Të gjithë shkruajnë poezi, por ai Frederik Rreshpja ishte Poet

“Abiit, excessit, evasit, erupit” – (Doli, iku, u largua, u zhduk). Ky lokucion latin mbahet i famshëm për gradacionin e sinonimeve. Kështu ndodhi me jetën e njeriut dhe poetit Frederik Rreshpja. Atij i mungonte “amor sui” – (dashuria e vetvetes). Si askush, Frederik Rreshpja nuk çau kokën dhe e trajtoi me mospërfillje jetën e tij. Një shpërdorim i dhimbshëm, një mospërfillje mbresëlënëse. Jeta e tij e ngatërruar dhe e trazuar, gati nuk mund të përshkruhet. Megjithatë, ai lindi krejt ndryshe nga të tjerët, sepse ai ishte krejt ndryshe nga të tjerët. Të gjithë shkruajnë poezi, por ai ishte Poet.

Bota është e mbushur me “actia mortalia” – (veprime, punë të njerëzve të vdekshëm). Miliona njerëz nuk e kanë shpërdoruar jetën e tyre, nuk janë mbërthyer nga kotësia, pra kanë qenë normale. Frederik Rreshpja, lindi për të qenë një përjashtim. Substanca e jetës se tij, nuk përcaktohej nga frymëmarrja, as nga veprimet e marrëzishme, as nga normaliteti i zakonshëm. Ai ishte njeriu me një aparat ndjesish të pazakonte, ai dinte të krijonte një poezi të pazakontë. Nga kjo pikëpamje, ai është shumë herë më i rëndësishëm dhe shume herë me i pazevendesueshëm se të gjithë vdekatarët e zakonshëm.

UL KOKEN I LODHUR

Me therret nje mjegull ulur diku

Mbi korijen e fjetur qe premton mars

Dhe pikellimi i debores me gjuj te burimi.

Mbremja rend drejt qiellit’

Hena rend drejt nje shtepie reshë.

O akuarel i levizshem! Ti mua me therret

Por me erdhi teper vone thirrja jote.

Koka ime e pabindur tek nje alarm gjethesh

Qe hedh persiper dy grushta nate!

TORS

Dil nga mbreteria e gurit!

Kam kaq kohe qe trokas tek mermeret.

Njemije vjet dhe dymije vjet.

Jemi puthur neper iliadhet e vjetra

Kur lires i binin homeret.

0 hene e shiut, e verbera madheshtore!

Beje nje iliade per mua

Kur te rrezohet edhe Troja e fundit..

Rri kyçur ne gur zemra ime

Njemije vjet dhe dymije vjet.

DASHURI E HUMBUR

Dola nga guernika e kesaj nate

I vrare egersisht,

Kali i zi i pikellimit

Ne shtegun e vjeter me priste.

Kali i zi i pikellimit ç’me rrezoi

Dhe rashe si ne ballada;

Gdhendur ne gravurat e vjetra,

Permbys mbi shqytin e nates.

I vrare nga nje pranvere e kote,

Braktisur nga bota e tere,

Vetem kali i zi i pikellimit vjen rrotull

Dhe qan per te zotin e vjeter.

ARLEKINET

Iken arlekinet e trembur nen çatine e perralles

Kur putha per here te pare.

Qau vajza e vogel: por kushedi

Ndofta qante feminia. Ne kopesht

Nga dritarja e perralles, arlekinet

Veshtronin te trishtuar, tere lote.

Nuk desha t’i tremb arlekinet e mire,

Nuk desha por nuk bej ndryshe

Si nen çdo molle, bile nen çdo dru

Kurdohere nje eve me priste.

QIELLI I DJALERISE

Qielli i djalerise ne sqep te nje zogu

Ra mbi korijen me perralla;

Nga kashta e kumtrit bie dhe bie

Terfili i arte i qiejve.

Kembanat e yjeve lekunden me hare

Prere nga hena e majit.

Qielli i djalerise ne sqep te nje zogu

U zhduk pas portes se ylbereve.

Zhduket pas portes se ngjyrave djaleria

Dhe mua trishtimi me mbulon

Nen nje hene qe nuk di te buzeqeshe,

Ne nje bote qe nuk me kupton.

POETI NE SHKRETIRE

Absurditetet pa asnje mesazh per TV-te e botes.

Ralle ndonje re, arratisur nga kopeja e reve

Iken e hutuar nga peisazhi arabik.

Ai rri aty me koken ne duart e shkretires.

U ben me dore avioneve.

Pret nje dallendyshe qe s’ka per te ardhur kurre.

KENGE LAHUTE

Me zuri gjumi i balladave

Dalin etrit pleq ne prag te rapsodive

Dhe nate e dite nje zog me rri te kryet.

O ti zogu i zi i amanetit,

Per ku vrapon te besh shi, o zog?

Dy tre shira rane e u be dimer,

Dy tre net u deshem dhe u harruam.

Do te ngrihem e do te marr dynjane

Por gjumi i balladave nuk me le.

Dy tre shira rane e u be dimer,

Dy tre net u deshem dhe u grindem.

Ave, nëna ime!

Rri në shi. Kjo është e vetmja gjë që dua.

Ç’është ky? Pyesnin pikat e shiut mbi ballin tim

Kështu kam dëgjuar zërin e shiut

Një ditë vere rrëzë lisit plak

Te porta lënë hapur për zogjtë.

Ah, kur isha i ri dhe i bukur kujtonja

se tërë shirat e botës binin për mua

po tani që kanë kaluar kaq shumë vite

e di se s’ka asnjë kuptim që bie shi

Iku dhe nëna ime nën një shi prej mermeri

nga arkeologjia e perëndive që rrëzoheshin

Ave, nëna ime!

Vetëm tek ti kam besuar

Zot tjetër nuk kam patur kurrë. Amen!

Ku ishe ti?

Ku ishe ti kur dola i vetëm nën hënë?

Në ç’hënë barisnje vallë?

Ku ishe ti kur vizitova profilin tënd

Në xhamin e muzgut që krisi dhe u thye me trishtim?

Pastaj erdhi nata mbushur me mungesën tënde

Pastaj erdhi prap nata

dhe kështu ka për të qenë deri në ditën e fundit të netëve.

Zbrita tek kroi

duke mbajtur në duar vazon delikate të agimit

Pashë sytë e tu ruajtur në kujtesën e ujrave.

Lisi plak lëshoi përdhe kurorën e vjeshtës

Si një sovran që abdikon.

Ani, mua më zuri ky mallkim.

Po qysh bën pylli pa ty? Si del vjeshta?

A ndofta nuk do të ketë kurrë më vjeshtë?

Atëherë në emër të kujt do të bien gjethet?

Në emër të kujt do të vijnë shirat, mjegullat, ylberët?

Ah, zemra ime, eja vër dorë mbi stinët!

Kronikë

Një gjethe u bë zog dhe vajtoi mbi ullishte.

Nga fshati kundruall dolën pleqtë,

Rendën pas shpirtrave që silleshin në ajër

drejt Kashtës së Kumtrit

Të vrarët i rreshtuan në sheshin DEMOKRACIA

mbështjellë me çarçafët e dhëndërisë.

Por shtypi tha se zgjedhjet qenë të ndershme,

të lira dhe korrekte. Ashtu edhe TV-të

Pastaj lanë gjakun

Te ullishtja me drurët e përdredhur nga dhembja

Ah! Ullinjtë e Shqipërisë dhe paqja juaj e mallkuar.

Për një vjollcë

Çeli vjollca e vogël mbi gurishte

si një ylber mbi planete të panjohura

Kështu kam ëndërruar edhe unë dikur

të bëhem ylber mbi akuafortën e kohës vizatuar egër

po tërë ato që thashë

u tretën në kujtesën e palexueshme të ajrit.

Më me fat janë perënditë

që kthehen tek toka të skalitur:

Ti s’ke për t’u skalitur kurrë

e veç ndoshta në kujtesën e palexueshme të ajrit

Ky qe fati yt prej ylberi

me një kryq shiu te koka

Por fati sundon tërë popujt e zotave

të shumtë si rëra,

vjollcë e vogël, o shpirt.

Shtatorja e Skënderbeut do vendoset në Paris

Ndoshta pak veta e dinë që në kryeqytetin francez, Paris, ndodhet një shesh me emrin e heroit tonë kombëtar, Skënderbeut (Place de Scanderbeg).

Por jo vetëm kaq. Këshilltari i kryeministrit Rama për çështjet e territorit dhe urbanistikës, Artan Shkreli, ka bërë të ditur se në Paris do të vendoset edhe shtatorja e Skënderbeut.

Shkreli ka zgjedhur ta vlerësojë këtë moment duke kujtuar përmes një fotoje, medaljen përkujtimore të realizuar me rastin e 10-vjetorit të sheshit “Scanderbeg”

“Meqenëse në Paris, në sheshin Scanderbeg, do vihet shtatorja e fatosit të kombit tonë, po postoj këtu medaljen (medajë) përkujtimore të realizuar në Francë me rastin e 10-vjetorit të këtij sheshi. Eleganca e punimit dhe kompozimi i pasur i medajës, me stemat arbërore dhe të protagonistëve në luftrat me otomanët, e bën këtë një vepër arti. (Scanderbegvs – Dux Epiri Alb)”, shkruan Shkreli.

Ismail Kadare: Çamëria, harta e dhimbshme e Europës

Nga Isamil Kadare*

Njerëzit janë mësuar prej shekujsh me hartat dhe leximin e tyre, sado të larmishme të jenë ato. Harta shtetesh dhe popujsh, harta historike, klimatike, detare apo tokësore, ngulitën qysh në bankat e shkollës në kujtesën e nxënësve, me emrat dhe ngjyrat e tyre dalluese. Më pas, me shtimin e dijenive, njerëzit mësojnë se ka harta të vjetra dhe të reja, në të cilat disa nga emërtimet mungojnë ose janë zëvendësuar me të tjera. Kjo është e njohur dhe e shpjegueshme, si pasoje e zhvillimeve të historisë, kryesisht, të luftërave dhe shpërnguljeve. Kur viset e populluara zbrazen nga gjindja e vet njerëzore, letërsia dhe arti janë të fundit që i braktisin. Mund të thyhen ushtritë, të tërhiqen rojet e fisit, të heshtë diplomacia, arti nuk bindet. Ai kthehet e rikthehet atje, të logu i vjetër.

Atje ku ndodhi shkulja, këputja mizore, krimi. Atje ku të tjerët i ndal shenja e kufirit të ri, traktatet ose rendi i ri i botës. Këto radhë janë pjesë nga parathënia, shkruar për një antologji letrare-artistike për Çamërinë, përzgjedhur nga miku im i ndjerë, Ali Podrimja, më 2004. Çamëria bën pjesë në një nga hartat më të dhimbshme të Europës, atë që ka njohur shpërnguljen. Është një hartë për të cilën flitet me kujdes, për të mos nxitur acarime të reja, në këtë botë të shqetësuar. Ndërkaq, heshtjet, gjithashtu mund të acarojnë, ndoshta më keq. Kontinenti ynë europian është plot me shembuj të tillë dhimbjesh. Në antologjinë me motive letrare artistike për Çamërinë, është theksuar në mënyrë të ndjeshme se kjo përmbledhje nuk është as thjesht politike, as nismëtare e ndonjë fushate.

Është, në radhë të parë, një libër njerëzor. Libër me vjersha, poema dhe art, shkruar nga njerëzit për njerëzit. Është një dhimbje, që nuk ikën ngaqë dikush e shpall të paligjshme. As duke bërë sikur nuk e di. E, aq më pak, kur sillesh pa nderim ndaj saj. Në rastet e shumta kur flitet për këtë dramë, është theksuar, se Çamëria nuk është kurrsesi një fantazmë që ngrihet për të errësuar marrëdhëniet e fqinjësisë midis grekëve dhe shqiptarëve. Përkundrazi, kur popujt e lehtësojnë ndërgjegjen e tyre nga peshat e vjetra, ata afrohen më fort, dhe, rrjedhimisht, duke u kuptuar më mirë, e duan edhe më shumë njëri-tjetrin. Ky libër i ri për historinë e Çamërisë është në vazhdën e një tradite të tillë pozitive, larg mllefeve dhe smirave kombëtariste. Në të flitet gjerësisht për të vërtetat historike, mbështetur në dokumente të autoreve shqiptare dhe të huaj, pa paragjykimet e njohura, ato që me aq lehtësi e kthejnë çdo mirëkuptim në moskuptim dhe çdo afrim në të kundërtën e vet. Pasqyrimi gjerësisht i traditave kulturore të Çamërisë, duke nisur nga kultura urbane, nga muzika, këngët polifonike, vallet dhe veshjet e një bukurie të rrallë, është një riafirmim i thelbit pozitiv të këtij libri.

Një popull që gjen kohën e nevojshme të përpunojë me kaq finesë këta tinguj e këto ngjyra të jetës, pohon një prirje humane e mirëkuptim me botën. Vëmendja ndaj teksteve të autorëve të huaj e shqiptare, që nga Maksim Artioti i mesjetës së vonë, lindur në Artë, e gjer të Abedin Dino i Parisit të viteve 1930, pinjollit më të ri të dinastisë së Dinenjve, mik i Gertrude Shtejn, Tristan Cares e Pikasos, janë disa nga shembujt e një vizioni humanist e kulturor të Çamërisë, larg spekulimeve të ngushta politike të ditës.

Problemi çam ka mbi njëqind vjet që është i pranishëm në zonën juglindore të Europës. Ai është i ngjashëm me probleme të tjera, herë më të vjetra e herë më të reja, që janë shfaqur e shfaqën në pjesë të ndryshme të kontinentit tonë. Në pamje të parë shpesh ato duken të ndërlikuara e të pandryshueshme, madje të pazgjidhshme, ngaqë lidhen me emancipimin e përgjithshëm të njerëzimit, i cili, ndonëse, jep përshtypjen e një zhvillimi me ritëm të shpejtë, në të vërtetë qëllon të jetë më i ngadaltë sesa duket. Krijimi i Europës së bashkuar, në mesin e dytë të shekullit njëzetë, ka qenë një lajm i madh jo vetëm në përmasa kontinentale, por ato botërore.

Bashkë me zhvillimet e reja ekonomike, politike e kulturore, ai krijoi premisat e një çlirimi të brendshëm shpirtëror, falë të cilit u ringjallën shpresa për zgjidhje të çështjeve që ngjanin më parë pa asnjë shpresë, përveç mjeteve të armëve dhe të luftës. Një vizion i ri për kufijtë dhe bashkëpunimin midis shteteve çon vetvetiu drejt mirëkuptimit të mëtejshëm midis kombeve, çka është baza që secili prej tyre të ndihet më i plotë brenda thesarit të përgjithshëm njerëzor, që popullon planetin tonë.

* Parathënia e librit :”Çamëria Vështrim Historik dhe Etno- Kulturor”

Mark Vuji, një figurë enciklopedike që i mungon arsimit

Nga Fran Gjoka

Të gjithë dëshirojmë të jemi të suksesshëm, por nuk është e lehtë të ndjekësh gjithnjë shtigjet që të çojnë në këtë udhë. Ti do që “të arrish” dhe për të arritur, duhet “të nisesh”. Për të nisur na duhet kurajo, veçanërisht kur nisesh për një qëllim të guximshëm e të largët. Një ndër ata që guxuan dhe që ia arriti ishte “Mësuesi i Popullit”, Prof. Dr. Mark Vuji, i cili më 24 korrik 2016 mbush plot një vit që kur u nda nga jeta, duke lënë pas veprën e shkëlqyer të punës shumëvjeçare studimore-shkencore, për të cilën punoi dhe eksperimentoi deri në fund të jetës së tij. Prof. Dr. Mark Vuji ishte shkencëtari dhe mendimtari që ngriti nga themelet arsimin e mesëm të përgjithshëm në Lezhë, që shumë shpejt u bë një qendër e rëndësishme e trajnim-kualifikimit të mësuesve edhe në shkallë kombëtare, duke u kthyer në shkollë eksperimentale për metodat e mësimdhënies në tërësi dhe atyre të të nxënit në veçanti. Jo më kot studiuesit e kanë quajtur “Mësuesi i mësuesve”. Drejtori ynë i palodhur do të mbetet ikona e arsimit të Lezhës dhe më gjerë në të gjithë Shqipërinë dhe jashtë saj, me vepren e tij monumentale në fushën e arsimimit dhe edukimit.

Për këtë figurë të ndritur të shenjtërisë së arsimit është folur dhe shkruar shumë dhe është thënë jo pak. Profesori ynë e lidhi jetën e tij arsimore e sociale me Lezhën, të cilës i dha të gjitha energjitë e pashtershme, potencialin e tij intelektual, pa asnjë rezervë, për disa dekada, atje ku zunë vend shumë breza të rinj, më vonë punonjës e intelektualë të mirëfilltë dhe në mes tyre dhe personalitete të njohura për Lezhën dhe gjithë Shqipërinë. Sot, në njëvjetorin e ndarjes nga jeta, të gjithë ish nxënësit, mësuesit, kolegët e bashkë me ta një komunitet i tërë lezhjan i falin atij nderimin, dashurinë dhe mirënjohjen e thellë, që për 30 vjet drejtoi (udhëhoqi) Gjimnazin më me zë të Lezhës, duke mbetur i pavdekshëm në kujtesën e brezave. Ai i dha arsimit shqiptar aq shumë, sa pakkush më parë kishte menduar t’i realizonte. Pajisi mësues dhe studentë me një mendim të ri bashkëkohor, të aftë të përballet me sfidat e kohës dhe t’u japë përgjigje problemeve të ndërlikuara që shtronte arsimi ynë kombëtar gjatë të gjithë zhvillimit të tij. Ai ishte ndoshta i vetmi personalitet i arsimit që ka njohur në detaje ritmet e zhvillimit, pengesat e dala në periudha të ndryshme e që ka thënë me kompetencë shkencore fjalën e tij të vërtetuar në praktikën e punës së gjallë me studentët dhe me mësuesit, me të cilët nuk i ndahej eksperimentimeve për të vërtetuar saktësisht vërtetësinë e studimeve të tyre. “Mund të kesh defekte, të jesh plot ankthe dhe të jetosh ndonjëherë i mërzitur, por mos harro që jeta jote është sipërmarrja më e madhe në botë. Vetëm ti mund ta pengosh që të mos lartësohet.”-thotë Papa Francesku. Referuar kësaj thënie, mund të bëjmë dhe krahasimin me jetën e veprën Profesor Mark Vujit, e cila është një shembull i rrallë pune heroike në fushën e vështirë të shkencës e të kërkimit shkencor e pedagogjik, fushë në të cilën për 60 vjet punoi dhe hulumtoi për t’i dhënë shkollës sonë më të mirën e duhur. Ky njeri punoi me një vullnet Prometeu, me një shembull e cilësi të rallë, me një dashuri ndaj komunitetit lezhjan, duke u bërë didakti më i shquar, pedagogu i dashur, organizatori i shkollës dhe i arsimit dhe për shumë probleme të të mësuarit, veçanërisht të të nxënit, duke u bërë kështu një ndër drejtuesit e shkollave më të aftë të vendit tonë për të lënë jo vetëm emrin e Tij të nderuar në memorien e shkollës shqipe, por dhe veprën e Tij konkrete me studime shkencore profesionale, që i dhanë një hop cilësor punës në arsimin shqiptar.

Në këto dy dekada e gjysëm të mendimit të lirë, opinioni arsimdashës është motivuar nga puna e profesorit, nga shkrimet e shumta e veprat që ndiqnin njëra-tjetrën, të gjitha të përshkuara nga një mendim bashkëkohor, realizim e objektivitet i lartësuar. Janë sot të paktë studiues të përkushtuar, siç ishte Profesori ynë, që la pas një seri botimesh, sidomos në fushën socialpedagogjike, didaktike, veçanërisht për të nxënit e të mësuarit, dy probleme shumë themelore për çdo shkollë të sotme shqiptare, pas kryeveprave të tij “Filozofia arsimore e Fishtës”, “Vetvlerësimi arsimor” dhe së fundmi “ Vizioni mësimor” , që fatmirësisht gjeti dritën e botimit pak muaj para se të ndahej nga jeta. Të gjitha këto e bënë Profesorin tonë një figurë emblematike të dashur e të respektuar, kurse veprat e tij do të jenë gjithmonë të kërkuara dhe të lexuara, jo vetëm nga mësuesit, por nga gjithë shtresat dhe profesionet. Ne brezi, që kemi patur fatin të punojmë e të shkëmbejmë mendime me Profesorin, kemi ndjerë nga afër interesimin maksimal, mbështetjen dhe inkurajimin e tij ndaj dhe mirënjohja për të, si pjesë e marrëdhënieve të veçanta të krijuara tashmë në vite, do të jetë pjesë e kujtesës tonë, që do të na shoqërojë sa të jemi gjallë. Ne mbetemi krenar që kemi patur fatin të jemi bashkëkohës, shumëkush, nxënës e kolegë të Profesor Mark Vujit, që i përkasin shkollës që themeloi ai, që janë formuar e frymëzuar nga mendimi i vyer e nga puna e tij kolosale.

Unë do të kujtoj përherë me dashuri e me nostalgji takimet e bisedat pothuajse të përditshme herë në shtëpinë e tij apo në një kafe aty afër. Poeti dhe psikologu i njohur, Ndue Dragusha ka meritë të veçantë që bëri çmos që librat e tij të fundit të botoheshin sa ishte gjallë, që ai të ndjente kënaqësinë që ndjen autori kur veprat shkojnë në destinacionin e duhur. Takimet, bisedat e diskutimet për reformimin e shkollës kanë qenë për ne një shkollë tjetër në vete pra, një shkollë e vërtetë. Ky njeri mbetet në kujtesën e brezave të mësuesisë një bashkëbisedues i këndshëm, që të tërhiqte vëmendjen dhe të mahniste me kulturën, por dhe me mënyrën e komunikimit përfekt të shpjegimit të gjërave deri në detajet më të vogla, në imtësitë, duke e kopsitur gjithmonë problemin nga të gjitha anët. Kujtesa e tij brilante ishte një ndër “armët” e tij më të fuqishme. Ishte e pamundur që të përcaktohej koha e qëndrimit me profesorin, sepse ajo kalonte ashtu si ujë nën urë, pa u ndjerë dhe ti mbeteshe gjithmonë i mahnitur dhe shumë i plotësuar, por gjithmonë me dëshirën për të mos u shkëputur prej tij. Aq i thjeshtë ishte sa, kur bisedoje me të, shumëherë ndjeheshe ngushtë për elokuencën e tij në të folur, njohuritë e thella që kishte jo vetëm në fushën e pedagogjisë dhe psikologjisë, edukimit dhe arsimit në tërësi, por edhe në atë të letërsisë dhe të historisë, të problemeve shoqërore të kohës. Erudicioni i tij kishte në bazë librin, që nuk e shqiti kurrë nga duart, gazeta “Mësuesi”, që, siç thoshte shpesh ai, ishte miku i tij i përhershëm, revistat dhe buletinet shkencore dhe pedagogjike, letrat e bardha të ndara përgjysmë, fshirësja dha lapsi që kishte, që i  bindej atij dhe ashtu siç dinte ai. E megjithatë, kur ndodheshe përballë tij, bisedoje lirshëm, ishe i shpenguar, pasi ai e ngiste bisedën atje, për të cilët njerëzit kishin interes dhe njohuri. Tërë jetën e tij u karakterizua nga një modesti e çuditshme, ndonëse asnjë fjalë, siç thotë populli, nuk i binte në tokë, shpesh thoshte: “Mos ju mërzita?”. Ai fliste me nostagji, si gjithnjë, për brezat e nxënësve që kishte kaluar nëpër duar gjatë 30 viteve të drejtimit të Gjimnazit të njohur “Hydajet Lezha”. Nuk ka qytetar lezhjanë, prind ose ish nxënës, bashkpunëtorë të tij të hershëm, por edhe shumë breza të sotëm, drejtues të niveleve të ndryshme dhe specialistë, që nuk flasin sot me respekt dhe admirim të pakufishëm për mësuesin e të gjithëve, Mark Vujin. Dhe jo për nostalgji, por sepse ai e ka merituar dekada me radhë, pasi, siç e ka cilësuar njëri prej ish nxënësve të kahershëm të tij, poeti i njohur Ndoc Gjetja: “Ai është patriarku i arsimit të Lezhës”, sepse ai ngriti nga themelet arsimin e mesëm dhe askush më tepër se ai nuk ka merita në zhvillimin dhe konsolidimin e shkollës.

E gjithë jeta dhe veprimtaria e Profesorit është pasqyruar bukur artistikisht e profesionalisht nga Profesor Asocuar Doktor Qazim Dushku në monografinë e njohur “Mësues i mësuesve”, që përbën një objekt të veçantë studimi e përfitimi, sidomos për gjeneratat e reja të mësuesisë shqiptare. Profesor Qazimi kishte fatin dhe privilegjin e të qënit nxënës i Mark Vujit, koleg dhe bashkëpunëtor në studimet e tyre. Profesor Mark Vuji ishte i lidhur ngushtë me jetën, me njerëzit, me preokupimet e hallet e njerëzve në nevojë dhe pse vërtetë ai kishte një pension minimal dhe që pushteti vendor nuk tregoi vlerësimin e duhur dhe nuk e stimuloi materialisht për t’i krijuar kushte të përshtatshme pune sa ishte gjallë. Puna ime si gazetar i arsimit më ka bërë të isha një ndër njerëzit e tij më të afërt dhe diskutimet tona vazhdonin gjatë, shumë gjatë, deri në orët e vona të natës. Dhe kur shkëputeshim, përsëri komunikonim në celular, sepse na dukej se duhej ruajtur linja e bisedës sonë e pashkëputur. Nuk kishte ditë që të mos komunikonim dhe nuk kishte çast që të mos dëshironim të ishim së bashku. Ky ishte Profesor Dr. Mark Vuji për të gjithë ata që e kanë njohur.Fatmirësisht kam patur dhe i kam ruajtur lidhjet e komunikimin e pandërprerë me Profesorin dhe kur kisha dalë në pension. Sa më shumë kalonin ditët dhe vitet, aq më shumë e ndjente nevojën për t’u takuar me shokë e miq të shumtë të tij. Dhe qëndrimi me të përherë ishte “leksion” miqësor shumë tërheqës. Kur ndahesha prej tij, pyetja e Profesorit ishte: -Kur do të vish?

Shtëpia e Mark Vujit nuk pushonte kurrë nga vizitorët, një traditë e krijuar që kur ishte gjallë gruaja e tij, Bukuria. Bukurie Vuji mbetet një grua e mësuese e merituar e rrallë, e mbushur me plot dashuri, që u nda nga jeta dhjetë vjet më parë e që ruhet e pavdekshme në kujtesën e brezave.  “Vdekja nuk është humbja më e madhe, humbja më e madhe është ajo që vdes brenda nesh, ndërkohë që jetojmë.” Këtë shprehje të Norman Cousins e përdorte shpesh profesori, për të na bërë të ditur se njeriu duhet që të punojë gjatë të gjithë jetës së tij në dobi të shoqërisë.

Te Profesor Marku ndërthuret natyrshëm njeriu dhe shkencëtari, pedagogu dhe didakti, qytetari, intelektuali, atdhetari dhe mësuesi. Me krijimtarinë e vet ai ka ditur të paraprijë idetë e zhvillimit global dhe rajonal. Ai mbetet një figurë enciklopedike, që meriton gjithmonë respekt e nderim, model për të gjithë ata që aspirojnë për të punuar për shkollën shqipe. Kuptohet, që është e vështirë që brenda një shkrimi të sjellësh në mënyrë të plotë para lexuesve figurën dhe veprën e gjerë e të gjithanëshme të një personaliteti të tillë si Mark Vuji. Është e sigurtë që figura e studiuesit të talentuar, që me plot gojë do ta quanim ikona e arsimit të Lezhës, modeli i cilësisë dhe i dashurisë njerëzore, që ia kushtoi dijes dhe edukimit, të mbetet gjithmonë një emblemë. Kjo figurë e ndritur duhet të ndriçohet më në thellësi e gjerësi në të ardhmen, jo thjeshtë si shfaqje respekti dhe vlerësimi ndaj tij, por edhe si një ndihmesë në shërbim të brezave të rinj të mësuesisë, të historisë dhe të mendimit të ri pedagogjik shqiptar.

“Selam Aleikum, baba!”. Del në treg libri i ri i Mustafa Nanos

---

Ka dalë në treg një libër i ri i Mustafa Nanos. Është një roman. Ai ka shkruar “Hinterlandin e Kuq” që ishte një autobiografi në formë novele, por ky i fundit ëhstë roman në kuptimin klasik të fjalës. Nuk dihet ende se çfarë trajton, por të jep përshtypjen se Muçi vazhdon të provokojë. Qysh në titull: Selam aleikum baba! Në faqen e parë, pa filluar ende romani, ai ka zgjedhur dy vargje të Omar Kajamit, shkencëtarit e poetit pers të shekullit XI-XII, nëpërmjet të cilave u bëhet apel myslimanëve që e kanë për zemër haxhillëkun në Mekë që ta lënë haxhillëkun e të kthejnë vëmendjen nga vajzat. “Një qind Qabera, o haxhinj, nuk vlejnë sa zemra e një çupe”, thuhet pak a shumë në ato vargje, që Nano i ka sjellë të përkthyera në anglisht e në shqip. Në shqip janë të përkthyera nga Fan Noli.
Në kopertinën e mbrapme të librit është një pasazh nga romani, ku flitet për një shi “kuranik”. Po e japim të plotë këtë pasazh:
“Ishte i njëjti shi që binte qysh prej orëve të para të ditës, i dendur, i imët, dhe ishte aq i shtruar sa Adlit për një çast iu duk se nuk mbante mend të kishte jetuar, e nuk besonte se mund të jetonte, ndonjë ditë të jetës së vet pa këtë shi. ‘Si zor të reshtë ky shi, nuk ka pse, është kaq normal, jemi kaq rehat me të’, mendoi. ‘Një shi kuranik’, ia bëri me vete pas pak, pa e vrarë mendjen shumë mbi përpikërinë e shprehjes. Në fakt, një nga gjërat që i kishte mbetur në kujtesë pas leximit të Kuranit për herë të parë ishte shiu, që Zoti e përmend si një nga dhuratat më të bukura që Ai vetë i ka bërë njerëzimit. Nuk i kishte ndodhur që në një libër tjetër të përmendej shiu aq shumë. ‘Sikur Zoti ta kishte zgjedhur Profetin nga Këlni apo Kardifi apo Ch-ja, veç për shiun nuk do flitej’, iu kujtua atij t’i kishte thënë Ben Hoda.”
Adli është personazhi qëndror. Ch është emri artistik i qytetit ku zhvillohen ngjarjet. Është një qytet në Shqipërinë e Mesme. Këtë gjë na e tha Nano në telefon. Por zgjodhi të mos na thoshte më shumë.
Romani “Selam aleikum baba” mund të gjendet në libraritë e kryeqytetit. TEMA

Visar Zhiti nderohet me çmimin “Gjuha e shpirtit” në Itali

Shkrimtari Visar Zhiti vlerësohet në Itali me çmimin ndërkombëtar “Gjuha e shpirtit” për poezinë dhe misionin e saj.

Në edicionin më të fundit, të Çmimit Ndërkombëtar “Gjuha e shpirtit”, Itali 2016, poetit shqiptar iu dha çmimi në ditët e “Narni festival”, përgjatë së cilës organizohen veprimtari të shumta ndërkombëtare, ku ndërthuren artet, muzika dhe kultura, pikërisht në qendrën historike të stilit të romantizmit të vonë, të shekujve XII-XIV, në kishën e Shën Françeskut.

Motivacioni i çmimit i botuar edhe në antologji për poetin Zhiti është “për dëshminë ekzistenciale e letrare, që ka sjellë duke qenë simbol i lirisë artistike dhe i poezisë të mendimit kundër barbarisë së diktaturës. Për tensionin moral dhe religjioz që Zhiti vazhdon të shpalosë dhe në misionin aktual të ambasadorit të Shqipërisë pranë Selisë së Shenjtë”.

Komiteti promovues me përfaqësues entesh të ndryshme kulturore e sociale, nga Agjencia e Informacionit “Zenit” më e madhja e botës katolike, nga “Narnia Arts Academy”, “IF Press”, “Orbisphera” dhe “Associazione G. Jovine”, në jurinë e saj, sipas komunikatës për shtyp, përbëhej nga personalitete të klasit të parë në kulturë, gazetari dhe në spektakël: Renzo Allegri, Roberto Bignoli, Antonio Gaspari, Rosario Giuffrè, Paolo Gulisano, Carlo Jovine, Cristiana Pegoraro, Alessandro Rivali, Enrico Vanzina, Pamela Villoresi.

Ceremonia e dhënies së çmimit, bën me dije komunikata për shtyp, u zhvillua në ditët e “Narni Festival”, gjatë veprimtarive të shumta ndërkombëtare, ku u ndërthurën artet, muzikë dhe kulturë së bashku, pikërisht në qendrën historike të stilit të romantizmit të vonë, të shekujve XII-XIV, në kishën e Shën Françeskut.

Pas përshëndetjes së Drejtorit të Agjencisë “Zenit”, Paolo Gaspari, u prezantua dhe antologjia e poezive më të mira të autorëve finalistë të konkurrimit, “Gjuha e shpirtit”.

Cristina Pegograro, ideatore dhe organizatore e “Narnia Festival, anëtare e jurisë, pianiste e afirmuar e nivelit ndërkombëtar ndër të tjera shpjegoi se qëllimi i tyre ishte që “e bukura të jetë gjuha universale për të bashkuar kultura të ndryshme, besime, kushte sociale për të ndërtuar një humanizëm të ri për një botë më të mirë”.

“Prandaj ndjehemi të nderuar që ia japim çmimin poetik “G. Jovine- Gjuha e shpirtit”, poetit Visar Zhiti”, u shpreh Pegograro.

Është interesante se si bashkë me poezinë juria ka vlerësuar dhe punën e tanishme të Visar Zhitit, duke e parë atë si ambasador të vendit të tij në Vatikan.

Zhiti tregoi se kishte pasur raste të vlerësohej me çmime në vendin e tij, në vende të tjera përreth, në Ballkan, në Itali, etj, por ishte e para herë që merrte një çmim brenda në një kishë dhe sipas tij poezia është dhe një lloj lutjeje dhe lutja është dhe poezi.

“Valsi i lumturisë”, shkrimtari Ylljet Aliçka boton librin në Itali

Shkrimtari Ylljet Aliçka, autor i disa librave të suksesshëm të botuar në gjuhën shqipe dhe në gjuhë të ndryshme të botës ka botuar në italisht romanin ‘’Valsi i Lumturisë’’. Në Itali libri vjen me titullin ‘’IL Sogno italiano’’ i botuar nga shtëpia botuese ‘’Rubbettin’’. Ngjarja e romanit “Valsi i Lumturisë” fokuson marrëdhëniet historike e diplomatike të Shqipërisë me shtetin fqinj dhe gjatë procesit të krijimtarisë hyn në rrjedhat e një analize shumë komplekse sociale dhe filozofike.

Shkrimtari Ylljet Aliçkaj më herët është shprehur se titulli i romanit është marrë nga një këngë e këngëtarit të shquar italian Fabricio de Andre.

Romani është mbështetur mbi një ngjarje të vërtetë dhe persona realë, por në roman i takon artistikisht vetëm si personazhe. Në dhjetor të 1985-s, gjashtë anëtarët e familjes Popa hynë ilegalisht në ambasadën italiane. Rasti i tyre bëhet çështje ndërkombëtare për Shqipërinë e vogël e të izoluar. Familja Popa, një familje e thjeshtë nga Durrësi hyn tinëzisht (duke u hequr si turistë) në ambasadën italiane dhe aty kërkon menjëherë strehim politik. Shteti totalitar shqiptar pëson një tronditje të madhe nga ky gjest në atë kohë. I quan shtetasit e vet “kriminelë”. Një gjë të tillë, kush kishte guxuar ta bënte më parë ishte pushkatuar. Ky libër është fitues i çmimit kombëtar të letërsisë dhënë nga Ministria e Kulturës në vitin 2013 dhe ka përfaqësuar Shqipërinë në çmimin ‘’Ballkanika 2014’’.