| Adolf Hitler | |
 | |
| Führer | |
| 2 Gusht 1934 – 30 Prill 1945 | |
| Paraardhësi: | Paul Von Hindenburg (si persident) |
| Pasardhësi: | Karl Dönitz (si president) |
| Kancelari i Germanisë | |
| 40 Janar 1933 – 30 Prill1945 | |
| Paraardhësi: | Kurt von Schleicher |
| Pasardhësi: | Joseph Goebbels |
| Kryetar i Partisë Naziste | |
| 20 Qershor 1921 – 30 Prill 1945 | |
| Të dhënat personale | |
| Lindi më: | 20 Prill,1889 |
| Lindi në: | Braunau am in,Perandoria Austro-Hungareze |
| Vdiq më: | 30 Prill,1945 |
| Vdiq në: | Berlini, Gjermania |
| Profesioni: | Politikan,Ushtarake |
| Partia politike: | Partia Naziste |
| Bashkëshortja | Eva Braun |
 | |
Adolf Hitler (Branau, Austri, 1889-Berlin 1945) ishte një shtetas gjerman. Lindur në Austri dhe ushtar gjatë Luftës së Parë Botërore, Hitleri bëhet lideri i partisë naziste në 1921. Pas një puçi të dështuar (1923), ai ekspozoi doktrinën nacional-socialiste në Mein Kampf dhe e vuri pak e nga pak në zbatim pas ardhjes së tij në pushtet në 1933. Ai e transformoi Gjermaninë në një shtet totalitar ku ai u shpall udhëheqës (Führer) dhe politika e tij e jashtme çoi në Luftën e dytë botërore, luftë totale e shquar nga dominimi gjerman në Europë dhe gjenocidi ndaj hebrenjve.
Pas studimeve mediokre dhe ngeljes në arte, Hitleri përfshihet në mjediset pangjermanike dhe antisemite në Vienë. Thellësisht i ndikuar nga lufta, humbja në 1918 dhe situata para-revolucionare që rezultoi në Gjermani, ai hyri në 1920 në partinë naziste (NSDAP), në të cilën ai mori së shpejti drejtimin.
Hitleri e bëri partinë një makinë lufte kundër Republikës së Vajmarit. Tentativa e tij për puç në Mynih e çoi në burg ku ai shkroi Mein Kampf, një udhërrëfim veprimesh më shumë sesa traktat i një doktrine. Ai shfaq një urrejtje të thellë për hebrenjtë, duke i mbajtur të përgjegjshëm për të gjitha të këqijat e Gjermanisë, aspirata për hegjemoni kontinentale nga vendi i tij, madje botërore dhe një lavdërim për dhunën dhe parimin e liderit (Führerprinzip). Këtë centralizëm, ai e zbaton fillimisht në partinë e tij, nga ku u përjashtuan të gjitha tendencat kundërshtuese deri në eliminim fizik të kundërshtarëve të tij (Nata e thikave të gjata, 1934).
Fillimisht e frenuar nga begatia e vendit në vitet 1920, partia naziste përfiton më vonë nga kriza e 1929. Hitleri kultivon dyanshmërinë për të tërhequr mbështetës nga të gjitha grupet shoqërore: të papunë, punëtorë, mikroborgjezë, mësuesë, kapitalistë. Në 30 janar 1933, ai bëhet kancelar i Rajhut dhe, në 2 gusht 1934, president. Midis këtyre dy datave, ai zhduku çdo formë kundërshtimi, mori masat e para antisemite dhe dubloi institucionet e republikës me organe dhe agjentë nazistë.
Adolf Hitler, Vrau me shum se 20 milion Hebrenj.
Midis 1934 dhe 1939, Hitleri transformoi Gjermaninë në një shtet totalitar ku asgjë nuk i shmangej kontrollit të Führerit apo përfaqësuesve të tij. Regjimi korri suksese shoqërore (zhdukja e papunësisë, industrializimi me anë të armatimit) dhe të jashtme (shfaqja e forcës në Rin, Austri,Çekosllovaki) që shpjegojnë popullaritetin e tij, por që provokuan reagimin e vontë të fuqive perëndimore dhe fillimin e Luftës së Dytë Botërore.
Nga 1939 deri në 1941, Hitleri u bë mjeshtër i pjesës më të madhe të Europës dhe organizoi një sistem kontinental themeluar mbi shërbimin ndaj Rajhut të madh gjerman dhe vënien në punë të gjenocidit ndaj hebrenjve të Europës. Por, hyrja në luftë e Bashkimit Sovjetik, më vonë e Shteteve të Bashkuara në 1941, përmbysën vazhdimisht situatën. Hitleri, sa vjen e më shumë i goditur nga realiteti, nuk mundi të ndalojë pushtimin e Gjermanisë nga Aleatët dhe vret veten në 30 prill 1945.
Fillimet e Hitlerit
Fëmijëria dhe rinia (1889-1907)
Hitleri nuk ishte gjerman; ky djalë doganieri ishte austriak, i lindur më 20 prill 1889 në Braunau, qytezë në kufirin austriako-gjerman. Ai i bëri studimit në Austrinë e Sipërme, në veçanti në Linz dhe frekuentoi kolegjin modern (Staatsrealschule) deri në 1905. Ai nuk punonte shumë, siç thoshte dhe vetë: “Mësoja atë që më pëlqente; sabotoja plotësisht atë që nuk më dukej me rëndësi ose që nuk më interesonte.»
Babai i tij, me të cilin nuk kishte marrëdhënie të mira, vdiq që në 1903, por e la familjen me të ardhura mjaft të përshtatshme, gjë që mohon çdo dokument që tregon se Hitleri jetonte në një gjëndje të keqe. Edhe kur jeton në një strehë për burra, duket qartë se kjo bëhet për të shmangur shërbimin në ushtrinë e Habsburgëve, të cilët sundojnë në Austro-Hungari. Hitleri bën atëherë një jetë të qetë, duke frekuentuar teatrot, duke zbuluar muzikën e Vagnerit dhe duke i përkushtuar shumë orë përpunimit të projekteve arkitekturore të fandaksura. Ai humbet në 1907 nënën e tij, të cilën e adhuronte.
Vitet e formimit (1908-1914)
Vitet në Vienë (1908-1913)
Hitleri u zhvendos në Vienë në 1908 për të hyrë në shkollën e Arteve Pamore, ku nuk u pranua. Ai u refuzua po ashtu nga shkolla e arkitekturës, por qëndrimi i tij në kryeqytetin e Perandorisë austro-hungareze ndikoi thellësisht tek ai. Ai jetonte me shitjen e pikturave të tij me ngjyra uji.
Rritur me ndjenjën e antisemitizmit nga mësuesit e tij në Linz, ai ndikohet edhe më shumë, gjatë kësaj periudhe, nga lëvizja shoqërore-kristiane austriake, frymëzuar nga Karl Lueger (1844-1910) dhe nga partia e Georg von Schönerer (1842-1921), ekstremisht antisemite. Ai lexonte me kënaqësi Zhorzh Sorelin, Niçen, Shopenhauerin dhe pamfletet raciste të Adolf Lanz. Urrejtja e tij kundër hebrenjve, social-demokratëve, sindikatave, parlamentit dhe Habsburgëve rritet. Shumë shpejt, ai mendon se ka gjetur një lidhje mes marksizmit, social-demokracisë, parlamentarizmit dhe judaizmit. Ai u impresionua gjithashtu nga strukturat e kishës katolike, që do të frymëzonin më vonë organizimin e partisë së tij.
Në atë botë kozmopolite që ishte Viena në vitet përpara luftës – ku banonin gjermanë, çekë, polakë, hungarezë, kroatë dhe italianë – u zhvillua tek ai një ndjenjë pangjermanizmi mjaft e lartë. Hitleri sulmote ashpër sistemin e Habsburgëve, që sipas tij kishte dënuar me vdekje gjermanizmin me “10 milionë qenie njerëzore”. Që nga ky moment, ai zgjedh Gjermaninë, ku do të vendoset në maj 1913. Sado i shkurtër të ketë qenë, qëndrimi në Vjenë ndikoi thellësisht te Hitleri, ku ai krijoi idenë e një kombi të madh gjerman.
Qëndrimi në Mynih (1913-1914)
Gjatë një viti e gjysmë, Hitleri jetoi në Mynih, kryeqytet i Bavarisë (atëherë pjesë e Perandorisë gjermane), ku lexonte shumë vepra të larmishme, në një mënyrë shpeshherë sipërfaqësore, pa mendim kritik, i gatshëm të pranonte çdo ide që i bashkëngjitej atyre që ai i kishte të vetat.
Hitleri ushtar (1914-1920)
Lufta (1914-1918)
Në gusht 1914, ai futet, edhe pse austriak, në ushtrinë bavareze, ndërkohë që, disa muaj më përpara, ishte deklaruar i paaftë për shërbim për shkak të rezistencës dhe kokëfortësisë së tij. Që nga tetori 1914, ai qëndron në frontin perëndimor, ku shfaqi trimëri dhe fitoi shumë citime. Dy herë i plagosur, ai dekorohet megjithatë me kryqin e hekurt të klasit të parë, diçka shumë e rrallë për një tetar të thjeshtë, gradë që nuk e kishte kaluar pasi eprorët e tij mendonin se ai nuk i kishte cilësitë për të qenë lider. I plagosur keqaz në sy nga gazrat, ai dërgohet në Pomerani, ku ai mëson për fundin e luftës dhe përRepublikën e Vajmarit (9 nëntor 1918).
Një vit pritje (1918-1919)
Hitleri ridërgohet në Mynih, ku mendohet se ai u përpoq të anëtarësohet me komunistët. Sado e vërtetë që të jetë kjo, ai me shumë mundësi ka mbajtur shiritin e kuq në krah dhe ka qenë në kontakt deri në 1919 me trupat e këshillave të punëtorëve dhe ushtarëve, ku disa donin që të zgjeronin revolucionin bolshevik në Bavari, madje në tërë Gjermaninë. Por, që me hyrjen e turpave të ligjshme në Mynih, atij i vihet për detyrë për të kërkuar, nga një komision ushtarak, mbi veprimet revolucionare dhe më pas dërgohet në një kurs formimi civil antibolshevik. Ai bëhet Bildungsoffizier, komisar politik i një regjimenti bavarez dhe qëndron në Reichswehr (ushtria gjermane) deri më 1 prill 1920.
Hyrja në partinë punëtore gjermane (1919-1920)
Hitleri i bashkohet në 1919 një partie punëtore gjermane (Deutsche Arbeiterpartei), themeluar nga një punëtor i Mynihut, Anton Dreksler, i cili ia ndryshoi emrin në 1920 në “partia nacional-socialiste e punëtorëve gjermanë” (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP), shkurtuar në partia “naziste”. Në të futet edhe një inxhinier, Gotfrid Feder – teoricieni i parë i partisë – dhe kapiteni Ernst Röhm, drejtuesi në të ardhme i SA. Shumë shpejt, Hitleri hyn në komitetin drejtues të lëvizjes dhe më pas merr drejtimin (1921).
Hitleri lider i partisë naziste (1921-1933)[
Fillimet e partisë nacional-socialiste
Nga kjo NSDAP, që, në 1919, numëronte 60 anëtarë, Hitleri bëri një parti të vetën, ku gazeta e saj, Voelkischer Beobachter, shpërndante 20 000 kopje; në fillim javore, kjo gazetë u bë ditore duke filluar nga 1923-shi. Në të njëjtin vit, partia naziste dominonte të gjitha grupimet e tjera ekstremiste, duke grumbulluar 55 000 militantë. Që prej atëherë, jeta e Hitlerit lidhet pashmangshmërisht me atë të partisë së tij. Bashkë me gjeneralin Ludendorf, ish-tetari bëhet një nga dy figurat më të mëdha të së djathtës ekstreme të Mynihut dhe reputacioni i tij fillon të zgjerohet përtej Bavarisë.
Që nga 1921, Hitleri krijoi një urdhër shërbimi që do të bëheshin seksionet e sulmit, SA (Sturmabteilung) dhe shoqëron në partinë e tij njerëz që do të merrnin së shpejti përgjegjësi të rëndësishme: Hermann Goering, Rudolf Hess, Otto dhe Gregor Strasser, Alfred Rozenberg, Vilhelm Frik, Roehm dhe në fund Ludendorf. Dy tendenca shfaqen mjaft shpejt: njëra rreth vëllezërve Strasser që është qartësisht socialiste, armiqësore ndaj kapitalit të madh dhe që ka dëshirë të shndërrojë thellësisht ekonominë gjermane; Alfred Rozenberg, përkundrazi, që do të jetë ideatori i partisë naziste, ishte mbështetës i luftës kundër bolshevizmit.
Puçi i Mynihut dhe burgosja (1923-1924)
Në 8 dhe 9 nëntor 1923, Hitleri tenton një grusht shteti në Mynih, që dështon plotësisht: 16 nazistë vriten nga policia e Mynihut. Vetë ai arrestohet dhe dënohet me 5 vjet burgim; ai nuk qëndron veçse 9 muaj (1923-1924) në burgun e Landsbergut, ku ai shkruan Mein Kampf (Lufta ime), një prezantim i ngatërruar i ideve dhe programit të tij, që del në publik në 1925 dhe 1926. (Ai do të jepte një formulim më të strukturuar në atë që quhet “Libri i Dytë”, i shkruar në 1928, por asnjëherë i publikuar gjatë jetës së tij.)
Riorganizimi i partisë nga Hitleri (1924-1929)
Rimarrja në dorë (1924-1926)
Që kur doli nga burgu, Hitleri riorganizoi partinë e tij, duke i dhënë një karakter më pak revolucionar dhe filloi të rriste ndikimin e tij në elektoratin e Gjermanisë së Veriut. Ai bën marrëveshje me industrialistët dhe kritikon antiklerikalizmin dhe tendecat paganiste të partisë. Në 1926, ai emëron Goebbelsin – një i ri intelektual, dinamik dhe mik i vjetër i Strasserave – Gauleiter (lider qarku) në Berlin; në këtë mënyrë ai forcoi ndikimin në Gjermani të Veriut. Gjatë takimit në Bamberg, më 14 shkurt 1926, Hitleri arrin që të rivendosë autoritetin e tij. Duke përdorur karizmën e tij, ai afirmohet si e vetmja figurë e aftë për të siguruar mbijetesën dhe kohezionin e një lëvizjeje me shumë tendenca. Duke filluar nga kjo datë përpunohet miti i Fyhrerit, i “Udhërrëfyesit”, bazuar mbi një ritual të sofistikuar, përdorimin e përshëndetjes hitleriane dhe zbatimin e parimit të liderit (Führerprinzip), që konsiston në një respekt absolut të hierarkisë.
Riorganizimi total i partisë dhe strukturave ndihmëse (1926-1929)
Hitleri formon shumë shoqata, të gjitha rreth partisë. Trupat e shokut SS (Schutzstaffel) u krijuan në 1925; Rinia hitleriane (Hitlerjugend) e ndjek pak më vonë, ashtu si edhe Shoqatat nacional-socialiste të studentëve, mësuesve, femrave, etj. Në të njëjtën kohë, ai i jep partisë një strukturë tepër të centralizuar, ku liderët lokalë – përfshirë Gauleiter-ët – emëroheshin drejtpërdrejt prej tij. Megjithë këtë konsolidim të brendshëm, NSDAP pëson nga stabilizimi ekonomik dhe shoqëror i republikës së Vajmarit që prej 1924. Pavarësisht 100 000 anëtarëve të saj dhe organizimit të fortë burokratik, partia naziste nuk merr veç 2,6 % të votave dhe 12 mandate deputetësh në zgjedhjet legjislative të 1928.
Ngritja e partisë naziste
Por zhvillimi i krizës ekonomike dhe talenti organizator i Hitlerit së shpejti i dhanë partisë të gjitha mundësitë. Vota protestuese, si shkak i dëshpërimit të një populli të përballur me një papunësi të lartë, shkon në anën e Hitlerit; ai mobilizoi opinionin publik mbi temën po aq të mjegullt, sa ekzaltuese, të “komunitetit të popullit” (Volksgemeinschaft). Që nga 1929, ajo progreson mjaft shpejt.
Në 1930, partia numëron 6 400 000 votuesë dhe 107 deputetë; në korrik 1932, 13 750 000 votuesë dhe 107 deputetë; në nëntor 1932, 11 750 000 votuesë dhe 196 deputetë. Në zgjedhjet presidenciale të marsit 1932, Hitleri e çon marshallinHindenburg në balotazh.
NSDAP bëhet partia e parë në Gjermani falë demagogjisë, dhunës së saj por edhe propagandës së saj, që gjen një akord të gjerë me opinionin publik. Në 1933, kur mori pushtetin, partia naziste kishte tashmë mbi një milion anëtarë, të rekrutuar nga klasa e mesme, por edhe nga klasa punëtore.
Idetë e Hitlerit
Ajo që është më interesante tek Hitleri gjatë gjithë kësaj periudhe, është demagogjia e tij dhe në të njëjtën kohë sensi i tij për veprim politik. Gjithë kjo shfaqej qartë duke lexuar veprën e tij themelore, Mein Kampf, kombinim autobiografik dhe politik në të cilën ai përkufizoi nacional-socializmin.
Programi i 1920
Teoria ishte shfaqur për herë të parë në shkurt 1920, në mënyrë të shkurtuar, në programin njëzetë e pesë pikësh të partisë punëtore gjermane, frymëzuar nga shoqëria e Tules, organizatë klandestine e Urdhrit gjermanik e themeluar në 1912 nga bavarezi Rudolf von Sebotendorf. Programi ishte shkruar në pjesën më të madhe nga Gotfrid Feder, me bashkëpunimin e Ditrih Ekart dhe Alfred Rozenberg. Roli i Federit qe pa dyshim thelbësor, aq sa në këtë kohë ai dukej të ishte një teoricien i vërtetë politik. Ishte ai që krijoi këtë formulim që pati një jehonë kaq të madhe: “Lufta kundër skllavërisë kapitaliste.” Në të njëjtën kohë, frymëzuar nga Hitleri dhe nga shoqëria e Tules, programi i partisë naziste pati që në fillim një karakter të pastër antisemit.
Temat e Mein Kampf
Doktrina e Hitlerit nuk është realisht origjinale: ideja e një Rajhu të madh gjerman ishte marrë nga pangjermanikët; ajo e superioritetit të racës gjermane vjen nga konti Xhozef Artur de Gobino, nga Hjuston Stjuart Çamberlejn dhe nga Niçe; apologjia për luftën dhe dhunën dhe kulti i forcës gjendeshin tashmë tek Ernst Moritz Arndt dhe Hegel. Por idetë e Hitlerit u shquan nga karakteri i tij pasionant, që vinte nga temperamenti i tij personal po aq sa nga kriza që goditi Gjermaninë pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore. Hitleri i markoi hebrenjtë si përgjegjës të humbjes: meqë raca e tyre ishte e papastër, ata donin të njollosnin etninë ariane dhe të përparonin ideologji të dëmshme: marksizmin, internacionalizmin, individualizmin dhe liberalizmin. Duhej të hiqeshin qafe hebrenjtë nga Rajhu, i cili duhej rigjeneruar me gjak arian; gjermanët do të udhëhiqeshin nga Führerprinzip. Për të mos lejuar zbatimin e klauzolave të Traktatit të Versajës, Gjermania do të formonte një “hapësirë jetësore” (Lebensraum).
Një propagandë më shumë sesa një doktrinë
Në fakt, ideologjia e Hitlerit dhe e partisë naziste është e paqëndrueshme: i gjithë Mein Kampf dominohet nga ideja e propagandës. Duhet të impresionosh të tjerët, dhe kjo ishte arsyeja themelore për vendosjen e Hitlerit në Berghof, “foleja e shqiponjës”, sipër Obersalzbergut, pranë Berchtesgarden dhe për ndërtimin e pallateve kolosale hitleriane. Në planin e ideve, duhet menduar më e ulta e mundshme me sa më pak skrupuj të jetë e mundur. Mein Kampf nuk është një traktat ideologjik: është një guidë aksioni. Dhe Hitleri do të shërbehej nga sensi i tij i propagandës, nga diskursi politik shpeshherë histerik deri tek vënia në skenë. Ai do të ndihmohej ndjeshëm nga bashkëpunëtorët e tij, si Goebbels dhe Albert Speer.
Hitleri, mikoborgjez për vete, përdori frikën e këtyre për t’u proletarizuar. Ai u premtoi pushtetin dhe për shkak të kësaj ata e ndoqën. Megjithatë, edhe pse i nisur nga formulat utopike kundër fitimit dhe monopolit për të joshur borgjezinë e vogël, ai u mbështet mjaft shpejt tek klasat drejtuese. Sa vinte dhe partia bëhej më e madhe, kur shanset e saj për të ardhur në pushtet u saktësuan, aq më pak programi i saj u bë social.
Hitleri në krye të Rajhut III
Vendosja e diktaturës (1933-1934)
Hitleri arriti në postin e kancelarit falë sensit të tij politk, aftësisë së tij për t’i përdorur njerëzit, cinizmit dhe bllofit të tij. Ata që e thërritën ishin të bindur se mund ta kontrollonin, por e panë, mjaft shpejt, se u kundërta do të ndodhte.
Ngjitja ligjore e Hitlerit në pushtet (1933)
Megjithë sukseset e marra gjatë zgjedhjeve të 1930 dhe 1932, shumica absolute ishte larg të qenit në duart e nazistëve. Por konservatorët që qeverisnin pa shumicë parlamentare ishin po gjithashtu në një qorrsokak. Atyre u mungonte mbështetja popullore e domosdoshme për të vendosur regjimin autoritar që ata dëshironin. Kjo ishte arsyeja pse mjaft drejtuesë konservatorë, si manjati i shtypit Alfred Hugenberg, u bashkuan me idenë e mbrojtur nga Franz von Papen, një prej miqve të ngushtë të presidentit Hindenburg, për marrjen pjesë të Hitlerit në qeveri: objektivi i von Papen ishte ta “lidhte” Hitlerin në një kabinet me dominancë konservatore, duke rikuperuar kështu edhe forcën mobilizuese të partisë së tij.
Në 30 janar 1933, Hindenburgu vendos, pas shumë hezitimesh – ai e trajton Hitlerin si “tetar bohem” –, që ta emërojë këtë të fundit kancelar të Rajhut, në krye të një qeverie që përfshinte vetëm dy nazistë, Herman Goering dhe Vilhelm Frik.
Nënshtrimi i Gjermanisë
Më 4 shkurt 1933, nën pretekstin e luftës kundër “kërcënimit komunist”, nazistët i marrin presidentit të vjetër Hindenburg shpalljen e një urdhri që autorizonte shtetin të ndalonte të gjitha protestat dhe publikimet që kërcënonin sigurinë e tij. Në Prusi, policia, e drejtuar nga Goering, shumëfishoi arrestimet, që prekën fillimisht komunistët dhe pastruan administratën nga elementët e saj demokratikë. Mjaft shpejt, shumë SS dhe SA po angazhoheshin si “policë ndihmës”.
Djegia e Rajshtagut (Parlamenti), në 27 shkurt, çon në publikimin nga presidenti i Rajhut të një urdhri “Për mbrojtjen e popullit dhe shtetit”, që vendosi gjendjen e emergjencës dhe i dha të tëra fuqitë qeverisë së Hitlerit.
Eliminimi i kundërshtarëve
Shtypja u sistematizua dhe godiste tani e tutje social-demokratët dhe të gjithë gjermanët armiqësorë ndaj nazizmit; shumë persona u vranë në kampet e para të përqendrimit, të hapura për të internuar atje kundërshtarët e shumtë. Ndalimi i partisë komuniste, mbështetja nga konservatorët dhe nga, megjithëse më hezitues, partia katolike e qendrës e lejuan Hitlerin që të merrte në Rajshtag, më 23 mars 1933, votën për një “ligj autorizimi” (Ermächtigungsgesetz), që i siguronte atij pushtet të plotë për katër vite dhe ligjëronte diktaturën. Në 2 maj, sindikatat u detyruan të shpërbëheshin, ndjekur gjatë javëve në vazhdim nga të gjitha partitë politike jo-naziste. Në 14 korrik, NSDAP u deklarua partia e vetme.
Hitleri, me një përzierje të pseudo-legalizmit dhe dhunës politike, shtriu pushtetin e tij, duke goditur plotësisht entuziazmin që kishte ngjallur arritja e tij në kancelari, ashtu si edhe të gjithë kundërshtarët. Më 30 qershor 1934, gjatë Natës së thikave të gjata, ai heq qafe Ernst Roehm dhe liderët më kokëçarës të SA, ndërkohë që i beson Goering eliminimin e gjeneralit Kurt von Schleicher dhe kundërshtarit nazist “nga e majta” Gregor Strasser.
Hitleri Fyhrer i Rajhut
Hitleri mori kështu njohjen nga ushtria që e ndihmoi të bëhej pa vështirësi president i Rajhut, duke pasuar marshallin Hindenburg, pas vdekjes së këtij më 2 gusht 1934. Në 19 gusht, mbi 89 % e zgjedhësve gjermanë ratifikuan fuqitë e reja të Reichsführer. Një vit e gjysmë më vonë, Hitleri kishte arritur të vendoste një pushtet të plotë, pa e ndarë me asnjërin, ku kundërshtarët politike ose ishin vrarë, ose ishin internuar në kampe.
Shteti totalitar
Megjithëse totalitar, pushteti i ri nazist shfaqet shpejt të ketë një funksionim kaotik, duke mos mbajtur disiplinë në kabinetin ministerial: Hitleri merr pjesë sa herë e më pak në një qeveri në të cilën takimi i fundit qe në 1938. Të braktisur më vete, ministrat i panë prerogativat e tyre të zvogëlohen e të kufizohen konsiderueshëm. Për t’i anashkaluar, Hitleri krijoi institucione të veçanta, të ngarkuar me misione specifike, por të pajisur me fuqi shumë të larta, të cilat ua beson ndihmësve më besnikë.
Policia dhe në mënyrë më të përgjithshme shërbimet e sigurimit i dalin plotësisht jashtë kontrollit ministrit të brendshëm; ato janë në duart e Hajnrih Himler, lideri i SS, i cili ndërtoi një shtet të vërtetë brenda shtetit. I ngarkuar me vënien në punë të një plani katër vjeçar që duhet ta lejonte ekonominë t’i përshtatej luftës, Hermann Goering fillon të fusë duart në kompetencat e ministrit të ekonomisë.
Hitleri dhe rrethi i tij direkt, zemra e pushtetit real
Përfundimisht, në sistemin nazist, gjithçka varej nga vullneti i Fyhrerit, i cili rrallë herë merrte iniciativën e vendimit, duke u kënaqur me disa pika jo të kthjellta që më pas “interpretoheshin” dhe prezantoheshin në formën e projekteve përpara diktatorit, i cili binte dakord ose e refuzonte atë. Kjo praktikë u teorizua nga juristi Karl Shmit. Vetëm dinjitarët e rrethit direkt të Hitlerit mbanin në këtë mënyrë një pushtet real në një sistem që ishte një nga format më të arritura të shtetit-parti totalitar.
Sukseset e regjimit (1933-1939)[redakto | redakto tekstin burimor]
Në hapësirën e gjashtë vjetëve, nga 1933 në 1939, regjimi fitoi një popullaritet të madh, falë uljes së papunësisë dhe suksesit në politikën e jashtme.
Konsensusi i brendshëm[redakto | redakto tekstin burimor]
Në 1939, konsensusi i realizuar nga regjimi në popullatë është i padiskutueshëm. Ai shpjegohet nga përshtypja e shumicës në rikthimin, pas krizës, e njëfarë sigurie dhe, në të njëjtën kohë, për çështjet e biznesit, një begati të vërtetë, nxitur nga politika e armatimit të plotë e vënë në punë nga Goering. Fshatarësia ishte e kënaqur nga rritja e çmimeve bujqësore dhe nga lehtësimi i borxheve të tyre. Zhdukja pothuajse totale e papunësisë çoi në mbështetjen nga punëtorët të zgjatjes së ditës së punës, uljes së pagave dhe zhdukjes së lirive sindikale. Klasa e mesme, sa vjen e më shumë e proletarizuar, që kishte qenë mbështetësi kryesor i ngritjes së nazizmit, u bë një nga viktimat kryesore të tij – por viktimë pasive – përveç atyre që bënë karrierë në organizatat e shumta të partisë, ku dalloheshin nga fanatizmi i tyre.
Opozita, e reduktuar totalisht, pati fatin e mërgimit të anëtarëve të partive të vjetra politike ose anëtarëve të kishës katolike apo protestante, të shokuar nga neo-paganizmi i nazistëve dhe persekutimi i hebrenjve, por që nuk u ndoqën shumë nga hierarkia e tyre.
Tipari parësor i regjimit ishte politika ekspansioniste, që lajkatonte krenarinë gjermane, e plagosur nga humbja e 1918.
Goditjet në politikën e jashtme
Pa ndalur së përsërituri qëllimet e tij paqësore, diktatori kombinoi mjaft mirë koncesionet e qarta me përdorimin e guximshëm të forcës.
Me anë të bllofit, Hitleri triumfoi ndaj francezëve, duke dekretuar në 1935 rivendosjen e shërbimit të detyruar ushtarak dhe duke rimilitarizuar bregun e majtë të lumit Rin. Po kështu me bllof, në 1938 dhe 1939, ai iu vu politikës së anoncuar në Mein Kampf. Që nga 1925, Hitleri kishte thënë se duhej ndërtuar një bërthamë gjermane me 80 deri 100 milionë banorë që do të zinin të tërë këto territore, të cilat në cilindo moment, kishin qenë gjermane. Ai këmbëngulte që atëherë për detyrën e çpopullimit për të ndaluar riprodhimin e racave inferiore të sllavëve dhe hebrenjve.
Hitleri përpiqej të pushtonte Austrinë që prej korrikut 1934, duke ia lënë në dorë partizanëve të tij të vrisnin kancelarin Dollfuss. Në shkurt 1938, ai i shfaqi politikën e tij bashkëpunëtorëve të tij: ai sapo kishte vendosur marrëdhënie më të ngushta me Italinë fashiste, që për të ishte një model që i kishte kaluar koha. Ai bënte gati pushtimin e Austrisë në mars 1938 (Anschluss). Në shtator 1938, duke përdorur frikën për luftë dhe për komunizëm të perëndimorëve, duke luajtur me britanikun Nevil Çamberlejn dhe francezin Eduar Daladie në Bad Godesberg dhe në Berchtesgaden, ai pregatit pushtimin e Sudeteve, që e merr në marrëveshjen e Mynihut (30 shtator).
Që atëherë, kur mori në shkurt 1938 komandën supreme të forcave të armatosura, e gjithë përpjekja e tij shkon drejt luftës. Në mars 1939, Çekosllovakia pushon së ekzistuari, me pjesën çeke që u bë protektorat gjerman. Me Krizën e Danzigut gjatë verës 1939, dukej megjithatë se Franca dhe Britania e Madhe nuk ishin të gatshme të lëshonin pe. Mussolini dhe Goering u përpoqën, kotësisht, të moderonin Hitlerin. I fortësuar nga pakti i mos-sulmimit i firmosur mes Gjermanisë dhe Bashkimit Sovjetik në 23 gusht 1939, diktatori urdhëroi pushtimin e Polonisë në 1 shtator. Ishte fillimi i Luftës së Dytë Botërore.
Hitleri në Luftën e Dytë Botërore
A ishte Hitleri apo jo një lider lufte? Padyshim, qe ai që imponoi ushtrinë me armaturë me tanke si modelin e ushtrisë gjermane; qe ai që vendosi të përdorë luftën rrufe (Blitzkrieg) në mënyrë sistematike. Nga gjithë kjo, Hitleri përfitoi dhe sukset kundër Polonisë, më pas kundër Francës dhe në Ballkan i dhanë atij ndjesinë e të qenit i pamposhtshëm dhe e çuan në gabime që u shfaqën kur ai sulmoi Rusinë në 1941.
Mendjemprehtë dhe i guximshëm në ofensivë, Hitleri nuk arriti dot të gjente një strategji mbrojtëse, sidomos në frontin rus. Humbjet (Stalingrad, shkurt 1943 ; Afrikë e Veriut, maj 1943) patën pasoja të mëdha në karakterin e tij dhe ai hoqi dorë nga çdo shfaqje publike, duke dëshpëruar Goebbels, mbi të cilin ra tërë barra e të mbajturit popullor regjimin . Sa vjen e më shumë i heshtur, Fyhreri nuk del nga kjo heshtje përveçse për t’i bërtitur rrethit të tij ide delirante mbi riorganizimin e Europës dhe ai e kalon shumicën e kohës i përkulur përpara hartave të mëdha; ata që i kishte afër mund ta vinin re menjëherë plakjen e tij të përshpejtuar, si shkak i mbipunës dhe abuzimit me ilaçet.
Pavarësisht të gjithave, pushteti i Hitlerit qëndroi i pasfiduar deri në ditët e fundit të luftës. Autoritarizmi i tij u theksua edhe më shumë pas atentatit kundër tij (20 korrik 1944). Megjithë humbjeve, Hitleri besonte akoma në fitore me anë të armëve sekrete (V1, V2). Ai mbikqyri ofensivën e fundit gjermane në Ardenë (dhjetor 1944-janar 1945). Më pas, duke e parë se Gjermania naziste ishte mundur, ai iu rikthye strehës së bunkerit në kancelari ku vrau veten me një shkrepje revolveri më 30 prill 1945, ndërkohë që trupat sovjetike po merrnin në zotërim Berlinin.
