
Deluzionet
Iluzionet
Simptomet negative përfshijnë:
kur ndjehen të pa interesuar dhe pa emocionalisht të zbrazët
pamundësi për t’u koncentruar
dëshira për të qëndruar larg prej njerëzve
nevojë për te u ndjerë të mbrojtur
Simptomet pozitve
Mendime të çrregulluara
Një person i cili përjeton mendime të çrregulluara nuk është në gjendje të vazhdojë mendimin në mënyrë logjike, dhe idetë e tyre shfaqen si të përziera dhe nuk kanë kuptim për të tjerët. Kjo mund ta bëjë bisedën me ata shumë vështirë kështu që kjo mund ti shtojë ndjenjat e izolimit dhe vetmisë. Ata e ndjejnë vetën jo të kuptuar.
Halucinimet
{mosimage} Halucinacionet definohen si: Eksperienca sensuale (shqisore) që nuk shkaktohen nga stimuj të jashtëm aktuale (të vertetë). Në shumicën e rasteve tek skizofrenët këto përjetime (eksperienca) janë auditore (zëra).
Pra, disa njerëz dëgjojnë zëra që të tjerët përreth tyre nuk i d&eu
ml;gjojnë. Këto zëra mund të jenë të njohura, miqësore apo kritike. Zërat mund të bisedojnë për mendimet apo sjelljet e personit që i dëgjon zërat, apo ju tregojnë çka të bëjnë. Pra, shumica e pacientëve degjojnë zëra që komentojnë sjelljet e tyre ose ju japin instruksione. Prap të tjerë degjojnë zëra që diskutojne me njëri-tjetrin. Tek pacientet skicofren në shumë raste këto zëra shkaktojnë frike - por te disa të tjerë këto zëra mund të kenë edhe efekt qetësues.
Cave (kujdes): Vetëm nëse dikush dëgjon zëra nuk do të thotë që janë skicofrenik.
Bazuar në disa hulumtime katër përqind i popullësisë dëgjon zëra, dhe për shumicën këta zëra nuk janë problem. Por njerëzit që e kanë diagnozën e skicofrenisë duket që ata dëgjojnë zëra më së shumti zëra kritik apo jo-miqësor. Ata ndoshta kanë dëgjuar zëra gjatë tërë jetës së tyre mirëpo për shkak të ndonjë shqetësimi të madh në jetë i bënë ata që t’i dëgjojnë zërat më shumë dhe më vështirë që të jetojnë me ta. Njerëzit ndonjëherë dëgjojnë poashtu edhe tingllime në vend të zërave.
Deluzionet
Halucinimet në shumicën e rasteve janë të shoqeruara me simptoma të tjera, dhe veçanerisht deluzionet. Njerëzit qe përjetojnë halucinacione ndjejnë nevojën t’i shpjegojnë këto zera. Këto shpjegime shpesh përfshijne ide deluzive. Këto janë ide të gabuara, të pabazuara në realitet. Shpesh deluzionet është e vështire të percaktohen si të tilla. Ato mund të jenë edhe fakte të verteta apo realitet. Në të shumtën e rasteve psikologet binden mbi të qenurit ose jo te nje ideje deluzioni bazuar mbi insistimin dhe mbrojtjen me çdo kusht të ideve të tilla nga pacientët skicofren, shpesh e shoqeruar me fakte absurde, alogjike. Pacientë deluzivë e kanë të pamundur të perceptojnë (kuptojnë) atë çka të tjerët mendojnë lidhur me idenë e tyre, dhe janë të pazotë të ndalojnë mendimet mbi keto deluzione, si edhe të vazhdojnë te flasin mbi to papushim. Deluzionet më të shpeshta janë ato që dikush tjetër po u imponon keto mendime ne kokë, njerezit rreth e qark janë te aftë të lexojnë keto mendime nga mendja e pacientit, ose qe pacienti eshte i kontrolluar nga forca te jashtme misterioze. Shumë deluzione kane përmbajtje vetemadhështie ose paranoide.
Simptomet negative
Simptomet e tjera si tërheqja nga shoqëria, humbja e interesimit, moskoncentrimi përshkruhen si simptome negative sepse janë më pak të qarta. Mund të jetë shumë vështirë që të përcaktohet se a janë këto pjesë e skizofrenisë apo vetëm personi është duke reaguar në simptome të tjera të cilat për atë janë shqetësuese dhe frikësuese. Për shembull varet nga përvoja mirëpo dikush mund të jetë i palëvizshëm dhe shumë i qetë me orë të tëra përderisa dikush tjetër lëviz vazhdimisht. Këto simptome mund të jenë rezultat i sjelljeve të njerëzve të tjerë ndaj tyre. Shpesh ndodh që njerëzit që kanë probleme me shëndet mental diskriminohen apo injorohen, që mund të shkaktojë ndenja të izolimit, depresionit apo t’i lë pashpresa.
Shqetesime ne ndjenja afektive dhe emocionale:
Këtu përfshihet ngurtësimi në shfaqjen e përgjigjeve emocionale. Keta paciente janë të paafte të shfaqin shënja te emocioneve ose ndjenjave. Kjo simptome quhet 'ndjenje e ngurrtesuar'. Ata nuk jane as të lumtur, as të trishtuar, dhe duken krejtësisht indiferente ndaj ambjentit rrethues të tyre. Fytyrat e këtyre pacienteve jane apatike (pandjenja) dhe pashprehje. Zërave te tyre u mungon larmishmeria e intonacionit dhe ulje-ngritjeve te zërit që njerezit i perdorin per te shprehur gjendje te ndryshme. Ata janë totalisht te pakujdesshem per vetën dhe për të tjerët (ne kuptimin e ngrenjes, veshjes etj).
Një tjeter lloj i mungesës emocionale quhet “anhedonia”. Anhedoni do të thotë pamundësi për të përjetuar kënaqesi, mungesë te ndjenjave pozitive personale. Këta pacientë humbasin interesin në marredheniet sociale dhe aktivitetet të tjera krijuese.
Apatia:
Shumë persona që vuajnë nga skicofrenia janë të shkëputur nga jeta shoqërore. I ashtuquajturi “izolimi social” shpesh shfaqet edhe para shfaqjes se simptomave të para skicofrenike si halucinacionet dhe deluzionet, dhe mund të jetë një nga shenjat e para se dicka nuk shkon mirë. Izolimi social nuk eshte vetëm një simptomë, por edhe një startegji e perdorur nga pacientët per t'ju bërë balle simptomeve. Izolimi te shumë pacjente shoqerohet me pavendosmeri, pasiguri, dhe një humbje e dëshires. Keta persona lënë menjane punën dhe qellimet personale, dhe janë te paaftë të funksionojnë në menyrë të pavarur. Varferimi i procesit mendor ndryshe mund te shfaqet edhe si varferim i procesit të të folurit. Keta pacientë thjesht nuk kanë për çfare të flasin, apo nuk dinë se çka të flasin. Shpeshherë ndodh që keta pacientë te hidhen nga nje mendim ne tjetrin pa arritur te perfundojne mendimin e nisur, gjë qe quhet “bllokim mendimi”.
Çorganizimi
{mosimage} Disa simptoma nuk jane as pozitive, as negative. Një shembull i tyre eshte çrregullimi i të menduarit, ndryshe i quajtur “çorganizim”. Çrregullimi i te menduarit perfshin fjalim te paorganizuar, jo të rrjedhshëm. Te disa pacientë ka një tendencë për të folur pa kuptim, si psh te japesh pergjigje të pakuptimta, të shprehesh ide qe nuk kane lidhje me njera-tjetren, dhe te perdoresh fjalet ne menyre te çuditshme (si psh. Neologismen). Ndryshe kjo mund të quhet edhe “çrregullimi i mendimi” sepse paaftesia për të komunikuar reflekton një çrregullim në rruget e të menduarit që drejtojnë te folurën. Disa shembuj se si mund të shfaqet çrregullimi: kalimi i abrupt nga një temë në një tjetër, ripërseritja papushim e te njejtës frazë ose fjalë, etj.
Sjellja e Çuditshme
Pacientët skizofrenikë mund të shfaqin forma të ndryshme të pazakonta te sjelljeve fizike, apo motorike.
Katatonia eshte nje shembull i këtyre sjelljeve. Pacientët me katatoni shpesh qëndrojnë te ngrirë, pa levizur, dhe mund te qendrojne ne çdo pozicion qe dikush i ve për orë të tera. Katatonia mund te shfaqet edhe si aktivitet i ekzagjeruar fizik. Ata jane te ndergjegjshem për çka ju thuhet dhe për çka ndodh rreth tyre por refuzojne të pergjigjen ose të levizin. Një tjetër shembull i sjelljeve te cuditshme eshte reagimi me ngarkesë emocionale te papershtashme me situatën. Si për shembull të qeshesh me zë të lartë gjatë një varrimi.
Çka e shkakton skicofreninë?
Përshkak të besimeve të ndryshme për skicofreni nuk është lehtë të identifikohet se prej nga vjen, mirëpo janë disa ideja të ndryshme.
Kimia Trupore
Teoria me influencuese deri më tani mbi shkaqet e skizofrenise është “hipoteza e dopmanies” që fokusohet mbi funksionin e ketij neurotransmetuesi në pjesën limbike të trurit. Dopamina është një kemikal, i cili përcjell porositë në mes qelizave të trurit. Mosshkarkimi i ketij neurotransmetuesi në sasinë e duhur në tru mund të jetë një nga shkaqet kryesore. Medikamentet që përdoren për kurimin e skicofrenise kanë si funksion të stimulojnë çlirimin (“prodhimin”) e dopaminës dhe kalimin e saj nga njëri neuron në tjetrin. Këto medikamente quhen medikamente anti-psikotike.
Megjithatë dopamina nuk është i vetmi neurotransmiter që ndikon në shfaqjen e skicofrenisë. Serotonina është një tjetër neurotransmetues, dhe më shumë gjasa çekuilibri i sasisë së dopaminës dhe serotoninës në zonen kortikale te trurit mund të jetë nje nga shkaqet më kryesore, të cilat sjellin deri të paraqitja e simptomeve skicofrenike.
Trashëgimia
Hulumtuesit që kanë shikuar apo kërkuar posaqrisht për ’gjenin skicofrenik’ nuk kanë gjetur asnjë. Megjithëatë, është thënë që disa gjene të veçanta mund t’i bëjnë disa njerëz më të pambrojtur nga simptomet, mirëpo kjo s’do të thotë që këto gjene të zhvillohen (të aktivizohen). Zhvillimi fizik i njerëzve, edukimi në moshën e re dhe ambienti ku ata rriten luajnë rol të njejtë, sikurse edhe faktorët psikologjik.
Përvojat familjare
Ekzistojnë teori të ndryshme se ka familje të një lloji të posaçëm që mund të kontriboj në shkaktimin e skicofrenisë, por kjo ende nuk është mundur të vërtetohet deri më tani. Përvojat e jetës familjare në moshën e re kanë efekt në zhvillimin e personalëitetit, kjo teori pranohet në përgjithësi.
Disability-adjusted life years out of 100,000 lost due to any cause in 2004
no data
less than 9,250
9,250–16,000
16,000–22,750
22,750–29,500
29,500–36,250
36,250–43,000
43,000–49,750
49,750–56,500
56,500–63,250
63,250–70,000
70,000–80,000
more than 80,000
Ngjarje jetësore stresuese
Studimet dhe shpjegimet personale sugjerojnë që ndodhitë shtresuese mund ta shkaktojnë skicofreninë. Kjo përfshin nëse e humbni dikën të afërt apo tendosja kur duhet ta ndërroni punën. Presionet e tjera të vazhdueshme si varfëria, banimi në vend të përkohshëm, dhe ngacmimet racore apo abuzimet seksuale, mund të kontribojnë në problem. Bazuar në një studim më shumë se gjysma e njerëzve që dëgjojnë zëra negativ thojnë që shkaktar i problemit është dhunimi fizik apo seksual. Gati një qerek prej tyre që janë ndjehur fajtor për veprimet e tyre kanë shkaktuar zëra negativ.
Keqpërdorimi i drogës dhe alkoholit
Ende askush nuk e ka vërtetuar që zhvillimi i skicofrenisë është e lidhur me keqpërdorimin (abuzimin) e drogës dhe alkoholit. Shumica e hulumtuesve nuk besojnë në këtë thashethëme që e bën këtë lidhje. Është e mundshme që njerëzit që ju ka vendosur diagnoza e skicofrenisë mund të ketë reaksione të këqija me disa lloje të drogës. Në tërësi, shumica e specialistëve mendojnë që skicofrenia shkaktohet nga dy faktor të kombinuar; përbërja gjenetike e personit mund ta bëjë atë më të dobët, por ngjarjet stresuese apo përvoja jetësore apo familjare të posaqme mund ta shkaktojnë fillimin e simptomeve.
A është e mundshme që disa njerëz të ju jipet diagnoza më shumë se të tjerëve?
Diku përreth një në njëqind njerëz ju jipet diagnoza e skicofrenisë në ndonjë fazë të jetës së tyre - dhe zakonisht në moshë të re. Përafërsisht këto figura janë të njejta për të dy gjinitë, por te meshkujt diagnoza bëhet më shumë në moshë më të re. Nëse dikush nga familja juaj e ka scicofreninë atëherë anëtarët e tjerë të familjes me këto simptome më lehtë ju jipet diagnoza e skicofrenisë. Është vlerësuar që përreth një e treta e popullsisë që ju jepet diagnoza e skicofrenisë e përjetojnë vetëm një epizodë skicofrenike. Një e treta tjetër mund të ketë epizoda të herë pas hershme
, përderisa pjesa e tretë e fundit mund të jetojë me skicofreni si problem të përhershëm gjatë gjithë jetës.
A janë të rrezikshëm njerëzit me diagnozë të skicofrenisë?
Ka shumë dezinformata për skicofreninë nga mediat, më shumë se sa cilado sëmundje psikiatrike tjetër. Një mit i popullarizaur është që skocofrenia do të thotë ’personalitet dyfish’ dhe që dikush që e ka skicofreninë luhatet prej një personi të qetë në atë jashtë kontrollit. Shpesh nëpër gazeta apo televizion skicofrenët shfaqen si të rrezikshëm nëse nuk mbahen me barrna dhe të izoluar në institucione. Shumica e njerëzve me skicofreni nuk kryejnë krime të dhunshme, dhe krimet më të dhunshme nuk kryhen nga njerëzit me skicofreni. Nga hulumtimet mësojmë që njerëzit me probleme të drogës dhe alkoholit janë në gjendje dy herë më shumë të kryejnë krime të dhunshme se dikush me skicofreni. Evidenca e korrelacionit ndërmjet skicofrenisë dhe krimit serioz ështe aq e pasigurtë sa që parashikimet për dhunë konsiderohen pothuaj të pamundhsme. Njerëzit zakonisht frigohen shumë nga personat që dëgjojnë zëra. Është me rëndsi të mbani në mend se njerëzit që dëgjojnë zëra, ata vendosin se a të veprojnë sikurse çdokush tjetër, nëse dikush e pyet të bëjë diçka. Duket që zërat që njerëzit me skicofreni i dëgjojnë janë më shpesh për të bërë vetëvrasje në vend se ta vrasin dikend tjetër. Shumica marrin vendim të vetëdijshëm çdo ditë që të mbesin gjallë pa marrë parasysh zërat që i dëgjojnë.
Çfarë ndihme mund të ju ofrohet si ndihmë?
Nëse ju shkoni te mjeku i përgjithshëm (mjeku familjar, shtëpiak) ai mund të ju jap barna apo mund të ju ofroj tretmane ku mund të bisedoni me dikend. Ai mund të ju referoj te psikiatri dhe ekipi për shëndet mental në komunitet për vlersim të mëtutjeshëm, tretmane dhe kujdes nëse keni nevojë. Shumica e njerëzve me skicofreni jetojnë në shoqëri por nëse simptomet tuaja paraqiten përnjëherë, dhe janë serioze ju ndoshta duhet të shkoni në spital.
Medikamentet
Ilaçet anti-psikotike që njihen si barna qetësuese apo neuroleptik, zakonish jipen për t’i kontrolluar simptomet pozitive. Këto mund të kenë efekte të pakënaqura negative, posaqërisht nëse konsumohen në sasi të mëdha, dhe mund të kenë veprim dehës, kështu që mund të keni vështërsi t’i përballoni efektet e padëshiruara, apo të keni përfitim nga tretmanet ku mund të bisedoni me dikend. Përveq gjërave tjera, efektet e padëshiruara përfshijnë, efekte neuro muskulare (dridhja e duarve, ngurrimi i muskujve) dhe efekteve anti-muskarinike (pamje të trubulltë, rrahje të shpejtë të zemrës, kapsllëkun dhe marramendje). Barnat anti-psikotike të përparshme si chlorpromazine (që quhet Largactil) dhe haloperidol (Serenace and Haldol) janë të shoqëruara me efekte të padishiruara, afatgjatë dhe serioze, duke përfshirë dëmtim të përhershëm të sistemit nervor (të njohur si tardive dyskinesia). Udhëzimet e tanishme sygjerojnë që njerëzit duhet të përdorin barnat antipsikotike në sasitë sa më të vogla. Ata, nëse është e mundshme duhet të ja fillojnë me barnat e reja antipsikotike ’jotipike’ si ‘risperidon’, ‘olanzapin’, ‘quetiapin’, ‘amisulpirid’ dhe ‘zotepin’. Këto medikamente janë zhvilluar për t’i redukuar efektet e pakënaquara neuromuskulare. Përveq që këto barna janë më të sigurta, mund t’i përmirsojnë simptomet negative. Barnat antipsikotike mund të jenë në formë të tabletave, shurupit apo injeksionit, dhe mund të mirren çdo ditë, javë, dy javë apo muaj. Barnat nuk mund ta parandalojnë keqsimin në përgjithësi, por evidenca tregon që e zvoglon masën dhe seriozitetin. Mënyra më e mirë për t’i tejkaluar simptomet dhe për t’i zvogluar efektet e padëshiruara ëshë duke marrë sasi të vogla të barnave. Nëse jeni duke marrë këto barna ju duhet ta rishqyrtoni sasinë e tyre rregullisht me synim që ta mbani sasinë sa më të vogël. Individët reagojnë ndryshe në barna kështu që duhet të i provoni disa prej barnave derisa ta gjeni ata që ju konvenon më së miri. Te shumë njerëz barnat bëjnë ndryshim në simptomet e tyre por disa pacientëve nuk ju ndihmojnë. Të tjerët nuk vazhdojnë të i marrin përshkak të efekteve të padëshiruara dhe disave nuk ju duhen fare.
Qëndrimi / Pranimi në spital
Nëse ju ndjeheni posaqërisht në gjendje të vështirë, ju ndoshta dëshironi të gjindeni diku ku ndjeheni të sigurt dhe pa stres. Kjo zakonisht do të thotë që të shkoni në spital. Në spital mund të jetë vështirë të jeni përreth njerëzve të tjerë të cilët janë në gjendje të vështirë dhe që nuk mund të jeni vetëm dhe pa përkrahje mund të jetë vështir ta përballoni. Megjithatë, përdorësit e shërbimeve dhe grupet e pacientve të bazuar në spital mund të jenë shumë përkrahës dhe të dobishëm. Para se të lëshoheni nga spitali nevojat tuaja duhen të vlerësohen kështu që të jeni në gjendje të jetoni pavëarsisht.
Shërbimet në kohë krizë
Në disa plëmi shërbimet në krizë janë zhvilluar si alternativë të spitalit. Disa nga këto ofrojnë strehim në kohë krize, të tjerët ofrojnë përkrahje njrëzve në shtëpitë e tyre. Shumica mundohen të ju ndihmojnë kështu që mos të ketë nevojë të shkoni në spital. Këto shërbime synojnë më shumë në drejtim të tretmanit me psikiatër dhe përkrahje joformale, në vend të barnave.
Çka mund të bëjë tjetër që ta përmirësojë jetën time?
Tretmanet biseduese
Terapitë biseduese, siç janë psikoterapia, konsultimi, terapi për sjellje njohëse (kognitive), mund të ju ndihmojë njerëzve që të jetojnë me skicofreni, duke i njohur problemet e tyre, të merren me pasoja, zhvillojnë strategji përballuese dhe të mësojnë se si të ndalojnë zhvillimin e situatave kritike. Kjo i lejon të shqyrtoj domethëniet e simptomeve dhe se si të tejkalohen. Bëni kërkesën nga mjeku për terapi.
Vetë-ndihma
Grupet për vetë ndihmë ofrojnë mundësi me rëndësi për individët dhe familjet që t’i ndajnë përvojat dhe mënyrat përballuese, fushata për shërbime më të mira apo thjesht të përkrahin njëri -tjetrin.
Ju ndoshta duhet të i shmangeni situatave që i gjeni vështirë të i përballoni. Nëse jeni të punësuar, ju ndoshta mund të punoni me orar më të shkurtër apo të punoni me orar fleksibil që të i shmangeni situatave të vështira.
Terapitë alternative
Disa njerëzve me diagnozë të skicofrenisë shohin se terapitë plotësuese ju ndihmojnë me problemet e tyre. Këto mund të përfshijnë homeopathi dhe terapitë kreative të përqendruara në art dhe poezi. Ushtrimet “T’ai chi”, joga dhe teknika të tjera relaksuese mund të kenë përfitim, mirëpo është ide e mirë të bisedoni këto mundësi me terapistët e kualifikuar.
Ushqimi
Studimet e tanishme kanë shikuar për përparësi të mundshme nga ushqimi i përmirësuar për personat me diagnozë të skicofrenisë. Disa studime sugjerojnë përfitimet nga vajrate e peshqëve që mund të gjenden në sardina, dhe që mund të merren në formë të suplementeve.
Si mund të ju ndihmojnë rrethi, pra: familja, të afërmit dhe shoqëria?
Mund të jetë shumë vështirë kur dikush që është i afërt për ju, i përjeton simptomet e skicofrenisë. Ju mund të jeni të pasigurt se si të veproni. Të mësoni realitetin e skicofrenisë mund të ju ndihmojë. Kjo mund të përfshijë të mësoni për strategji të ndryshme përballuese,me të cilat mund ta inkurajoni partnerin, shokun/shoqen, të afërmin të provoj. Do të ju ndihmojë shumë nëse bisedoni me personin kur ata ndjehen mirë, se çka dëshirojnë ata prej juve kur janë duke përjetuar vështërsi. Është me rëndësi poashtu të ju tregoni atyre se çka mund të përballoni e çka nuk mundeni. Personi i cili përjeton simptomet e skicofrenisë dëshiron gjërat e njejta sikurse ne i dëshirojmë: të ndjehen që dikush kujdeset për ata, mos të ndjehen të vetmuar, dhe ta kenë dikënd që mund të bisedojnë ndjenjat dhe mundësitë e tyre. Është me rëndësi që mos ta fajsoni personin apo t’i thoni atyre të ’vijnë në vete’.
Si ta përballoni mbikëqyrjen
Është me rëndësi që të keni përkrahje me përballimin e ndjenjave tuaja, të cilat mund të jenë zemrimi, frika, faji apo pengimi. Ka një numër të madh të organizatave vullnetare që japin ndihmë për mbikëqyrësit, dhe shërbimet e socialit janë të obliguar t’i vlerësojnë nevojat tuaja për përkrahje praktike dhe emocionale, nëse personi që ju kujdeseni ka pasur apo do të ketë vlerësim nga kujdesi për komunitet.
Si ti përgjigjeni iluzioneve
Mund të jetë shumë vështirë të dini se si të veproni kur një shok/shoqe apo i afërm sheh diçka apo beson diçka që ju nuk mund ta shihni apo besoni. Në vend se ta vërtetoni apo ta mohoni përvojën e tyre, mund të ju ndihmojë atyre nëse ju thuani diçka njejtë si këtë, ’Une e pranoj që po dëgjon zëra apo sheh gjërat në atë mënyrë por nuk është e njejtë për mua’. Zakonisht më konstruktive është që të përqendroheni në atë se si personi ndjehet, kjo mund të jetë më lehtë për të ju të dy të komunikoni në mënyrë më konstruktive.
Pranimi i detyrueshëm në spital
Nëse ndjeheni se ka rrezik të madh për personin apo për dikend tjetër, ndoshta është e nevojshme të mendoni për pranim të detyrueshëm në spital, si mundësi e fundit.
____________
Literatura :
"WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization. 2009. Retrieved Nov 11, 2009.
"Death and DALY estimates for 2004 by cause for WHO Member States: Persons, all ages" (xls). World Health Organization. 2002. Retrieved 2009-11-11-12.
Havelaar, Arie (August 2007). "Methodological choices for calculating the disease burden and cost-of-illness of foodborne zoonoses in European countries" (PDF). Med-Vet-Net. Retrieved 2008-04-05.
Menken M, Munsat TL, Toole JF (March 2000). "The global burden of disease study: implications for neurology". Arch. Neurol. 57 (3): 418–20. doi:10.1001/archneur.57.3.418. PMID 10714674.
Gold, MR; Stevenson, D; Fryback, DG (2002). "HALYS and QALYS and DALYS, oh my: similarities and differences in summary measures of population health". Annual review of public health 23: 115–34. PMID 11910057.
Kim, SY; Lee, G; Goldie, SJ (Sep 3, 2010). "Economic evaluation of pneumococcal conjugate vaccination in The Gambia.". BMC infectious diseases 10: 260. PMID 20815900. open access publication - free to read
Murray, Christopher J (1994). "Quantifying the burden of disease: the technical basis for disability-adjusted life years". Bulletin of the World Health Organization.
"Disability weights, discounting and age weighting of DALYs". WHO.
Prüss-Üstün, A.; Mathers, C.; Corvalán, C.; Woodward, A. (2003). "3 The Global Burden of Disease concept". Introduction and methods: Assessing the environmental burden of disease at national and local levels. Environmental burden of disease 1. World Health Organization. ISBN 92 4 154620 4.
"Metrics: Disability-Adjusted Life Year (DALY)". Retrieved 29 October 2014.
Kramer, Alexander; Hossain, Mobarak; Kraas,, Frauke (2011). Health in megacities and urban areas. Heidelberg: Physica-Verlag. ISBN 978-3-7908-2732-3.
Mathers CD, Ezzati M, Lopez AD (2007). "Measuring the burden of neglected tropical diseases: the global burden of disease framework". PLoS Negl Trop Dis 1 (2): e114. doi:10.1371/journal.pntd.0000114. PMC 2100367. PMID 18060077. open access publication - free to read
Chant, Kerry (November 2008). "The Health of the People of New South Wales (summary report)" (PDF). Chief Health Officer, Government of New South Wales. Retrieved 2009-01-17.
Jump up ^ Zimbabwe, Ministry of Health and Child Welfare (December 2013). "Zimbabwe Weekly Epidemiological Bulletin" (PDF). World Health Organization, Government of Zimbabwe. Retrieved 2014-02-24.
Global Burden of Disease
Thacker SB, Stroup DF, Carande-Kulis V, Marks JS, Roy K, Gerberding JL (2006). "Measuring the public's health". Public Health Rep 121 (1): 14–22. PMC 1497799. PMID 16416694.
Kramer, Alexander , Md. Mobarak Hossain Khan, Frauke Kraas, (2011). Health in megacities and urban areas. Heidelberg: Physica-Verlag. ISBN 978-3-7908-2732-3.
. PMID 8062401. Missing or empty
Baucum, Don (2006). Psychology (2nd ed.). Hauppauge, N.Y.: Barron's. p. 182. ISBN 9780764134210.
Becker T, Kilian R (2006). "Psychiatric services for people with severe mental illness across western Europe: what can be generalized from current knowledge about differences in provision, costs and outcomes of mental health care?". Acta Psychiatrica Scandinavica Supplement 113 (429): 9–16. doi:10.1111/j.1600-0447.2005.00711.x. PMID 16445476.
Os J, Kapur S (August 2009). "Schizophrenia". Lancet 374 (9690): 635–45. doi:10.1016/S0140-6736(09)60995-8. PMID 19700006.
Buckley PF, Miller BJ, Lehrer DS, Castle DJ (March 2009). "Psychiatric comorbidities and schizophrenia". Schizophr Bull 35 (2): 383–402. doi:10.1093/schbul/sbn135. PMC 2659306. PMID 19011234.
Laursen TM, Munk-Olsen T, Vestergaard, M (March 2012). "Life expectancy and cardiovascular mortality in persons with schizophrenia". Current opinion in psychiatry 25 (2): 83–8. doi:10.1097/YCO.0b013e32835035ca. PMID 22249081.
Hor K, Taylor M (November 2010). "Suicide and schizophrenia: a systematic review of rates and risk factors". Journal of psychopharmacology (Oxford, England) 24 (4 Suppl): 81–90. doi:10.1177/1359786810385490. PMID 20923923.
Carson VB (2000). Mental health nursing: the nurse-patient journey W.B. Saunders. ISBN 978-0-7216-8053-8. p. 638.
Hirsch SR; Weinberger DR (2003). Schizophrenia. Wiley-Blackwell. p. 21. ISBN 978-0-632-06388-8.
Brunet-Gouet E, Decety J (December 2006). "Social brain dysfunctions in schizophrenia: a review of neuroimaging studies". Psychiatry Res 148 (2–3): 75–92. doi:10.1016/j.pscychresns.2006.05.001. PMID 17088049.
Hirsch SR; WeinbergerDR (2003). Schizophrenia. Wiley-Blackwell. p. 481. ISBN 978-0-632-06388-8.
Ungvari GS, Caroff SN, Gerevich J (March 2010). "The catatonia conundrum: evidence of psychomotor phenomena as a symptom dimension in psychotic disorders". Schizophr Bull 36 (2): 231–8. doi:10.1093/schbul/sbp105. PMC 2833122. PMID 19776208.
Baier M (August 2010). "Insight in schizophrenia: a review". Current psychiatry reports 12 (4): 356–61. doi:10.1007/s11920-010-0125-7. PMID 20526897.
Pijnenborg GH, van Donkersgoed RJ, David AS, Aleman A (March 2013). "Changes in insight during treatment for psychotic disorders: a meta-analysis". Schizophrenia research 144 (1–3): 109–17. doi:10.1016/j.schres.2012.11.018. PMID 23305612.
Kohler CG, Walker JB, Martin EA, Healey KM, Moberg PJ (September 2010). "Facial emotion perception in schizophrenia: a meta-analytic review". Schizophr Bull 36 (5): 1009–19. doi:10.1093/schbul/sbn192. PMC 2930336. PMID 19329561.
Sims A (2002). Symptoms in the mind: an introduction to descriptive psychopathology. Philadelphia: W. B. Saunders. ISBN 0-7020-2627-1.
Kneisl C. and Trigoboff E. (2009). Contemporary Psychiatric- Mental Health Nursing. 2nd edition. London: Pearson Prentice Ltd. p. 371
^ Jump up to: a b American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 299
Velligan DI and Alphs LD (1 March 2008). "Negative Symptoms in Schizophrenia: The Importance of Identification and Treatment". Psychiatric Times 25 (3).
Smith T, Weston C, Lieberman J (August 2010). "Schizophrenia (maintenance treatment)". Am Fam Physician 82 (4): 338–9. PMID 20704164.
Addington J, Cadenhead KS, Cannon TD, et al. (2007). "North American prodrome longitudinal study: a collaborative multisite approach to prodromal schizophrenia research". Schizophrenia Bulletin 33 (3): 665–72. doi:10.1093/schbul/sbl075. PMC 2526151. PMID 17255119.
Cullen KR, Kumra S, Regan J et al. (2008). "Atypical Antipsychotics for Treatment of Schizophrenia Spectrum Disorders". Psychiatric Times 25 (3).
Amminger GP, Leicester S, Yung AR, et al. (2006). "Early onset of symptoms predicts conversion to non-affective psychosis in ultra-high risk individuals". Schizophrenia Research 84 (1): 67–76. doi:10.1016/j.schres.2006.02.018. PMID 16677803.
Parnas J, Jorgensen A (1989). "Pre-morbid psychopathology in schizophrenia spectrum". British Journal of Psychiatry 115: 623–7. PMID 2611591.
Coyle, Joseph (2006). "Chapter 54: The Neurochemistry of Schizophrenia". In Siegal, George J et al. Basic Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects (7th ed.). Burlington, MA: Elsevier Academic Press. pp. 876–78. ISBN 0-12-088397-X.
Drake RJ, Lewis SW (March 2005). "Early detection of schizophrenia". Current Opinion in Psychiatry 18 (2): 147–50. doi:10.1097/00001504-200503000-00007. PMID 16639167.
O'Donovan MC, Williams NM, Owen MJ (October 2003). "Recent advances in the genetics of schizophrenia". Hum. Mol. Genet. 12 Spec No 2: R125–33. doi:10.1093/hmg/ddg302. PMID 12952866.
Herson M (2011). "Etiological considerations". Adult psychopathology and diagnosis. John Wiley & Sons. ISBN 9781118138847.
McLaren JA, Silins E, Hutchinson D, Mattick RP, Hall W (January 2010). "Assessing evidence for a causal link between cannabis and psychosis: a review of cohort studies". Int. J. Drug Policy 21 (1): 10–9. doi:10.1016/j.drugpo.2009.09.001. PMID 19783132.
O'Donovan MC, Craddock NJ, Owen MJ (July 2009). "Genetics of psychosis; insights from views across the genome". Hum. Genet. 126 (1): 3–12. doi:10.1007/s00439-009-0703-0. PMID 19521722.
Jump up ^ Craddock N, Owen MJ (2010). "The Kraepelinian dichotomy - going, going... But still not gone". The British Journal of Psychiatry 196: 92–95. doi:10.1192/bjp.bp.109.073429. PMC 2815936. PMID 20118450.
Moore S, Kelleher E, Corvin A. (2011). "The shock of the new: progress in schizophrenia genomics". Current Genomics 12 (7): 516–24. doi:10.2174/138920211797904089. PMC 3219846. PMID 22547958.
Crow TJ (July 2008). "The 'big bang' theory of the origin of psychosis and the faculty of language". Schizophrenia Research 102 (1–3): 31–52. doi:10.1016/j.schres.2008.03.010. PMID 18502103.
Mueser KT, Jeste DV (2008). Clinical Handbook of Schizophrenia. New York: Guilford Press. pp. 22–23. ISBN 1-59385-652-0.
"THE ABANDONED ILLNESS". Schizophrenia Commission. Nov 2012. p. 10. Retrieved 19 April 2014.
Van Os J (2004). "Does the urban environment cause psychosis?". British Journal of Psychiatry 184 (4): 287–288. doi:10.1192/bjp.184.4.287. PMID 15056569.
Selten JP, Cantor-Graae E, Kahn RS (March 2007). "Migration and schizophrenia". Current Opinion in Psychiatry 20 (2): 111–115. doi:10.1097/YCO.0b013e328017f68e. PMID 17278906.
Gregg L, Barrowclough C, Haddock G (2007). "Reasons for increased substance use in psychosis". Clin Psychol Rev 27 (4): 494–510. doi:10.1016/j.cpr.2006.09.004. PMID 17240501.
Larson, Michael (30 March 2006). "Alcohol-Related Psychosis". eMedicine. WebMD. Retrieved 27 September 2006.
Sagud M, Mihaljević-Peles A, Mück-Seler D, et al. (September 2009). "Smoking and schizophrenia". Psychiatr Danub 21 (3): 371–5. PMID 19794359.
Alcohol-Related Psychosis at eMedicine
Large M, Sharma S, Compton MT, Slade T, Nielssen O (June 2011). "Cannabis use and earlier onset of psychosis: a systematic meta-analysis". Arch. Gen. Psychiatry 68 (6): 555–61. doi:10.1001/archgenpsychiatry.2011.5. PMID 21300939.
Chadwick B, Miller ML, Hurd YL (2013). "Cannabis Use during Adolescent Development: Susceptibility to Psychiatric Illness". Front Psychiatry (Review) 4: 129. doi:10.3389/fpsyt.2013.00129. PMC 3796318. PMID 24133461.
Niesink RJ, van Laar MW (2013). "Does cannabidiol protect against adverse psychological effects of THC?". Frontiers in Psychiatry (Review) 4: 130. doi:10.3389/fpsyt.2013.00130. PMC 3797438. PMID 24137134.
Parakh P, Basu D (August 2013). "Cannabis and psychosis: have we found the missing links?". Asian Journal of Psychiatry (Review) 6 (4): 281–7. doi:10.1016/j.ajp.2013.03.012. PMID 23810133. Cannabis acts as a component cause of psychosis, that is, it increases the risk of psychosis in people with certain genetic or environmental vulnerabilities, though by itself, it is neither a sufficient nor a necessary cause of psychosis.
Leweke FM, Koethe D (June 2008). "Cannabis and psychiatric disorders: it is not only addiction". Addict Biol 13 (2): 264–75. doi:10.1111/j.1369-1600.2008.00106.x. PMID 18482435.
Yolken R. (Jun 2004). "Viruses and schizophrenia: a focus on herpes simplex virus". Herpes 11 (Suppl 2): 83A–88A. PMID 15319094.
Broome MR, Woolley JB, Tabraham P, et al. (November 2005). "What causes the onset of psychosis?". Schizophr. Res. 79 (1): 23–34. doi:10.1016/j.schres.2005.02.007. PMID 16198238.
Bentall RP, Fernyhough C, Morrison AP, Lewis S, Corcoran R (2007). "Prospects for a cognitive-developmental account of psychotic experiences". Br J Clin Psychol 46 (Pt 2): 155–73. doi:10.1348/014466506X123011. PMID 17524210.
Kurtz MM (2005). "Neurocognitive impairment across the lifespan in schizophrenia: an update". Schizophrenia Research 74 (1): 15–26. doi:10.1016/j.schres.2004.07.005. PMID 15694750.
Cohen AS, Docherty NM (2004). "Affective reactivity of speech and emotional experience in patients with schizophrenia". Schizophrenia Research 69 (1): 7–14. doi:10.1016/S0920-9964(03)00069-0. PMID 15145465.
Horan WP, Blanchard JJ (2003). "Emotional responses to psychosocial stress in schizophrenia: the role of individual differences in affective traits and coping". Schizophrenia Research 60 (2–3): 271–83. doi:10.1016/S0920-9964(02)00227-X. PMID 12591589.
Smith B, Fowler DG, Freeman D, et al. (September 2006). "Emotion and psychosis: links between depression, self-esteem, negative schematic beliefs and delusions and hallucinations". Schizophr. Res. 86 (1–3): 181–8. doi:10.1016/j.schres.2006.06.018. PMID 16857346.
Beck, AT (2004). "A Cognitive Model of Schizophrenia". Journal of Cognitive Psychotherapy 18 (3): 281–88. doi:10.1891/jcop.18.3.281.65649.
Bell V, Halligan PW, Ellis HD (2006). "Explaining delusions: a cognitive perspective". Trends in Cognitive Science 10 (5): 219–26. doi:10.1016/j.tics.2006.03.004. PMID 16600666.
Freeman D, Garety PA, Kuipers E, Fowler D, Bebbington PE, Dunn G (January 2007). "Acting on persecutory delusions: the importance of safety seeking". Behav Res Ther 45 (1): 89–99. doi:10.1016/j.brat.2006.01.014. PMID 16530161.
Kuipers E, Garety P, Fowler D, Freeman D, Dunn G, Bebbington P (October 2006). "Cognitive, emotional, and social processes in psychosis: refining cognitive behavioral therapy for persistent positive symptoms". Schizophr Bull. 32 Suppl 1: S24–31. doi:10.1093/schbul/sbl014. PMC 2632539. PMID 16885206.
Kircher, Tilo and Renate Thienel (2006). "Functional brain imaging of symptoms and cognition in schizophrenia". The Boundaries of Consciousness. Amsterdam: Elsevier. p. 302. ISBN 0-444-52876-8.
Green MF (2006). "Cognitive impairment and functional outcome in schizophrenia and bipolar disorder". Journal of Clinical Psychiatry 67 (Suppl 9): 3–8. doi:10.4088/jcp.1006e12. PMID 16965182.
Insel TR (November 2010). "Rethinking schizophrenia". Nature 468 (7321): 187–93. doi:10.1038/nature09552. PMID 21068826.
"Antipsychotics for schizophrenia associated with subtle loss in brain volume". ScienceDaily. February 8, 2011. Retrieved 3 July 2014.
Laruelle M, Abi-Dargham A, van Dyck CH, et al. (August 1996). "Single photon emission computerized tomography imaging of amphetamine-induced dopamine release in drug-free schizophrenic subjects". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 93 (17): 9235–40. doi:10.1073/pnas.93.17.9235. PMC 38625. PMID 8799184.
Jones HM, Pilowsky LS (2002). "Dopamine and antipsychotic drug action revisited". British Journal of Psychiatry 181: 271–275. doi:10.1192/bjp.181.4.271. PMID 12356650.
Konradi C, Heckers S (2003). "Molecular aspects of glutamate dysregulation: implications for schizophrenia and its treatment". Pharmacology and Therapeutics 97 (2): 153–79. doi:10.1016/S0163-7258(02)00328-5. PMID 12559388.
Lahti AC, Weiler MA, Tamara Michaelidis BA, Parwani A, Tamminga CA (2001). "Effects of ketamine in normal and schizophrenic volunteers". Neuropsychopharmacology 25 (4): 455–67. doi:10.1016/S0893-133X(01)00243-3. PMID 11557159.
Coyle JT, Tsai G, Goff D (2003). "Converging evidence of NMDA receptor hypofunction in the pathophysiology of schizophrenia". Annals of the New York Academy of Sciences 1003: 318–27. doi:10.1196/annals.1300.020. PMID 14684455.
Tuominen HJ, Tiihonen J, Wahlbeck K (2005). "Glutamatergic drugs for schizophrenia: a systematic review and meta-analysis". Schizophrenia Research 72 (2–3): 225–34. doi:10.1016/j.schres.2004.05.005. PMID 15560967.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. pp. 101–05. ISBN 978-0890425558.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. ISBN 978-0890425558.
Tandon R, Gaebel W, Barch DM, et al. (October 2013). "Definition and description of schizophrenia in the DSM-5". Schizophr. Res. 150 (1): 3–10. doi:10.1016/j.schres.2013.05.028. PMID 23800613.
As referenced from PMID 23800613, Heckers S, Tandon R, Bustillo J (March 2010). "Catatonia in the DSM--shall we move or not?". Schizophr Bull (Editorial) 36 (2): 205–7. doi:10.1093/schbul/sbp136. PMC 2833126. PMID 19933711.
Barch DM, Bustillo J, Gaebel W, et al. (October 2013). "Logic and justification for dimensional assessment of symptoms and related clinical phenomena in psychosis: relevance to DSM-5". Schizophr. Res. 150 (1): 15–20. doi:10.1016/j.schres.2013.04.027. PMID 23706415.
Jakobsen KD, Frederiksen JN, Hansen T, et al. (2005). "Reliability of clinical ICD-10 schizophrenia diagnoses". Nordic Journal of Psychiatry 59 (3): 209–12. doi:10.1080/08039480510027698. PMID 16195122.
American Psychiatric Association DSM-5 Work Groups (2010) Proposed Revisions – Schizophrenia and Other Psychotic Disorders. Retrieved 17 February 2010.
"The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders" (PDF). World Health Organization. p. 26.
МКБ-10: Классификация психических и поведенческих расстройств. F21 Шизотипическое расстройство [The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders. F21 Schizotypal Disorder]. Russian.
Pope HG (1983). "Distinguishing bipolar disorder from schizophrenia in clinical practice: guidelines and case reports". Hospital and Community Psychiatry 34: 322–28.
McGlashan TH (February 1987). "Testing DSM-III symptom criteria for schizotypal and borderline personality disorders". Archives of General Psychiatry 44 (2): 143–8. doi:10.1001/archpsyc.1987.01800140045007. PMID 3813809.
Bottas A (15 April 2009). "Comorbidity: Schizophrenia With Obsessive-Compulsive Disorder". Psychiatric Times 26 (4).
Gabbard GO (15 May 2007). Gabbard's Treatments of Psychiatric Disorders, Fourth Edition (Treatments of Psychiatric Disorders). American Psychiatric Publishing. pp. 209–11. ISBN 1-58562-216-8.
Murray ED, Buttner N, Price BH (2012). "Depression and Psychosis in Neurological Practice". In Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J. Bradley's neurology in clinical practice 1 (6th ed.). Philadelphia, PA: Elsevier/Saunders. pp. 92–111. ISBN 1-4377-0434-4.
Cannon TD, Cornblatt B, McGorry P (May 2007). "The empirical status of the ultra high-risk (prodromal) research paradigm". Schizophrenia Bulletin 33 (3): 661–4. doi:10.1093/schbul/sbm031. PMC 2526144. PMID 17470445.
Marshall, M; Rathbone, J (Jun 15, 2011). "Early intervention for psychosis.". The Cochrane database of systematic reviews (6): CD004718. doi:10.1002/14651858.CD004718.pub3. PMID 21678345.
de Koning MB, Bloemen OJ, van Amelsvoort TA, et al. (June 2009). "Early intervention in patients at ultra high risk of psychosis: benefits and risks". Acta Psychiatr Scand 119 (6): 426–42. doi:10.1111/j.1600-0447.2009.01372.x. PMID 19392813.
Stafford MR, Jackson H, Mayo-Wilson E, Morrison AP, Kendall T (18 January 2013). "Early interventions to prevent psychosis: systematic review and meta-analysis". BMJ (Clinical research ed.) 346: f185. doi:10.1136/bmj.f185. PMC 3548617. PMID 23335473.
"Psychosis and schizophrenia in adults: treatment and management". NICE. Mar 2014. p. 7. Retrieved 19 April 2014.
McGurk SR, Mueser KT, Feldman K, Wolfe R, Pascaris A (Mar 2007). "Cognitive training for supported employment: 2–3 year outcomes of a randomized controlled trial.". American Journal of Psychiatry 164 (3): 437–41. doi:10.1176/appi.ajp.164.3.437. PMID 17329468.
Gorczynski P, Faulkner G (2010). "Exercise therapy for schizophrenia". Cochrane Database of Systematic Reviews (5): CD004412. doi:10.1002/14651858.CD004412.pub2. PMID 20464730.
National Collaborating Centre for Mental Health (25 March 2009). "Schizophrenia: Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care". Retrieved 25 November 2009.
Tandon R, Keshavan MS, Nasrallah HA (March 2008). "Schizophrenia, "Just the Facts": what we know in 2008 part 1: overview". Schizophrenia Research 100 (1–3): 4–19. doi:10.1016/j.schres.2008.01.022. PMID 18291627.
Leucht S, Tardy M, Komossa K, et al. (June 2012). "Antipsychotic drugs versus placebo for relapse prevention in schizophrenia: a systematic review and meta-analysis". Lancet 379 (9831): 2063–71. doi:10.1016/S0140-6736(12)60239-6. PMID 22560607.
Harrow M, Jobe TH (19 March 2013). "Does long-term treatment of dchizophrenia with antipsychotic medications facilitate recovery?". Schizophrenia bulletin 39 (5): 962–5. doi:10.1093/schbul/sbt034. PMC 3756791. PMID 23512950.
Kane JM, Correll CU (2010). "Pharmacologic treatment of schizophrenia". Dialogues Clin Neurosci 12 (3): 345–57. PMC 3085113. PMID 20954430.
Hartling L, Abou-Setta AM, Dursun S, et al. (14 August 2012). "Antipsychotics in Adults With Schizophrenia: Comparative Effectiveness of First-generation versus second-generation medications: a systematic review and meta-analysis". Annals of Internal Medicine 157 (7): 498–511. doi:10.7326/0003-4819-157-7-201210020-00525. PMID 22893011.
c Barry SJE, Gaughan TM, Hunter R (2012). "Schizophrenia". BMJ Clinical Evidence 2012. PMC 3385413. PMID 23870705.
Schultz SH, North SW, Shields CG (June 2007). "Schizophrenia: a review". Am Fam Physician 75 (12): 1821–9. PMID 17619525.
Taylor DM (2000). "Refractory schizophrenia and atypical antipsychotics". J Psychopharmacol 14 (4): 409–418. doi:10.1177/026988110001400411. PMID 11198061.
Essali A, Al-Haj Haasan N, Li C, Rathbone J (2009). "Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia". Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD000059. doi:10.1002/14651858.CD000059.pub2. PMID 19160174.
Ananth J, Parameswaran S, Gunatilake S, Burgoyne K, Sidhom T (April 2004). "Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs". Journal of Clinical Psychiatry 65 (4): 464–70. doi:10.4088/JCP.v65n0403. PMID 15119907.
McEvoy JP (2006). "Risks versus benefits of different types of long-acting injectable antipsychotics". J Clin Psychiatry. 67 Suppl 5: 15–8. PMID 16822092.
Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W (2010). "Family intervention for schizophrenia". Cochrane Database of Systematic Reviews 12 (12): CD000088. doi:10.1002/14651858.CD000088.pub3. PMID 21154340
Medalia A, Choi J (2009). "Cognitive remediation in schizophrenia.". Neuropsychology Rev 19 (3): 353–364. doi:10.1007/s11065-009-9097-y. PMID 19444614.
Dixon LB, Dickerson F, Bellack AS, et al. (January 2010). "The 2009 schizophrenia PORT psychosocial treatment recommendations and summary statements". Schizophr Bull 36 (1): 48–70. doi:10.1093/schbul/sbp115. PMC 2800143. PMID 19955389.
Jauhar S, McKenna PJ, Radua J, et al. (January 2014). "Cognitive-behavioural therapy for the symptoms of schizophrenia: systematic review and meta-analysis with examination of potential bias". The British journal of psychiatry : the journal of mental science (Review) 204 (1): 20–9. doi:10.1192/bjp.bp.112.116285. PMID 24385461.
Jones C, Cormac I, Silveira da Mota Neto JI, Campbell C (2004). "Cognitive behaviour therapy for schizophrenia". Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD000524. doi:10.1002/14651858.CD000524.pub2. PMID 15495000.
Ruddy R, Milnes D (2005). "Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.". Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD003728. doi:10.1002/14651858.CD003728.pub2. PMID 16235338.
Ruddy RA, Dent-Brown K (2007). "Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.". Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD005378. doi:10.1002/14651858.CD005378.pub2. PMID 17253555.
Erlangsen, A; Eaton, WW; Mortensen, PB; Conwell, Y (Feb 2012). "Schizophrenia--a predictor of suicide during the second half of life?". Schizophrenia research 134 (2-3): 111–7. doi:10.1016/j.schres.2011.09.032. PMID 22018943.
Saha S, Chant D, McGrath J (October 2007). "A systematic review of mortality in schizophrenia: is the differential mortality gap worsening over time?". Arch. Gen. Psychiatry 64 (10): 1123–31. doi:10.1001/archpsyc.64.10.1123. PMID 17909124.
WHO/NIH Joint Project CAR Study Group (1999). "Multiple-informant ranking of the disabling effects of different health conditions in 14 countries". The Lancet 354 (9173): 111–15. doi:10.1016/S0140-6736(98)07507-2. PMID 10408486.
World Health Organization (2008). The global burden of disease : 2004 update ([Online-Ausg.] ed.). Geneva, Switzerland: World Health Organization. p. 35. ISBN 9789241563710.
Warner R (July 2009). "Recovery from schizophrenia and the recovery model". Current Opinion in Psychiatry 22 (4): 374–80. doi:10.1097/YCO.0b013e32832c920b. PMID 19417668.
Menezes NM, Arenovich T, Zipursky RB (October 2006). "A systematic review of longitudinal outcome studies of first-episode psychosis". Psychol Med 36 (10): 1349–62. doi:10.1017/S0033291706007951. PMID 16756689.
Isaac M, Chand P, Murthy P (August 2007). "Schizophrenia outcome measures in the wider international community". Br J Psychiatry Suppl 50: s71–7. PMID 18019048.
Cohen A, Patel V, Thara R, Gureje O (March 2008). "Questioning an axiom: better prognosis for schizophrenia in the developing world?". Schizophr Bull 34 (2): 229–44. doi:10.1093/schbul/sbm105. PMC 2632419. PMID 17905787.
Burns J (August 2009). "Dispelling a myth: developing world poverty, inequality, violence and social fragmentation are not good for outcome in schizophrenia". Afr J Psychiatry (Johannesbg) 12 (3): 200–5. doi:10.4314/ajpsy.v12i3.48494. PMID 19894340.
Palmer BA, Pankratz VS, Bostwick JM (March 2005). "The lifetime risk of suicide in schizophrenia: a reexamination". Archives of General Psychiatry 62 (3): 247–53. doi:10.1001/archpsyc.62.3.247. PMID 15753237.
Carlborg A, Winnerbäck K, Jönsson EG, Jokinen J, Nordström P (July 2010). "Suicide in schizophrenia". Expert Rev Neurother 10 (7): 1153–64. doi:10.1586/ern.10.82. PMID 20586695.
De Leon J, Diaz FJ (2005). "A meta-analysis of worldwide studies demonstrates an association between schizophrenia and tobacco smoking behaviors". Schizophrenia research 76 (2-3): 135–57. doi:10.1016/j.schres.2005.02.010. PMID 15949648.
Keltner NL, Grant JS (2006). "Smoke, Smoke, Smoke That Cigarette". Perspectives in Psychiatric Care 42 (4): 256–61. doi:10.1111/j.1744-6163.2006.00085.x. PMID 17107571.
American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 304
American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 314
"Schizophrenia". World Health Organization. 2011. Retrieved 27 February 2011.
Cascio MT, Cella M, Preti A, Meneghelli A, Cocchi A (May 2012). "Gender and duration of untreated psychosis: a systematic review and meta-analysis". Early intervention in psychiatry (Review) 6 (2): 115–27. doi:10.1111/j.1751-7893.2012.00351.x. PMID 22380467.
Kumra S, Shaw M, Merka P, Nakayama E, Augustin R (2001). "Childhood-onset schizophrenia: research update". Canadian Journal of Psychiatry 46 (10): 923–30. PMID 11816313.
Jump up ^ Hassett Anne, et al. (eds) (2005). Psychosis in the Elderly. London: Taylor and Francis. p. 6. ISBN 1-84184-394-6.
Jablensky A, Sartorius N, Ernberg G, et al. (1992). "Schizophrenia: manifestations, incidence and course in different cultures. A World Health Organization ten-country study". Psychological Medicine Monograph Supplement 20: 1–97. doi:10.1017/S0264180100000904. PMID 1565705.
Kirkbride JB, Fearon P, Morgan C, et al. (March 2006). "Heterogeneity in incidence rates of schizophrenia and other psychotic syndromes: findings from the 3-center AeSOP study". Archives of General Psychiatry 63 (3): 250–8. doi:10.1001/archpsyc.63.3.250. PMID 16520429.
Kirkbride JB, Fearon P, Morgan C, et al. (2007). "Neighbourhood variation in the incidence of psychotic disorders in Southeast London". Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 42 (6): 438–45. doi:10.1007/s00127-007-0193-0. PMID 17473901.
Lozano R, Naghavi M, Foreman K, et al. (December 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.
Ayuso-Mateos JL. "Global burden of schizophrenia in the year 2000". World Health Organization. Retrieved 27 February 2013.
Schneider, K (1959). Clinical Psychopathology (5 ed.). New York: Grune & Stratton.
Nordgaard J, Arnfred SM, Handest P, Parnas J (January 2008). "The diagnostic status of first-rank symptoms". Schizophrenia Bulletin 34 (1): 137–54. doi:10.1093/schbul/sbm044. PMC 2632385. PMID 17562695.
"Throughout History, Defining Schizophrenia Has Remained a Challenge". Scientific American Mind (March/April 2013). Retrieved 3 March 2013.
Heinrichs RW (2003). "Historical origins of schizophrenia: two early madmen and their illness". Journal of the History of the Behavioral Sciences 39 (4): 349–63. doi:10.1002/jhbs.10152. PMID 14601041.
Noll, Richard (2011). American madness: the rise and fall of dementia praecox. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-04739-6.
Noll R (2012). "Whole body madness". Psychiatric Times 29 (12): 13–14.
Hansen RA, Atchison B (2000). Conditions in occupational therapy: effect on occupational performance. Hagerstown, MD: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 0-683-30417-8.
Berrios G.E., Luque R, Villagran J (2003). "Schizophrenia: a conceptual history". International Journal of Psychology and Psychological Therapy 3 (2): 111–140.
Kuhn R (2004). tr. Cahn CH. "Eugen Bleuler's concepts of psychopathology". History of Psychiatry 15 (3): 361–6. doi:10.1177/0957154X04044603. PMID 15386868.
Stotz-Ingenlath G (2000). "Epistemological aspects of Eugen Bleuler's conception of schizophrenia in 1911" (PDF). Medicine, Health Care and Philosophy 3 (2): 153–9. doi:10.1023/A:1009919309015. PMID 11079343.
McNally K (2009). "Eugen Bleuler's "Four A's"". History of Psychology 12 (2): 43–59. doi:10.1037/a0015934. PMID 19831234.
Turner T (2007). "Unlocking psychosis". British Medical Journal 334 (suppl): s7. doi:10.1136/bmj.39034.609074.94. PMID 17204765.
Wing JK (January 1971). "International comparisons in the study of the functional psychoses". British Medical Bulletin 27 (1): 77–81. PMID 4926366.
Rosenhan D (1973). "On being sane in insane places". Science 179 (4070): 250–8. doi:10.1126/science.179.4070.250. PMID 4683124.
Wilson M (March 1993). "DSM-III and the transformation of American psychiatry: a history". American Journal of Psychiatry 150 (3): 399–410. PMID 8434655.
Stotz-Ingenlath G: Epistemological aspects of Eugen Bleuler’s conception of schizophrenia in 1911. Med Health Care Philos 2000; 3:153—159
Hayes, J. A., & Mitchell, J. C. (1994). Mental health professionals' skepticism about multiple personality disorder. Professional Psychology: Research and Practice, 25, 410-415
Putnam, Frank W. (1989). Diagnosis and Treatment of Multiple Personality Disorder. New York: The Guilford Press. pp. 351. ISBN 0-89862-177-1
Berrios, G. E.; Porter, Roy (1995). A history of clinical psychiatry: the origin and history of psychiatric disorders. London: Athlone Press. ISBN 0-485-24211-7.
McNally K (Winter 2007). "Schizophrenia as split personality/Jekyll and Hyde: the origins of the informal usage in the English language". Journal of the history of the behavioral sciences 43 (1): 69–79. doi:10.1002/jhbs.20209. PMID 17205539.
Kim Y, Berrios GE (2001). "Impact of the term schizophrenia on the culture of ideograph: the Japanese experience". Schizophr Bull 27 (2): 181–5. doi:10.1093/oxfordjournals.schbul.a006864. PMID 11354585.
Sato M (2004). "Renaming schizophrenia: a Japanese perspective". World Psychiatry 5 (1): 53–55. PMC 1472254. PMID 16757998.
Lee, Yu Sang; Kim, Jae-Jin; Kwon, Jun Soo. "Renaming schizophrenia in South Korea". The Lancet 382 (9893): 683–684. doi:10.1016/S0140-6736(13)61776-6.
Wu EQ (2005). "The economic burden of schizophrenia in the United States in 2002". J Clin Psychiatry 66 (9): 1122–9. doi:10.4088/jcp.v66n0906. PMID 16187769.
Maniglio R (March 2009). "Severe mental illness and criminal victimization: a systematic review". Acta Psychiatr Scand 119 (3): 180–91. doi:10.1111/j.1600-0447.2008.01300.x. PMID 19016668.
Fazel S, Gulati G, Linsell L, Geddes JR, Grann M (August 2009). "Schizophrenia and violence: systematic review and meta-analysis". PLoS Med. 6 (8): e1000120. doi:10.1371/journal.pmed.1000120. PMC 2718581. PMID 19668362.
Large M, Smith G, Nielssen O (July 2009). "The relationship between the rate of homicide by those with schizophrenia and the overall homicide rate: a systematic review and meta-analysis". Schizophr. Res. 112 (1-3): 123–9. doi:10.1016/j.schres.2009.04.004. PMID 19457644.
Bo S, Abu-Akel A, Kongerslev M, Haahr UH, Simonsen E (July 2011). "Risk factors for violence among patients with schizophrenia". Clin Psychol Rev 31 (5): 711–26. doi:10.1016/j.cpr.2011.03.002. PMID 21497585.
Pescosolido BA, Monahan J, Link BG, Stueve A, Kikuzawa S (September 1999). "The public's view of the competence, dangerousness, and need for legal coercion of persons with mental health problems". American Journal of Public Health 89 (9): 1339–45. doi:10.2105/AJPH.89.9.1339. PMC 1508769. PMID 10474550.
Phelan JC, Link BG, Stueve A, Pescosolido BA (June 2000). "Public Conceptions of Mental Illness in 1950 and 1996: What Is Mental Illness and Is It to be Feared?". Journal of Health and Social Behavior 41 (2): 188–207. doi:10.2307/2676305.
Dean OM, Data-Franco J, Giorlando F, Berk M (1 May 2012). "Minocycline: therapeutic potential in psychiatry". CNS Drugs 26 (5): 391–401. doi:10.2165/11632000-000000000-00000. PMID 22486246.
Chamberlain IJ, Sampson S (28 March 2013). Chamberlain, Ian J, ed. "Nidotherapy for people with schizophrenia". Cochrane Database of Systematic Reviews 3: CD009929. doi:10.1002/14651858.CD009929.pub2. PMID 23543583.
Chue P, LaLonde JK (2014). "Addressing the unmet needs of patients with persistent negative symptoms of schizophrenia: emerging pharmacological treatment options". Neuropsychiatr Dis Treat. 10: 777–89. PMC 4020880.
Keller WR, Kum LM, Wehring HJ, Koola MM, Buchanan RW, Kelly DL. (2013). "A review of anti-inflammatory agents for symptoms of schizophrenia". J Psychopharmacol. 27 (4): 337–42. PMID 23151612.
http://floripress.blogspot.com/2015/01/akademikpsikolog-dhe-atdhetar-pajazit.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2015/01/shkencarpsikologpublicist-dhe-shkrimtar.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2014/05/psikologjia-andragogjike-dhe-zbatimi-i.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2013/03/sigmund-frojdi-dhe-lufterat-e-tij-te.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2012/04/psikologjia-e-kriminelit-sadistito.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2011/12/flori-bruqi-nese-kam-ditur-te-guxoj.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2010/12/kush-eshte-bedri-dedja.html?q=shkrime+nga+psikologjia
http://floripress.blogspot.com/2015/01/shkencarpsikologpublicist-dhe-shkrimtar.html?q=shkrime+nga+psikologjia
