Të jesh grua dhe e mbijetuar e luftës në Kosovë

Fshati Krushë e Vogël shtrihet në një qoshe në pjesën jugperëndimore të Kosovës dhe ishte skenë e një prej masakrave më të tmerrshme të luftës në Kosovë. Ushtria serbe rrethoi në marsin e vitit ’99 fshatin, duke i mbledhur të gjithë fshatarët. Gratë dhe fëmijët ishin urdhëruar të niseshin drejt Shqipërisë ose ndryshe do të vriteshin. U ekzekutuan pothuajse të gjithë burrat. Gratë u kthyen pas luftës duke i gjetur të vdekur burrat dhe fshatin e tyre të djegur e rrafshuar me tokë.

Gratë me vështirësi të shumta rindërtuan fshatin dhe mësuan si të punonin fushën, një punë që më parë e kryenin burrat. Në një vend ku më pak se dhjetë për qind e femrave janë kryefamiljare, këto gra marrin përsipër përgejgjësinë e mbajtjes së familjeve dhe merren me menaxhimin e biznesit të tyre. Asnjë prej përgejgjësve të masakrës nuk është vënë para drejtësisë.

Imagjinojeni si janë ndjerë këto gra vjet kur një ekip i forenzikës me staf të misionit të sundimit të ligjit të BE-së në Kosovë, EULEX, dhe Departamenti kosovar i Mjekësisë Ligjore u shfaqën në fshat pa asnjë paralajmërim dhe nisën të mihnin varret e tre anëtarëve të një familjeje të vrarë gjatë kohës së luftës. Trupat ishin identifikuar gabimisht dhe ekipi i forenzikës solli me vete mbetjet e identifikuara, pa marrë leje për zëvendësimin e eshtrave.

Kur banorët e fshatit u munduan të ndalnin ekipin e forenzikës që të mos i hapte varret, u vendosën shiritat e verdhë dhe atyre iu ndalua afrimi. Rrjeti Kosovar i Grave, OJQ, ia dërgoi një letër publike EULEX-it, duke sjellë detaje të hollësishme për incidentin dhe se si ishin hedhur poshtë të gjitha shqetësimet e grave të fshatit. Shefi i misionit, Gabriele Meucci, iu përgjigj nëntë ditë më vonë me një kërkim falje të vakët, duke ua dërguar letrën Rrjetit Kosovar të Grave, në vend se t’ua adresonte vetë grave të Krushës së Vogël.

Gratë që kanë humbur anëtarët e familjeve të ngushta në luftë kanë barrë të rëndë edhe vetëm pse janë femra. Të jesh femër në kosovë do të thotë se keni më pak mundësi punësimi. Një studim i kryer së fundi nga grupi i pavarur i mendimit, Demokracia në Zhvillim, ka zbuluar se vetëm 1 në 10 femra janë të punësuara në Kosovë. Boshllëku gjinor i punësimit në Kosovë, 40 për qind, është më i madhi në rajon. I njëjti studim ka dëshmuar se gratë në të shumtën e rasteve janë joaktive në aspektin ekonomik, për shkak të bindjes se përgjegjësitë familjare në shtëpi janë detyrë e grave.

Të jesh grua në Kosovë gjithashtu nënkupton se me shumë gjasë nuk do të trashëgoni asgjë nga pasuria ose prona. Pritja kulturore është se femrat heqin dorë prej pretendimeve të tyre me qëllim që anëtarët meshkuj të familjes të marrin krejt hisen. Kështu ndodh në shumicën e rasteve. Në krejt Krushën e Vogël, vetëm një grua ka gëzuar të drejtën e saj të pronës. Shtëpitë e trasëguara prej shumicës së vejushave janë regjistruar në emër të të afërmve të burrave të tyre të ndjerë. Këta faktorë mund të shpjegojnë pse shtëpitë e prira prej grave në Kosovë ka tendencë të kenë shkallë më të lartë varfërie se ato që prihen prej meshkujve (39.8 për qind krahasuar me 29 për qind, sipas një raporti të sponsoruar nga Agjencia Kosovare për Barazi Gjinore).

E gjithë kjo nënkupton se nëse një gruaje në Kosovë i është vrarë burri në luftë dhe nuk ka një vend pune ose mbështetje familjare, mbështetja vetëm në sistemin social të shtetit mund të kuptohet si jetë në mjerim. Grave që u janë vrarë ose zhdukur burrat në luftë u jepet një asistencë sociale mujore prej 135 eurosh.

Shkollimi dhe kujdesi shëndetësor në sistemin publik falas, si dhe përparësia në punësim janë të garantuara me legjislacionin e Kosovës për viktimat e luftës. Sidoqoftë, këto beneficione zbatohen vetëm kur bëhet fjalë për familje të ish-ushtarëve të Ushtrisë Clirimtare të Kosovës, që kishin luftuar kundër forcave serbe. Për shumicën e viktimave civile të luftës, asistenca financiare mujore e mirëqenies është mbështetja e vetme institucionale që marrin.

Një studim ka treguar se 96 për qind e grave vejusha të luftës kanë përjetuar episode të rënda depresioni dhe se për shumë gra të mbetura vejusha sherri i luftës, martesa e dytë nuk është konsideruar si mundësi e pranueshme nga shoqëria (në kundërshtim me praktikën e meshkujve që kanë humbur gratë në luftë). Një tjetër studim vëren se frika e mbikëqyrjes së bashkësisë dhe thashethemet gjithashtu kanë ndikuar fort që gratë të mos marrin plotësisht pjesë në jetën publike. Në thelb, nevojat e tyre janë të thjeshta dhe brenda sistemit të varfër të mirëqnies në Kosovë: mundësi punësimi, strehim të dinjitetshëm dhe garanci se fëmijët e tyre do ta vazhdojnë shkollimin.

Qeveria e Kosovës dhe EULEX-i janë të detyruara të respektojnë Rezolutën 1326 të OKB-së, që bën thirrje për pjesëmarrje aktive të grave në procesin paqësor pas luftës – kjo nënkupton, në mesin e shumë gjërave, edhe fuqizimin e grave dhe vajzave të prekura nga lufta. Nëse shikoni gjendjen e tanishme në Kosovë, është e qartë kristal se nuk është përmbushur zotimi. Hisedarët e mëdhenj të pushtetit në këtë vend janë pothuajse të gjithë burra; madje edhe kur gratë lidere janë të zonja të flasim zëshëm për të drejtat e grave, kjo nuk ndodh rregullisht.

Të zëmë, ish-zëvendëskryeministrja Edita Tahiri ishte shefe e negociatave të ndërmjetësuara nga BE-ja për marrëveshjen paqësore ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, dhe nuk ka dyshim se është një prej politikaneve më të fuqishme në Kosovë. Pas disa muajsh negociatash, marrëveshja përfundimtare nuk përfshinte asnjë zotim për ngitjen e aktakuzave për rastet e përdhunimeve të kohës së luftës.

Tahiri nisi në verën e kaluar nënshkrimin e një peticioni që i bën thirrje OKB-së të hetojë rastet e përhdunimeve të luftës në Kosovë. Peticioni u nënshkrua nga më shumë se 100 mijë persona deri në gusht të vitit të kaluar dhe opinionit iu tha se peticioni do të dërgohej në shtator 2014 në OKB. Ka kaluar një vit, por peticioni nuk është dërguar, madje pa u dhënë asnjë shpjegim prej Tahirit. Megjithëse një raport i OKB-së për përdhunimet e luftës në Kosovë nuk do të ofronte asnjë garanci për drejtësi për të mbijetuarat, Qeveria e Kosovës ka dështuar ta bëjë edhe veprimin simbolik.

Pavarësisht kësaj, përdhunimet e kohës së luftës mund të jenë vetëm një prej çështjeve të shumta që ndikojnë në jetën e grave të prekura nga lufta që kanë nisur të rrokin vëmendjen e duhur në nivel vendi. Kosova ka kaluar nëpër një rrugë të gjatë prej vitit 2013, kur anëtarët e kuvendit diskutuan gjatë kundër përfshirjes së të mbijetuarave të përdhunimeve të luftës në legjislacion, sipas të cilit ato do të merrnin një mbështetja materiale mujore si viktimat e tjera të luftës. Arsyet dallonin prej kufizimeve buxhetore deri te pamundësia mjekësore për ekzaminimin e aplikueseve për të verifikuara pretendimet, dhe frikës se ato që nuk ishin përdhunuar gjatë luftës, do të mund të abuzonin ligjin.

Të mbijetuarat e përdhunimeve të luftës janë përfshirë në mars 2014 në një kategori të veçantë në ligjin e Kosovës për viktimat e luftës. Ende nuk ka të dhëna të sakta pë rnumrin e personave të përdhunuar në luftën e Kosovës, megjithëse numri dallon prej një shifre të ulët deri në 20 mijë. Presidentja Atifete Jahjaga ka marrë kryetarinë se si të dokumentohen përdhunimet dhe ka ofruar mbështetje qeveritare për të mbijetuarat e përdhunimeve të luftës nëpërmjet një amendamenti të ri.

Jahjaga ka formuar Këshillin Kombëtar për të Mbijetuarat e Përdhunimeve të Liftës, në mesin e të cilit ka edhe përfaqësues të OJQ-ve që kanë punuar për së afërmi me gra anembanë Kosovës – përfshirë edhe të mbijetuara të përdhunimeve të luftës. Dhe për habi, duket se futja e tyre është reflektuar në mënyrat se si amendamenti do të zbatohet hap pas hapi. Ta zëmë, viktimat e përdhunimeve të luftës kur të aplikojnë për asistencë financiare të garantuar me ligj, nuk do të jenë të detyruara të kenë dëshmitarë.

Në përvjetorin e parë të krijimit këshillit, Jahjaga bëri të ditur në mars krijimin e një komisioni me mandat pesëvjeçar, që do të dokumentojë plotësisht të gjitha pretendimet. Ajo ka vënë theksin te rehabilitimi i të mbijetuarave, përshirë punësimin, mbështetjen psikologjike, kujdesin shëndetësor dhe qasjen në drejtësi – një qasje e mirëpritur që shkon përtej mbështetjes financiare mujore.

Qasja me dorë të zgjatur e Jahjagës ndaj çështjes e dallon atë prej të gjithë presidentëve pararendës, që kishin premtuar veç fjalë. Por sa e lehtë do të jetë për të mbijetuarat që të flasin në fshatra e qytete të Kosovës, ku përballen me pengesa të shumta shoqërore, hiq stigmën e përdhunimit? Po puna e grave të tjera të prekura nga lufta, si rasti i grave të Krushës së Vogël, që nuk kanë figura publike, si presidentja, që t’u prijnë në mbrojtje të kauzës së tyre?

Një gjë dihet fort mirë: Kosova duhet t’u japë grave të saj mundësinë për shërimin e plagëve të luftës. E këtë duhet ta bëjë me dinjitet dhe pa i gjykuar.

Fati i pazbardhur i mjekut të zhdukur të UÇK-së, Hafir Shala – Rrëfen djali i tij

Gentrit Shala që nga mosha tre vjeçare nuk e ka parë kurrë babain e tij, doktor Hafir Shalën.
Doktor Shala që njihet si një nga mjekët e parë që shëroi plagët e ushtarëve të UÇK-së në vitin 1998, u arrestua nga policia serbe dhe që nga ajo kohë nuk u gjet më.
Tani më janë bërë 20 vite që kur familja nuk ka pranuar lajm nga doktori, dhe shpresat për ta gjetur trupin e tij pothuajse janë shuar.

E dhimbja më shumë shtohet, kur nuk dihet gjë për fatin e tij e as nuk kanë varr që do ua zbuste mërzinë.

Kështu është shprehur djali i vetëm i doktorit, Gentrit Shala. Ai për Indeksonline ka thënë se shpresat për zbardhjen e fatit të babait janë humbur.

Shala u ka bërë thirrje institucioneve që t’i thërrasin më shumë ndërgjegjes dhe të zbardhin fatin e doktorit që kontribuoi për atdhe.

“Janë bërë 20 vite qe ende nuk dimë asgjë për fatin e babit tim, shpresat tona pothuajse kanë humbur. Shpresojmë që institucionet vendore të i thërrasin me shumë ndërgjegjes së tyre morale dhe kombëtare. Është detyrë dhe obligim për ta që ta zbardhin fatin e doktorit. Trupi i doktorit do të pushonte i qetë vetëm në Kosovën e tij që aq shumë e deshi”, ka thënë djali i Hafir Shalës.

Sipas tij, institucionet vendore dhe ato ndërkombëtare pak kanë bërë në krahasim me dhimbjen që kanë familjet e të pagjeturve.

“Të them te drejtën me mundësitë që kanë institucionet vendore dhe ato ndërkombëtare pak kanë bërë në krahasim me dhimbjen që kanë këto familje. Fjalët deri me tani kanë qenë të tepërta në krahasim me punën dhe angazhimin e tyre për zbardhjen e fatit te të pagjeturve”, ka shtuar ai.

E Shala thotë se prindi i tij nuk ka qëndruar shumë me familjen ngase po kujdesej për ushtarët e njerëzit në nevojë.

Pavarësisht që ka qenë i vogël, ai babain e gjen tek tregimet e njerëzve për të, tek shokët, te liria dhe pavarësia e Kosovës.

Gentriti kujton një moment të veçantë me babain e tij. Ai thotë se babai i kishte thënë nënës së tij dikush duhet të sakrifikohet për vendin…

“Në kohën e luftës kam qenë 3 vjeçar dhe fatkeqësisht nuk kam arritur të njoh shumë babin tim pasi që në atë kohë siç tregon mami im, kthehej natën vonë e dilte herët në mëngjes për tu përkujdesur për njerëzit në nevojë dhe organizim të luftës. Në gjumë na gjente, e në gjumë na linte. Ne kujtime kam vetëm tregimet e njerëzve qe iu dha ndihmë, njerëzve qe iu shëroj plagët, shokëve të tij, rrethit dhe familjes dhe jetoj me krenari që jam gjaku i tij.

Fizikisht nuk është në mesin tonë, por shpirtërisht ai është me ne, atë e gjejë tek rrugët dhe rrugicat që i shkelte çdo ditë, e gjejë në kujtimet e qytetarëve që iu dha ndihmë e gjejë të vet liria dhe pavarësia e Kosovës. Një rast dua ta tregoj, njëherë na kishte zënë gjumi në dysheme duke e pritur babin me mall pasi që kishte kohë pa e parë, dhe kur kthehet babi natën vonë, i thotë mamit pse fëmija në tokë kanë flejtë?. Mami i thotë, “po rrimë zgjuar e po e presim babain se na ka marr malli me e pa”. E babai i thotë edhe mu më ka marr malli, por, oj gruaja jem ju nuk jeni duke parë çka unë shoh çdo ditë, dikush duhet të sakrifikohet për atdhe, ishalla ma boni hallall…”, ka thënë Gentriti.

Mirëpo, ai është shprehur i irrituar me institucionet që nuk kanë bërë më shumë për zbardhjen e fatit te të pagjeturve e babait të tij.

“Përkrahja kaq qenë pothuajse zero, madje me habit fakti se si institucionet tona i bëjnë thirrje shtetit Serb për zbardhje të fatit te të pagjeturve, kur në të njëjtën kohë e kanë punësuar dhe e kanë ngritur në detyrë njeriun që e rrëmbeu dhe zhduku babain tim. Rrëmbeu dhe zhduku, shokun e tyre të ilegales, bashkëluftëtarin e tyre, doktorin e popullit, njeriun qe një jetë të tërë ia kushtoj atdheut te tij” është shprehur djali i Hafirit.

Hafir Shala është nga Krajkova e Drenasit. Ai ishte kidnapuar nga forcat serbe me 10 prill të vitit 1998 dhe që nga ajo kohë nuk dihet asgjë për fatin e tij.

Ndryshe, rezoluta për personat e pagjetur dje nuk është miratuar pasi deputetët nuk ishin prezentë për ta votuar.

Mjeku amerikan që shërbeu gjatë luftës në Kosovë: Kujtimet më të vështira nga lufta janë fëmijët e plagosur

NGA: GJEKË GJONAJ 

Humanizmi dhe bujaria janë vepra madhore që tregojnë jo vetëm bamirësinë dhe shpirtin fisnik të personit i cili kryen vepra të këtilla por shërojnë shumë plagë njerëzore. Kjo kategori njerëzish është e veçantë, sikurse edhe mjeku kirurg amerikan Villiard J. Noyes nga shteti i Pensilvanisë, qyteti Allentoun. Ai ka ardhur për herë të dytë në Ulqin dhe për herë të pestë në Shqipëri dhe në Kosovë për të vizituar miqtë e tij të vjetër shqiptarë, të cilët vullnetarisht i ka kuruar dhe me të cilët është shoqëruar në momentet më të vështira gjatë luftës në Kosovë në vitin 1999.

Njeri me zemër të madhe

Gjatë gjithësejt dy orëve që qëndrova me këtë doktor fillimisht në Ulqin, pastaj në fshatin Reç të këtij qyteti dhe së herën e fundit në bjeshkën e Koritës në Malësi me rastin e Ditës së Shtjefnit në manifestimin tradicional të bjeshkatarëve të Kojës dhe Trieshit kuptova se është njeri me zemër të madhe, një mik i dëshmuar i shqiptarëve , një humanist i madh që kishte ardhur po ashtu nga një vend i madh në sposnsorim të një mikut tonë të përbashkët, i cili për arsye modestie nuk dëshiron ti përmendet emri, në shenjë miorënjohjeje , respekti e nderimi për kontributin dhe ndihmesën e jashtëzakonshme të dr. Noyes për shqiptarët në Kosovë, Shqipëri dhe Mal të Zi. “Nuk kisha dëgjuar kurrë për Kosovën më parë me sa mbaj mend dhe nuk dija pothuajse asgjë për Shqipërinë. Nuk jam shqiptar me gjak por u bëra pothuajse njëherësh kurioz, dhe kisha dy vjet që kisha dalë në pension, prandaj i thashë vetes : " Dua të shkoj ". Nnuk e dija ç'më priste por nuk e vrava shumë mendjen për këtë. Kisha besim në vete se do të isha në gjendje të hyja në spital dhe të kryeja punën që unë dija më së miri ta bëja. Dhe vajta në Shqipëri e Kosovë për të ndihmuar të plagosurit shqiptarë " më thotë ai në fillim të bisedës, duke mbajtur në dorë shumë shkrime , publikime e fjalime në shqip e anglisht dhe qindra fotografi rrënqethëse si dëshmi e një terrori çnjerëzor që bënte askohohe regjimi serb i Millosheviqit ndaj popullit martir e të pafajshëm të Kosovës. Shumë prej këtyre të sëmurëve që i shikojmë së bashku në këto fotografi, shton doktor Noyes, u trajtuan në spitalin e Kukësit, në qendrat shëndetësore , në kampet përrreth këtij qyteti dhe në spitalin kirurgjikal të Tiranës. Shërimi i të plagosurve kosovarë civilë dhe ushtarë të UÇK-së që silleshin gjatë evakuimit të popullatës për në Shqipëri ishte tepër i vështirësuar për shkak të mungesës së mjeteve të domosdoshme spitalore në sallat e operacionit dhe për faktin se lufta me vdekjen vazhdonte ditë e natë. Puna e tij ka qenë vetëmohuese aq më tepër kur dihet se ishte në një moshë të thyer 67 vjeç, vuante nga asma e diabeti dhe kishte bërë katër bajpase në zemër. Mirëpo të gjitha këto nuk e ndalnin doktorin të kryej misionin e tij human për të cilin kishte ardhur vullnetarisht në Kosovë e Shqipëri, sepse e dinte se të plagosurit kosovarë kishin nevojë për të më shumë se kurrë. Puna e tij nuk ishte e lidhur ngushtë vetëm për intervenimet kirurgjikale . Ai nuk kishte as orar pune. Me të njëjtin entuziayëm punonte më tepër se 16 orë në ditë, në spital, në kampe, kudo ishte e nevojshme ndihma e tij. Me punën e tij vetëmohuese u bë i dashur e popullor jo vetëm për të sëmurit por edhe për mjekët kolegë shqiptarë me të cilët punoi si dr. Ylber Vatën, dr. Shaqir Shehun, dr. Mustafë Mustafën, dr. Arben Korbin, dr. Emin Ferhatin, dr. Shahin Klosin,dr. Arben Beqirin, dr.Edmond Çelikun, dr. Ucë Gjonbalajn, dr.Alban Gjonbalajn e të tjerë.

Në Shqipëri nuk ka pasur transplantim organesh



I pyetur se a janë të vërteta akuzat dhe pretendimet për transplatntimin e organeve në Shqipëri gjatë luftës në Kosovë, në vitin 1999 ai në mënyrë kategorike i hedhë poshtë ato. “ Nga përvoja ime si kirurg në Pensilvania në vjeljen e organeve nga njerëz që kishin nënshkruar marrëveshje për të dhuruar organet e tyre pasi të vdisnin kjo më duket krejtesisht e pabesueshme. Procesi që ndodh gjatë vjeljes së organeve, përgatitja e organeve, ftohja dhe ngrirja e organeve dhe koha e transportit që nga aty ku kryhet operacioni deri tek aty ku duhet të shkojë, është e pabesueshme për mua që mund të ndodhë në atë vend për të cilin po më flisni ju, në Shqipëri, nga ushtarët e UÇK-së. Së pari, unë nuk njoh asnjë mjek tjetër përveç një ose dy që ishin të përfshirë në luftën e shqiptarëve të Kosovës, në vende të tjera përveç atij ku isha unë, në zonën e luftës. Është e paimagjinueshme që edhe nëse kishte mjek aty gjatë luftës, si mund të kishte kohë dhe fuqi ai që të mundej ta bënte këtë gjë që po më thoni ju. Është e pabesueshme, nuk e besoj dot! Pra, jam plotësisht i mendimit që ajo gjë nuk ndodhi”, thotë Noyes, duke shtuar se të njëjtën përgjigje ua ka dhënë edhe gazetarëve të tjerë shqiptarë të cilët e kanë intervistuar më parë.

Kujtimet e tij më të vështira nga lufta janë fëmijët e plagosur

Gjatë mjekimit të tij të përditshëm gjashtë mujor në Shqipëri me çrast ,siç thotë ai, ka humbuir 20 kilogram në peshë, ka patur shumë raste të vështira që kanë lënë dhimbje të thellë në kujtesën e tij . Sipas tij fëmijët e plagosur ose nga aksidentet, ose nga lufta , si plagët nga mina etj. janë qeniet njerëzore më të dhimbshme.“Kam parë shumë fëmijë të plagosur në luftën e Kosovës.Këto janë raste shumë të vështira, shumë emocionale. Fëmijët që vuajtën të këqijat e luftës me ato që u ndodhën nuk do ta harrojnë kurrë luftën dhe ato që kaluan, pavarësisht nëse ishin 3 ose 6 vjeç ose 10 vjeç. Ajo nuk do t’u fshiihet nga kujtesa, do ta mbajnë mend gjithë jetën. Pra, plagët e tyre janë dhe ato që nuk mund të shihen, i mbajnë brenda ato, por janë aty dhe do të jenë gjithmonë aty”, shprehet ai duke shtuar se nuk ka mundur dot të përmbajë lotët e tij të dhimbjes nga britma e një vajze shtatë vjeçe e cila e kishte thyer dorën.

I lumtur dhe krenar për atë që bëri për shqiptarët

Ndonëse kontributi i tij si mjek i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe civilëve të luftës e të pasluftës në zonat e kontaminuara ka qenë tepër i madh ai me gjithë zemër shprehet i lumtur dhe ndjehet krenar që iu dha mundësia të bëjë atë që bëri. Ai shprhet i pakënaqur që nuk e dërguan në vijën e frontit, aty ku luftohej dhe kishte më shumë të plagosur meqë aty, siç pohon ai, do të kontribuonte shumë më shumë. “Them se do të kisha qenë më i dobishëm po të më kishin çuar më pranë vijës së parë të luftës, sepse mendoj se do të kisha mjekuar shumë më tepër të plagosur nga UÇK-ja që u sollën plot plagë nga fusha e betejës . Do të doja të kisha mjekuar shumë më shumë ushtarë”, thotë ai.

Nderi i qytetit të Kukësit

Këshilli Bashkiak i Kukësit i përbëër nga 25 këëshilltarë, të rreshtuar në dy kmoalicione, me date 22 janar 2001unanimisht i jep doktor Williard L. Noyes titullin Qytetar Nderi i Qytetit të Kukësit , duke marrë kështu në konsideratë vlerësimin dhe propozimin e kolegëve të spitalit të Kukësit dhe të qytetarisë kukësiane, për të nderuar mundin, djersën, sakrificën dhe kontributin e tij të jashtëzakonshëm në ndihmë vëllezërve kosovarë që përjetuan në gjenocidin më të egër të Serbisë në luftë për të drejtat e tyre gjatë periudhës së kësaj lufte pushtuese. Në motivacion e këtij vendimi nënshkruar nga kryetari i Këshillit të Bashkisë së Kiukësit Astrit Hazimi dhe ing. Ylber Zeneli thuhet: “ Për kontributin e madh që dha zotëri Williard L.Noyes në sektroin e shëndetësisë gjatë menaxhimit të krizës kosovare në periudhë n Prill-Qershor 1999“.

Ndihma humanitare pas luftës në Kosovë

I prekur pa masë nga varfëria e shqiptarëve në kohën e luftës në Kosovë mjeku bamirës Noyes pasi është kthyer në Shtetet e Bashkuara të Amerikës u përpoq dhe ia doli me sukses të mbledhte pajisje dhe vegla mjekësore, duke filluar nga fashot, medikamentet dhe patericat, karriget me rrota e të tjera gjitha që u duheshin, por ata nuk i kishin. Prandaj, u kthye në Shqipëri, në Kosov dhe tri herë të tjera, në vitin 2000, 2001 dhe 2005 dhe solli 44 kontenierë me pajisje mjekësore në spitalin e Kukësit dhe disa prej tyre shkuan në spitalin e Tiranës dhe disa në atë të Prishtinës. Një kontenier me disa nga këto pajisje mjekësore më së fundmi arrijti me shumë vonesë si çdo e mire tjetër edhe në Ulqin, më sakt në shtëpinë e shëndetit.,

Përfundim

Kam takuar jo pak miq të huaj të shqiptarëve. Por nuk kam njohur deri më sot njeri që i do dhe ka më shumë repsekt nbdaj nesh sa ky mjek i famshëm amerikan, i cili vlerëson tejmase shqiptarët në përgjithësi. “Nuk kam gjetur ndonjë popull dhe njerëz kaq mikpritës, bujar e humanist se sa shqiptaret në shtetet e zhvilluara. Jam krenar qe mu dha rasti t’i njoh ata, te krijojë miqësi të forta , madje edhe vëllamëri . Me dy mjekë me të cilët kemi operuar bashkë në Shqipëri dr. Shenun dhe dr. Vatën jemi vëllazëruar, duke pirë gjakun e njëri –tjetrit. Por jam i sigurt se i kam së paku edhe katër shqiptarë të tjerë me të cilët po ashtu do të dëshiroja dhe do të dëshironoin të vëllazërohemi”, shton Noyes.

Bazuar në gjithçka që bëri ky mjek fisnik amerikan për ne shqiptarët me të cilët u bë pjesë e jona, ne kudo që ndodhemi gjithmonë duhet të respektojmë veprën humanitare të këtij njeriu të rrallë i cili është ikonë e gjallë e humanizmit botëror. Me shembullin e tij nderoi veten , familjen dhe kombin e tij. Shëndet dhe jetë të gjatë doktor Noyes!

-Rreth vëllimit me tregime “Rruga Miss Durham” të shkrimtarit të njohur Viron Kona-

“Kudo në Rumeli njerëzit përgjigjen: jam ortodoks apo katolik, ndërsa në Shqipëri edhe bariu më i thjesht me krenari thotë: unë jam shqiptar…”

Edit Durham

Duke shëtitur këto ditë nëpër rrugët e Tiranës, befas takova mikun tim të vjetër shkrimtarin tashmë të njohur nga lexuesi Viron Kona. Ecte në trotuar disi i shkujdesur, i menduar, me vështrim nga mali i Dajtit, i cili për momentin ishte i zbardhur nga dëbora. Kam kujtime të bukura me këtë njeri, me të cilin kemi kontribuar mbi 40 vjet në fushën e gazetarisë, veçanërisht në gazetën “Mësuesi” ku Vironi ka qenë njëri ndër redaktorët e njohur të saj. Por Viron Konën e kam njohur edhe në rini, kur lexoja tregimet e botuara prej tij në gazetën “Drita” dhe revistën “Nëntori” e ku ai dallonte si një emër premtues në letërsi…Në vitet e mëpastajme, ndonëse kalvari i jetës së tij pësoi zigzage, që shpesh e çuan në zgrip të jetës, përsëri nuk iu nda letërsisë, duke shkruar me vullnet e pasion disa vepra, që për mendimin tim do t`i mbeten si vlera letërsisë shqipe. Në mbi 40 librat e tij, dallohen ato për fëmijë me personazh Bubulinon e famshëm e që përbëjnë një cikël me rreth 15 vëllime, disa të përkthyera në Suedi, por dhe gjuhë të tjera. Bubulinon e njohin veçanërisht fëmijët, jo vetëm se ai u vlerësua me çmim të parë nga organizata botërore e fëmijëve UNICEF, duke u shpallur libri më i mirë për fëmijë në vitin 2006, por sepse ky personazh ka zënë vend të veçantë te fëmijët. Ai është një hero i tyre.. Ndërkohë që mua më kanë mbetur në mendje edhe romanet për të rritur të Viron Konës “Drithërimat e yjeve”, “Dëgjoma zemrën, Budapest!”, “Yje mbi Bosfor”, “Delfini i dy deteve drejt aventurave të reja”, “Dardi në gadishullin e vetëtimave”… Kolana e veprave të Viron Konës është po kaq vezulluese edhe me tregimet dhe novelat e tij, “Etje që shuhej”, “Pëllumbat”, “Mos m`i zbukuroni plagët!”, “Dielli është i imi!”, “Nëndetësja”, “Zonja nga Borasi”, “Pulëbardhat përbindëshe”, “28 djem plus një vajzë”, “Kontrolli i befasishëm i një inspektori”, “E fshehta e pyllit”… Ndërkohë që emri i tij spikat edhe në poezi, veçanërisht me vëllimin poetik “Thashë, të bëhem edhe unë poet!”

E kam njohur mirë mikun tim të vjetër, e kam ndjerë ngrohtësinë dhe dorën e tij edhe në vitet më të vështira, prandaj u gëzova pa masë kur e takova. Si gjithmonë në dorë mbante çantën e zakonshme të mësuesisë, një çantë disi e vjetër, por që gjithnjë mban thesare letrare. Kur u takuam, edhe ai provoi të njëjtën ndjenjë malli. Dhe, siç ndodh me shkrimtarët, e pyeta se çfarë po shkruante. Vironi, me thjeshtësinë e tij karakteristike dhe buzagazin e sinqertë, m`u përgjigj se këto ditë sapo kishte nxjerrë nga shtypi vëllimin më të ri me tregime “Rruga Mis Durham”.



E lexova shumë shpejt. Tregimet më rrëmbenin njëri pas tjetrit dhe thuajse nuk e ndjeva kohën, teksa brenda vetes subjektet origjinale dhe interesante, si dhe personazhet e tyre më buisnin në kokë, herë njëri dhe herë tjetri.

Libri nis me tregimin “Rruga Miss Durham”, që siç kuptohet bën fjalë për gruan e madhe angleze, që e deshi me shpirt e zemër Shqipërinë, që sakrifikoi, shkroi dhe e mbështeti gjatë gjithë jetës së saj. Madje, që në kopertinën e librit, përpara lexuesve tregohet veprimi i madhërishëm i kësaj zonje, e cila në 7 prill të vitit 1939, kur Italia fashiste sulmoi Shqipërinë, ajo, në moshën 76 vjeçare, doli e vetme në një nga rrugët e Londrës me një pankartë të madhe ku shkruhej: “Larg duart nga Shqipëria!”

Autori duke njohur jetën dhe veprimtarinë e jashtëzakonshme të kësaj gruaje të madhe, kap në tregimin tij një subjekt të thjeshtë në dukje, por interesant dhe emocionues. Rruga ku ai banonte quhej “Rruga Miss Durham”, por një ditë, një drejtues komiteti dogmatik e injorant, merr vendimin që ta ndërroj emrin e asaj rruge me një emër tjetër, duke menduar se ashtu i bënte jehonë sistemit monist. Në këtë linjë zhvillohet subjekti, por dhe zgjidhja e tregimit. Me një gjuhë të spikatur, me mjete dhe figuracion artistik, por edhe me bukuri e emocion, autori tregon se si banorët e kundërshtojnë ndryshimin e emrit të rrugës së tyre…

“ -Mirë emrin e lagjes, po të rrugës pse na i ndryshuat? – vërejti Todi, më i moshuari i lagjes.

-Kështu ka vendosur komiteti, – iu përgjigj prerë i deleguari.

-E di Komiteti se kush është Miss Durham? – pyeti me zë të lartë dhe i pakënaqur vëllai im i madh.

-E di komiteti, si nuk e di! – ia ktheu i nervozuar i deleguari. – Në atë komitet ndodhet edhe Cani, mësuesi i shquar i edukatës.

-Për cilin Can, thua ti, – ndërhyri Sadetja, shitësja e dyqanit të bukës. – Mos e ke fjalën për atë mësues Canin që, kur kalamajtë tanë shkojnë në shkollë pa detyra, ai i kap nga hundët dhe ua përdredhë siç bëjmë ne me fitilat e furnelës me vajguri?

-Tjetër Can kemi ne në komitet, o shoqja Sadete, – i ktheu i deleguari. – Cani ynë merret gjithë ditën me libra. Kur ne të tjerët i mbushim trastat me bukë dhe me ushqime, ai i mbush me libra. I zbrazë ato në shtëpi dhe i mbush prapë, nuk ngopet kurrë me libra ai, aq i ditur është…

-Pse, libra ha ai Cani i komitetit? – se kush tha dhe në mbledhje plasi gazi.

-Unë them të dëgjojmë se çfarë do të na thotë për atë zonjën angleze ky djali i ynë, – u hodh e tha Taqoja, këpucari i lagjes.

-Nuk vihen në diskutim vendimet e komitetit, – ngulmoi i deleguari.”

Dhe, më tej:

“-Sido që ta ndryshoni ju emrin rrugës sonë, – tha vëllai, – ne, në adresat e letrave dhe telegrameve, përsëri do të shkruajmë: rruga “Miss Durham”.

Dhe, vërtetë, në vitet në vazhdim, rruga përpara shtëpive tona quhej gjithnjë: rruga “Miss Durham”. Jo vetëm banorët, por edhe postierët që ndërroheshin herë pas here, atë emër përmendnin, madje shpesh herë nuk e përmendnin fare emrin e lagjes, por vetëm të rrugës, që gjatë gjithë kohës mbajti vetëm emrin e mikeshës së madhe të shqiptarëve, Zonjës Edit Durham.”

Mendoj se në këtë “kanistër” me tregime të bukura e tërheqëse dhe që përçojnë mesazhe mbresëlënëse për këdo që i lexon, përbën një bukuri të rrallë novela “Boksieri dhe Lilita e bukur”, ku autori tregohet mjeshtër i vërtetë si në thurjen e subjektit, në përshkrimin e tipave dhe karaktereve, në dialogët e thekur dhe plot lëng jetësor, e ku shfaqen personazhe të skalitur me shumë dashuri dhe origjinalitet. Novela tregon për boksierin e ri e të pamposhtur me emrin Teri dhe dashurinë e tij me bukuroshen Lilita. Subjekti rrjedh natyrshëm, plot skena të bukura e tërheqëse, që të mbajnë të mbërthyer fort pas leximit, njëra skenë më e bukur se tjetra. Janë shumë, por unë po e ilustroj përshtypjen time, veçanërisht me momentin kur djemtë e vegjël, që ëndërronin të bëheshin boksierë, kur mësuan për mosmarrëveshjen dhe ftohjen që u krijua mes dashurisë së Terit dhe Lilitës së bukur, “ndërhynë” në afrimin e tyre. Një dialog ngazëllues, me një tingëllimë sinqeriteti dhe lirizmi:

“-Ore, çuna, ju shohë që ndaloni përditë këtu përpara kopshtit tim dhe shikoni andej-këndej, kërkoni gjë?

-Jo, na bie rruga këndej, prandaj, – i thashë unë pa i hequr sytë prej saj, aq e freskët dhe e bukur ishte. Veçse, poshtë syve të kaltër i dalloheshin qartë rrathë të hollë, të zinj, që, siç kisha dëgjuar, tregonin vuajtje dhe pagjumësi. “Edhe Lilita duket e shqetësuar, njëlloj si Teri”, – thashë me vete. Edhe Dania me Veron, ashtu si unë, kishin mbetur si guhak përpara bukurisë së saj.

-Po sytë, përse m`i keni qepur në fytyrë sikur jeni përbindësha të vegjël? – na shkundi nga hutimi zëri i Lilitës.

-Po ja, – guxova unë, – duam t`i heqim, por… nuk i heqim dot.

-Ashtu është, nuk i heqim dot, -thanë me sinqeritet edhe Dania me Veron.

-Ah, ju paska hutuar bukuria e kopshtit! S`keni faj se, babai e ka bërë kopshtin kaq të bukur, sa të gjithëve u mbeten sytë aty. Kurse trëndafilat, eh, janë më të bukurit në botë, apo jo?

-Trëndafili më i bukur je ti! – tha Dania me plotë gojë.

-Uaa! – qeshi Lilita me të madhe, – Ore, kaq i vogël dhe…! Ore, si guxon ti…?- Pastaj, duket diçka mendoi, sepse, duke na hedhur një vështrim prej çapkëneje, na pyeti: -Mos jeni ata vogëlushët e boksit juve?

-Po, ata jemi, – thamë me krenari,- dhe, nuk jemi vogëlushë, por boksierë, – duke thënë këto fjalë, secili nga ne drejtoi trupin dhe nxori gjoksin paska përpara, ashtu siç na kishte mësuar trajner Teri.

-E çfarë i pëlqeni boksit juve, nuk shikoni se ç`damka të shëmtuara ju ka lënë në fytyrë?

-Ato që ju i quani damka të shëmtuara, për ne janë medalje, që i kemi marrë në beteja të vërteta boksi?

-Ore, kush ju ka mësuar juve të flisni kështu?

-Na ka mësuar trajneri ynë, Teri.

-Ah, e mora vesh. Edhe atë krahasimin që më bëtë mua me trëndafilin, nga ai e keni dëgjuar. Po, çfarë tjetër keni dëgjuar për mua nga trajner Teri? Hë vogëlushë, shprehuni! – pyeti ajo dhe picërroi sytë në pritje të përgjigjes.

Ne pamë njëri – tjetrin. Fola unë:

-Trajner Teri na ka thënë që “Lilita, ia kalon nga bukuria, edhe diellit që lind mbi Kaninë, edhe diellit që perëndon në Sazan…!”

–Aha, aha, aha, – ia shkrepi ajo të qeshurit, duke i hedhur flokët prapa. –Aha, aha, aha, – qeshte Lilita e bukur, kurse natyra u gjallërua krejt, në qiell u shfaqën të gjitha ngjyrat e ylberit, teksa një erë e lehtë që nisi të fryjë e mbushi ajrin me zëra pranveror. Një tufë zogjsh u ngritën fluturim duke rrahur krahët në qiellin e ndritshëm…”

Dhe bashkëbiseda e tyre si e rastësishme vijon natyrshëm, teksa lexuesi ndjenë dëshirën ta vazhdojë leximin me padurimin e zbulimit të batutave, dialogëve dhe mesazheve mbresëlënëse, që vijnë më pas e ku ngjarja herë duket se futet në një labirint pa zgjidhje dhe herë shfaqet në një fushë plot diell, ajër të shndritshëm dhe lule…

Thuhet se në moshë të tretë njeriu shkon më shpesh në vendlindje, e cila me kujtimet dhe bukurinë e saj ia zgjat jetën, kurse për Viron Konën kjo thënie është bërë reale edhe te vëllimi në fjalë e ku një sërë tregimesh kanë për bazë fëmijërinë, vendlindjen, mjediset ku ai është rritur dhe ka luajtur fëmijë, ku ka kaluar rininë, e ku kujtimet vijnë si fllade erërash pranverore e, që të shkruara me art e kulturë, tashmë mjeshtërore, marrin një vlerë e emocion të veçantë. Nisur nga thënia e Leon Tolstoit se “Historia nuk fsheh asgjë”, shkrimtari Kona pasqyron në tregimin “Dita e tollonit” gjendjen e rëndë ekonomike të kohës së monizmit, kur njerëzit zinin radhë që në mesnatë për një shishe qumësht apo disa kokrra vezë dhe që fatkeqësisht me gjithë sakrificën edhe këto nuk mundnin t`i siguronin dot. Tregimi ka dialogë tronditës mes fëmijës dhe nënës. Me gjithë hallin, asaj i duhet ta mbajë me kurajë fëmijën:

“-O ma, po ne kur do t`i marrim vezët? Ata të rrugës tjetër i kishin marrë. Goni dhe Titi po shqepeshin duke ngrënë: edhe vezë të ziera, edhe të skuqura në tigan, edhe të rrahura në pjatë, me sheqer. Mua më pëlqejnë më shumë vezët e rrahura dhe me shumë sheqer…

-Po, o shpirt, ja po afron edhe dita e tollonit të vezëve edhe për ne. Nesër, ditë e hënë, është dita e tollonit të gjizës dhe djathit, pasnesër dita e sallamit, pastaj vjen e mërkura që kemi tollonin e kafesë, e enjtja e gjalpit, e premtja dita e mishit të derrit, e shtuna s`ka tollon, kurse e diela…?

-Dita e tollonit të vezëve, – u hodha unë, -Sa kokrra do marrim ne, o ma?

-Si dhe herë të tjera bir, plot 10 kokrra. Dhe çfarë kokrrash: të mëdha, të bardha borë, njëlloj si vezë fshati.

-Pse, më të mëdha janë vezët e fshatit?

-Më të mëdha dhe më të freskëta. Po, edhe ato të fabrikës të mira janë…”

Ose:

“Disa çaste heshta. Lart në qiell dukej hëna e cila udhëtonte e qetë mes reve dhe yjeve.

-O ma, shiko sa çudi! Edhe hëna atje lart në qiell, vezës i ngjanë!

-Po, o shpirt, po ajo nuk është jona, është e Zotit.

Disa çaste heshta duke menduar për hënën. Sa mirë do të ishte sikur vezët të ishin aq të mëdha sa ç`është hëna! Nuk do të kishte nevojë të blinim shumë vezë, mjaftonte një dhe hanim e ngopeshim të gjithë…Ehe, ehe, – qesha me vete me krahasimin që më shkoi në mendje. Pastaj iu ktheva përsëri nënës:

-Edhe hëna, o ma, ditën e tollonit del?

-Eh, jo, ajo del më shpesh, veçse herë e plotë, herë si drapër, herë e ngrënë…

-Pse, kush e ka ngrënë hënën, o ma? Ai që e ka ngrënë ka qenë me fat të madh, kush e di se sa është kënaqur!

-Ç`thua?!-tha nëna dhe qeshi,-Nuk e ka ngrënë askush hënën, o bir, po ashtu i thonë…”

Teksa tregimi mbyllet me një sarkazëm të thellë demaskuese të sistemit të dështuar monist, të cilën autori e pasqyron me disa dialogë, që të tronditin dhe të bëjnë që të mos i harrosh dot disa skena të dhimbshme të jetës së njeriut të thjeshtë.

“-Tani, hedhim sheqerin! – tha nëna dhe, pasi i hodhi tre lugë të vogla sheqer na u drejtua ne të vegjëlve: -Do t`ju japë secilit nga një lugë dhe do ta hani vezën me radhë, një herë njëri dhe një herë tjetri deri sa ta mbaroni. Por, mos u grindni, mirë?

-Mirë, o ma, mirë! – thamë ne dhe, ndërsa nisëm të futnim me radhë lugët në pjatë, dëgjonim nënën që po thoshte: -Ja, shpejt vjen java tjetër dhe, e hëna nis me ditën e tollonit të gjizës dhe të djathit, e marta dita e tollonit të sallamit, e mërkura dita e…”

Duke përdorur figura artistike mjaft shprehëse dhe emocionale, veçanërisht metafora, metonimi, epitete dhe krahasime të bukura, shkrimtari ka arritur të vizatojë në veprën e tij personazhe të spikatur që mbeten gjatë ne mendjen e lexuesit. Të tillë janë veçanërisht: Petroja, te tregimi “Fëmijët janë si zogjtë”; Gize pirati, te tregimi “Fuçia”; Fotoja, te tregimi “Gjoba”; kapiten Liku, te tregimi “Breshka spiune”; Lipja, te tregimi “Xhaketa prej stofi”; Ridi, te tregimi satirik “Guri”…Sado e thjeshtë qoftë një fabul, në penën e Viron Konës, ajo transformohet në një ngjarje dhe tregim interesant. Kjo ndodh, sepse Kona e ka prezantuar veten si shkrimtar i formuar, me një pasuri përshtypjesh dhe vëzhgimesh nga jeta e përditshme që e njeh mirë. Siç shprehet sociologu i njohur shqiptar Gëzim Tushi: “Letërsia e Viron Konës, është e ngjizur me kurbën e kalvarit të tij jetësor. Vironi i ka provuar në jetë të gjitha punët, nga ato më të vlerësuarat në shoqëri, në të cilat ai ka spikatur si vlerë shoqërore e njohur, deri në punët që në mënyrë të pamerituar e kanë çuar në zgrip të jetës. Ai ka provuar të jetë edhe në Olimp edhe në Ferr. Kurba e jetës së tij, fillon nga aulat e larta të administratës shtetërore e deri punëtor i thjesht krahu, madje në emigracion”. Ai njeh edhe ambientin shoqëror, njerëzit, gjendjen e tyre shoqërore dhe ekonomike, preokupimet dhe dëshirat e tyre. Mbi këtë bazë janë ndërtuar tregimet më të mira, duke kritikuar të këqijat e kësaj jete njerëzore mjaft të lodhur, që edhe në ditët e sotme nuk po gjen qetësi. Tek tregimi “Fëmijët janë si zogjtë”, autori parashtron para lexuesit kujdesin që duhet treguar për mirërritjen e fëmijëve, duke theksuar se jo gjithmonë përkujdesja e tepruar, e ashtuquajtur intelektuale, është efektive…Peshkatari Petro e merr djalin e të afërmit intelektual për në Nartë të Vlorës, ku ndryshimet shëndetësore të fëmijës, që deri atëherë vinte me shëndet të dobët, qenë të menjëhershme. Në mënyrë mjeshtërore dhe si një rrjedhje të natyrshme, shkrimtari në dallgët e frymëzimit na ofron fragmente dhe skena të tilla, që na bëjnë të mendojmë ndryshe për gjëra për të cilat kemi qenë të sigurt pak më parë dhe se mësimet më të mira t`i jep jeta dhe njerëzit me përvoja dhe halleshumë, ata që përleshen çdo ditë me jetën:

Dhe, ndërsa Petroja vijonte të fliste, unë s`po e mblidhja dot veten nga ai gufim ndjenjash të bukura, nga ato fjalë plotë jetë dhe gjallëri e që, më shumë se gjithçka, ngjasonin me një shkulmë pranvere. Ai peshkatar i thjeshtë, me sy ngjyrë ulliri, vetëm në pak çaste, më dha fare natyrshëm ca nga ato mësimet e çmuara, që njeriu i merr në jetë si pa kuptuar, pa bujë e zhurmë, fare qetësisht, ashtu siç vijnë në natyrë flladet dhe erërat, siç çelin sythet, gonxhet, lulet…I përfshirë në këto ndjenja që më kishin prekur thellë dhe më kishin mbushur plot e përplot zemrën, gati nuk e dëgjova Petron kur po thoshte:

-Pas pak ditësh kemi karnavalet, do ta marrim prapë djalin atje. Vajzat dhe ne i kemi dhënë fjalën, do të luajmë, do të këndojmë dhe do të kërcejmë me maska…Karnavalet po karnavale, e di ti…Pastaj, do të shëtisim edhe nga Kavalona dhe buzë gjolit me biçikleta, do shkojmë nga Zvërneci, nga manastiri, nga Skrofotina… Do shkojmë edhe nga punishtet e vajit dhe të verës, por, edhe atje ku bëhen shportat, kanistrat…

Talenti i shkrimtarit Kona, si tregimtar i sprovuar, shprehet në pasqyrimin e trazirave shpirtërore të njerëzve të thjeshtë të gjendur përpara realitetit të egër të shoqërisë në ndryshim. Kështu tek tregimi “Fuçia”, autori merr përsipër të ndryshojë rrjedhën e ngjarjeve në një moment të caktuar, kur djemve të lagjes u ka ardhur në majë të hundës me veprimet e “të fortit” të lagjes, Gizes. Fëmijët i punojnë një rreng dhe i japin një mësim të mirë këtij njeriu të pashpirt, duke e zbutur “të fortin e lagjes” dhe duke shpëtuar nga presioni dhe arroganca e tij. Njerëz të pushtetshëm edhe sot e kësaj dite “bëjnë ligjin” në shoqëri, ndaj them se me të drejtë autori në hyrje të këtij tregimi nënvizon me disa vargje të tij: “Mos iu përul kurrë “të fortit”,/shpinën ta shndërron në urë,/ po u frikësove,/ai të shtyp, mbi ty bënë rrugë”.

Një tregim që ka lënë mbresë të veçantë tek unë është tregimi “Gjoba”, ku shfaqet me bukuri të pashoqe humanizmi dhe dashuria mes njerëzve, respekti për vlerat dhe veprat e mira… “Ne uruam një lindje të shëndetshme dhe u larguam. Ditën tjetër unë mora në telefon nga zyra dhe më thanë se gruaja kishte lindur…

-…Djalë! – plotësoi fjalët e mia polic Sadedini, i cili, kur unë tregoja, ai sa s`mi përpinte fjalët dhe dukej tepër i mallëngjyer, ndërsa këmbente herë-herë shikime me birin e tij.

–Ja ku e keni, – vijoi ai i qeshur, duke treguar të birin, – edhe emrin Shpëtim ia vumë në kujtim të asaj ngjarje…Ju ma shpëtuat djalin, gruan…Çfarë takimi i mrekullueshëm…!

-Shtrënguam duart me njëri – tjetrin dhe s`po e mblidhnim dot veten nga emocioni.

-Kaq është Shqipëria, e vogël, fare e vogël, asgjë nuk kalon pa u ndjerë…

Babë e bir buzëqeshnin. Ishin vërtetë momente që të linin pa fjalë, por, fundja, ç`duheshin fjalët…”

Përbëjnë një tufë interesante tregimet me subjekt shkollën e ku personazhet kryesorë janë nxënës, mësues, prindër dhe marrëdhëniet që krijohen mes tyre. Autori, duke qenë shkrimtar, por njëherazi edhe pedagog, prind, drejtues shkollash nëntëvjeçare dhe të mesme, drejtor për shumë vite i gjimnazit të njohur “Ismail Qemali” të kryeqytetit apo inspektor në Ministrinë e Arsimit, tregon me një stil tërheqës artistik dhe pedagogjik ngjarje që mbeten në mendje për vlerat e mëdha ideore, emocionale, estetike dhe edukative. Të tillë vijnë tufa e tregimeve “Detyrë më bukur e Kreshnikut”, “Mësues, pse e ke hequr kollaren?”, “Kishim vepruar drejt”… Mund të themi se edhe me veprën e tij më të re, Viron Kona jep kontribut të çmuar në zhvillimin dhe pasurimin e letërsisë sonë, duke vazhduar traditat më të mira të mjeshtërve të letërsisë shqiptare dhe duke shfaqur një origjinalitet letrar, që meriton vëmendjen dhe respektin e lexuesve.

Ibrahim Hajdarmataj, mësuesi që u dashurua me profesionin e tij

Sejdo Harka & Murat Gecaj

Ibrahim Hajdarmataj është një nga mësuesit që u dashurua me profesionin e tij në një moshë tepër të re. Dëshirën e tij të zjarrtë, për të zgjedhur si profesion të përjetshëm punën e mësuesit, e ka thelluar sentenca e bukur filozofike me vlera universale: “Dija ndriçon mendjen, ndërsa mendja ndriçon botën”, të cilën mësues Ibrahimi e përdor shpesh edhe sot në bisedat e përditshme. Dhe ustai i parë, që i përçon dijet ndër breza, është mësuesi. Që ta meritosh përjetësisht këtë emër të madh, njëkohësisht dhe privilegj, nuk mjafton të mbarosh një shkollë mësuesie, qoftë dhe me rezultate të larta. Rëndësi të veçantë ka pasioni dhe përkushtimi për të ngulitur thellë në mendjen e nxënësve dije të qëndrueshme, me të cilat ata do të ndryshojnë botën. Vetëm kështu mësuesit e apasionuar kanë mundur të gdhendin në kujtesën e nxënësve dhe prindërve këtë emër sa të bukur, aq dhe të vështirë. Me këtë pasion dhe dashuri për dijet dhe nxënësit, ka punuar një jetrë të tërë edhe mësuesi Ibrahim Hajdarmataj, i cili lindi dhe u thinj mes banorëve dhe nxënësve të shkollave të zonave më të thella të Tropojës. Edhe pse ka shumë vite që ka dalë në pension, nuk ndahet për asnjë çast nga kolegët, fëmijët dhe ish-nxënësit e tij. Është kjo arsyeja që, edhe pse ata sot kryejnë detyra të rëndësishme, brenda dhe jashtë vendit, i drejtohen me respekt:”Eja ta pimë një kafe, o mësues Ibrahimi”!Dhe ai kurrë s’ja u bën fjalën dy. Këtë emër të bukur ai e ka ruajtur dhe ushqyer me respekt e dashuri dhe, me punë të palodhur me nxënësit dhe njerëzit e këtyre anëve. Ai, tërë jetën ka synuar që nxënësit e tij t’i bëjë jo vetëm njerëz të aftë, por dhe qytetarë të mirë dhe atdhetarë e njerëz të lirë. I frymëzuar nga filozofia e pedagogut të madh Vv. Vvuard, gjatë punës si mësues, nuk është mjaftuar me tregimin dhe shpjegimin e thjeshtë të mësimit, por rëndësi të veçantë i ka kushtuar demonstrimit, motivimit dhe frymëzimit të nxënësve. Për të, përvetësimi i dijeve të qëndrueshme nga nxënësit, është një zinxhir i pandërprerë. Ajo fillon me dëgjimin dhe përfundon me vetëveprimin e nxënësve për zbatimin dhe përçimin e tyre te njerëzit. -Fëmijët –thotë mësues Ibrahimi-nuk mund të rriten si fidanët në kubikë. Ata duhen trajtuar jo thjesht si objekt, por si subjekt i mësimit dhe edukimit. Fëmijët u ngjajnë fidanëve të njomë. Si të tillë, po nuk i “kalite” në fushat e gjera të jetës reale dhe po nuk i ushqeve me”ajrin dhe ujin e pastër”, nuk do të rriten mendërisht dhe fizikisht të shëndetshëm, por do të zvarriten si “shkurret dhe barërat e këqija”. Ashtu si bujku punëtor dhe i mençur, që rrit bimë të shëndetshme dhe plot bereqet, ashtu dhe mësuesi i ditur e me përkushtim, në bashkëveprim me familjen dhe shoqërinë, përgatit njerëz të aftë dhe të dobishëm për vete dhe për shoqërinë.

Ibrahim Hajdarmataj u lind në mars të vitit 1947, në fshatin Zogaj të krahinës së Bytyçit, në Malësinë e Madhe të Gjakovës të rrethit të Tropojës, në një familje arsimdashëse dhe me tradita patriotike. Gjyshi i tij, për një kohë të gjatë ka qenë shok dhe bashkëluftëtar me Bajram Currin. Është ai, që bashkë me disa shokë të tjerë, e ngritën të parët trupin pa jetë të plakut të maleve, ku ra heroikisht në Shpellën e Dragobisë, për ta përcjellë me nderime në banesën e fundit. Mësimet e para I. Hajdarmataj i mori në vendlindje, ndërsa shkollën e mesme pedagogjike e kreu në Shkodër. Më vonë ai ka mbaruar Universitetin e Tiranës për gjuhë dhe letërsi shqipe. Prej këtej, ai nisi rrugën e gjatë mbi 40-vjeçare, duke u rënë kryq e tërthor shkollave të zonës së Bytyçit të Tropojës, pa iu ndarë për asnjë çast, deri sa doli në pension. Me dijet dhe vullnetin e tij, ai u mësoi nxënësve dhe banorëve të këtyre anëve si të vrasin analfabetizmin dhe varfërinë, gjakmarrjen dhe egërsinë, pesimizmin dhe pasigurinë dhe u dhuroi atyre përkushtimin dhe gatishmërinë për t’u qëndruar pranë edhe në momentet më të vështira të jetës.

Ibrahim Hajdarmataj, nuk është vetëm një mësues i mirë, por dhe një drejtues i zoti . Shkollat që ai drejtoi, u dalluan për rezultate të larta. Sekreti i performancës së mirë të këtyre shkollave, qëndron tek përkushtimi dhe kompetenca me të cilën ai drejtonte. Ai drejtonte duke udhëhequr me shembullin e një lideri të vërtetë. Në procesin e kontrollit, në plan të parë vinte ndihmën. Është kjo arsyeja që mësuesit dhe kolegët e duan dhe respektojnë edhe sot e kësaj dite. Mësues Ibrahimi, për disa vite me radhë, punoi edhe si punonjës e drejtues kulture, në zonat e thella të vendlindjes së tij. Veprimtaritë e gjera dhe të shumëllojshme kulturore, puna me traditat, lufta kundër gjakmarrjes dhe puna me librin, kanë qenë disa nga drejtimet parësore të punës së tij, në fushën e kulturës. Në veprimtaritë e tij kulturore, ai s’e ka shkëputur për asnjë çast bashkëpunimin dhe marrëdhëniet me shkollat dhe nxënësit. Me ndihmën e tyre organizoi estrada dhe shfaqje teatrale, festival folklorike dhe ekspedita për të mbledhur dhe studiuar traditat dhe traditat më të mira të këtyre anëve. Për zhvillimin e një pune të mirë me librin atë e ka ndihmuar dhe specializimi që ai bëri pranë Bibliotekës Kombëtare në Tiranë. Njohja me thesarin dhe vlerat e librit dhe rrugët për propagandimin e tij, ka bërë që Ibrahimi, edhe sot, që ka vite që ka dalë në pension, bën një punë të lavdërueshme me librin. Sa herë vjen në Tiranë, mbush çamtën me libra, të cilat ja dhurojnë miqtë dhe shokët e shumtë krijues, për t’ja u falur me kënaqësi lexuesve dhe bibliotekave në zonat përreth Tropojës dhe Kosovës.

Ibrahimi, është dhe një publicist i njohur në ato anë. Ai ka një jetë të tërë që shkruan dhe boton në shtypin e ditës. Sot ai kujton me nostalgji gëzimin e veçantë, që ai ndjeu kur pa të botuar në gazetën “Pionieri”, shkrimin e tij të parë. Pas këtij shkrimi, dora e tij s’pushoi së shkruari kurrë. Këto shkrime, të cilët janë me qindra, ai do t’i botonte në gazetat dhe revistat e kohërave të ndryshme si, “Zëri i Rinisë”, “Bashkimi”, “Puna”, “Mësuesi”, “Tirana Observër”, “Nacional”, “Nëntori”, “Revista Pedagogjike”… dhe në disa faqe elektronike. Ka mbi gjysmë shekulli që bashkëpunon me shumë gazeta dhe revista, që botohen brenda dhe jashtë vendit . Ndërsa, që nga viti 1990, ai drejton gazetën lokale të vendlindjes së tij, të cilën e ka pagëzuar me titullin “Ylberi i Zogajve”. Në krijimtarinë e tij publicistike, vend të rëndësishëm zënë reportazhet dhe skicat, opinionet dhe analizat, por veçanërisht temat me përmbajtje pedagogjike e kualifikuese, të cilat i ka referuar në konferenca shkencore, që janë zhvilluar në Tiranë dhe Kosovë, në Fier dhe Shkodër, në Kukës dhe Tropojë. Vitet e fundit ai botoi përmbledhjen me analiza, për krijimtarinë artistike të shkrimtarit Viron Kona me titullin “Blerimi i një fushe, me krijime të bukura”. Ka në proces botimi dy libra të rinj, me shkrime nga përvoja e punës së tij shumëvjeçare si mësues dhe drejtues shkolle. I. Hajdarmataj është dhe një bashkëshort dhe prind shembullor. Edhe pse me vështirësi, ai ka rritur dhe edukuar 5 fëmijë të mirë, të cilët me kujdesin dhe ndihmesën e tij të pakursyer, ata sot kanë përfunduar të gjithë arsimin e lartë dhe punojnë në sektorë të ndryshëm të jetës dhe ekonomisë së vendit. Figurën e mësuesit dhe publicistit Ibrahim Hajdarmataj, e lartësojnë shumë cilësi, por ato që shfaqen më dukshëm, janë sinqeriteti dhe bujaria, mikpritja dhe dashuria që ushqen për të gjithë njerëzit. Kur ai vjen në Tiranë bëhet iniciator i takimeve dhe bisedave të ngrohta me shumë miq dhe shokë. Kur kalon me të rrugëve të Tiranës apo Tropojës, janë të shumtë njerëzit që e përshëndesin dhe ftojnë për kafe. Jo vetëm që askujt s’ja bën fjalën dy, por dhe nuk lejon askënd, që të fus duart në xhep. -Ibrahimi –thotë shkrimtari dhe “Mësuesi i Merituar Bardhyl Xhama -me shpirtbardhësinë e tij të rrallë, të fal edhe shpirtin. Për këto cilësi të rralla dhe veçanërisht, për punë të shquar në fushën e arsimit, kulturës dhe edukimit të brezit të ri, Ibrahim Hajdarmataj është dekoruar 4 herë me Urdhra dhe Medalje.

Bashkudhëtarë në fushën e letrave ( Skicë kushtuar gazetarit të talentuar Fran Gjoka nga Lezha)

Ibrahim Hajdarmataj

Kryetar i OJF   “Mësuesi”,

          Tropojë

              Bashkudhëtarë në fushën e letrave

  Skicë kushtuar gazetarit të talentuar Fran Gjoka nga Lezha

…Në fillim të dhjetorit të vitit 1974, nga shefi i arsimit dhe i kulturës së rrethit të Tropojës na vjen një qarkore ku shkruhet: “Të punohet me të gjithë Këshillat Pedagogjike të shkollave, me mësues, nxënës e prindër artikulli i shkruar nga Fran Gjoka, botuar në gazetën “Mësuesi”, që bënë fjalë për aktivitetet e larmishme kulturore-patriotike të zhvilluara nga nxënësit në qytetin e  Lezhës. Aktivitetet e zhvilluara në Lezhë, të jenë shembull dhe nxitje edhe për gjallërimin e mëtejshëm të aktiviteteve në shkollat tona.” (Aso kohe gazeta “Mësuesi” dilte katër faqe me format të madh, çdo ditë të mërkurë).

Në atë kohë, Kabinetin pedagogjik e  drejtonte profesori i psikologjisë Kol Tahiri, i ardhur nga Universiteti i Tiranës, i cili ishte shumë i pasionuar për shtypin. Me ardhjen e tij në “Bajram Curi” u rrit numri i drejtuesve të shkollave dhe mësuesve që abonoheshin në gazetën “Mësuesi” apo dhe në “Revistën Pedagogjike.…

Më 15 dhjetor, më erdhi një lajmërim nga Kryeredaktori i gazetës “Mësuesi”, i cili më shkruante: “Ibrahim! Më datën 20 dhjetor duhet të jesh në redaksinë e gazetës, pasi do të organizohet një takim me të gjithë bashkëpunëtorët e gazetës. Ju do të vinin me Riza Çelën e Tropojës. Pjesëmarrës të atij takimi ishin dhe: një kolegë nga Kukësi, - Isa Halili; nga Mirdita, - Mark Lazri dhe Bardhok Sulejmani; nga Vlora-Pandeli Pano; nga Puka, - Sabah Sinani e Preng Ukaj; nga Shkodra, - Ramiz Likaj, Njazi Kazazi, Idriz Kali;  nga Lezha, - Fran Gjoka, Veli Brahimi; nga Peshkopia, - Mevlud Buci;  nga Durrësi, - Kadri Tarelli; nga Berati, - Sami Starova, Namik Selmani, Xhevahir Lleshi; nga Tirana- Dhimiter Xhoga, Fadil Kepi, Dr. Emil Cimbi, Ferhat Cakaj, Loni Prifti, Mesud Abule, Bashkim Saliasi, Ali Tuci-ATSH; nga Fieri-Mihal Krimce; nga Gjirokastra-Engjell Fino; nga Skrapari, - Enver Cakaj; nga Leskoviku-Maksim Rushi; nga Elbasani-Sami Domni; nga Burreli-Hamdi Hysuka; nga Përmeti Sejdo Harka (i cili pas shumë viteve u bë kryeredaktor i gazetës “Mësuesi”)...

 

               

U gëzova shumë nga ky lajmërim. Atë kohë kisha përgatitur një letër, që ia drejtoja Fran Gjokës, të cilin e njihja vetëm nëpërmjet artikujve dhe veçanërisht atij artikulli për aktivitetet kulturore-patriotike, që citova më sipër. Midis të tjerash në atë letër drejtuar Franit, shkruaja:

Përshëndetje nga monopatet e Zogajve -Tropojë!

Duke ju uruar shëndet dhe suksese në detyrën tuaj si gazetar dhe redaktor i   “Mësuesit”, (të më falni për kohën që po ju marrë), artikulli juaj për aktivitetet kulturore dhe patriotike, jo vetëm që u punua në kolektivin tonë, por ai artikull do të jetë busull orientuese për aktivitetet tona edhe në atë ardhmen. Përfitoj nga rasti t`ju nis shkrimin për gazetën tonë të dashur ”Mësuesi” në lidhje me veprimtarinë e mësuesve vullnetarë të ardhur nga Tirana, Gjirokastra dhe Fieri në rrethin tonë, me shpresë se do ta botoni në numrin e  ardhshëm. Edhe një herë më falni për shqetësimin. Me konsideratë të lartë, bashkëpunëtori i gazetës “Mësuesi”, Ibrahim Hajdarmataj”.

Artikullin bashkë me këtë letër e kisha mbyllur në një zarf dhe  e kisha bërë gati ta nisja me postë. Ndërkaq, mbërriti  telefonata tjetër  e Kryeredaktorit, i cili pas përshëndetjes më pyeti:

-Mos e neglizhoni ardhjen në mbledhjen me bashkëpunëtorët e gazetës. Ata të seksionit të arsimit e kanë marrë udhëzimin për të mos ju penguar...

-Po,-i thashë,-ne po përgatitemi të vijmë, - dhe nisa t`i tregoj se i kisha shkruar një letër redaktorit të gazetës Fran Gjokës...

Ai kushedi pse qeshi dhe tha:

-Më vjen mirë që e ke këtë mendim për Franin, por ai nuk është redaktor i gazetës, por njëri nga bashkëpunëtorët siç je edhe ti Ibrahim. Dëshiroj të  them se, ne këtu, jemi krenar me Franin dhe se ai e bënë punën si të ishte një redaktor definitiv i gazetës...

Kryeredaktori fliste, kurse unë ndjeja një valë të brendshme respekti për kolegun tim Fran Gjoka, për punën e tij të madhe e të rrallë, edhe për nga sasia, por  edhe cilësia e shkrimeve. Edhe unë edhe kolegë të tjerë, të them të drejtën, çuditeshim me aftësitë dhe energjitë e tij, pasionin dhe përkushtimin e rrallë....

Ditën tjetër, me një “skodë” hipur prapa me Riza Çelën e  Tropojës, më 19 dhjetor morëm rrugën për në Tiranë. Rruga, jo vetëm ishte e paasfaltuar por edhe tërë gropa, me kthesa të mëdha të Gomsiqes. Pas 9 orëve udhëtim, arritëm në Tiranë, të lodhur  e të rraskapitur, zumë vend në hotel ”Tirana” (Tani Ministria e Drejtësisë) dhe, në mëngjes, shkuam në Ministrinë e Arsimit. Meqenëse shkuam më përpara, trokitëm te zyra e Kryeredaktorit të gazetës “Mësuesi”. Një zë  i panjohur na u përgjigj: ”Urdhëroni!” dhe ndërkaq u hap dera dhe u shfaq një burrë i ri, i gjatë dhe me fytyrë të qeshur. Nuk e njihja personin që na priti, kurse Kryeredaktorin dhe Sekretarin e Kolegjiumit (Bardhyl Xhama) dhe redaktorin (Murat Gecaj) i njihja mirë pasi ata kishin ardhur edhe në Tropojë, por edhe në Zogaj, madje i kisha pasur edhe miq një natë në shtëpinë time. Por ata nuk ndodheshin në zyrë.

-Më falni,-i thashë burrit të ri që na priti, -kemi ardhur që të takojmë Kryeredaktorin e  gazetës apo Sekretarin e Kolegjiumit. Vijmë nga Tropoja...

-Gëzohem shumë që po njihemi, - tha ai, - Kryeredaktori dhe Sekretari i Kolegjiumit nuk ndodhen për momentin, kurse unë jam si edhe ju, bashkëpunëtor i gazetës nga Lezha, Fran Gjoka më quajnë...

-Kurse unë jam Ibrahim, Ibrahim Hajdarmataj, nga Zogaj i Tropojë dhe shoku im është Riza Çela....

Dhe që nga ajo kohë e për dhjetëra vite me radhë, me Franin jemi jo vetëm kolegë, por edhe miq të mirë, që ndajmë shqetësime të përbashkëta, përfitojmë nga njëri-tjetri, këmbejmë përvoja të shkollave dhe të rrethit dhe u gëzohemi shkrimeve tona..Shpesh herë, vetëm ose me miq e shokë, por edhe kur bisedoj me Franin, kujtojmë kohën kur Fran Gjoka shkruante me ritmin e tij të pandërprerë ashtu si dhe sot, duke rrokur një tematikë mjaftë të gjerë, me thellësi problemesh dhe idesh, me mesazhe të qarta dhe mbresëlënëse. Pastaj, ato portrete mësuesish dhe drejtuesish, aq të realizuar, shkollat që përshkruheshin aq mirë dhe me të gjitha problematikat e tyre, pa fshehur asgjë, edhe duke vlerësuar, por edhe duke ballafaquar apo kritikuar mangësitë...Unë kisha të drejtë atëherë kur kisha menduar se ai ishte një redaktor i gazetës, madje, për të qenë i sinqertë duhej të pohojë se Frani shkruante dhe botonte edhe më shumë se një redaktor gazete, ndonëse punonte mësues, dhe dallohej ndër mësuesit më të mirë dhe më profesional të rrethit..Shkolla ishte zemra e tij, ashtu sikurse gazeta ishte shpirti  tij. Asnjëherë nuk e mendova Fran Gjokën të shkëputur prej këtij binomi të mrekullueshëm: Shkollë-Gazetë dhe anasjelltas....

Duke qenë bashkë shpesh herë në takime apo me shërbime në rrethe të ndryshme të vendit, kam njohur te Frani cilësi të rralla dhe tepër humane, ndërkohë që e vlerësoja ndër miqtë e çiltër e të sinqertë, që jepte pa kursim ndihmën dhe përvojën e tij. I kemi shkuar për vizita njëri-tjetrit, kemi ndenjur orë të tëra duke bashkëbiseduar për artikujt dhe teknikat e realizimit sa më mirë të tyre dhe, gjithnjë kam parë te Frani kolegun e përkushtuar dhe të palodhur, serioz, të aftë e plotë kulturë. Gjithnjë biseda jona ka qenë e lidhur ngushtë me gazetën “Mësuesi”, dhe gjithnjë Frani dallonte, madje na habiste me vrullin dhe ato energji ta jashtëzakonshme për të shkruar aq shumë dhe aq mirë, si një gazetar profesionist. Ai jo vetëm bënte po aq mirë edhe punën e  mësuesit dhe edukatorit, por, ndërkohë edhe  aktivizohej me shpërndarjen e gazetës së dashur në shkolla dhe zyra të arsimit apo individë të veçantë që ishin të abonuar te gazeta. Madje, zhvillonte edhe takime dhe biseda në shkolla ku tërhiqte mendime për përmirësimin e  nivelit të artikujve për gazetën dhe për rubrikat e saj,ndërkohë që aktivizonte edhe gazetarë të rinj...Mbaj mend dhembjen e  Franit kur u mbyll gazeta “Mësuesi”, artikujt e tij drejtuar institucionit të MASH, që gazeta të rihapej, sepse mësuesit e vendit e donin, u nevojitej shumë ajo gazetë. Ndonëse kërkesat e Franit dhe të shumë të tjerëve kanë rënë në veshtë shurdhër, ai nuk është tërhequr as atëherë dhe as tani që është në pension.

Artikujt e Fran Gjokës, që botohen në gazetat apo revistat e vendit apo dhe në mërgatë, asnjëherë nuk kanë reshtur, ata shprehin jetë, gjallëri dhe profesionalizëm, veçanërisht për shkollën. Gjithkush mund t`i lexojë ata artikuj i ka lexuar apo dhe i lexon ata te “Koha Jonë”, “Republika”, “Tirana Observer”, “Nacional”, “Lisalba”, por edhe në dhjetëra portale, që botohen sot nëpër botë e ku emri i Fran Gjokës është kurdoherë i dukshëm, teksa artikujt e tij tërheqin vëmendjen dhe lexohen me interesim...

Nëpërmjet  artikujve të tij, unë, por besoj edhe shumë të tjerë, kanë njohur më mirë historinë dhe traditat e Lezhës, kanë njohur emrat  e mëdhenj të këtij qyteti që nga lashtësia e deri sot në kohët moderne, dimë shumë gjëra për Lezhën sepse na i ka rrëfyer Frani në artikujt e tij mbresëlënës, ndaj them me bindje se rrethi i Lezhës dhe sidomos shkollat e  tij, janë bërë shumë të njohura mes të tjerash, edhe nga puna e jashtëzakonshme shkrimore e mësuesit dhe gazetarit të talentuar Fran Gjoka...

https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=dWJ0LmVkdS5hbHxmcmFuLWdqb2thfGd4OjYyNGI3N2UxZTRjMWRiMg

Flori Bruqi “Dëshmi të krimit të pandëshkuar”,Prishtinë-Tiranë 2017

Akademik Prof.Dibran Fylli 

Para pak ditësh, Shtëpia Botuese “Klubi i poezisë”, Tiranë, nxori nga shtypi dhe hodhi në qarkullim librin me titull “Dëshmi të krimit të pandëshkuar të autorit Flori Bruqi, poet, shkrimtar, historian, hulumtues dhe kritik i talentuar, një libër ky, i 42-ti në serinë e veprave të tij, të botuara deri tani.

Flori Bruqi me krijimtarinë e tij është një kronikan skrupuloz, i cili me penën e tij i rrëzon mitet dhe legjendat prej balte të ngritura në histori nga arkitektura sllave për tokën tonë, thotë për këtë libër shkrimtari shqiptar Zef Pergega.

Flori Bruqi është një kineast i mrekullueshëm qe ngjarjet dhe faktet e tragjizmit, të cilat me shekuj luheshin me zjarr e hekur në kurriz të kosovarit, nuk i shikon nga llogorja me flamur të bardhë, por ai ka filmuar lakuriqsisnë e krimit sllav pa bëre shumë komente e ilustrime por ashtu cubullak siç janë e siç vijnë në sekuencat e krimit politik e paramilitar.

Kasaphana është aty në brinjë, në mal, në shesh, në familje në pranga e në burgje, si llavë zifti mbi shpirtëra të etur për liri e për pragun e tokën që trashëgim ua lanë te parët…ështe aty në shpirtin e revoltës studentore e intelektuale mbi zërin e fjalës së lirë…

Ne librin e tij akademik Bruqi përshkuan skena të varreve masive, fëmijë të prerë gjymtyrësh dhe të hedhur në vorben e ushqimit, nëna me bark të çarë me foshnje palindur e therur me bajonete…tmerre pafund si në prehistori para një bote që quhet Evropë e që vazhdimisht luan poker më fatkeqësinë e kosovarëve.

Bruqi, në ketë libër nuk e harron Ushtrinë e lavdishme çlirimtare , si dhe rolin e SHBA-ve në ushtrimin e të drejtave ndërkombëtare për ta shpetuar popullin e Kosovës, siç në fakt e shpëtoi nga kthetrat e arushës se zezë..

Akademik Porf .Dr.Eshref Ymeri citon se mediokriteti është një tokë pjellore për lulëzimin e djallësisë dhe gënjeshtres, hajdutërisë, hipokrizisë e mediokritetit, karrierizmit dhe mashtrimit, grabitjes së pasurise se tjetrit…tradhëtise!”

Flori Bruqi është kënga, zjarri, gjuha dhe gjaku i bashkimit ! A ëeshtë flamuri edhe nuri, për të cilin me të drejtë prof Eshref Ymeri shkruan:

“Flori Bruqi është një figurë e shquar më përgatitje enciklopedike, si një intelektual erodit, i cili e ka kryer e do të vazhdojë ta kryej detyrën e shenjtëruar para kombit shqiptar!”

Me njëe shkrimtar dhe njeri si Flori Bruqi,fytyra e krimbit të pandeshkuar bie nga froni i perandorit…!

Për mendimin tim, Flori Bruqi, si një kritik erudit, është i pari në historinë e letërsisë shqipe, i cili ka nxjerrë si në një “parakalim festiv” të gjithë shkrimtarët dhe poetët e trojeve etnike shqiptare. Nga radhët e tyre në Perëndimin evropian dhe amerikan, ai përmend 54 syresh. Mes krijuesve të diasporës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dëshiroj të shtoj edhe emrin e eseistes dhe të shkrimtares sa të talentuar, aq edhe fjalëpakë, Nimfa Hakani, e cila, në nëntor të vitit 2015, botoi në Shqipëri tre libra: përmbledhjen me tregime me titull “Pacientja 101”, një përmbledhje fabulash dhe rrëfenjash për të rritur, të titulluar “Luani i fjetur”, dhe një përrallë për fëmijë, me protagonist Gjeto Basho Mujin.(Cituar nga shkrimi i zgjëruar i Akademik Prof.Dr. Eshref Ymerit i botuar kohë më parë me titull : ”Potpuria”letrare dhe shkencore e Flori Bruqit”).

(LSHK: Kumtesa  është  lexuar nga shkrimtari Bedri Halimi .Kumtesa është shkruar nga Dibran Fylli për Festivalin ndërkombëtar  të poezisë ( FN )të "Drinit poetik ",Prishtinë,  më dt.09.06.2018).