Mbi librin e Amarda Ekmekçiut, “Korali blu”

Armela HYSI

Në fizikën kuantike gjithkush e di se asgjë nuk mund të ndodh në se nuk ekziston një vëzhgues, “the observer”. Kjo dukuri që problematizonte aq shumë vetë Ajnshtajnin, është një realitet i konceptuar ndryshe edhe për artin dhe një fakt i pamohueshëm sa për zhvillimin e tij aq edhe për njohjen në masë të vetë krijuesit e krijimtarisë së tij; por për individualitetin e tij, kjo nuk hynë në punë. Artisti, poeti, nuk ndjen nevojën të vëzhgohet që të evolojë. Për artistin e lindur, dallimi – edhe nëse vjen një ditë, si pjesë e suksesit dhe e përvetësimit nga shoqëria, e artit të tij, kjo është e mëpasshme. Është një rrjedhojë, jo shkaku. 




Përveçësia e artistit, është tek alkimia që stimulon me vetë qenien e tij, mes ndikimit të përvojës në prorjen nga e vërteta dhe magjia. Është të vëzhgojë në heshtje e vetmi dhe të përgjojë intimitetin e ndjenjës, trishtimit, gëzimit, mallëngjimit, përbërjes së çdo sensi, t’i filtrojë dhe t’i ri sjellë këto, tashmë të kulluara e të pasuruar me tjetër dinamizëm të ri e jetë – krejt i vetëm përpara botës… Këto qenë ndjenjat e para që më solli libri i ri i Amarda Ekmekçiut, me ta mbaruar, ose më saktë shijimi që vjen tek preh mendjen pasi ke lexuar diçka që të ka tërhequr deri në fund.

Amardën personalisht e njoh pak deri aspak, (megjithëse e përbashkëta argëtuese e njerëzve është se pothuajse të gjithë kujtojmë se njihemi: madje në sukses të gjithë bëhemi miq dhe në heshtje njihemi mirë nga e kundërta, logjikojmë shkëlqyeshëm se sa e lehtë është jeta e tjetrit, por që “idiotësia” e tij dhe vetëm, e bënë të vështirë –“e jona” është “një punë” ndryshe padyshim!), por ndjej se është shumë e sinqertë në poezinë e saj. I kthehet fëmijërisë shpesh aty, si në kujtime, si në ndjenjë, ashtu edhe kur e takon në sytë e vazhdimësisë së saj të bukur, të fëmijëve biologjik a virtual, librave, ose të bukurisë së natyrës që e gërsheton vazhdimisht e me ndërgjegje në vargun e saj. E ndjej se është një njeri i bukur dhe kjo i vjen aq natyrshëm, por për këtë nuk duket të jetë shumë e ndërgjegjshme. As për bukurinë e jashtme, ndërgjegjësim që përherë vjen jo aq nga pasqyra, sesa nga bindja e brendshme dhe ajo, jo se është naive, por është modeste deri në thelb. (Dhe duke qenë se është dhe njohëse e mirëfilltë e mirësisë në çdo gjendje e ekzistencë, krijon natyrshëm harmoni brilante qashtërsie, prandaj duke i ngritur një kult kësaj, i mendon të gjitha njësoj të bukura, pa e ndjerë se sa e veçantë është ajo vetë.) As për botën e saj ideale që e derdh pareshtur për të zbukuruar atë të vërtetën, dhe pse jo gjithmonë i kuptohet kjo “sakrificë” shpirtërore.

Amarda nuk pranon asnjë zhgënjimi të mos i hedhë dritë të vërtetë personale, edhe kur i kushton ndjenjë të shumëfishtë, bardhësi nga e vetja virgjëri, prafullima prej thërrmimit të të vetit shpirt xixëllues, që djeg për pishtar, të shohin të gjithë. Në poezi këtë e bënë me frymëzim, me pasion, gati me vetëmohim, sikur ka mbajtur një cep të kësaj bote të përgjaktë për të na ftuar vetëm të kalojmë bukur, të kujtohemi, të trishtohemi vetëm për të bërë art. Të trishtohemi siç trishtohemi nostalgueshëm kur shohim qiellin me yje, jo dëshpërim, jo sepse lëngojmë, por sepse shërohemi, çlirohemi, zbukurohemi. Duke marrë gjasa madje nga biografia e saj letrare, duhet thënë se ka ruajtur të njëjtën freski të adoleshencës në varg dhe filozofimi që i ka shtuar, sido që me të njëjtën gjuhë, me më tepër fjalë-bashkime ka ngjyrime drite dhe shprese.

Në çdo poezi gjen prezent ndjenjën dhe vargje të një poeme që ajo vazhdon të mëkojë e njëkohësisht të mëkohet prej saj, nga faqja në faqe, nga titulli, në titull e vargje që të ngrohin.

“Kokë lëshuar mbi pragun e ditës/ pa limite e skaje qiellore/ dëshirat hedh mbi altarin fjalës/ dhe endem aty…”

“Lehonë mbi gjoks, derdha vajzërinë!” thotë poetja tek poezia që hap librin “KORALI BLU” që është një dritësimin i mëmësisë, që femrat shqiptare shpesh e njohin në moshë mjaft të re, por me koshiencën që bashkon kjo lumturi fondamentale, shpirtin e realitetit me poezinë. “të bardha si drita e yllit gëzimndezur” – poezia “FËMIJËRIA” ku gjithashtu vazhdon: “Hapi i gjelbërt mbi koren e tij, /thërrime prej tokës dytësuar/ brenda meje” njeriu prej dheu, prej toke, ama dhe prej fryme që bën poeten pas përditësimit në mënyrën e vet të kësaj epërsie konkrete, të vazhdoj me vargjet e fundit: “Pa zhbërë kësisoj këto mendime/ harruar kutizave sërish/ e sërish rikthehet ngadalë/ në kukulla sykaltra prej agimit…” siç një zhgënjim, a diç’ e mbetur pa thënë, apo pa kryer nuk mund të mos krijoj një thirrje, për fëmijërinë që ta mbështesë me energjinë e saj poeten dhe t’i jap fuqi të vazhdojë të sotmen: “Silueta shiu grijëzuar,/ si qiej vetmie /thurin ethshëm atë fluturim /patash të egra, /duke gërmëzuar ajrin në copëza të bardha resh/ shtegtimin drejt vegjëlisë.” …nga poezia me titullin grishës: “UDHËTIM V…”; temë e energji që prek në ton pakëz më dramatik edhe në poezinë “PËRQAFIM LARGËSISH”.

Me instinktin e brendshëm të njeriut, dhe me nuhatjen e letrarit, poetja e di që koha nuk ka mëshirë, për askënd ndaj shpirti epoet stinëve dhe “rrëkëllim vitesh në asfalt/, sokakut pas mesnate që uron/ vitet që ndezin qiejt…” nga poezia “VITET QË NDEZIN QIEJT” i kujton Amardës se është një tortë e madhe plot qirinj atje në qiell, që duhet shijuar, jo thjesht konsumuar prandaj ajo përgjigjet dy faqe më pas, tek poezia “Çast”: “Jo, mos fol! /Me puthjen praruar, /yjet ndezën qiellin këtë natë.”. Në të gjithë pjesën poetike të librit autorja Ekmekçiu mban me fanatizëm atë frymë që tradicionalisht mbajnë poetët e rinj me temat dhe frazat që tregojnë talent dhe perceptimin e poezisë që kalon fluturimthi pranë për t’u rrokur si një yllth i zjarrtë, i vërtetë dhe i paprekshëm njëkohësisht, një makth dhe një ëndërr …njëkohësisht… por dhe guxon e shpesh vë pikënisje të vetat, të reja, të niveleve që pretendojmë se ka prekur që tani: “Çmendurisht dashuritë/ prej kohërave tjetërsuar,/ buzë-etur, plasaritur gjer në kockë./ Nga Qellori/ ajo pikë takimi qe zhbërë në makthe,/ që pritja e gjatë i theu pa zhurmë/ pipëtimat e erës/ angullimat e një shpirti që të pret.” (“PENG I KOHËS QË NUK KTHEHESH PAS”); “dashurive të brishta,/ që derdhën pjalm ndër duar” (“NGJIZJE AGIMESH”) “..Ky shekull i pa jetuar, rrëfenjash/ i hirtë ky qiell meraku/ qyteti ku fsheh brengat e mallit…/.. pas hijes që thur në dyzim,/ figura e trajta të formëzuara/ dendur, pas emrit Njeri.” (“HIJËZA”).

Si poete Ekmekçiu përdor pak shenja pikësimi, por ritmi i poezive të saj e bënë leximin të rrjedhshëm dhe të këndshëm, vargjet përgjithësisht janë të thyer balancueshëm. Sintaksa klasike e kësaj poezie, mbështetet kryesisht tek përshkrimi i ndjenjave dhe gjendjes shpirtërore, në një paralelizëm aktiv me ambientin dhe natyrën, për të ndërthurur kontekstin dhe nocionet. Lë hapësirë dhe formon gjallëri jetike në varg që të bënë lehtë ta thithësh. Përdor titujt si moto të vargjeve që do të përtheksojë, ose dhe si përkushtim. Tematika është e larmishme, si në poezi ashtu edhe në prozë, me tendencën drejt individualitetit, që e bënë intime por dhe një rrëfimëtare transparente, që të lë të depërtosh me bujari, shumë thellë brenda saj…

Bota rritet si malli ynë bëhet det blu brenda shpresës…

Në prozë Amarda është më e drejtpërdrejtë. Më e çliruar, sikur poezinë e ruan për të zbukuruar, kurse prozën për të operuar. Poezinë për të ngjyrosur, prozën për të larguar çdo falsifitet, çdo maskë, çdo ngjitje pa dashje në sipërfaqen e bardhësisë së saj.

Më duhet të them se krijimi i fjalisë së saj, konceptimi, mënyra se si sjellë ndjenjën, trajektorja që i jep mendimit dhe tërë subjektit elegant që ka përzgjedhur për paraqitje, përcakton gjasa për një vazhdim tepër të pjekur të sajin në letërsi. Për momentin Amarda të kujton me çdo germë se sa e bukur është të dashurosh, të dashurohesh të vuash në vetminë e ëndrrës dhe pritjes për idealen e gjallnimit. Të zhvishesh nga tokësorja për të fluturuar në hyjnoren.

Në këtë vëllim, zhvillimi i subjektit sublim të bën të jetosh bashkë me autoren, sepse edhe pse substanca kimike që shohim të trajtëzohet në këtë krijimtari është heterogjene, ajo simbolizon në radhë të parë dhe me qëllimin kryesor të jetë e gjitha, një përcjellës i shkëlqyer i densitetit të ndjenjës me gjithë parametrat që paraqitet ajo në një përshtatje fizike të trupit. Nuk kërkon kohë ta përtypësh, ta copëtosh për ta bërë më të lehtë-kuptueshme dhe ky shijim gati viziv i fjalës, krijon pasazhe të këndshme kohore sa herë e përzgjedh për lexim.

Në prozë krijuesja e re Amarda Ekmekçiu ka përzgjedhur të flasë me fjali të shkurtra me kumt poetik. Është pasqyruese e shumë planeve njëherësh për të sjell figuracion në të gjithë tekstin. Është shpesh e sigurt në atë që thotë sepse mbart sigurinë e dashurisë së saj ndaj nuk trembet të bëhet kudo që nga konstative, në përcaktuese e përgjithësisë së shoqërisë deri didaktike. Jo se nuk vet-pyetet, por e bënë këtë duke dëftuar narrativën e parapërcaktuar. I pëlqen të vërë diku-diku, fjalë me germa kapitale, për të nënvijëzuar rëndësinë; krijon ambientin përreth me të njëjtat grimca që krijon atë përbrenda. Edhe pse me ende mjaft mundësi për reduktime dhe krasitje, nuk të lodh, siç të pëlqen egërsia e bimëve të lëna të lirshme horizontit.

Proza e autores përmban reflekse poetike, sa ç’dëfton dhe ngjyrime me brumë të mbrojtur me mjeshtëri, që të qëndrojë edhe në një prozë të gjatë me konstrukt më stabël dhe trajtim më impenjues. Është dukshëm shoqëria e përhershme e Amardës, dhe ashtu si dhe në poezi, ndonëse e ndarë në skicime të një-fryme, (diç më shumë a më pak se një a dy faqe, përkatësisht) ajo është një vazhdim i gjatë i një odiseje ndiesore që ri trajtohet në çdo paragraf duke ushqyer kohën reciprokisht – në të tre kah-bjerrjet e saj letrare. Gjatë leximit nuk të mbetet veçse të njësohesh me këtë rrjedhë kohore dhe të pozicionohesh analogjikisht, në lidhje me ç’predispozicion ke për dashurinë e vërtetë, si njeri, si shpirt në evolim, a si mbartës përvojash personale; por nuk mund gjithsesi ta mohosh, pasi faqe më faqe trishtimi i vuajtjes e përpos dhe gëzimi i saj do të të sensibilizojë padiskutim këdo.

Këto ishin disa mendime të shpejta, të cunguara do të thosha prej obligimit për të qenë konçize, sepse sido që s’doja të zgjatesha Amarda të jepet aq shumë në krijimtarinë e saj, sa të bën ta komentosh e ta komentosh pareshtur. Por do doja të mbyll me një varg të sajin në vend të përshëndetjes…

Na bashkon gjithmonë pika e horizontit

Ai, është vendi i takimit…

Sado e paarritshme duket për të tjerët.

Kejsi dhe Loreni “Dashuri në kohërat e Coronavirusit” – sipas Marquez

Kejsi dhe Loreni janë dy të rinj nga Tirana, që në 12 janar shkëmbyen unazat e fejesës. Ata thuajse prej dy a më shumë vitesh shiheshin çdo ditë. Kjo edhe për fatin se banonin jo vetëm në një lagje, por distanca e banesave të tyre është thjesht çështje hapash, aspak metrash, apo kilometrash.



Por, nga 12 marsi, Kejsi dhe Loreni shkëmbejnë shikime vetëm në ballkonet e shtëpive respektive. Të dy përshëndeten prej andej. Asnjë nuk del nga shtëpia, në zbatim të aktit normativ që Qeveria vendosi për izolimin në banesë.

Dhe janë pikërisht këta dy të rinj që të kujtojnë dashurinë në kohën e koronavirusit, ku takimet janë zëvendësuar me Whatsapp. Si Kejsi dhe Loreni janë edhe shumë të tjerë, që në distancë, apo frika e parhapjes, apo marrjes së Covid 19, i ka kthyer në dashuri të një forme krejt tjetër nga ajo klasike.

E kjo, jo pak të kujton kryeveprën e Gabriel Garcia Marquez. Shkrimtari i madh kolumbian ka shkruar romanin për dashurinë, për dashurinë me të gjitha fytyrat e saj: dashuri rinore, dashuri bashkëshortore, dashuri romantike, dashuri të mishit, dashuri, madje, edhe me shenjat e kolerës. Për më tepër, ai ka shkruar një vepër arti që rrezaton një humanizëm të atillë, që lexuesit do ta ruajnë thellë në zemër si diçka të shtrenjtë dhe do ta kujtojnë sa të kenë jetë në këtë botë.

E kjo ndodh në kohët e “mortjes” së shekullit të 21, katastrofës më të paparë që pas Luftës së Dytë Botërore. Fermina Dasa dhe Florentino Ariza janë dy personazhet që puqen dhe kanë një fund fatal. Në këto rreshta nuk po ka rëndësi përmbajtja e librit, por një pyetje lind natyrshshëm: A po kalon Kejsi dhe Loreni, një kohë si asaj të Marquez?!

Një fragment nga romani:

…Po bëhej gati ta mbyllte, ashtu e këputur siç qe, kur pa Florentino Arizan të veshur si për ngushëllim në mes të sallës së shkretë. U gëzua, sepse kishte shume vite që e kishte fshirë nga defteri i jetës së saj dhe kjo që e shikonte me ndërgjegjen e pastruar nga harresa. Mirëpo, përpara se ta falenderonte për vizitën, ai e vuri cilindrin pranë zemrës dhe me duar të dridhura, por dinjitoz, e plasi lungën që kishte qenë ushqimi i jetës së tij.

-Fermina, – i tha. – Kam gjysmë shekulli që e kam pritur këtë ditë, për t’u betuar edhe një herë për besnikërinë time të përjetshme dhe dashurinë në jetë të jetëve. Ferminas do t’i qe dukur me siguri i shkalluar, sikur të mos kishte pasur arsye për të menduar se në këtë cast, atë po e frymëzonte vetë Shpirti i Shenjtë. Në çastin e parë, deshi ta mallkonte për përdhosjen që po i bënte shtëpisë, në një kohë kur kufoma e burrit të saj qe akoma e ngrohtë në varr. Por dinjiteti i zemëratës e frenoi në kohë.

…Vetëm një herë ajo i ra mendjes se kishte fjetur shumë pa vdekur, duke dënesur në gjumë dhe, ndërsa flinte duke dënesur, kishte menduar më tepër për Florentino Arizën sesa për të shoqin e vdekur…!

Kjo kohë e Covid-19, do të jetë e vështirë të kuptohet, kur brezave t’u tregohet se dikur në të gjithë botën një armik i padukshëm bëri hatanë në të gjithë botën.

Vështirë se do ta kuptojnë, ashtu si sot që nuk mund të perceptohet malarja e dikurshme, luftrat me armë e tanke…!

Si po e ndryshon Coronavirusi industrinë e librit

Nga Alexandra Alter

Bota e Librave mbledh forcat për një të Ardhme të Zymtë. Botuesit, libraritë dhe autorët po përpiqen të përballen dhe të kufizojnë pasojat financiare nga kriza e shpërthimit të koronavirusit.

Në këto kohë të izoluara, shumë njerëz merren me leximin, por ashtu si të tjerët, edhe biznesi i librit po përgatitet për katastrofë. Festivalet dhe panairet e mëdha letrare në të gjithë botën janë anuluar. Bibliotekat publike janë mbyllur. Janë anuluar takimet, nënshkrimet dhe prezantimet e autorëve nëpër librari.



Ndërsa kriza e shpërthimit të koronavirusit vazhdon të rritet, autorët, botuesit dhe librashitësit po mundohen të përballen dhe të kufizojnë pasojat financiare. Shumë prej tyre druhen se i pret më e keqja, përfshirë të tjera mbyllje dyqanesh, ndërprerje të mundshme furnizimesh në depot dhe qendrat e shpërndarjes, si dhe mungesa të letrës dhe një rënie të kapacitetit të botimit.

“Nuk është çështja se do të shohim thjesht rënie shitjesh,” – tha Dennis Johnson, bashkëbotues i Melville House, entit të pavarur botues me bazë në Brooklyn, i cili e ka udhëzuar personelin që të punojnë nga shtëpia. “Një gjë e tillë nuk ka ndodhur kurrë. Askush nuk di ç’të bëjë tjetër, përveçse të koleksionojë dezinfektues”.

Festivali i Shkrimtarëve të Sidneit, i cili zakonisht tërheq rreth 80,000 vetë dhe ishte planifikuar të fillonte në 27 prill, u anulua këtë javë, menjëherë pasi u anuluan panairet kryesore të librave në Angli, Francë, Gjermani dhe Itali. Në Shtetet e Bashkuara, festivalet e librave Los Angeles Times, Tucson Festival of Books, Virginia Festival of Books dhe The Believer Festival në Las Vegas, ishin mes shumë veprimtarive të mbyllura, që tërheqin dhjetëra mijëra lexues dhe mund të jenë vend i rëndësishëm shitjeje për autorë dhe botues.

Të hënën, PEN America njoftoi se po anulonte festivalin World Voices Festival, që do të zhvillohej në fillim të majit në Nju Jork, ku ishin planifikuar të paraqiteshin Margaret Atwood, Zadie Smith, Jenny Slate, Elif Shafak etj.

BookExpo, një panair i rëndësishëm vjetor për botuesit, librashitësit dhe punonjësit e bibliotekave, është ende i planifikuar të zhvillohet në fund të majit në qendrën Jacob K. Javits Center në Nju Jork, shprehen përfaqësues të Reed Exhibitions, organizatorët e kësaj veprimtarie. “Ne mbetemi optimistë se mund të marrim masat e duhura, që në fund të majit ta shohim veten në anën tjetër të kësaj historie dhe të vazhdojmë sipas planit,” -deklaroi drejtori i BookExpo në faqen e tyre të internetit. “Gjithsesi, ne do të vazhdojmë të ndjekim udhëzimet dhe masat paraprake të këshilluara nga Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve”.

Efektet e mundshme afatgjata për shitësit e librave janë serioze. Shumë aktorë të kësaj industrie janë të shqetësuar se libraritë e pavarura do të rrënohen, pasi zyrtarët vendorë dhe shtetërorë po mandatojnë veçimin nga shoqëria dhe po i urdhërojnë disa biznese që të mbyllen përkohësisht.

Mitchell Kaplan, themeluesi i Books & Books, një zinxhir librarish të pavarura në Floridën Jugore, tha se shitjet në dyqanet dhe kafenetë e kompanisë kanë rënë dhe prezantimet e autorëve janë anuluar.

“Ironia te gjithë kjo qendron te fakti, se aftësia jonë për të qenë vende ku mblidhet komuniteti, gjë që i bën shumë librari tepër të fuqishme, është kthyer në problemin tonë më të madh,” tha ai.

Kriza e shëndetit publik dhe pasojat ekonomike kanë goditur në një çast qetësie dhe force relative për industrinë, pas një periudhe ku dyqanet e pavarura në të gjithë vendin ishin rimëkëmbur, shitjet e botimeve ishin stabilizuar dhe ato të audiolibrave ishin rritur. Sipas Shoqatës së Botuesve Amerikanë, krahasuar me vitin 2018, në vitin 2019 shitjet në të gjitha kategoritë u rritën me 1.8 përqind, duke arritur një total prej 14.8 miliardë dollarësh.
Tani, ka të ngjarë që këto fitime të eliminohen, pasi librashitësit po përballen me një të ardhme ekonomike të zymtë dhe të pasigurt.

Një numër gjithnjë e më i madh librashitësish të pavarur, i janë përgjigjur krizës së shëndetit publik duke mbyllur dyqanet dhe duke i lënë punonjësit në shtëpi. Të hënën, libraria Strand njoftoi se po mbyllte dyqanin e saj kryesor në Manhattan dhe kioskat e saj në qytetit. Emily Powell, pronari dhe drejtuesja ekzekutive e Powell’s Books në Portland, Oregon, njoftoi se po i mbyllte të pesë pikëshitjet saj, të paktën deri më 31 mars.

Ndërkohë, disa librashitës të pavarur përfshirë Powell, kanë filluar shkurtimin e personelit. Të hënën, Powell njoftoi punonjësit se do të fillojë shkurtime të pavullnetshme nga puna, pasi të përcaktojë numrin minimal të punonjësve që i duhen për të mbajtur në punë pikëshitjen në internet. Një përfaqësues i sindikatës lokale që përfaqëson 400 punëtorë të Powell, tha se rreth 85 përqind e tyre ishin prekur tashmë nga shkurtimet e përkohshme dhe se kompania ka sinjalizuar që me shumë gjasa do të vijojnë shkurtime të përhershme.

McNally Jackson, një zinxhir i pavarur dyqanesh në Nju Jork, largoi një numër të konsiderueshëm punonjësish, pasi vendosën të mbyllin dyqanet përkohësisht. Në Twitter, kompania tha se kishte pushuar përkohësisht shumë punonjës, teksa “përballet me humbje masive dhe të pashembullta të të ardhurave”, dhe shtoi, “ne synojmë që punonjësit t’i marrim sërish, sa më shpejt që të mundemi.” Një shënim në faqen e kompanisë thoshte se ende po pranojnë porosi me telefon dhe internet, teksa dyqanet janë të mbyllur, por ofrojnë shpërndarjen.

Librari të tjera, që shpesh shërbejnë edhe qendra komuniteti, edhe si biznese, po përpiqen të kompensojnë vajtjet në librari, duke u ofruar klientëve shpërndarje falas. Romancierja Ann Patchett, bashkëpronare e Parnassus Books në Nashville, Tenesi, tha se dyqani i saj po ofron shpërndarje librash dhe transport falas për porosi mbi 50 dollarë dhe po përgatit rekomandime librash me video, për faqen e internetit. “Tani duket si kohë e shkëlqyer, për të lexuar diçka,” tha znj. Patchett.

Edhe Booksmith në San Francisko, ofron transport falas për vendasit dhe ka parë se shitjet në internet janë rritur. “Tani për tani, për të kryer këto porosi, po merremi gjithë ditën dhe pa ndërprerje”, tha menaxheri i dyqanit Camden Avery.

Shoqata e Librashitësve Amerikanë, tha se po lobon me botuesit për të mbështetur dyqanet e pavarura, duke ofruar ulje çmimesh, transport falas për klientët dhe ndër të tjera, heqje të normës së fitimit për titujt e pashitur. Grupe të tjera kanë mbledhur parà, për të mbështetur dyqanet e pavarura të goditura nga problemet. Fondacioni Book Industry Charitable, që ofron mbështetje financiare për dyqanet e pavarura, deklaroi se ofron ndihmë për dyqanet e prekura nga epidemia dhe që nuk janë në gjendje të paguajnë faturat e qirave, apo shërbimeve, si rezultat i pakësimit të shitjeve.

Megjithatë, shumë aktorë të kësaj industrie shqetësohen se humbjet financiare që vijnë nga epidemia do të dëmtojnë mjaft dyqane dhe do t’i detyrojë të mbyllen përgjithmonë. Të tjerë kanë frikë se kufizimet dhe udhëzimet e qeverisë që detyrojnë shmangien e grumbullimeve, do t’i japin një përparësi edhe më të madh faqes Amazon, pasi klientët e mbyllur në shtëpi, po i drejtohen gjithnjë e më shumë blerjeve në internet.

Një tjetër shqetësim serioz për botuesit dhe autorët është ndikimi i krizës që po prek shpejt Barnes & Noble, zinxhirin më të madh të librarive në Shtetet e Bashkuara, që ndërkohë po vuan. Shefi ekzekutiv, James Daunt, tha se kompania Barnes & Noble po i paraprin një goditjeje ndaj biznesit, edhe pse shitjet në internet kanë pësuar një rritje.


“Ne do të ndeshemi me probleme, ashtu si gjithë të tjerët. Do të jetë tepër sfiduese për shitësit me pakicë, ndoshta më pak për ne të shumicës, “tha z. Daunt, duke përmendur se zakonisht, nëpër librari nuk ka aq shumë njerëz sa në bare dhe restorante. “Në mos të gjitha, ne do të anulojmë shumicën e veprimtarive. Kjo është kohë vërtet e vështirë për çdo shitës pakice dhe pa dyshim, do ta vuajmë edhe ne”. Shumë autorë janë prekur nga humbja e të ardhurave që vinin nga turnetë e anuluara, tarifat për biseda letrare, honoraret etj.

Në përpjekje për të zëvendësuar turnetë mbi librat dhe për të nxitur ndjenjën e komunitetit, disa po u drejtohen veprimtarive virtuale përmes platformave si Zoom, Crowdcast dhe Instagram Live. Erik Larson anuloi pjesën e mbetur të një turneu të planifikuar në 33 qytete për librin e tij më të shitur, në lidhje me luftën rrufe në Londër, “The Splendid and Vile”; botuesi i tij tani po kërkon mënyra për të transmetuar drejtpërdrejt një bisedë me të dhe po planifikon të postojë një seri videosh të shkurtra në internet, ku autori diskuton procesin e tij të kërkimit dhe shkrimit. Të premten e kaluar, teksa promovonte romanin e tij të ri “The Gringa”, autori Andrew Altschul mbajti një diskutim në Instagram Live, me Twenty Stories, një librari në Providencë, kryeqyteti i shtetit Rhode Island.

Kritiku i artit Jerry Saltz, kishte planifikuar të fliste të martën për librin e tij të ri, “How to Be an Artist”, në librarinë Strand në Nju Jork, por do të dalë në një bisedë të transmetuar drejtpërdrejt në llogarinë Instagram të dyqanit, i cili ka 225,000 ndjekës. Disa dyqane i shohin veprimtaritë virtuale si zgjedhja më e mirë për të ardhmen e afërt dhe mbase mënyra e vetme për të qëndruar i lidhur me lexuesit dhe komunitetet e tyre, ndërkohë që gjithnjë e më shumë hapësira fizike po detyrohen të mbyllen.

Libraria Politics and Prose, në Uashington po synon që të gjitha paraqitjet e planifikuara të autorëve, t’i kthejë në veprimtari virtuale, ku shkrimtarët të zhvillojnë biseda mbi librat e tyre përmes videove në internet, nga platforma Crowdcast. “Autorët po vetëizolohen, ashtu si të gjithë ne,” tha Liz Hottel, drejtoresha e veprimtarive dhe marketingut në Politics and Prose. “Jam e sigurt, se ata janë po aq të uritur për dialog kuptimplotë, sa edhe lexuesit”.

Kryeveprat që u shkruan në karantinë nga Shekspir e deri tek Pushkini

Koronavirusi, ka detyruar miliarda njerëz të izolohen në shtëpitë e tyre. Për shumëkënd, kjo është një përvojë e rëndë, sidomos në aspektin psikologjik. Por nga artistët deri tek shpikësit më të mëdhenj, kanë arritur që të ndryshojnë botën për mire pikërisht nga dhomat e tyre të karantinës. Ja cilët janë disa prej tyre.

Është kryevepra e shkrimtarit rus Aleksandër Pushkin, e botuar për herë të parë në vitin 1832. Historia fokusohet në jetën e Eugjen Onjeginit, një aristokrati të pasur që jeton në Shën Petersburg. I lodhur nga jeta mondane, ai transferohet në fermën e madhe të xhaxhait të tij të ndjerë jashtë kryeqytetit. Atje, ai njihet me bukuroshen Tatjana Larina, që do të bëhet fikismi i jetës së tij. Vepra u shkrua në vjeshtën e vitit 1830, pasi një epidemi e rëndë e kolerës në Moskë, e bindi Pushkinin të largohej për disa muaj në pronat e familjes së tij jashtë qytetit.



Ditari i Samuel Pepis

Samuel Pepis (1633–1703) ishte anëtar i parlamentit anglez, si dhe një administrator civil i marinës. Gjatë jetës së tij, ai ishte më i njohur për përpjekjet e tij për modernizimin e marinës britanike. Por sot Pepis, vlerësohet për ditarin që ai mbajti gjatë viteve 1660-1669, pasi mbetet një nga dokumentet më të mira në lidhje me restaurimin e monarkisë angleze. Në vitin 1665, Londra u godit nga murtaja bubonike. Falë kronikave të Pepis, historianët dhe shkencëtarët e kuptojnë më mirë se si u përhap aq shpejt murtaja bubonike, dhe pse shkaktoi aq shumë të vdekur në Londër.

Mali Magjik

E cilësuar si një nga veprat më të mira të letërsisë gjermane, romani i Tomas Man u botua për herë të parë në vitin 1924. Ai ka në qendër Hans Kastorp, një tregtar të ri nga Hamburgu, që vendos të vizitojë kushëririn e tij Joakim në një sanatorium për tuberkulozin në Alpet Zvicerane.

Udhëtimi i tij ndërlikohet, pasi sëmuret edhe vetë, dhe kësisoj nis të takojë pacientët e tjerë. Gati që të gjithë ata, përfaqësojnë degradimin social të Evropës së pas Luftës së Parë Botërore.

Dhe Tomas Man dinte disa gjëra mbi sanatoriumet. Gruaja e tij, Katia, vuante nga tuberkulozi dhe në vitin 1912 ajo u shtrua në një sanatorium në Davos-Platz, Zvicër. Shkrimtari e vizitonte shpesh. Në vitet në vijim, që të dy ishin pacientë të rregullt në banjave termale në të gjithë botën. Man e shndërroi përvojën personale, në skenën ku zhvillohen ngjarjet e “Malit Magjik”.

Anton Çehov

Ashtu si Pushkini para tij, edhe Çehov gjeti kohë për të shkruar, për shkak të epidemive të shpeshta të kolerës në Rusi. Midis viteve 1892-1899, Çehov shkroi disa nga tregimet e tij më të njohura, përfshirë “Pavioni nr.6” dhe “Murgu i zi”. Njëkohësisht, Çehovi pati një jetë gjysmë të izoluar në vilën e tij në Melikhovo.

Aty ai ndihmoi në lehtësimin e situatës për fshatarët vendas. Ndërkohë që shkruante, vazhdoi punën e tij të përditshme si mjek praktikant. Atij iu desh ta ndërpresë punën në vitin 1897, për shkak të përkeqësimit të gjendjes së tij shëndetësore. Çekov vuante nga tuberkulozi, sëmundje që i mori edhe jetën në vitin 1904.

Parajsa e humbur

Anglezi Xhon Milton, u mor me shumë gjëra gjatë jetës së tij. Ai ishte pamfletist, filozof, dhe si politikan shërbeu si Sekretar i Gjuhëve të Huaja në Këshillin e Komonuelthit. Por Milton njihet sot më shumë si një shkrimtar. Ai shkroi veprën “Parajsa e Humbur”, ku flet për dëbimin e Satanait nga Parajsa, dhe luftën e tij kundër Zotit dhe njerëzimit. Ai e nisi veprën në vitin 1652. Por në vitin 1665 u transferua me familjen e tij nga Londra më Shalfont, për të shmangur Murtajën e Madhe të Londrës. Pikërisht aty e përfundoi edhe librin.

Dekameroni

E shkruar më gjasë midis viteve 1348-1353, libri flet mbi 10 aristokratë të rinj që u arratisën në një fshat, për të shmangur Vdekjen e Zezë që kishte prekur në atë kohë qytetin e Firences. Aty ata tregojnë secili nga 10 histori, ose në total 100 gjatë disa ditëve.

Ashtu si Komedia Hyjnore e Dantes, Dekameroni u shkrua në dialektin fiorentin, që u bë në fund italishtja standarde. Vetë autori Xhovani Bokaçio, jetoi në vitet e tmerrshme të Murtajës të shekullit XIV-të. Ngjashem me personazhet në veprën e tij më të famshme, Bokaçio shmangu me sukses epideminë që ra në Firence, duke shkuar në Napoli dhe qytete të tjera italiane.

Uilliam Shekspir

Shekspiri ishte një nga fëmijët e paktë në Stratford-upon-Avon, që i mbijetoi Murtajës së vitit 1564. Një nga biografët më të shquar të Shekspirit, Xhonatan Beit, shkruan se përvoja e Shekspirit me Murtajën, ishte aspekti i vetëm më përcaktues i jetë dhe veprës së tij. Murtaja shfaqet në disa nga veprat më të mira të Shekspirit, përfshirë “Romeo dhe Xhulieta” .

Edhe më befasues është fakti, që Shekspiri ishte jashtëzakonisht prodhimtar në vitet 1605-1606, kur ai shkroi “Mbreti Lir”, “Makbeth dhe “Antoni dhe Kleopatra”. Studiuesit besojnë tani, se Shekspiri ishte aq produktiv gjatë asaj kohe, pikërisht për shkak të Murtajës së viteve 1605-1606 që goditi Anglinë.

Isak Njuton

Fizikani dhe matematikan anglez, Isak Njuton, vlerësohet si njeriu që zbuloi gravitetin, dhe që shkroi ligjet themelore të fizikës. Pa zbulimet e Njutonit, Epoka e Iluminizmit, mund të mos kishte ndodhur kurrë. Në vitin 1665, Njutoni ishte student në Universitetin e Kembrixhit. Atë vit, universiteti u mbyll për shkak të Murtajës së Madhe të Londrës.

Me mbylljen e shkollës, Njutoni u rikthye në shtëpinë e familjes së tij në Kembrixh, dhe nisi të kryente një seri eksperimentesh. Gjatë punës së tij në karantinë, ai shkroi ligjet e lëvizjes së sëndeve dhe ato të gravitetit. Kur Njutoni u kthye në universitet në vitin 1667, ai i ngjiti me shpejtësi shkallës e karrierës akademike, duke marrë titullin profesor në vitin 1669.

Vajzat e ekranit, më të vetmuara se konteshat e Mopasanit

Nga Ilnisa AGOLLI

Duke menduar prej shtëpisë, i vetmi udhëtim që na mbetet të bëjmë është ai virtuali. Por, një nominalist dhe një realist kanë koncepte të ndryshme kur lexojnë, shkruajnë a thonë “shtëpi”. Lind pyetja: – E dinë këtë “vajzat vip” që kemi dëshirë t’i njohim?, më thotë Pamela mbrëmë ndërsa më bindi të ndaj sot, ca naze.




E dinë që nominalisti fjalën shtëpi, do e përshkruante vetëm si diçka të nevojshme e me një çati të kuqërremtë, në formë drejtëkëndore dhe një korridor të gjatë nga ku gjithnjë merr urdhëra një filipineze? Sepse, vajzat e pasura tona nuk kanë asgjë ku të mbahen veçse në sjelljen mikëpritëse të tyre. Është në modë sot, të kesh një sallon të madh, të hysh e të dalësh në dhoma ku filmon gjithë atë tangërllepsje në një kohë si kjo, ku e vetmja gjë është vetëpërmbajtja në hallin që po heqim.

Por, nominalisti mesa duket ka nevojë të ndjehet si në shtëpi më shumë se të jetojë në shtëpi. Rastësia bëri, që të lexoja Mopasanin dhe të mund t’i tregoja përmes gojës së tij, historinë që lexova. Dukej sikur vizatonte në tregimin e tij “Një portret”, pikërisht fytyrën e këtyre “Vajzave-Vip” apo “Nominalisteve të ekranit”. Ai flet për një zotëri. Një prej atyre burrave që të gjithë i magjepste. Ngjallte një lloj kureshtje që të gjithë nuk bënin gjë tjetër, veçse lëvdonin zgjuarësinë e tij. Flisnim pambarimisht kaq shumë zërat rrëmbyes, sa doemos ty të zgjohet kureshtja ta njohësh. Kur ai shkon në shtëpinë e tij, vuri re aty portretin e një gruaje. “Ajo ishte aq e vetmuar dhe në shtëpinë e vet, sa krijonte një boshllëk.

Një boshllëk absolut në gjithë atë apartament të madh.Ajo e gjallëronte, e mbushte, e banonte vetëm tërë atë shtëpi. Aty mund të hynin shumë njerëz dhe të gjithë të flisnin, të qeshnin, madje dhe të këndonin; por ajo do të ishte përherë vetëm, me një buzagaz vetmitar dhe vetëm kjo do e bënte të gjallë vështrimin e pashoq të këtij portreti”. Kështu dhe këto, në instagramin e tyre që nuk ngopen duke reklamuar ferma, gatime, tenxhere e penxhere psikiatrie dhe trishtohen në thirrje mandej; se si të ndihmojë qytetarët të mos humbin pagat e tyre dhe besimin, janë pikërisht rasti ku nuk duam më t’i shkojmë për vizitë e jo më t’i njohim. Mopasan, do i kërkonte të falur madje që kur të hapnin derën të mos i shkonte mendja më të shihnin filipinezen e gjorë, që së paku e njihte Bodlerin.

Njeriu është i djegur në shkallën e tretë dhe këto sorra, nxjerrin thikën dhe të therrin. Vajzat e instagramit.

Unë dua të jem realist! Strehëza ime të kishte ngrohtësi e t’i ngjeshja një shpullë kësaj kryeneçesie të tyre të cilën çuditërisht, këtë vit, do e var në mur si pikturë- tha Pamela duke shkaktuar padashur gjithë këtë turbullim të natyrshëm.

Infektoi 11 persona, flet shoferi i linjës Kosovë-Gjermani

Shoferi i autobusit, B.M. nga fshati Topanicë e Kamenicës, i cili rezultoi pozitiv me koronavirus të hënën, dyshohet se ka infektuar 11 banorë të fshatit. Ai dyshohet se nuk ka respektuar rekomandimet e institucioneve të vendit për të qëndruar në vetë-izolim, pasi ishte kthyer nga Gjermania më 19 mars.

Në një bisedë telefonike me Insajderin, B.M. ka thënë se para se t’i shfaqeshin simptomat e COVID-19, vetëm një herë kishte dalë nga shtëpia duke shpërfillur rekomandimin e institucioneve të shtetit për të qëndruar në vetë-izolim. Kishte shkuar në QKMF-në e Kamenicës.

“Kam dal vetëm një herë për të shkuar tek mjekët në Kamenicë. Nuk kam dal nga shtëpia, vetëm shokë kanë ardhur për të më parë”, ka thënë B.M.

Ai thotë të mos jetë në dijeni se nga kush, apo ku, i është transmetuar sëmundje ngjitëse e koronavirusit. Por, thotë të ketë transportuar rreth 80 udhëtarë si shofer i autobusit të linjës Kosovë-Gjermani.

“Nuk e di. Rreth 37 udhëtarë i kam pasur për Gjermani, pastaj 40 të tjerë në linjën kthyese. Me të 13 mars kam shkuar për Gjermani dhe jam kthyer më 19 mars”, shprehet ai.

Nga kontaktet e tij me banorët e tjerë të fshatit janë infektuar edhe 11 banorë të tjerë të fshatit Topanicë. Lajmi u konfirmua të mërkurën nga Instituti Kombëtar i Shëndetësisë.

“Rastet pozitive janë raste kontakti, 11 prej të cilëve me vendbanim në Topanicë, 1 me vendbanim në Prishtinë dhe 1 me vendbanim në Gjakovë”, njofton IKSHPK. Infektimi i B.M. me epideminë COVID-19 detyroi Komunën e Kamenicës të ndërmarrë masa në fshatin ku ai banonte, Topanicën. Ky fshat u vendos në karantinë më 30 mars. Komuna e Kamenicës po ashtu ka dezinfektuar rrugët e fshatit të mërkurën.

Raportuesja për Kosovën në Parlamentin Evropian, Viola Von Cramon-Taubadel dhe Kryesuesi i Delegacionit për marrëdhëniet Bosnje-Kosovë, Romeo Franz shpresojnë e me heqjen e taksës ndaj mallrave të Serbisë dhe Bosnjës, të rinisë dialogu Prishtinë-Beograd.

Po ashtu, ata presin që me këtë vendim të qeverisë së Kosovës, edhe BE-ja do ta mbajë premtimin e dhënë për heqje të vizave për qytetarët e Kosovës.


“Jemi shumë të lumtur me vendimin e marrë nga Qeveria në detyrë e Kosovës për të hequr tarifat 100 për qind. Është një sinjal shumë i rëndësishëm i bashkëpunimit politik në rajon dhe hap vendimtar, i cili shpresojmë se do të çojë në vazhdimin e dialogut të lehtësuar nga BE-ja, në mënyrë që marrëdhëniet mes Beogradit dhe Prishtinës të normalizohen”, tha Viola Von Cramon-Taubadel.

Ndërkaq, Romeo Franz, tha se presin nga shtetet anëtare të BE-së “të realizojnë premtimin e tyre për t’iu dhënë qytetarëve të Kosovës liberalizimin e vizave sa më shpejt që të jetë e mundur, pavarësisht krizës aktuale politike”.

“Kjo mund të jetë një shenjë e rëndësishme e solidaritetit, veçanërisht për të rinjtë e Kosovës dhe për përkushtimin e vendit për të ardhmen e tij evropiane”, theksoi Franz.