Zëdhënësja e EULEX-it Donika Berisha Rizaj tregon se si do të funksionojë misioni pas 14 qershorit 2018

Donika Berisha Rizaj

Zëdhënësja e Eulex-it, Donika Berisha Rizaj ka deklaruar  se mandati aktual Misionit Evropian për Sundimin e Ligjit do të zgjatë deri me 14 qershor 2018.

“Sa i përket misionit te EULEX-it, Mandati aktual zgjatë deri më 14 qershor 2018. Për periudhën pas qershorit 2018, formati i saktë dhe numri i punonjësve të EULEX-it janë në procedurë të shqyrtimit dhe varen nga vendimi i shteteve anëtare”, tha Zëdhënësja e Eulex-it, Donika Berisha Rizaj .

Për më tepër, ajo ka shtuar se në sistemin gjyqësor të Kosovës pas datës 14 qershor 2018 nuk do të ketë gjyqtarë dhe prokurorë të EULEX-it,në sistemin gjyqësor të Kosovës.

“Ekskluzive: Ja pse armiqtë duan ta shkatërrojnë këtë këngë (+81)”

Një grup artistësh, që për momentin mbeten anonim kanë lanësuar një këngë të zhanrit rock.

“Ekskluzive: Ja pse armiqtë duan ta shkatërrojnë këtë këngë (+81)”, e kanë quajtur projektin e tyre, që zgjat fiks 3 minuta e 4 sekonda.

Në një artikull satirik me të cilin është lanësuar kënga thuhet se “fillimisht ajo ka qenë 12 minuta e gjatë, por 9 minuta të saj u zhdukën në mënyrë misterioze”.

I atribuohet revistës inekzistente “Revista Perdja”, është cituar njëri nga artistët pjesëmarrës në projekt.

“Unë mendoj se kjo vepër përdor një koncept metafizik audio-viziv, që ruan një konsekuencë stilistike. Aty interpretohet si duhet fjala ‘flutur’, që gjendet andejpari si fjalë kyçe, teksa fluturon nëpër një mosprani koherente njerëzore, duke i hapur rrugë unike tingullit të kitarës, muzikës, zërit e mbi të gjitha lajmit”, ka thënë për revistën artisti dhe kritiku Tonin Berisha, që jeton dhe vepron në Belgjikë.

Ndërkaq, për historianin dhe analistin politik Bashkim Ibrahimi, “ka qenë momenti i duhur që kjo këngë ta përhapë të vërtetën që armiqtë janë munduar ta fshehin”, thuhet më tej në artikullin nga “Revista Perdja”.

Në videoklip, që vetë-cilësohet si më i miri ndonjëherë janë shkruar tituj bombastik portalesh.

Për të mos humbur kohë më shumë: A e dini se cili lajm po e çmend Serbinë? Cilat fjalë rrisin inteligjencën e shqiptarëve? Pse armiqtë duan ta shkatërrojnë këtë këngë dhe pse nuk do ta besoni këtë që do ta lexoni?

Për këto dhe shumë të tjera, bëhuni pjesë e së vërtetës dhe dëgjojeni e shikojeni këtë vepër të rrallë audio-vizive të bazuar në ngjarje të vërtetë.

NË KOSOVË NUK KA LIRI SHTYPI DERISA KA GAZETË TË MBYLLUR E TË DËBUAR KUNDËRLIGJSHËM E PADREJTËSISHT NGA AUTORITETET

Pak histori

Rilindja për herë të parë ka dalë më 12 shkurt 1945 në Prizren dhe është gazeta e parë në gjuhën shqipe në ish Jugosllavi. Gazeta shtypet në Shtypshkronjën Shtetërore në Prizren nga numri 1 deri në 60-të. Numri 61 i gazetës faqoset dhe shtypet në Prishtinë në Shtypshkronjën Krahinore të Frontit Popullor.

Në fillim ishte e përjavshme vetëm me katër faqe deri më 27 qershor 1948, fillon të dale dy here në javë, të dielave dhe të enjteve. Pastaj, nga nëntori i vitit 1958 nis të dalë gazetë e përditshme (nuk dilte vetëm të premteve).

Nga viti 1964 del çdo ditë standard në 20 faqe, ndërsa të shtunave dhe gjatë festave 24-32 faqe.

Me 5 shtator 1990, nga pushtetit serb u ndalua botimi i saj, ndërsa pas hyrjes së forcave të NATO-s, më 12 qershor 1999 ajo del përsëri, por këtë here me faqe të shtuara dhe një pjesë e tyre me ngjyra.

Gazeta “Rilindja” ishte padyshim gazeta më e shitur në trojet shqiptare. Tirazhi maksimal ka mbrri gjatë festave të Vitit të Ri, deri në 234.000 ekzemplarë.

Gazeta "Rilindja" ka pushuar së botuari që nga viti 2009.

******

Në Kosovë nuk ka liri shtypi derisa ka gazetë të mbyllur e të dëbuar kundërligjshëm e padrejtësisht nga autoritetet.

Me dëbimin dhe mbylljen detyrimisht të Rilindjes është bërë shkelja më e rëndë dhe e pashembullt e të drejtës dhe lirisë së shtypit në gjithë botën demokratike, dhe çuditërisht kjo ka ndodhur në Kosovën me administrim ndërkombëtar dhe me institucionet e veta.

Në 21 shkurt 2002 gazeta tradicionale e historike e Kosovs Rilindja u dëbua kundërligjshëm dhe dhunëshëm nga Pallati i saj nga administrata e UNMIK dhe detyrimisht u mbyll.

Qeveria e Kosovës në mbledhjen e 15 shkurtit 2005 mori vendim për ndërprerjen e punimeve që po zhvilloheshin – anulimin e kontratës për renovim të Pallatit të Rilindjes të uzurpuar, “për shkak të paqartësive juridike në lidhje me pronësinë dhe menaxhimin e objektit”, ndërsa për ta shndërruar në ndërtesë qeveritare i rifilloi në 7 nëntor 2008 duke siguruar për zgjidhjen e ligjshme që do bëhet edhe për gazetën Rilindja edhe për punëtorët e saj, por që ende nuk u bë.

Gazeta Rilindja, kronikë e zhvillimeve historike të Kosovës, edhe pas dëbimit doli me rreth 40 numra protestues të jashtëzakonshëm të kohëpaskohëshëm me punën e gazetarëve e punonjësve tjerë të saj nëpër shtëpa si në kohën e luftës. Pasi doli me botime speciale edhe për ngjarjen historike të shpalljes së pavarësisë në 17 shkurt 2008 dhe për njohjet ndërkombëtare që pasuan, ka përmbyllë daljet e kohëpaskohëshme në 30 dhjetor 2008 me paralajmërimin në ballinë: “Duke besuar në sundimin e ligjit në shtetin e Kosovës presim që nga numri i ardhshëm Rilindja të dalë përditë”.

Zgjidhja për Rilindjen, që ka statusin e ndërmarrjes shoqërore, pritet e kërkohet nga Agjencia Kosovare e Privatizimit. Për privatizimin e gazetës tradicionale të Kosovës, pa u ndërlidhur me objektin e saj të shpronësuar, që tash është ndërtesë qeveritare, është edhe shembulli i gazetave në rajon dhe në botë, që kishin statusin si të Rilindjes, e që janë privatizuar dhe kanë vazhduar të dalin.

Në arsyetimin e kërkesës për privatizim theksohet edhe se emri dhe tradita e gazetës Rilindja është një vlerë shumë e madhe, e krijuar gjatë mëse shtatë dekadave, është pasuri me vlerë më të madhe se e çdo pallati.

“Dhe, ai që do ta blejë gazetën Rilindja dhe natyrisht do e nxjerrë këtë të përditshme historike dhe tradicionale të Kosovës do jetë pronar i një pasurie të madhe mediale kombëtare, do të jetë trashëgimtar i ligjshëm i firmës-emrit, traditës. Rilindja ishte, është dhe mbetet edhe si një shenjë identiteti”, theksohet në kërkesën drejtuar Agjencisë Kosovare të Privatizimit në 12 shkurt 2014.

Ndërmarrja Shoqërore Gazeta Rilindja pas dëbimit ka bërë tre padi në gjykatë, ndërsa në vitin 2017, kur ka hyrë në procesin e likuidimi, punëtorët e saj kanë bërë kërkesa për kompensime në Agjencinë Kosovare të Privatizimit, e cila i ka mbështetur në vazhdimësi për të drejtat e tyre të ligjëshme, si dhe në Dhomën e Posaçme të Gjykatës Supreme të Kosovës.

Gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja ka nisë të dalë në Prizren para 73 vitesh, në 12 shkurt 1945, në frymën e Konferencës së Bujanit e me angazhimin e intelektualëve më të shquar të asaj kohe, me shkronja plumbi që u sollën me arka nga Tirana.

DRITAN HABIPAJ – POETI QË MË FRYMËZON ME PERLAT E TIJ

Zekerija Idrizi

I nderuar Dritan Habipaj, ti e din që unë nuk shkruaj poezi, por ama e dua shumë këtë art më të bukurin letrar. Vërtet e dua. Për çdo ditë shoqërohem me poezitë, duke shijuar ato kuptimet dhe misteret e tyre, mistiken, ezoteriken… Shijoj thellësisht ato simbolet, metaforat, më saktë, shijoj atë ajkën hyjnore që ngjizet kaq magjikshëm në çdo fjalë e varg . Pra shijoj atë muzën e poetit/poetes, që origjinën e ka nga gurrat e mistershme të përtejbotës. Së këndejmi dhe ajo më tërheq , më fascinon, madje dhe ëmbël më provokon, duke më dhuruar frymëzimet më sublime në krijimtarinë time… Pra, jam një fans fanatik, një “rob” i devotshëm i poezisë, madje edhe i artit mistik dhe i muzikës spirituale në veçanti…
Pikërisht kështu ndjehem për çdo herë kur lexoj edhe poezitë nga opusi yt letrar vjershëror. Më kanë pëlqyer të gjitha që unë kam lexuar, veçanërisht ca prej tyre, që për mendimin dhe shijen time janë perla, janë margaritarë të rrallë letrarë … Dhe këtë unë ta them sinqerisht. Nuk të bëj qejf. Nuk është në natyrën time të mikloj njerëzit. Unë, thjeshtë, nuk jam as kritik letrar. Unë, në fakt, vetëm ndjeki me fanatizëm dëshirat dhe kërkesat e botës sime spirituale, të imagjinatës dhe botës sime artistike dhe krijuese njëkohësisht. Para së gjithash e mbi të gjitha, pavarësisht cilësisë dhe vëllimit të krijimtarisë sime modeste, unë kam afshin e leximit. Po, po, afshin e leximit, për të kaluar kështu në pozitën e një lexuesi të tërëjetshëm. Pyes tani retorikisht: a ka në këtë botë relative ndjenjë më të ëmbël se sa të qëndrosh përhershëm në pozitën e një lexuesi të apasionuar të librave, të letërsisë, duke shijuar ëmbëlsisht artin më magjik të tyre. Po këtë vlerë, e kam vënë re te postimet tua, e ke dhe ti, teksa të shoh jo rrallë herë të jesh i shoqëruar me libra e autorë nga më të ndryshmit vendorë e ndërkombëtarë.
Në saje të asaj çfarë kam lexuar, më së shumti më ka pëlqyer fakti që ti kurrë nuk je dorëzuar, pavarësisht përplasjes me sfidat gjithëfarëshe të jetës, nga të cilat askush nga ne nuk është imun, e as mund të jetë ndonjëherë. Dhe thua me plot shpirt në një varg:

“U rrita si një fëmijë me plot ëndrra
Shumë herë kam shpëtuar dhe botën.
Të tjera herë edhe kam dështuar,
Por prap jam ringritur si një ushtar i përbetuar!”

Madje-madje, ti nuk je udhëhequr kurrë, as dje e as sot, në jetë tënden krijimtare nga pretendime meskine dhe egocentrike për të fituar nam, emër o dekoratë për “krijesat” tua letrare, dhe ti e ke shprehur qartazi këtë disa herë në vargjet tua. Natyrshmëria, modestia dhe një shpirt e karakter i çeliktë e universal janë virtyte imanente të një personaliteti të fuqishëm njerëzor, i cili, pa mëdyshje, lë gjurmë në histori…
Ti e din që unë jam një teolog profesionalisht, por që gjithnjë në jetë timen jam përpjekur, mandej përpiqem edhe sot e kësaj dite, që të vë në shërbim të së mirës sonë të përgjthshme gjitha vlerat sakrale religjioze, jo vetëm në planin kombëtar por edhe në atë gjithënjerëzor planetarisht. Mirëpo, unë jam koshient në faktin që s’di për të satën herë në histori, si dje ashtu edhe sot, kanë ditur të devijojnë rrugën sublime këto vlera fetare, të bastardohen e fabrikohen, për t’u vënë në shërbime djallëzore, deri dhe kriminale e terroriste. Domethënë jam një shërbetor varfanjak, skajshëm mistik, që mëton të vë një tullë në godinën e madhe të jetës. Dhe ti thua në një varg me shumë të drejtë:

“Sepse kësaj toke,
Nuk iu deshën
Hoxhallarë e priftërinjë
Që shesin flamur e shesin mëmëdhenë
Por ç’ishin këta mizorë
Që uratat na i blenë?

Në vazhdën e kësaj, unë kapa dhe mesazhin tjetër shumë të fuqishëm dhe këshillëdhënës njëherësh te vargu yt:

“E dini çfarë mendoj unë?
Juve që keni lindur për poezi,
Më mirë mos u merrni me politikë,
Se dhe vet muza do t’ju mbaj mëri!
Shkruani, o poetë e poetesha!
Është e vetmja gjë ngushëlluese për ju.
Bëni dhe tregime, proza, e vjersha
Këtë natë me yje, bëhuni dhe blu!”

Mandej unë kam shijuar mirë dhe pothuaj të gjitha ato perlat tua poetike që himnizojnë dashurinë, atë dashurinë platonike, idilike. Do kisha veçuar veçanërisht poezitë vijuese, që për mua ishin perla të rralla: “Vegim”, “Det brenda një oqeani”, “Nuk dua të dashuroj përsëri”, “Eja sonte”, “Nëse vjen”, “Ndjenjat e mia”, “Shndërrim kujtimesh”, “Poetes, “A harrohesh ti” (këtë titull unë e nxorra nga vargjet), sidomos ajo me titull “Ti Kleopatra ime”, që do ta lexoj dhe tani për ta shijuar më mirë:

“Ti Kleopatra ime
Mbretëreshë e krejt qenies time
Duhej që gjarpëri mos të të helmonte
Pa pirë eliksirin e përjetësisë.
Ti u fike si një qiri
Ndërsa unë vuajta humbjen tënde
Gjersa u varrosa përsëgjalli
Si një i pavdekshëm për të të ardhur pranë”
(shkas-Mumja- Ane Riche)

Po kështu dhe ajo tjetra përplot këshilla shpirti për thurjen me plot sens të një vargu me titull “Kur shkruan”. Poezi kjo mjaft instruktive.
Akoma më bukur e ke shpërfaqur ndjenjën e dashurisë te poezia “I pa gjumë”, ku në fund thoni:

“..të fle, si foshja e sapo lindur
Ngjizur në emër të dashuris’…
Por, unë dua të jem i lumtur
Pa dashuri, s’dua të vdes”

Mandej atë poezinë tënde perlë me titull “Ok, por kthehu sërish!”, e kam shijuar tamam thellë sikur dikur kur lexoja perlat dashurore pa limit të Omar Khajamit. Vërtet po, nuk të bëj qejfin. Mandej ajo prozëza yte poetike “Forcë e pashtershme malli” m’ka mahnitur fare me metaforat që ngërthen në vete.
“Kjo poezi është në fakt një pikturë e vizatuar me fjalë!”, konstatoi bukur mikja jonë poete Evisa Haderi Mele për perlën tënde poetike “Si mund?!” Po këtë ndjenjë pata dhe unë kur e lexova. Apo dhe ajo poezia tjetër ytja me titull “Me një ëndërr”, për të cilën u prononcua zonjë Tea Dika, duke thënë: “Kjo poezi është ndër poezitë tua më bukura! Vargje djaloshare që ti Dritan i ke thurur kaq bukur artistikisht, sikur t’i kishe shkruar mbi telat e një kitare…”
Por poezia që bëri të më rrëqethet mishtë e kurmit ishte ajo me titull “Vakti i një ëndërrimtari”, teksa ti në vargun e fundit konstaton:

“Hëngra më shumë bukë se djathë
Dhe u shtriva si di’kur isha fëmijë
Gjumi ishte ëmbëlsira ime
Teksa me ëndërrat më shuante
Të madhen uri!”

Por ama, dorën në zemër, i nderuar Dritan, duke qenë se unë çuditërisht më shumë preferoj “tragjiken”, më së shumti kam ndaluar në meditim te ato poezitë tua perla në të cilat ti, siç thua dhe vet në një varg, “ke prikturuar mijëra dhimbjet e jetës” . Thënë të drejtën, ato poezi i kam lexuar disa herë, meqë më kanë ekzaltuar skajshëm emocionalisht, shpirtërisht.
Ah, të mos harroj, ngase tani m’u kujtua, të të bëj me dije që ai tregimi yt me titull “Malli i prindit”, të cilin ia kishe kushtuar babait tënd, më ka rrënqethur aq shumë sa dhe lotët s’munda t’i përmbaj. Ja, do t’a lexoj dhe tani. Jo vetëm këtë, por do t’i rilexoj dhe gjitha të tjerat, në mënyrë që t’i shijoj akoma më mirë. Por ama më duhet fillimisht të të përgëzoj për daljen në dritë botimi të vëllimit tënd poetik me titull “FATE TË KRYQËZUARA”. Ndrittë ky libër ndër shekuj e breza! T’u shtofshin perlat, shkrimet e botimet, i nderuar mik imi nga Zhepova e Përmetit të Shqipërisë, Dritan HABIPAJ!
Dhe diçka për fund. Dua të të vë në dijeni faktin që mbresat e mia rreth krijimtarisë tënde letrare do zënë vend të veçantë në opusin tim krijues… Respekt, miku im!

CA VARGJE-POEZI TË DRITAN HABIBAJT

“… Unë nuk shkruaj për të bërë emër,
As për t’u bërë i pasur…
Unë shkruaj ndjenjën time në mijra shpirtëra,
të cileve u dhuroj kohen time, vargjet e mia…
Ndaj merrini ato si një ngushëllim shpirti,
Jo si të më ketë ikur jeta nga qejfi,
sepse unë e dua jetën.

DITË E BUKUR PËR TË VDEKUR

Të shtëna u dëgjuan në lagjen time
Dikush u vra, e dikush mori hak.
Një familje ndoshta mbeti jetime
U vra një i ri, dhe jo një i moshuar plak!
.
Terror ndjen kudo që shkel
Qytetit tim plot me vrasës e drogaxhinj.
Gjithçka më duket bardh e zi
Si një vend i qelbur me gjarpërinj.
.
Do doja larg të isha nga këtu
Të mos dëgjoja të shtëna askund.
Do doja që gjithçka të ishte si qielli blu
Ku retë e zeza të bugosur ta mbajnë nuk mund!
.
Në këto të shtëna, vriten dhe të pafaj
Që ndodhen në kohën dhe vendin e gabuar.
Ku mortja vjen me vello dhe ikën me vaj
Ç’ditë e bukur për të vdekur, “i dashuruar” (me jetën)

MEMORIA IME
.
Më pëlqen fakti që flet me mua
Pa më pyetur se kush jam.
Ku ti flet veç për ndjenjat e tua
Pa vrarë mendjen, nëse kohë kam!
.
Ty s’të shkon në mendje kurrë
Se kush apo sa vjeç mund të jem unë;
Por ndonjëherë shpirti ka nevojë të flasë
E orët të zgjasin e të zgjasin sa më shumë.
.
E di që një femër ka shumë për të thënë,
Ndaj rri e degjoj si shkëmbi valën.
Për çudi vehten ndjeva të vetmuar mbrëmë,
Kujtimet e bisedës tonë nuk ndalen.
.
Ah, sikur të mos kisha këtë sëmundje
E bisedat tona kurrë të mos i harroja.
Do isha i lumtur të korrigjoja gabimet
Që me bënë të harroj dhe femrën që doja.
.
Në jetën tonë kujtimet janë thesare,
Ku shpesh ne i groposim në harresë;
Më pas i kërkojmë si florinjtë ndër varre,
Duke u lutur veç për pak shpresë.
.
Dije e dashur, nesër do të t’kem harruar;
E do të pyes: -kush je ti?!
Por sonte ti shprehëm ç’ke për t’më treguar,
Sepse nesër pa ty në mendje, do jem unë ai!

SA E SA HERË?
.
Sa e sa fletë u grisën ashtu,
Të shkruara e të vëna në zarfe.
Të coptuara mbi tryezën e bërë me dru,
Të lyer me penel piktori në bojkafe!
.
Sa e sa ndjenja u thërrmuan aty,
Asnjëra nuk mundi të largohej paq.
Jo nuk mundi zemra të të ndalte ty,
Ajo veç të deshi, jo më shumë se aq!
.
Sa të tjera letra do shkruaj për ty?
Dhe sa herë do mpreh lapsin e mjerë?
Unë mbetem një bulëz loti e ngrirë në sy,
Që s’do mund të tretem ndonjëherë.
******

Ajo është mirë, brenda meje.
Unë s’jam mirë, asgjëkund.
Ajo rrëzoi muret, e kësaj kështjelle,
Unë s’jam mirë, se s’jam askund.
******
Kush iku, bashkë me perëndim,
S’do të kujtohet si kujtim i bukur,
Se atje perëndoi dhe shpirti i’m,
Ai shpirt, që s’u kthye kurrë pas,
Dhe pse i jam përgjëruar’e lutur.
*****
Asgjë nuk ka më rëndësi, ti, ti s’je më.
Edhe sikur të vish tani, ti, ti jo s’je më.
Edhe sikur të më zgjosh, ti, jo s’je më.
Asgjë nuk ka më rëndësi,
unë, unë s’jam, s’je as ti.

KUR TË VDES
.
Kur vitet të më lodhin,
Si barrë me dru ngarkuar,
Këmbët t’më palosin,
Rrëzë udhës së pa’mbaruar.
.
Natie’ne baltë, i larosur,
I dorëzuar për Perëndinë
Akoma, fryma pa m’u sosur,
Do’të kujtoj, t’shtrenjtë fëmijërinë.
.
Do’të këndoj, një këngë vajtimi,
Sepse sorrat do t’më hanë,
Do’të bëhem kujtim, si Naimi,
Që sot, ç’do njeri n’mënd’e mbanë.
.
Në’me gje’çi të patretur,
Natije’në më ngrefshi lapidarë,
Ndoshta verës do’te jem i etur,
Shpirti do t’më digjet zjarrë.

PËR ÇAJUPIN DY VARGJE SHKROVA
.
Në udhët e Kajros, u gjende i vetëm.
Detin ëndërroje, t’kaloje në këmbë.
Të shkoje në vendlindje, ku nise jetën.
Ashtu trup plagosur, me shpirt q’dhembe.
.
Ëndërroje për malet e Çajupit,
Për lulet që dikur këpusje me mall.
Të pije ujë tek burimi rrëzë fushës,
Në burimin që s’shteronte as n’behar.
.
Dhe pse larg malli të treti,
Ti je këtu në ç’do cep të Shqipërisë.
Sot kujtuam përvjetorin e një mbreti,
Si relike e patriotizmit edhe letërsisë.
.
Ndaj dhe unë, dy vargje shkrova për ty,
Se jam rritur në tënden Zagorie.
ku gjurmët e tua mbetën përgjithnji,
Shumë vite u dergja ndënë tënden hije.
…………..cajupi…………………
Ne ate çajup te bukur,
Ku mban era trendeline.
Ti me vije si nje flutur,
me flisje per dashurine.
.
Aty ku kullot bagetija,
Ku ti vargje per t’o shkrove.
Per ate vend te treti largesia,
Dhe mallin kurre s’e mohove.
.

Te kerkosh nga jeta, paqen, siç kerkoj une..
Eshte shume e veshtire..
Ketu paqja vjen me capa konesh te uritura.
Ku zvarritet pranë fukarait”dhe pse ai e ushqen me mjerim”.
.
PAKËZ PAQE KËRKOJ
.
Neper disa sokaqe te perbaltur
Bredh per nje deriçke hapur.
Te kalosh naten poshte nje catie,
Dhe nese ne toke brinje-vrare do flije.
.
Te ngrohesh ne nje zjarr te ndezur me enderra,
Te ushqehesh me disa therrime ne derrase,
Te lexosh neper mure “parrulla te uritura”,
E poshte tyre, trupa-skelete te pamase.
.
Te degjosh frymen e paqte te koteles barkplote,
Si vjen perkedheli te kerkon me bishtin e saj.
Te gezohesh me paqen e kafsheve liriplote,
E te shkruash faqet me lote “mekatar i pafaj”.
.
Ku je paqja ime feminore?
Perse banon neper streheza fshehur?
Perse i ke braktisur sofrat mbreterore?
Vall, mos armiku”urrejtja” ty te ka dehur?!

SI MUND?!
.
Do doja t’a pikturoja poezine time
Ate qe shpreh ndjenjen e vertete per ty!
Ate qe me shfaqet neper vegime
Ku neteve zgjas duart ne terr, e ti s’je aty!
.
Do doja ta pikturoja me ngjyra te kuqe dhe gri,
Madje, do t’i hidhja dhe pak pluhur harrese.
Por… e dashur, si mund te pikturohet nje poezi,
Pa prekur kurre nje penel, mbremjeve te qeta me gjurme vese?!!
.
Si mund te te pikturoj ty e kaluara ime,
Ne çdo varg, strofe, apo kapitull?
Me beso, eshte me e lehte te pikturoj perendime,
Sesa te pikturoj nje poezi me mijra dhimbje pa ditur!

Dritan Habipaj
Përmet, SHQIPËRI

GRUAJA E SPIUNIT

Vullnet Mato 

Ai ishte nga ata njerëz, që mund të duronte me shumë kënaqësi ta kalonte të gjithë natën në ndonjë bodrum të errët, i dërrmuar nga uria e të ftohtit, mes minjve dhe çdo lloj kafshe neveritëse, vetëm e vetëm që në mëngjes të raportonte në Degën e Sigurimit ca fjalë armiqësore.
Bejkul Sakrami ishte prototipi më i përsosur i njeriut të poshtër. Poshtërsia lexohej shkoqur edhe në fizionominë e tij të mprehtë, si ajo e dhelpërit në përgjim. Edhe në ngjyrën e fytyrës së tij, që i ngjante atij dheut të hirtë të bokërimave. Edhe në sytë e tij tepër të bardhë e të ftohtë, që u ngjanin syve të gjarprit të shkëmbinjve. Madje edhe hunda e tij kurrizore, me një ind kockor gati të tejdukshëm nën lëkurë dhe me dy flegra që i dridheshin pas çdo frymëmarrjeje, e bënte më të plotë leximin antipatik të portretit të tij. Mbase edhe vet Bejkul Sakrami ishte i vetëdijshëm për atë zymti që shprehte pamja e tij. Përderisa prirej aq shpesh nga bëmat e këqija e tundohej nga poshtërsitë. Thua se donte të hakmerrej me njerëzit fytyrëpaqe, për atë damkë që kishte vënë natyra në fytyrën e tij.
Kam dëgjuar shpesh të thuhet, se ekziston një lidhje e ngushtë ngjashmërie midis pamjes së jashtme të njeriut dhe shpirtit të tij. Këtë përqasje s’kam dashur ta besoj, veçse te ky person i jashtëzakonshëm, që shquhej nga mania e tij për të bërë fëlliqësira ndaj njerëzve të zakonshëm. Te pamja e të cilit, krijuesi i mistershëm kishte gdhendur të gjithë plasticitetin e përçudnuar të shpirtit, duke u bërë kësisoj i shëmtuar në të gjitha kuptimet.
Dhe më e keqja, ai nuk pendohej kurrë për bëmat e tij të mbrapshta, të kryera me mjetet e veta të preferuara, cinizmin, shpifjen, intrigën. Madje as fjalët dhe vështrimet përbuzëse të shokëve të punës nuk arrinin ta frenonin sadopak. Ai mjaftohej vetëm duke mos u folur më tej me gojë.
Ndonëse kisha dëgjuar për karakterin e tij të mbrapshtë, me Bejkulin u njoha nga afër krejt rastësisht. Në një nga ato diskutimet skenike pas provës gjenerale, që organizonte në atë kohë instruktori i komitetit të partisë për ideologjinë me punonjësit e kulturës dhe krijuesit e artit. Ku biseda sillej rreth realizimit ideoartistik të shfaqjes që do të jepej të nesërmen. Bejkuli u ngrit vrikthi nga mesi i sallës, ku ishim mbledhur. Me flegrat e hundës që i dridheshin dhe me vështrimin e shqetësuar, të tendosur përballë skenës tha:
– Pa shikoni hijen e kazmës e të pushkës, që bie prapa, në perden e bardhë të fondalit! Ajo krijon figurën e një zezaku të lidhur me litar. Ky është një gabim jo i vogël ideologjik që i ka shpëtuar skenografit. Një gabim që ka të bëjë me përbuzjen raciste ndaj proletarëve me ngjyrë… Ne duhet të jemi më vigjilentë! – pas kësaj sytë e tij shkreptinë një dritë të verdhë, të ethshme dhe iu rrëqethën tërë dejet e fytyrës.
Kuptohet, vetëm masa djallëzore e trurit të Bejkul Sakramit, që shkrepte vetëtima të zeza brënda kafkës së tij, mund të sajonte një fantazi të tillë ideologjike, për të goditur skenografin e pafajshëm e për të lartësuar mprehtësinë e vet kritike. Pas fjalëve të tij pasoi një heshtje e zymtë, gjatë së cilës të gjithë shikonin të çmeritur herë nga skena dhe herë nga instruktori i rreptë. Mua m’u drodh tërë shtati nga neveria. Diçka m’u përdrodh përbrënda stomakut. Atëherë, sikur të më kishte djegur një spec atje ku s’thuhet, brofa papritmas në këmbë. Dhe me një thirrje të beftë iu luta punëtorit të ndizte dritat e skenës. Pas pak gjithçka u ndriçua dhe hija e dyshimit të tij u davarit menjëherë.
-Ja ku u zgjidh edhe zezaku! -thirra me mllef dhe e shigjetova kritizerin absurd drejt e në ata sytë e tij të akullt.
Shpërthyen të qeshura qesëndisëse dhe sikur u zgjidhën nga litari i padukshëm të gjithë ata që gjendeshin në atë diskutim.
Kur dolëm nga salla, djaloshi skenograf më shtrëngoi dorën fort dhe u shpreh buzagaz:
-Vetëm një bir kurve mund të bëhet kur të duash edhe kritik i arteve figurative!
Në vijim të bisedës i thashë atij, se të gjitha energjitë keqbërëse të këtij njeriu ishin si të mbyllura në një shishe magjike. Mjaftonte vetëm rasti, që ai t’i hiqte tapën, për të dalë andej djalli i zi i shpirtit të tij. Ky mendim i pëlqeu mjaft skenografit, i cili, duke gjetur në atë krahasim shfrimin e pezmit të vet, tha:
-Më kënaqe aq, sa ma nxore menjëherë gozhdën e tij!
Por ndërhyrja ime, sado krejt e rastit dhe për të ndriçuar të vërtetën, e goditi keqas vanitetin e atij njeriu dhe më kushtoi tepër shtrenjtë. Si fillim Bejkul Sakrami më hidhte vetëm ca vështrime agresive me bishtat e syve të shpëlarë e të mrrolur nga urrejtja e fshehtë. Gjeste këto që nuk më frikësonin aspak, sepse rrekesha gjithmonë të isha i rregullt në gjithçka. Mirëpo ndodh, që në interes të keqbërësit, rasti punon me martel minatori, për të shkërmoqur qëndrimin shkëmbor të njeriut të drejtë. Pak ditë më vonë, pesëmbëdhjetë vjersha të mia, të dërguara në jurinë e konkursit të rrethit, ku bënte pjesë edhe Bejkuli, u dorëzuan prej tij në Degën e Punëve të Brendshme. Kësisoj, Sigurimi do të kishte mundësi të vlerësonte në to, jo vetëm zbulimin e “aluzioneve ideologjike” që kishte gjetur kritiku vigjilent, për fjalët aq të pafajshme si lule, flutur, qengj, por edhe të më jepte “çmimin” e vet të tmerrshëm. Siç ua kishte dhënë pak kohë më parë dy poetëve të rinj, të cilët u dënuan me pushkatim për poezi armiqësore. Pasuan diskutime pa fund, debate në disa tubime krijuesish dhe zyra “kompetentësh” trumykur, vijuan net stresante pa gjumë dhe ditë terrori psikologjik. Më kishte pushtuar një ndjenjë e errët frike, të cilën mundohesha ta zhdukja nga mendja, por më kot, sepse ajo më ishte ngjitur në ndërgjegje si nepërkë. E gjithë kjo katrahurë idioteske e frikshme e plot ankth zgjati derisa u sqaruan metaforat e krahasimet e mia një për një. Por për njërën nga vjershat, u bëra problem deri në organet botuese. Pra, i humburi isha unë. Bejkuli fitoi triumfin e përgëzimit.
Mirëpo ashtu siç thotë vargu i një kënge popullore “Kam lënë zotin të marrë hak.”, u tërhoqa në shpellën time, shtrëngova rropullitë mirë me rrip, përmblodha rradaken e hallakatur në zgavrën e saj dhe lashë gjykatësin suprem të merret me atë njeri.
Ai zuzar me gjakun e infektuar nga pasioni për ligësi, vijoi më tej veprën e vet të paskrupullt. Spiunoi, doli dëshmitar në gjyq kundër një këngëtari të dëgjuar, që u dënua për ndikime të huaja dhe bëri mjaft pisllëqe të tjera të kësaj natyre, të cilave nuk u nxirret fundi duke i numëruar.Tekefundit u mësuam me mendimin, se me Bejkulin e pandreqshëm ndodhnin gjithmonë rrengje të tilla, intriga, shpifje, spiunime e sjellje të ulta. Mbasi ai ashtu ishte prerë dhe asgjë në botë s’do të mund ta ndryshonte destinacionin e tij drejt keqbërjes fundore. Por, gjithësesi, atë çka ndodhi atëherë me gruan e tij s’kam për ta harruar sa të jem gjallë. Ishte vet zoti, që, nëpërmjet shpirtit të një gruaje, mori hakun e të gjithëve ndaj Bejkul Sakramit të poshtër.
Asokohe ai ishte baba i dy kolopuçëve të pashëm dhe burrë i një mësuesje me bukuri të rrallë. Këto ishin tepër të mjafta për të qënë, jo vetëm njeri i lumtur, por edhe familjar i qetë e i kredhur në andrallat e këndëshme të çerdhes së vet bashkëshortore. Por nëse është ashtu siç thotë Bibla, që njeriu është gatuar nga balta e shndërruar në mish, atëherë zoti në nxitim e sipër, ose kishte harruar, ose e kishte lënë enkas Bejkul Sakramin një qenie prej bataku. Dhe ashtu si te personazhet e Hygoit, ku bashkëjetojnë tipa të kundërt, kishte ndodhur edhe në bashkëjetesën reale të këtij rasti, ku baltovina flinte në një shtrat të butë me një perri.
Alketa ishte një femër elegante me shtat të lartë e të hijshëm, që të tërhiqte vëmendjen. Flokët ngjyrë ari të dallgëzuar, sytë qiellor dhe çdo gjë tjetër femërore tek ajo, përbënin një pasuri të lakmuar nga të gjithë ata që hidhnin vështrimin në fytyrën dhe trupin e saj. Fliste me një ton gazmor e të përzemërt. Kishte një të qeshur të paperënduar mbi buzë, që i çelte herë pas here, siç çelin gonxhet e zambakut pas shiut të verës. Ky krahasim merr vlerë më tej, po të kihet parasysh, se lulet e buzagazit të saj, çelnin gjithmonë pas breshërimave të poshtërsive të Bejkulit. Edhe mbas dy lindjeve të afërta, ajo femër dukej sikur qe rinuar ca më tepër. Ata që nuk e njihnin, e merrnin fare natyrshëm për vajzë bukuroshe.
Më duhet të pohoj këtu për sinqeritet, se i kisha hedhur kësaj gruaje ca vështrime ngultas, krejt të pavetëdijshme, si shprehje të admirimit tim për atë pamjen e saj aq të hirshme. Dhe ajo më ishte përgjigjur me florën e lulëzuar të buzëve të veta. Vetëm kaq. Sepse në të vërtetë, vështrimet e mia të pakontrolluara, më tepër se dëshirë dhe zili, ishin stepje habie për atë padrejtësi të madhe të fatit, që kishte bashkuar një djall skëterre me një ëngjëll parajse. Shpesh herë pyesja veten, si qe e mundur që Bejkuli aq i lig të flinte përnatë në të njëjtin shtrat me Alketën aq hirëplote. Madje, s’arrija të kuptoja, se si mund të bashkëjetonin aq pranë dhe në sinkron dy nocionet e kundërta estetike: E ulta neveritëse dhe E bukura mahnitëse? A thua ajo grua e zgjuar s’kishte arritur ende ta njihte shpirtligësinë e të shoqit?…
Por jo, s’kishte qenë thjesht ashtu. Njësoj si vërshimet e parreshtura të disa përrenjve të ndotur, që arrijnë me kohë të turbullojnë një lumë të madh e të kulluar, vërshimet e karakterit të përbaltur të të shoqit, kishin turbulluar pak nga pak edhe marrëdhëniet e tyre intime. Rritja e vazhdueshme e fluksit të opinioneve negative rretheqark, bënë që një ditë Alketa të vendosë përfundimisht për të ardhmen e martesës së saj. Me një qetësi ëngjëllore të admirueshme ajo u drejtua në dyert e gjykatës dhe e hoqi Bejkul Sakramin nga jeta e saj, siç mund të hiqet një veshje e njollosur, pa asnjë mundësi pastrimi. Madje sapo ajo mori në dorë dokumentin e shkurorëzimit, iku së bashku me dy fëmijët për të jetuar te prindërit e saj në qytetin e lindjes.
Një kohë të gjatë ndarja e tyre u përfol gjerësisht dhe të gjithë ata që i njihnin, binin në një emërues të përbashkët: “Sa mirë ia bëri!”.
Paskëtaj Bejkul Sakrami nxitonte hapat për t’u larguar nga njerëzit e njohur. Dhe dukej si një bishë e plagosur për vdekje, që kishte frikë mos i suleshin langonjtë pas shpine. Sytë iu zgavruan thellë, buzët iu tkurrën e iu thanë si dy copa sholle. Ai u bë nga fytyra dyll i verdhë dhe mori një çehre të sëmurë. Dukej si njeri i kalbur gjer në palcë. Dhe kjo s’qe thjesht një përfytyrim i atyre që e urrenin. Ndodhi që para syve të të gjithëve ai u shndërrua vërtetë në një kokë të vdekuri dhe ngjante me një maskë mortore, e cila endej rrugëve krejt vetëm.
Por edhe shfaqja herë pas here e kësaj kufome në qytetin e vogël krahinor nuk zgjati shumë. Qysh nga dita e ndarjes me gruan, me sa kuptohet, ai bluante ditë e natë për t’i gjetur një kundërpeshë opinionit të krijuar prej shuplakës së madhe që hëngri në jetë. Shpejt u muarr vesh, se Bejkul Sakrami ishte martuar në kryeqytet me një vejushë të operas. Ajo e tërhoqi në shtëpinë e saj dhe i rregulloi vendin e punës në arsim, diku në fshatrat e periferisë. Kështu pak nga pak edhe zhurma e ndarjes së tij me Alketën edhe buja e martesës në Tiranë zunë të shuhen e të harrohen bashkë me emrin shijekeq të Bejkul Sakramit.
Mirëpo prishja e një martese, ndonëse bëhet e ditur në kohë relativisht të shkurtër, shkaqet dhe misteret e saj vijojnë të zbulohen dalngadalë, si gurët që shkëputen pak nga pak prej mureve të një ngrehine të rrëzuar. Pas tre vjet martese me Bejkul Sakramin, vejushja e operas, e cila mezi priste një fëmijë, para se menopauza të shuante shkëndijat e fundit në shpuzin e pjellorisë së saj, kërkoi ndihmën e mjekut. Pas disa vizitave dhe analizave të përsëritura të të dy bashkëshortëve, doli se sperma e Bejkul Sakramit kishte lindur e vdekur.
-Si ka mundësi? -kishte pyetur Bejkuli i skandalizuar mjekun, -Unë kam lindur dy fëmijë me gruan e parë!
-Dy fëmijët i ka lindur gruaja, jo ti, -i qe përgjigjur shkurt specialisti i analizave të pagabueshme.
Bejkul Sakrami, i tërbuar prej këtij fakti, që e goditi më rëndë se gjylja e një obuzi, kërkoi vërtetim legalizimi nga komisioni mjekësor. Dhe e mori pa vonesë. Me një dokument të tillë, ai e hodhi menjëherë në gjyq Alketën e largët. Jo vetëm për ta poshtëruar publikisht, por edhe për ta shkarkuar veten nga detyrimi financiar i dy fëmijëve, e për të kërkuar rikthimin e pagesave mujore të tre vjetëve të shkuar.
Me një gjakftohtësi të habitshme, Alketa deklaroi në gjyq, se kishte qenë në një moshë vendimtare, kur gruaja pendohet që i ka qëndruar besnike një burri, të cilin ka filluar ta urrej për shkak të karakterit të tij të ulët. Ndonëse kishte pritur gjatë një fëmijë të ëndërruar, ish bashkëshorti i saj nuk kishte qënë në gjendje t’i përgjigjej. Por e kalonte të gjithë kohën duke vrarë mendjen për t’u ngritur kurthe njerëzve të pafajshëm. Në kushte të tilla, kur Alketa mendohej thellë për të zgjedhur, të bëhej nënë apo të mbetej beronjë, edhe pse e aftë si femër, ajo kishte gjetur mundësinë të kryente detyrën e amësisë, që i kërkohej nga ligjësitë natyrore me një person tjetër dy herë rradhazi. Këtë zgjidhje e kishte quajtur si më të arsyeshmen, për të mos u shkaktuar prindërve të sëmurë një tronditje të pamerituar me bujën e ndarjes. Duke e shtyrë kësisoj bashkëjetesën e saj me të shoqin, deri në atë pikë, sa ishte bërë e pamundur…
Thuhet, se gruaja ia mat burrit kokën me pe mëndafshi dhe ia vë festen tamam sipas kokës. Feste më të bukur e më fikse se kjo, që Alketa i kishte vënë Bejkul Sakramit të poshtër, zor se mund të gjëndej. Ajo e vuri eunukun e saj të urryer të mëkojë me lugë të vogël, të laget në prehër, të përkëdhelë e të rrisë dy fëmijë të ngjizur në mitrën e saj prej një mashkulli tjetër. Duke i ngulur atij në kokë dy brirë më të mëdhenj se të kaut për gjashtë vjet me radhë.
Shpesh herë, i habitur nga ai fund, zakonisht i palavdishëm, i dëshpëruar, apo i turpshëm, që i pret tipa të tillë si Bejkul Sakramin, kam shtruar pyetjen: Ç’është ajo dëshirë e egër, ajo ndjenjë mizore e këtyre njerëzve për të hyrë në jetën e të tjerëve me ligësi, për t’ua bërë jetesën të zezë e të padurueshme? Përse duhet të zhyten patjetër në llumin e gjirizit të poshtërsive, kur jeta e shkurtër ka aq shumë gjëra të bukura me të cilat mund të merret njeriu? Përse duhet të presësh stuhi urrejtjesh, duke krijuar humnera mes njerëzve, kur mund të vjelësh buzagaze mirënjohjesh dhe të sigurosh përkrahje miqësore në bashkegzistencën tënde njerëzore?
Bota e brëndëshme e njeriut është një univers aq i pasur e i mahnitshëm, sa edhe vet universi qiellor që na rrethon. Përse të mos gërmosh në vetitë e bukura e në cilësitë e mira të tjetrit, për ta bërë shok, mik, e bashkudhëtar të kësaj jete. Por duhet patjetër ta sulmosh atë me të gjitha bateritë e fshehta të arsenalit djallëzor, e ta bësh armikun e vetes. Dhe pas tij të shtosh armiq të tjerë, për t’u vetërrethuar një ditë nga një gardh i zi me gjëmba të helmët? Përse këta tipa duhet të provojnë fundin e hidhur, atë shpagim të pashmangshëm që i pret pas një vargu aventurash poshtërsie? A nuk mund të nxirret mësim nga fundi i turpshëm i dikujt tjetri të kësaj natyre, për të mos i hyrë gjithë asaj rruge të zezë? Përse vallë, përse? Nuk di, nuk di…
Të gjithë ne që u gërvishtëm në ndjenja e në shpirt nga ingranazhet e djallëzisë së Bejkul Sakramit, ishim tejet të kënaqur me hakmarrjen e heshtur, që i bëri zoti i shfaqur në trajtën e një gruaje atij keqbërësi të pandreqshëm. Dhe pas zhvleftësimit të tij, si njeri i kthyer në paçavure, morëm frymë me një dinjitet shembullor.
Madje edhe dënimi shporrës që i dha gruaja e dytë nuk na bëri aq përshtypje. Sepse dihet që inercia ndjek rrugën e nisur, duke të shtyrë deri në fundin e kahjes së vet. Por së fundi, kur ai ka shkuar 70 vjeç, u muarr vesh se e ka ndare edhe gruaja e trete dhe e katert, me te cilat provoi të lidhej në këtë jetë, ai njeri impotent edhe në shpirtin e tij…

GJUHA POETIKE

Xheladin Çitaku

“ Gjuha është më shumë se sistem i përcjelljes së mendimeve. Ajo është veshja e padukshme që na zbukuron shpirtin dhe të gjitha shprehjeve të saj u jep formë të paracaktuar. Kur shprehja ka rëndësi të jashtëzakonshme, ne e quajmë letërsi…” ( EDUARD SAPIR, “ Hyrje në studimin e ligjërimit”, cituar nga ANTON N. BERSISHA, “Çështje torike të letërsisë” ).

Letërsia si tërësi dhe poezia si veçanti e shprehjes letrare-artistike ndërtohet në bazën e kreativitetit shprehës të botës shpirtërore të autorit, duke përfillur “jashtëzakonshmërinë” e rëndësisë së shprehjes gjuhësore, si veçori specifike për gjuhën e poezisë. Tërësia e strukturimit gjuhësor të poetikës është faktori që shquan mënyrën e plasimit të ndjeshmërisë emocionale a sajimit imagjinar të autorit tek perceptuesi; është forma e komunikimit të poezisë me auditorin dhe me aktualitetin, të cilin mëton ta shprehë, duke shtruar kuptimësitë përmes vargut.
Gjuha poetike përfaqëson qenësinë kuptimore, format e përvijimit të kësaj qenësie, unitetin kontekstual poetik, plasimin e mesazhit të paracaktuar, krijimin e efektit emocional përjetues tek lexuesi. Në këtë kontekst, gjuha poetike ka rolin e veçantë edhe në përcaktimin e vlerësimit të përgjithshëm të poezisë apo një vepre të caktuar, si njësi organike e poetizuar, përcaktimin e nivelit të përjetimit estetik, në bazën e estetizimit shprehës që konfigurohet përmes kësaj gjuhe. Prandaj edhe shqyrtimi, vlerësimi dhe qëndrimi ndaj një krijimi poetik, ndaj një “prodhimi” shpirtëror, bëhet nga ajo që ravijëzohet shprehshmërisht, duke përfshirë këtu edhe kuptimësitë asumptive (supozuese), të cilat gjuha poetike i inkorporon brënda figuracionit stilistik, intonacionit të fjalës, përjetimit ndjenjor e estetik.
Aspektet dhe momentet që shpreh poezia kërkojnë sistemin shprehimor-gjuhësor ekuivalent me gjerësitë përfshirëse, të cilat tabloizojnë botën e brendshme, duke e transformuar atë në një transponim të paracaktuar strukturor dhe tekstual të kuptimeve figurative, të shkëputur nga shprehitë e zakonshme dhe kuptimet konkrete të realitetit. Në këtë kënd, gjuha poetike del si “veshje e padukshme që na zbukuron shpirtin…”
Përbërsit gjuhësor organizohen në sistemin e tërësishëm kuptimor, i cili shpreh subjektiven e autorit, refleksionin e tij, përjetimin, ndjeshmërinë, gjithnjë me fjalën e specifikuar nga këta përbërës, konformë shtjellimit të motivit, shtjellim që ka strukturim të veçantë gjuhësor. Arti i fjalës ndërvepron në krijimin poetik si strukturim i nderlikuar gërshetimesh të elementeve përcaktuese të poetikës.
Si e tillë, gjuha poetike është traseja, është infrastruktura me të cilën vijëzohet kreatura që buron nga brenësia ndjenjore, emocionale, nga sajesat e produktivitetit imagjinar, duke dhënë, kështu, një konturim të kapshëm artistik, të pikturuar shumëngjyrshëm, të kompozuar harmonishëm pikërisht nga forca shprehëse e fjalëve, nga relatat e krijuara në lidhjet dhe kombinatorikën e tyre në tekstualitetin dhe kuptimësitë poetike. Dimensioni i tillë (dimensioni gjuhësor) është dimensioni qenësor i shprehjes së gjerësisë dhe thellësisë në poezi…

LIBËR ENCIKOLPEDIK PËR OPOJËN NË ASPEKTIN FOLKLORIK

Gëzim Ajgeraj

Libri me titull “Opoja-aspekti folklorik” i përgaditur nga studiusi Bedri Halimi paraqet një të arritur e jo vetëm të re por edhe të veçantë në sferën e Kulturës të një regjioni siç është Opoja.
Brenda librit përfshihen materiale të shumta në aspektin e vështrimeve dhe studimeve, Lirikës popullore si dhe prozës popullore.
Libri ka 1064 faqe dhe është i paisur me aparaturë të nevojshme shkencore si indeksi i mledhësve, shënuesve e indekse emrash njerëzish e vendesh, fjalorthi i fjalëve të rralla e barbarizmave që përdoren në njësi folklorike të këtij libri. rezymenë në gjuhën shqipe e angleze etj, që padyshim ja shtojnë seriozitetin këtij libri monografik të rrallë.

Libri është konceptuar në tri pjesë. Ku secila pjesë mund të thuhet pa asnjë mëdyshje se paraqet një libër më vete.
Në pjesën e parë janë paraqitur 23 vështrime, studime të studiusve të ndryshëm për tema të folklorit të Opojës si nga Mr. Muharrem Qafleshi, Mitat Fejza, Dr. Yrjet Berisha, Xhemali Berisha, Dr. Nuhi Vinca, Ismet Lecaj, Lorenc Antoni, dr. Rexhep Munishi, Dr. Ramazan Bogdani, dr. Agron Xhagolli, Mr. Angjelina Hamza, Kadri Halimi, Bedri Halimi, Rexhep Tershnjaku, Ibrahim Skenderi, Tafil Krasniqi, etj.
Kështu fillimisht vitet për kufijt, poziten dhe madhësinë e Opojës, për të vazhduar pastaj me fejesën në trevën ë Opojës, ku hyn zgjedhja e vajzes dhe e djalit, marrja e marhamës përkatësisht shëjat e fejesës dhe veprimet e tjera që bëhen gjatë periudhës se fejesës si: marhama e madhe, hupsat, dërgimi parave të nusja, përgaditja e qeizit, shkuarja te nusja në raste të veçanta, marrja e penit përkatësisht këputja punë (që në disa treva tjera quhet ndarje e vadës). Më tej shkruhet në mënyrë të gjërsishme për ciklin e martësës në Opojë, për marrëdhanjet martesore, për të vazhduar pastaj me vështrime rreth aspekteve të lirikës popullore Opojane, të prozës popullore opojane; të gjurmëve të lashtësisë pagane në lirikën popullore të Opojës ; për kangën popullore të Opojës; për elementet polifonike në muzikën popullore të Opojës ; për këndimin dhe vallet e Opojës si të burrave ashtu edhe të grave të cilat vallzohen gjatë ceremonialit të dasmës; Pastaj për vallet e kënduara, për dasmën e sotme e ritualet rreth saj në Opojë. Më tej vazhdohet me vështrime rreth kërkimeve folklorike në Opojë si në fushën e prozës ashtu edhe të poezisë popullore si dhe të vallëzimit popullor; vështrime për këngët e përgimit, këngët e djepit, këngët rituale të synetisë etj.



Në vijim shkruhet rreth martesës së vejanve në Opojë; rreth lindjës në trevën e Opojës, që nga shtatzania, llohusa, përgimi apo përgëzimi, për foshnjën, për fëmijët apo carrokun, për këngën e djepit, ninullat, synetinë e tjera. Më tej prezantohen shkrime për festa të ndryshe si shëngjergjin në Opojë dhe këngët rreth kësaj feste, për këngët me motive pune dhe kurbeti në Opojë; për të vazhduar së prezantuari shkrimin për ceremonialin e vdekjës për trevën e Opojës që nga paralajmrimi i vdekjës, sëmundja, vdekja, vajtimi, dita e varrimit-përgaditja, varri dhe varrosja, ngushllimet, përkujtime etj. Për të përfunduar me qasjen rreth ruajtjes dhe kultivimit të kulturës tradicionale muzikore në Opojë, ku përmenden emra të shquar të këndimit të këngës popullore nga kjo trevë si:.
Në pjesën e dytë mbrenda shum faqesh janë të paraqitura 1081 këngë nga lirika popullore, nga të cilat janë: 61 këngë motmoti, 11 këngë përgimi, 46 ninulla, 28 këngë synetie, 195 këngë fejese, 187 këngë martese, 12 këngë nusnie, 32 këngë pune, 101 këngë dashurie, 20 këngë erotike, 201 këngë rinie, 20 këngë kapuqash dhe humoristike, 16 këngë vallëzimi, 65 dromca për fëmijë, 22 këngë të ndryshme, 48 këngë gurbeti, dhe në fund janë paraqitur edhe 16 këngë historike të kësaj treve.
Në pjesën e tretë është paraqitur proza popullore opojane duke u ndarë sipas llojit, ku janë paraqitur: 12 përalla, 8 prrallëza, 3 kallëzime, 96 anekdota, 58 legjenda, proza minore si: 3522 fjalë të urta popullore, 291 mallkime popullore, 72 urime, 20 betime, 13 shprehje nugshlluse, 19 përshendetje, 24 kashelasha, 3 engima popullore, një pyetjegjegje, 5 dolli, 10 lutje, 15 këcnime etj.
Shënues të lirikës popullore opojane janë 37; shënues të prozës popullore opojane 11; Tregues të lirikës popullore opojane janë 167; kurse tregues të prozës popullore opojane janë 81. Dhe në fund të theksojmë se janë shënuar edhe 574 fjalë të rralla dhe barbarizma të cilat përdorën në njësi të ndryshme folklorike që ndodhën në këtë libër duke ua dhënë sqarimet e nevojshme.
Në të gjitha njësitë folklorike, përkatësisht çfarëdo njësie folklorike, janë dhënë emrat e treguesve a këndusve si dhe emrat e shënusve të njësive përkatëse, qoftë lirikë popullore apo prozë popullore, ku në këtë rast vlen për të përmendur si mledhjës më të shquar të lirikës popullore: Dr. Yrjet Berisha Dr. Nuhi Vinca, Nexhat Ajdini, Dr. Myzafere Mustafa, Lorenc Antoni, Kadri Halimi, Bedri Halimi, Ismet Lecat, Mitat Fejza, Xhafer Kabashi, etj ndërkaq në fushën e prozes popullore janë shquar: Xhafer Kabashi, Ismet Lecaj, Bedri Halimi, etj.
Prandaj duke pasur parasysh të gjitha këto, lirisht mund të themi se ky libër mund të quhet libër model për shumë treva tjera të trojeve shqiptare. Natyrisht se secila nga këto tri pjesë ka mundur që të jetë libër me vete si: Çështje të folklorit ne Opojë si libër i veçantë; Lirika popullore në Opojë, si libër i veçantë dhe Proza popullore në Opojë si libër i veçant. Por, në këtë rast, hartuesi, përkatësisht përpiluesi i këtij libri enciklopedik për Opojën në aspektin folklorik z.Bedri Halimi ja ka bërë të mundur jo vetëm kexusve por edhe studiusve si dhe institutcioneve kulturore, arsimore e shkencore që ta kenë në tërësi tërë arsenalin e mledhur folklorik që nga viti 1957 e deri në ditët e sotme.