Sazan Goliku-Rilindja e një poeti

Agim Mato

Agim Mato jeton  buzë detit, po dikur nuk e shihte detin; punonte po nuk e shijonte kënaqësinë e punës; ishte i lirë, brenda vetes në mendimet e dëshirat e tij, po nuk e gëzonte atë liri që i duhej për të realizuar veten.

Agim Mato është një dukuri e dhimbshme. Atë vetë nuk e futën në burg si të atin për “politikë”, por e përjetoi  në mënyrë të dyfishtë. Ishte aq i zgjuar sa shmangu hekurat në duar e në dritare. Por ai e provoi burgun e të atit ekonomikisht , shpirtërisht e potencialisht. Ai provoi në kurriz robërinë e burgut të madh me emrin “diktatura e proletariatit”.

Poetit Agim Mato ia dhanë, ia hoqën, ia dhanë sërish të drejtën e botimit sipas valëve goditëse të së famëkeqes lufta e klasave. Për paradoks, edhe 20 vjet pas rënies së diktaturës ai nuk botoi. Po asesi kjo nuk do të thoshte se Agim Mato nuk ishte më Agim Mato poeti. Shkruante, lexonte, rishkruante  dhe si fara e ullirit priti deri këtë pranverë të 2012-ës për të flakur kapakun e heshtjes dhe për t’ia besuar lexuesit këngët e tij. Librat me poezi “Jashtë eklipsit” dhe “Fundo” mund të quhen si një lirim nga ndrydhja, vetëfrenimi e dyshimi për vlerat poetike të artit të tij. Te ky shpërthim shohim urrejtjen e natyrshme për diktaturën, për plagët e kufizimet absurde që ajo i krijoi atij si individ, si familje, si popull. Pra, në këto vargje shpallet në mënyrë eksplicite hakmarrja ndaj asaj diktature. Motivet e lëna përgjysmë nga frika e natyrshme (se dhe nga dorëshkrimet  “e gabuara”, “armiqësore” dënoheshe)  janë rishikuar, plotësuar e ripunuar, për të parë dritën e botimit pas 30 vjetësh. Pra, kemi dy libra të shkruar  në dy kohë të ndryshme, po duke parë thelbin perspektivë, kemi në dorë vargjet e të njëjtit poet si stil, si koncepsion poetik dhe si ideal estetik.

Poezia e Agim Matos ka një harlisje të organizuar të figurave stilistike, të metrikës së lirë, të imazheve jetësore e fantastike që krijon gati në çdo varg, të shtresave e nënshtresave semantike e semiotike. Poezitë ai i strukturon të ngjashme me figuracionin e ndërtimin e një peme që është vazhdimisht në lëvizje. Kjo e karakterizon e poezinë e tij, e cila rrjedh përherë e shqetësuar, e ngarkuar me kontradikta ndjesore e ekzistenciale, me shprehje të fshehura e të hapura të pakënaqësisë ndaj realitetit që poeti e ka përjetuar dhe e përjeton, por pa e bjerrë asnjëherë dashurinë për njeriun dhe vendin ku ka rrënjët e veta.

Edhe pse krijimtaria poetike e Agim Matos shtrihet, me ndërprerje drastike, në një periudhë të gjatë kohe mbi 40-vjeçare, ai i ka mbetur besnik stilit të vet. Ky konstatim  nuk  nënkupton ngurtësimin në prirjet e minierat e fillimit (Jug, Në prag të shtëpive tona, Buka e fjalëve), kur ai shkruante e botonte, si gjithë të tjerët, në kushtete kufizimet prangore të të ashtuquajturit realizëm socialist, por flet qartë për konsekuencëne vijimësinë e parimeve dhe kërkesave të tij estetike, të cilat mishërohen artistikisht në poezi në një nivel edhe më të lartë sot në saje edhe të lirisë, edhe të përvojëse kulturës.

Nga Fatmir Terziu - Me ty baba, çdo çast vjen drita

(Babait tim të dashur Dail Terziu në ditëlindjen e tij)

Rruga nga shtëpia deri tek kafeneja e Teatrit “Skampa”

është rruga e mëngjeseve të tua. Doktori

më i kualifikuar për shëndetin tënd baba...

Sa herë që dëgjoj pas telefonit, hapat e tua në rrugë

dhe ndjej zhurmën e makinave,

ndjej ecjen tënde,

perceptoj qytetin që lëviz, ndaj bëhem erë

se e di edhe ti je nisur drejt kafenesë,

e di që je më mirë.

Të shoh Ty baba, shoh qytetin që më pas më duket,

si një kompozim i bardhë dhe fluror resh.

Hapësirave pa fund dixhitale, pastaj,

hapësirave gri që shtrojnë qilimin e mallit,

hapësirave të murmurta të përshpirtjes për së gjalli,

u largoj astarin e lotëve dhe gjuhën jeremçe

është urimi i ditëlindjes për babanë e dashur nga djali,

përmalluar nga kujtimi i një jete.

Urimi i ditëlindjes tënde baba është këngë në korr...

vitet e tua plot vrull, me djem e vajza, nipër e mbesa shumë,

ndër sy ta sjellin nga larg si në një ekran

rruga të hapet dhe bëhesh më i fortë se kurrë,

kur dëgjon ‘Ky urim është për gjyshin, babanë!”.

E di baba, je kaq i lumtur këtë çast,

qesh dhe thërret nga rruga, shtëpia, kafeneja

je tejpërtej i përshkueshëm nga lumturia,

tejpërtej i ndjeshëm je nga gëzimi që dëgjon zërra dhe sheh fytyra,

ja qyteti u zgjua, festohet ditëlindja,

me ty baba, çdo çast vjen drita.  

Cingërrimë përmallimi

Jam duke rrëkëllyer gllënkën e parë të kafes,

teksa cingërron celulari im.

Ndihet drithërima. Pastaj një melodi. Është një këngë mërgimi,

e zgjedhur nga qindra të tjera,

dhe ashtu me sytë nga numri në ekran,

më duket se ndjej babanë,

teksa lëviz gishtat e tij të rrudhur,

e zërri pastaj ma sjell pranë.

Sy, veshë e buzë bëhen palë për një çast

pranë celularit. ‘Mbrëmë nuk na telefonuat’.

‘U bëmë merak’. ‘Unë dhe mamaja

nuk fjetëm gjumë’. ‘Na mbytën ëndrrat.’

‘Fëmijët si janë?’ Dhe lotët bëjnë punën e tyre...

Celulari oshëtinte në kafenenë zhurmëplot

në zemër të Londrës,

si për ta fshehur syrin e përmallur që derdh lotët

në sy të botës.

Janë lotë të një kohe tjetër,

pa sofër të shtruar në mes të shtëpisë, pa nënën, pa babanë;

ç’mungonte nga melodia e këngës së mërgimit, tani

loti e tejçon matanë.

Më përhumbi gllënka e fundit e kafesë, mes Londrës...

Kur papritur dëgjova një zë si shkrepëtimë nga qielli:

-          Babai? Është mirë, të bën të fala...

... dje piva kafenë me të tek Kalaja.

“Nëpër degëzime të kulturës shqiptare” një shenjë e munguar në memorjen kulturore

Prof.Dr.Fatmir Terziu



Studimet e kujtesës kulturore u bënë prezente në fillim të shekullit të njëzetë, me veprat e Maurice Halbuak në angazhimet me karakter të memorjes kolektive. Në hapësirën e dy dekadave të fundit kjo zonë e hulumtimit ka dëshmuar një bum të vërtetë në vende të ndryshme dhe disiplina të ndryshme. Si pasojë, studimi i Profesor Doktor Zyhdi Dervishit, “Nëpër degëzime të kulturës shqiptare” (2013) që sjell trajtesën sociologjike të disa profileve të modelimit psikokulturor të shqiptarëve na depërton edhe tek marrëdhëniet midis kulturës dhe kujtesës, duke na treguar se ka një ngastër kulturore të larmishme në një hapësirë kulturore më të gjerë si varg i qasjeve ndjesore dhe sociologjike të kulturave. Sot, çështja e ndërlikuar e kujtesës kulturore është një trajtesë e mrekullueshme ndërdisiplinore: Konceptet e kujtesës kulturore qarkullojnë në histori, shkencat sociale dhe politike, filozofi dhe teologji, psikologji, në hapësirat dhe studimet e neuroshkencës dhe psikoanalizës, si dhe në ato letrare dhe studimet mediatike. Ndonjëherë këto koncepte konvergojnë, në raste të tjera ata duket se përjashtojnë njëri-tjetrin, dhe të gjithë së bashku në lëminë e tyre, shumë shpesh, bëhen hulumtuesit në një disiplinë që duhet të marrë hapësirë ndjenjëse në disiplinat fqinje. Kështu vepron edhe Dervishi kur ai e sheh kulturën shqiptare, si një mozaik mjaft të larmishëm me nënkultura të spikatura.

Profesor Doktor Zyhdi Dervishi

Për më tepër, studimet e kujtesës kulturore janë kështu edhe një fushë e vendosur ndërkombëtare: Koncepte të rëndësishme janë gjeneruar në Francë, Gjermani, Britani e Madhe,

Itali, Kanada, Shtetet e Bashkuara dhe Hollandë. Në të njëjtën kohë, megjithatë, ne kemi parë se si në shkallë kombëtare traditat specifike akademike dhe barrierat gjuhësore kanë qenë të prirur për të penguar transferimin e njohurive për kujtesën kulturore, të cilën Dervishi e shtjellon në formën e tij sociologjike edhe tek “Lente të ndërveprimit simbolik: analizë sociologjike e rolit të simboleve kulturore, të komunikimit joverbal” (2009) apo edhe tek studimi tjetër “Gratë në turbulencat e mendësive dhe realiteti politik” (2011).

Përmes përvetësimit të vazhdueshëm dhe rivlerësimit të të gjithë fushave të ndryshme, konceptet kulturore të kujtesës kanë marrë kuptime të reja, duke hapur horizonte të reja të hulumtimit në shkencat humane, si dhe në sektorin social dhe në shkencat natyrore, falë edhe të një angazhimi të gjerë kërkues, akademik, social dhe kulturor të Dervishit në hapësirën shqiptare. Në atë masë që kuptimi i tyre duhet, pra, të negociohet vazhdimisht, të kryhet si një hulumtim i qëndrueshëm në këto koncepte dhe një studim me hulumtime në studimet e kujtesës kulturore mund të nxisë një qasje të vetë-refleksives ndaj ky zhvillim dhe kjo fushë gjithnjë e më e larmishme, duke siguruar një hapësirë teorike, shtylla kurrizore konceptuale, metodologjike dhe për çdo projekt në fjalë me pyetjet e kujtesës kulturore, jo pak herë ka sensin logjik tek veprat e Dervishit. Qëllimi i këtij studiuesi është të ofrojë studimin e parë të vërtetë të integruar në këtë fushë ndërdisiplinore dhe ndërkombëtare të studimeve të kujtesës kulturore dhe asaj që ndërlidhet me disiplinat sociologjike.

Prezantimi i shkurtër i koncepteve kryesore të studimeve të kujtesës kulturore dhe atyre sociologjike mes veprave të Zyhdi Dervishit, ka për qëllim jo vetëm për ti ofruar lexuesit një pasqyrë unike të hulumtimit aktual në fushën sociologjike dhe kulturore, por ka për qëllim gjithashtu të shërbejë si një forum për të sjellë së bashku agravitetin akademik dhe kërkues ku hapësira shqiptare është dhe rreket në denduri të lartë nënkulturash. Borxhet tona janë të shumta, dhe kjo është një kënaqësi e madhe për të njohur ato. Mes leximit ne falënderojmë, para së gjithash, të gjithë vlerat e atyre autorëve, të veçanta në lëminë e tyre, të cilët me referencat e shumta të autorit kontribuan në plotësimin e një mase të madhe e të konsiderueshme studimore të Dervishit, falë dhe njohurive dhe angazhimeve të tij tashmë të mirënjohura. Kjo ishte një përvojë e mrekullueshme jo vetëm gjatë leximit të librave të tij, por edhe gjatë analizës studimore.

Studimi i Profesor Doktor Zyhdi Dervishit, “Nëpër degëzime të kulturës shqiptare” mes një angazhimi tipologjik dhe të thellë studimor, të shpie qartazi drejt një fondacioni konceptual për studimet e kujtesës kulturore dhe jo vetëm të atyre sociologjike që ai angazhohet të plotësojë si mungesë në territorin shqiptar, por edhe si një trajtesë e domosdoshme e studimeve të kësaj fushe. Gjatë dy dekadave të fundit, marrëdhëniet midis kulturës dhe kujtesës janë shfaqur në shumë pjesë të botës, po aq edhe në Shqipëri e Kosovë, madje edhe në mesin e shqiptarëve studiues në Maqedoni (FYROM), si një çështje kyçe e ndërdisiplinore kërkimore, që përfshin fusha të ndryshme, si historinë, sociologjinë, artin, letrat në përgjithësi dhe studimet e medias, filozofinë, teologjinë, psikologjinë, dhe neuroshkencën dhe duke sjellë së bashku studimet humane, shoqërore dhe natyrore, pra mjaft shkenca në një mënyrë unike. Rëndësia e nocionit të kujtesës kulturore është e dokumentuar, jo vetëm nga rritja e shpejtë, që nga fundi i viteve 1980, i publikimeve në fusha kulturore dhe sociologjike, kujtime specifike kombëtare sociale, fetare, apo familjare, por edhe nga një prirje më të fundit, pikërisht përpjekjet për të siguruar një pasqyrë të rezultateve mbi gjendjen e artit në këtë fushë në zhvillim dhe për të sintetizuar kërkime të ndryshme të paraprira nga traditat.

Kjo shihet qartë në studimin e Dervishit. Aty jepet një qartësi e ndjeshme ku hapësira shqiptare nën trysninë e ndikimeve kulturore të Perëndimit dhe të Lindjes sillet si një arsye mes profileve dhe faktorëve përcaktues të nënkulturave. Ai i shikon këto profilime kulturore të orientimit perëndimor edhe përmes fesë katolike, por edhe si prani më e rilevuar e ndikimeve kulturore lindore, bizantine te nënkulturat me profile ortodokse. Pra siç shihet, ky studim është i bazuar në një kuptim të gjerë të kujtesës kulturore, sugjeruar si një përkufizim i përkohshëm “Bashkëveprimi i pranishëm dhe i ndërlidhur me të kaluarën në kontekste socio – kulturore”, pa harruar këtu edhe atë që autori e sheh si formatim ndërkulturor, edhe si reagim i kundërt ndaj prirjeve kulturore të fqinjve. Ky kuptim i termit lejon që përfshirja në një spektër të gjerë të fenomeneve si objekte kulturore të mundshme të studimeve të kujtesës, duke filluar nga aktet individuale të kujtimeve në një kontekst social të kujtesës, grup i familjes, miq, veteranët , etj. për të na dhënë me kolorit të gjerë edhe atë që vjen si mëvetësi e konservuar deri më vonë e principatave feudale, edhe atë me kolorit krahinor.

Dervishi sheh ndryshime thelbësore në “protokollin e gjakmarrjes” dhe ceremonitë mortore, edhe tek piedestalet e statuseve të klerikëve të ngritura me gurë të veçantë në zona të ndryshme, tek rrezja e rrethit të burrave të shenjuar për gjakmarrje, një ndryshore kjo sipas krahinave, ecuria e faljes së gjakut në përpjesëtim të zhdrejtë ose të drejtë me forcën e fiseve, mekanizmat e pajtimit, ndëshkimet skajshmërisht të ndryshme, marrëdhëniet seksuale jashtëmartesore, ekzogami e skajshme, por e përshkallëzuar sipas krahinave. Çfarë tregon kjo pasuri e koncepteve ekzistuese, para së gjithash, është se kultura e kujtesës nuk është objekt i një disipline të vetme, por një fenomen shumëdisiplinor, mjaftdimensional. Nuk ka gjë të tillë si një këndvështrim të privilegjuar apo qasje për kërkimin e kujtesës (për arsyet sistematike dhe historike). Studimet e kujtesës kulturore janë një fushë për të cilat shumë disiplina tentojnë të kontribuojnë, duke përdorur metodologjitë e tyre të veçanta dhe perspektivat. Kjo e bën pasurimin e saj terminologjik, por edhe tregues për forcën e saj në ndërlidhjen kulturore. Në të njëjtën kohë bazuar në studimin e Dervishit, ajo vjen edhe mes disa faktorëve të tjerë. Në këta faktorë hyjnë edhe ato që ai i quan ‘ultësira më të rafshuara’ nga furia e kulturës së pushtuesve dhe ‘male’ nënkulturore të pushtuara. Në qoftë se ne duam që të krijojmë një kornizë për studime të kujtesës kulturore, duke punuar në koncepte të tilla është e pashmangshme dhe e domosdoshme ajo që Dervishi sheh tek reflektimet e kulturës së pushtuesve në nënkulturat e zonave të pushtuara, emigrimin e shqiptarëve: margaritarë të çmuar nënkulturor me rrezatime të shumëfishta, migrimet drejt maleve dhe kreshtave të kundërkulturave, përforcimet e dallimeve në fusha të simboleve dhe të kulturës materiale, norma kulturore të ndryshme dhe të kundërta me legjislacionin e regjimit të pushtimit, apo edhe nënsisteme të kundërta vlerash kulturore kryesore.

Në vazhdim unë do të propozoj disa përkufizime themelore dhe dallime konceptuale të cilat mund të ndihmojnë për të parandaluar keqkuptimin dhe të zgjidhin disa nga polemikat që kanë qenë ndezur dhe përsëri janë brenda ‘debateve’ dhe për studimet e kujtesës kulturore. Unë i shoh tek përmasat materiale, sociale, dhe mendore apo ndoshta edhe tek koncepti më i rëndësishëm dhe deri tani më i përdorur, shpesh kyç i studimeve të kujtesës kulturore është te diskutueshmëria kolektive (kujtesa kolektive), e cila tek Dervishi sillet si ‘mozaik dialektor dhe nënkulturor’ apo edhe si diversitet fetar, një gjenerator ky i diversitetit nënkulturor.

Sipas teorive antropologjike dhe semiotike, kultura mund të shihet si kornizë tredimensionale, së pari si e përbërë shoqërore (njerëzit, marrëdhëniet sociale, institucionet), materiale (objekte dhe media), dhe aspektet mendore (mënyrat e përcaktuara nga pikëpamja kulturore e të menduarit, mentalitetet). Kuptohet në këtë mënyrë, që ‘kujtesa kulturore’ mund të shërbejë si një afat ombrellë, e cila plotëson edhe ‘kujtesën sociale’ (pika e fillimit për kërkimin e kujtesës nënsociale shkencore) , ‘material ose kujtesës mesore’ (në qendër të interesit letrar dhe studimeve mediatike), dhe ‘kujtesës mendore apo njohëse’ (fusha e ekspertizës në psikologji dhe neuroshkencë). Tek të trija këto Dervishi sheh intelektualët veprimtarë, kundërkomformistë me vizione idealiste, faktet e shumta në rrjedhën e prirjes konservative të kulturës shqiptare, mendësitë hierarkike fare të vagëllta dhe copëzat e realitetit, mjegulla joshëse e iluzionit e faktet e harmonisë ndërfetare të shqiptarëve si një sprovë shpjegimore. Ky dallim i zoti prej studiuesi të mirëfilltë, është sigurisht thjesht një mjet orientues. Në realitet, të tre dimensionet janë të përfshirë në hulumtimin e bërë por edhe nga kujtimet kulturore. Studimet e kujtesës kulturore prandaj karakterizohen nga kapërcimi i kufijve. Bashkëveprimi i fenomeneve materiale dhe sociale (për shembull, përmendoret dhe politika e kujtesës), janë plotës në arsyet dhe faktet hulumtuese të Dervishit.

Intervistë e gazetares Blerina Braho me shkrimtarin Shpendi Topollaj, ish oficer

Dhe atje… në atë komisionin që më kujtonte atë komisionin e Shvejkut?







Blerina Braho

Gazetaria: Zoti Shpendi! Shkak për këtë intervistë u bë përmendja e emrit tuaj në gazetën tonë të para disa ditëve, ku mësuam se ju keni marrë një vrejtje kur keni qenë oficer, ngaqë keni lexuar një libër të akademikut kosovar Rexhep Qosja. A mund të na thoni diçka më shumë rreth këtij fakti?

Përgjigje: Ka një pasaktësi që jam i detyruar ta sqaroj për lexuesit. Sikur të ishte ashtu sikurse thuhet në atë shkrim, vetëm një vrejtje, do ta puthja e ta vija në ballë. Por mua, nga libri i profesor Qosjes, më shkatërruan jo vetëm perspektivën si oficer, por edhe jetën. Për të mos thënë se qetësia, për nja dy dekada ju prish edhe familjes time.

Gazetaria: A mund të na thoni se si ngjau dhe cila qe prejardhja juaj familjare dhe ecuria e karrierës tuaj?

Përgjigje: Ju si gazetare, patjetër që e njihni historinë e mesjetës në Firence. Keni dëgjuar për atë që bënë Mediçët për kulturën, në fund të shekullit të XIV dhe gjatë shekullit të XV - të. Por, njëkohësisht duhet të keni dëgjuar edhe për bëmat e Sevanarolës që digjte në zjarr edhe librat. E pra, i tillë sistem inkuizicioni ishte ai i komunizmit në Shqipëri që dënonte edhe mendimin. Sa libra u ndaluan te ne dhe sa njerëz janë parë si armiq apo janë futur edhe burgjeve, për fajin e vetëm se kanë lexuar një libër apo kanë parë një revistë.

Kjo më parë kishte ngjarë edhe me babanë tim, Hulësiun; antifashist i cinkografisë “Kosturi” në Tiranë me Qemal Stafën e Mihal Durin, partizan nga të parët në çetën e Kolonjës, në batalionin legjendar “Hakmarrja” dhe më pas kuadër drejtues në formacionet e Brig. së XV - S. Ishte plagosur në kokë dhe mbante një mori dekoratash. Nga familja e tij kishin dalë plot luftëtarë, motra e vëllezër dhe shtëpia u ishte djegur dy herë. Pas çlirimit u arsimua dhe shërbeu me ndershmëri si oficer dhe si jurist. Ai, aty nga viti 1965 botoi librin e tij me kujtime për luftën “Partizanët e Gramozit”, por pas nja dhjetë vjetësh, kur u dënua grupi “puçist” fantazmë i B. Ballukut, P. Dumes, H. Çakos dhe Rr. Parllakut, dhe kërkohej të bëhej sa më e besueshme goditja e poshtër dhe e pabesë ndaj tyre, dikush u kujtua se im atë paskej përmendur edhe Petritin si trim dhe plot talent në drejtimin e veprimeve luftarake. Sipas tyre, kjo ishte bërë me qëllim, a thua se babaj e kishte bërë atë Hero të Popullit, kandidat të Byrosë Politike, anëtar të Presidiumit të Kuvendit Popullor, gjeneral - leitenant, Shef të Shtatmadhorisë së ushtrisë tonë e më pas, zëvendës ministër të mbrojtjes. U morën për të masa mjaft të ashpra, të cilat ai nuk i duroi dot dhe nga turpërimi, vdiq pa mbushur 60 vjeç nga një hemoragji cerebrale.

Nuk po zgjatem duke treguar se ç`u bë me nënën time, gjithashtu një antifashiste mjaft e njohur në Vlorë dhe për të cilën shkruan pas burgut, gjeneral Rrahmani në një nga librat e tij apo me motrën që e përjashtuan nga gjimnazi. Nuk po u marr kohë as duke përshkruar se ç`i ndodhi tim vëllai Spartakut që i vunë hekurat. Kështu që radha më kishte ardhur mua.

E kam dashur me gjithë forcat e shpirtit ushtrinë. Kam shkuar qysh 13 vjeç në shkollën e mesme ushtarake “Skënderbej”. Atje kishte kuadro dhe mësues të mrekullueshëm dhe një shoqëri djemsh atdhetarë dhe plot kulturë. Pasi kreva studimet edhe në atë që sot quhet Akademia e Forcave Tokësore, shumë shpejt u emërova komandant i një batalioni këmbësorie me ushtarë aktivë në Durrës. Punoja me përkushtim dhe shihesha si kuadër i ri me shumë perspektivë. Vazhdoja dhe Universitetin në degën e shkencave politike - juridike. Dhe lexoja shumë; çdo libër që më binte në dorë. Edukatën e të lexuarit na e kishte dhënë babaj i cili kishte një bibliotekë mjaft të pasur, por ajo erdhi dhe u forcua gjatë viteve të shkollës “Skënderbej”, ku mësuesit me pasionin dhe aftësitë e tyre profesionale, dinin të na bënim që librat t`i përpinim.

Në ushtri kishte nisur fëshfërima tmerruese e fshesës së hekurt. Dënoheshin kuadro kudo, nga ministria deri në bazë. Ndjenja e frikës mbisundonte dhe përpjekjet për mbijetesë, dobësuan edhe karakteret, sido që Uill Roxhersi thotë diku se “Çdo gjë është zbavitëse deri sa u ndodh të tjerëve”. E vetmja ndihmë që mund t`i jepje tjetrit, ishte të heshtje. Por as të heshtje nuk të linin. Kudo në ushtri dukej qartazi një klimë e padurueshme ankthi. Dhe më lejoni të flas si skolastikët e vjetër: “Experto crede Ruperto”, pra “I besoni Rupertos praktik”, atij që e di mirë atë që tregon. Ka një thënje interesante kardinali Rishelje: “Në punët e shtetit ai që ka forcën shpesh herë ka të drejtë, dhe ai që është i dobët, vetëm me vështirësi mund të tregojë përpara opinionit të shumicës së botës se nuk është gabim.” Ku të ankoheshin ata që e pësonin? Më të egra bëheshin dënimet se tani të thonin se nuk ke besim te vija gjithmonë e drejtë e Partisë.

Në këtë situatë edhe unë e nuhasja se mbi mua tani binin dyshime dhe po afrohej furtuna, ndaj mundohesha të mos u lija rast për të më goditur. Por, ruaju sa të duash; ata do ta gjenin një “casus belli”.

Gazetaria: Pra, tani del ai libri i Profesor Qosjes. Cili qe, ku e gjetët dhe përse bënte fjalë?

Përgjigje: Libri titullohej “Continuitete”, ku qenë disa shkrime nga “Panteoni i rralluar” që ishin kritika letrare dhe esse. Qe botuar në Kosovë dhe një shoku të tim vëllai që quhej Reshat, ia kisha marrë për ta lexuar. Atje flitej me shumë konsideratë për letërsinë shqipe dhe ngrihej në qiell poezia e N. Frashërit dhe mesa mbaj mend, lëvdohej edhe talenti i Kadaresë. Më çudiste kurajua e profesor Qosjes për të qortuar qëndrimet e mbrapshta ideologjike dhe politike të regjimit të Titos ndaj shkrimtarëve kosovarë dhe letërsisë kosovare. Nisur nga dëshira e mirë dhe krenaria e natyrshme kur dëgjon fjalë të mira për kulturën e vendit tënd, pavarësisht se edhe vetë ai ishte shqiptar, librin ja jap një shoku po oficer me të cilin shkëmbenim libra. Ai, pa të keq ia tregon komisarit të Brigadës së tij, mediokrit M.K. i cili duke menduar se ajo e shkruara “esse” kishte lidhje me esesët e Hitlerit, ua jep atyre të sigurimit. Ata, pa e zgjatur ja shpijen sekretarit të Komitetit të Partisë së Korpusit, injorantit L.H. ardhur nga kllasa punëtore i cili qe bërë kandidat e më pas edhe anëtar i K. Q. pa lexuar kurrë ndonjë libër dhe Hero i Punës socialiste, pasi i kishte hedhur ujë të ngrohtë llaçit në tërmetin e Dibrës. E intrigonte edhe një arrivist i quajtur D.XH. i cili me veset e tij të ulta, ka bërë shumë ligësi me kuadrot në Durrës. Thuaj unë se kjo ishte një gjini letrare që vinte nga frëngjishtja, ku “essai” donte të thoshte provë ose sprovë dhe se qe asgjë më shumë se një studim që nuk e çonte deri në fund çështjen, por vetëm hidhte disa ide, por aha. Mundohesha t`i bindja se me këtë qe marrë që para katërqind vjetësh Montenji me tre librat e tij dhe Loku, por e shihja se edhe më shumë po e rëndoja situatën. Më në fund u thashë se shihni me sa simpati shkruan Rexhep Qosja për Shqipërinë dhe letërsinë tonë. Atëherë, m`u kthyen: Ti pikërisht këtë nuk kupton, apo bën sikur nuk kupton. Ç`na hidhesh degë më degë, para katërqind vjetësh. Ne na mjafton ky autor, i cili është as më shumë e as më pak, por është një shërbëtor besnik i revizjonistëve jugosllavë, pra armik i vendit tonë që e ka detyrë të bëjë diversion te ne dhe të krijojë çoroditje tek intelektualët. Por nuk e hamë ne atë kokërr ulliri se partia dhe shoku Enver, na i kanë hapur sytë.

U përpoqa t`i sqaroja se ai ishte pjesëmarrës në kongresin e Drejtëshkrimit, por më thanë se ato punë i di tjetër kush.

Nuk vonuan dhe më nxorrën para përgjegjësisë, ku morën këto masa: përjashtim nga partia, përjashtim nga ushtria, përjashtim nga Universiteti (ku kisha vetëm provimin e formimit). Një shoku im, që kishte goxha detyrë, u tregua më i zellshëm dhe propozoi që të ndiqesha edhe penalisht për agjitacion dhe propagandë, ngaqë kisha përhapur literaturë borgjezo - revizjoniste. Kjo ishte, ç`ishte. Rexhepin e shkretë e bënë telef. Nisa nga letrat, ankimet dhe gjithmonë më jepnin përgjigje të njëjtë: Ke lexuar librin e armikut më të madh të Shqipërisë.

Gazetaria: Po ti mbete në ushtri në mos gaboj?

Përgjigje: Kjo është tjetër histori. Mehmet Shehu që ishte kryeministër qe caktuar pas pushkatimit të Beqir Ballukut, edhe ministër i Mbrojtjes. Ishte ushtarak i lindur dhe sikurse dihet, mjaft i rreptë. Mirëpo, e kishte një prirje nga letërsia. Ndaj vendosa që t`i shkruaja atij që të paktën të mos më lironin si të padëshiruar nga ushtria e për pasojë do t`i shpëtoja edhe arrestimit. Harrova të them se teksa ndodhesha në Pogradec te prindërit e gruas, kishin bërë një kontroll në shtëpi dhe ushtari Novruz Kullolli erdhi e më thotë se më kanë vënë detyrë që të të survejoj dhe të raportoj për çdo veprim tëndin. Por unë e di mirë se kush je, ndaj u ruaj nga ndonjë tjetër se nga unë nuk të vjen e keqja.

Në letrën e shkurtër që i dërgoja Mehmetit i thoshja pak a shumë se: Në qoftëse edhe ju jeni dakort që mua që kam lexuar një libër më shumë, të më përjashtojnë ata që s`kanë lexuar as gazetën, unë jam dakort t`i nënshtrohem fatit të keq dhe të pamerituar. Nuk e di në çfarë ore të mirë u ndodh kryeministri dhe dërgon një letër ku thosh se për djem të tillë ka nevojë ushtria, kurse punën e përjashtimit nga partia ta gjejë në Komisionin Qendror të Kontrollit dhe Revizjonit.

Edhe provimin e fundit në universitet e dhashë, falë dashamirësisë së kryesekretarit Eqerem Sakiqi të cilit ngaqë i erdhi keq, pasi më tregoi shkresën, më tha të futesha në provim dhe të bëja sikur nuk dija gjë përsa ishte vendosur.

Gazetaria: Dhe atje, në atë Komisionin e Revizjonimit?..

Përgjigje: Dhe atje… në atë komisionin që më kujtonte atë komisionin e Shvejkut? A ke dëgjuar ti për kryetarin e atij komisioni? Po Cerberin, rojen e Hadit që shumica e di qen me tri kokë, por që sipas Hesiodit, ky bir i Tifonit dhe Ekidnës kishte 50 kokë. Vigjilent i madh, ky farë torollaku që grindej me leckat e tij. E takova dhe sapo dëgjoi për Rexhep Qosjen u tërbua dhe u bë flakë në fytyrë. Gati më përzuri nga zyra që e kishte atje tek uzina e Traktorëve. Nuk e kuptoj as sot: përse gjithë ai mllef për profesor Rexhepin. Sikurse nuk e kam sqaruar kurrë, në e di ai se sa urrehej nga hierarkët e asaj kohe.

S`kisha nga t`ia mbaja dhe i dhashë karar që të shkoja atje larg ku më degdisën për gati njëzet vjet. Kisha shpëtuar nga burgu dhe po ashtu, duke mbetur oficer, kishte shpëtuar edhe nderi im politik. Sidoqë po të pyesësh time shoqe, do të të thotë se gjatë gjithë atyre viteve, ka jetuar me frikën e internimit. Se edhe babanë e saj e dënuan, pasi i kishte porositur një lakror Beqirit dhe kishte shkuar për urim në dasmën e një inxhinieri të ndërrmarrjes në Pogradec. Por, nga ana tjetër, kjo më mobilizoi të punoja akoma më shumë. Karriera ime u pre përfundimisht, por duhej të isha i kënaqur që puna mbeti me kaq. Kur rastësisht takova Kadarenë dhe ja tregova gjithë sa më kishte ngjarë, më tha: “Mos u mërzit se po jetojmë kohë marrëzie.” Nga ana e tij, ai ruajti ndaj meje të njejtën miqësi.

Dua të theksoj se kishte dhe eprorë që ishin njerëz të guximshëm dhe të ndershëm, të cilët gjetën mënyra dhe më përkrahën, si Sami Meçollari, Adem Meta, Ilia Nasi, Namik Hasani, Mehdi Ramohito, Lutfi Shehu, Kujtim Pulaj, Musli Matoshi, Gëzim Bega e plot të tjerë.

Gazetaria: Po më tej, a u përballe me pasoja, qoftë edhe të padukshme?

Përgjigje: Afërmendësh. Gjithshka duhet vendosur në kohë. Reparti ku shërbeja dilte përherë shembullor, unë zhvilloja stërvitje treguese për drejtuesit kryesorë të ushtrisë dhe organizoja veprimtaritë kulturore si rrallë kush, por emri im nuk zihej kurrë në gojë. Edhe një herë që e vunë fotografinë time në tabelën e nderit, erdhën të alarmuar nga Komiteti Qendror. Më quanin “ai i Rexhep Qosjes” që vuan nga intelektualizmi.

Gazetaria: Po për të shkruar dhe botuar a e provove ndonjëherë?

Përgjigje: Unë i kisha sytë në ballë dhe mendjen në kokë. Edhe atë të bëja dhe një Zot e di se ku do të përfundoja. Shkrova dhe botova vetëm pas ardhjes së demokracisë.

Gazetaria: Po. E di se shkruan vazhdimisht nëpër gazeta dhe ke botuar rreth dyzet libra me poezi, tregime, novela, romane, dhe trembëdhjetë volume me kritika letrare.

Përgjigje: Ashtu është; trembëdhjetë libra me kritika letrare… Më ka tërhequr kjo gjini, paçka se prej saj e pësova keq. Një herë, pas një takimi, vëllai im i tha Rexhep Qosjes se ç`kisha hequr për shkak të librit të tij. Ai, i çuditur i tha se i paskam bërë keq. Vëllaj, i kishte thënë se nuk është faji yt, pasi ai qe një regjim tiranik që kishte frikë nga librat dhe nga ata që i lexonin ato.

Gazetaria: Në romanet tuaja që janë përkthyer dhe botuar edhe në gjuhë të ndryshme, a ke folur mbi atë që të ndodhi?

Përgjigje: Natyrisht! Në romanet e mia “Mashtruesi”, “Zhgënjimi i Partizanit të Gramozit” dhe “Lotët e Zambakut” (Fate oficerësh) e kam trajtuar gjatë atë që më ngjau që siç e sheh nuk qe aspak një “vrejtje”, por një nxirje jete. Dhe po e gjetët të arsyeshme, po jua jap që ato pjesë t`i botoni në gazetën tuaj. Fundja, nuk bëhet fjalë për fatin e një njeriu, por për të ecur para, sikurse thotë dikush, duke e mbajtur kokën pas. Gjithmonë e kam ditur se ka një libër tjetër më të madh dhe ai është libri i jetës, për të cilin Lamartini është shprehur se as mund ta hapësh dhe as mund ta mbyllësh sipas qejfit.

Gazetaria: Janë shkruar edhe dy libra voluminozë për ju dhe veprën tuaj, nga penat më të spikatura të letërsisë: “Të shkruash në liri” dhe “Liria e të shkruarit”. Aty konfirmohen mjaft mirë këto që na tregove në këtë rrëfim pak të vonuar i cili mori shkas nga një pohim i dikujt që edhe pse fliste me shumë simpati për ju, përsëri gabonte duke thënë se të kishin dhënë vetëm një vrejtje për librin e profesor Rexhep Qosjes. Tani u saktësua gjithçka, por dua të të pyes se a ruan ndonjë inat me ata që u sollën ashtu me ty?

Përgjigje: Unë inatin e kam me atë kohë që me prapësitë e saj, i përtheu shumë karaktere. Por nga ushtria ruaj kujtimet më të pashlyeshme. Oficerët janë njerëzit më fisnikë që kam njohur dhe që janë përherë të gatshëm të bëjnë sakrificat më të mëdha për atdheun. Ata, duhen nderuar dhe respektuar nga të gjithë. Personalisht, jam nënkryetar i shoqatës Kombëtare “Skënderbegasi”, në Durrës jam kryetar i kësaj shoqate dhe në kryesinë e oficerëve të liruar dhe në rezervë. Zemra ime ende rreh për ushtrinë, pasi tek ajo kam parë Shqipërinë.

Në Suedi jepet "PENA E KRISTALTË" për shkrimtaren Vilhelme Vrana Haxhiraj

Vjollca Tytyni (Gjakova)





Qendra Kulturore Shqiptare "Migjeni" në qytetin Boras të Suedisë, gjatë vitit 2013 organizoi konkursin letrar "Sofra Poetike". Nismën për këtë konkurs e mori z.Sokol Demaku, drejtor i revistës "Dituria", Boras në Suedi. Në konkurs morën pjesë mjaft poetë nga të gjitha shtetet, ku jetojnë dhe punojnë shqiptarë.

Juria e konkursit e mbledhur në datën 29 mars 2014 shpalli fituesit e këtij konkursi. Mes shkrimtarëve fitues u vlerësuan edhe poezitë e shkrimtares së mirënjohur nga Vlora, Vilhelme Vranari Haxhiraj( Mjeshtre e Madhe). Për kontributin e dhënë në kultivimin e poezisë shqipe, autorja u vlerësua me çmimin e dytë, kurse njërën prej tri poezive të paraqitura në konkurs, me titull "Pafundësisht", "Sofra Poetike" e nderoi autoren me një çmim të veçantë "PENA E KRISTALT" .

Unë jam gjakovare. Kam fatin që e njoh shkrimtaren dhe krijimtarinë e saj nga afër, ku vlerësoj talentin në disa gjini letrare, palodhshmërinë, vullnetin e saj për të dhënë ato vlera që ia mohoi koha për gjysmë shekulli.

Lexuesi e di mirë se puna e saj vetëmohuese, voluminoze dhe cilësore, të cilën kritika e ka përcaktuar "Letërsi ndryshe","Letërsi bashkëkohore", apo"Letërsi moderne që vlen të lexohet në gjithë gjuhët e botës", si dhe ka sjellë "risi" në kolanën e letërsisë shqipe,"ka thyer kornizat e soc/realizmit" duke krijuar fizionominë dhe individualitetin e saj letrar.

Studiues letrarë dhe adhurues të shumtë të krijimtarisë vilhelmiane, nuk e krahasuar pa qëllim me Balzakun (Honore de Balzac), me Petro Markon, me Markezin (Gabriel Garsia Marquez, nobelistin të cilin autorja e ka idhull), me Alenden (Isabel Allende), me Mopasan (Gi De Mopasan), me Virginia Wolf( meqë autorja ka në qendër të krijimtarisë së saj, personazhin femër). Kurse për guximin që ajo ka për të thënë të vërtetën dhe realitetin, e quajtën "Musine Kokalari "e Vlorës, gjë që tregon se autorja ka vrarë frikën. Gjithashtu, jo më kot e kanë quajtur"Herta Müleri" shqiptare, por për fatin e saj të keq në kohën e diktaturës Vilhelmes i mohuan profesionin dhe çdo të drejtë njerëzore, kurse nobelistja Herta kishte mbështetje një komb, si Gjermania dhe shkruante në gjuhën gjermane. Për novelat e Vranarit, ku jeton nëpër faqet apo paragrafet e librave, letërsinë e saj e kanë krahasuar me Anton Çehovin, Remark(Erich Maria Remarque), Cvaig (Stefan Zweig) etj emra të njohur të krijimtarisë letrare.

Ata që kanë pasur rastin ta njohin nga afër këtë zonjë të vërtetë, mund edhe te kujtojnë modestinë e saj dhe respektin e pafund që shpreh për kontribuesit e shumtë që i dhanë jetë universit të saj letrarë

"I nderoj dhe u jam mirënjohëse për vlerat e mëdha artistiko-letrare dhe edukative që i kanë dhënë njerëzimit nobelistët dhe shkrimtarët e mëdhenj të botës si dhe për ndikimin e veprës së tyre në formimin tim letrar, porse unë jam vetvetja. Jam një krijuese që, për shkak të kohës, dola vonë dhe mundohem ta paraqes dramën e panumërt shqiptare me ngjyrat e kohës, të vërtetë, reale, të gjallë, pa hiperbolizma dhe paanshmëri politike apo klasore. Dëshiroj që në krijimtarinë time modeste, të vonuar dhe sipas këndvështrimit tim ndaj botës që na rrethon, të gjejë sadopak veten lexuesi. Nëse kam arritur apo do të arrij diçka të tillë, them se e kam realizuar qëllimin tim, për atë çfarë shkruaj", shprehet znj. Vranari Haxhiraj.

Autorja për arsye objektive nuk iu përgjigj dot ftesës për të marrë pjesë në ceremoninë e dhënies së çmimeve letrare në Suedi. Organizatori i konkusit z.Sokol Demaku e kombinoi dhënien e çmimit të znj. Haxhiraj me aktivitetin e tij në përurimin e librit të përkthyer prej tij nga suedishtja. Libri për fëmijë "Një përrallë suedeze nga shkrimtari Larh Westman" titullohet "Djali dhe Tigri", botim i revistës "Dituria" Boras Suedi. Përkthyer nga Sokol Demaku.

Shkrimtarja Vilhelme Vranari-Haxhiraj në fjalën e saj përshëndetëse për Çmimin "Pena e Kristalt ",u shpreh: "Jam e lumtur që marrë pjesë në një aktivitet letrar suedezo-shqiptar dhe pikërisht në Shkollën Publike " Demokracia" të qytetit bregdetar të Durrësit. Përshëndes drejorin e shkollës z. Abdyl Buçpapaj, stafin arsimosr dhe nxënësit e kësaj shkolle. Përshëndes shkrimtarët dhe grupin letrar të shkollës "Demokracia". Një falënderim të veçantë e kam për drejtorin e revistës kulturore "Dituria "në Suedi, mësuesin e gjuhës shqipe dhe të shkencave të natyrës, z Sokol Demaku! I uroj suksese në krijimtari dhe sidomos në fushën e përkthmit! Është meritë e tij binjakëzimi i shkollave të Durrësit me shkollat e Suedisë. Ka shumë rëndësi këmbimi i përvojave mes arsimit shqiptar dhe atij suedez.

Me këtë rast, meqë çmimi m'u dorëzua në këtë shkollë, falenderoj jurinë për vlerësimin e poezisë sime, megjithëse unë mendoj se nuk jam “poete”. Jam vlerësuar me "Çmimin e Karrierës", me "Medalje Argjendi", me "Medalje Ari" etj, por më duket shumë i veçantë çmimi, "Pena e Kristalt", i cili më jep një ndjesi delikate që përcjellë shumë finesë brenda qenies sime. Ju falenderoj z.Sokol Demaku për bashkëpunimin tuaj me shkollat e Durrësit. Ju uroj gjithashtu një bashkëpunim të frytshëm në binjakëzimin mes shkollave suedeze dhe shqiptare. Do të isha e lumtur nëse do ta shtrinit bashkëpunimin edhe në shkollat e Vlorës! Urime dhe Faleminderit!"

Sidoqoftë, më bën gjithnjë e më shumë përshtypje modestia, mbase e tepruar e znj. Vilhelme! Nuk e kuptoj përse Znj. Vranari, e kundërshton të qenit poete?! Nëse do t'i hedhim një sy maratonës së çmimeve: Në Torino shkrimtarja Vrana merr Çmimin e I-rë me poezinë "Rrënjët". Jo më shumë se 10 muaj më parë, më 22 maj, në Firence fiton çmim me poezinë "Sa do të doja"( Quando Vorrei) dhe mes 100 poetëve fitues të tre viteve nga e gjithë bota, me këtë poezi, ajo përfshihet në antologjinë italiane"Premio Internazionale" dhe tani përsëri fiton në Suedi një çmim prestigjioz "Pena e Kristalt",gjë që asnjë nga këto vlerësime nuk është fat, nuk është mbajtje me hatër dhe aq më tepër s'është rastësi. Jam mëse e bindur se është fryt i punës së saj këmbëngulëse dhe fal talentit të saj, që natyrisht është edhe brum i të parëve te saj, duke lënë gjurmë të çmuara në një fushëveprimtari fisnike, prej nga është edhe ajo vetë.

Ndoshta, mendon ajo, sepse poezinë e lëvron pak. Në 36 tituj të botuar të saj, vetëm tre prej tyre janë vëllime poetike, kurse 33 librat e tjerë janë në prozë. Për këtë autore nuk flitet vetëm për volum prodhimtarie, por edhe për cilësi. Nëse shohim botimet e fundit të saj, brenda 12-13 muajve është paraqitur me 4 botime:"Ankthi i së vërtetës"2013-roman;"Shoku im arushi" -2013- përralla për fëmijë;"Një mall i pashuar"-novelë- 2014) dhe u ribotua "Bashkë në dashuri dhe atdhetari" -studim- 2013.

Do të shtoja me këtë rast se zakonisht për arritje të tilla, mediat nuk duhet të heshtin. Mendoj se çmime të tilla nga jashtë kufijëve tanë shtetëror, nuk nderojnë vetëm autoren, por vendin tonë, Lidhjen e Shkrimtarëve, Qytetin e Vlorës dhe gjithë lexuesit. Ndaj mediat vizive duhet t'i reklamojnë raste të tilla, se duhet ta shohin në prizmin e kulturës kombëtare dhe jo individuale.

***

Mirënjohje e thellë për zonjën e nderuar Nimfa Hakani

Prof.dr. Eshref Ymeri


Në faqen internetike të gazetës “Fjala e lirë” të datës 21 prill 2014, lexova shkrimin mjaft interesant me titull ““Kozmopolitizmi” dhe “Europianizmi” shqiptar shfaqet në mënyrë të shëmtuar”, me autore zonjën Nimfa Hakani nga Nju Jorku. Në këtë shkrim, ndër të tjera, thuhet:
“Këto ditë po flitet gjerësisht në gazetat shqiptare si këndej dhe matanë kufirit për ftesën e bërë nga TV Klan për pjesëmarrjen e këngëtarit serb Zdravko Çoliç në festivalin e këngës, të organizuar nga ky stacion televiziv. Tre këngëtarë shqiptarë nga Kosova e bojkotuan festivalin, të lënduar keqasi që një këngëtar serb që i ka kënduar Serbisë së “lavdishme” dhe ka shprehur përbuzje për shqipëtarët përgjatë jetës së tij, dhe është shprehur se “Kosovcje je Serbija”( Kosova është Serbi) të marrë pjesë krahas tyre në festival. Logjika e thjeshtë nuk e kupton dot këtë ftesë. Të bën përshtypje se sa pak ka reaguar opinioni shqiptar dhe figurat e shquara të opinionit shqiptar. Të vjen turp kur lexon deklaratat e këtij serbi: “Kisha shumë fansa në Tiranë, saqë nga ora 7 e mëngjesit e deri në ora 10:15 janë mbledhur mijëra femra edhe për t’u fotografuar me mua, edhe për autografe. Prandaj planifikoj një koncert në Tiranë, por akoma nuk e kam përcaktuar se ku do të mbahet… Por planifikoj koncert edhe në Shkodër”.
Personalisht, dëshiroj ta përshëndes me gjithë zemër zonjën e nderuar Nimfa Hakani për këtë reagim me shumë të drejtë kundër ftesës që TV Klan i paska bërë këngëtarit shovinist Zdravko Çoliç.
Me këtë rast, dëshiroj të theksoj se TV Klan nuk ka bërë ndonjë gjë të jashtëzakonshme në qëndrimin aq dashamirës që ka mbajtur ndaj Zdravko Çoliçit. Me këtë qëndrim, TV Klan e pasuron edhe më tej traditën antinacionaliste të klasës politike shqiptare, traditë kjo, e cila zanafillën e ka më 08 nëntor 1941. Pikërisht që asokohe kur emisarët jugosllavë Miladin Popoviçi dhe Dushan Mugosha, në mbledhjen themeluese të Partisë Komuniste të Shqipërisë, aprovuan një Rezolutë të përgatitur paraprakisht në Beograd. Në atë rezolutë u mboll fara antishqiptare e rrezikshmërisë që vinte për Jugosllavinë nga nacionalizmi shqiptar, i cili kërkonte ribashkimin e Kosovës me Shqipërinë.
Pikërisht fara e antinacionalizmit shqiptar, e mbjellë me shumë kujdes në atë mbledhje themeluese nga Miladin popoviçi dhe Dushan Mugosha më 08 nëntor 1941, në praninë pjesëmarrësve shqiptar që luanin veç rolin e kukullave të Beogradit, farë kjo që Enver Hoxha, kur erdhi në pushtet më 1944, filloi ta selitë me një përkujdesje shembullore gjatë një periudhe mbi 40-vjeçare, i ka lëshuar rrënjët thellë në ndërgjegjen e shumë shqiptarëve të Shqipërisë Londineze. Prandaj edhe shqiptarëve të kësaj nahijeje nuk u bëjnë kurrfarë përshtypjeje deklaratat e këngëtarit shovinist Zdravko Çoliç. Ashtu siç nuk u kanë bërë përshtypje shumë e shumë gjëra të tjera, si fyerja e veprës së Fan Nolit dhe të mbretiti Ahmet Zogu përmes lejimit të pushtimit të kreut të kishës ortodokse prej një prifti grek, përfaqësues i shovinizmit grekomadh dhe i kishës shoviniste greke, tradicionalisht armike e betuar e kombit shqiptar, ngritja e varrezave të ushtarëve agresorë grekë në Jugun e Shqipërisë dhe e memorialeve në nderim të tyre dhe shumë e shumë gjëra të tjera të natyrës antikombëtare.
Nacionalizmi, si ideologji kombëtare, edukohet që në familje, nën ndikimin e klasës politike të vendit dhe mandej, vetvetiu, përcillet në vetëdijen e çdo anëtari të familjes. Prandaj fëmijët edukimin me frymën e ideologjisë kombëtare e marrin dhe duhet ta marrin që në familje, aty ku zë fill formimi atdhetar i qytetarit dhe i shtetasit të ardhshëm shqiptar. Mandej ky formim vazhdon të konsolidohet në shkollë, që nga bankat e arsimit shkollor e deri në universitet. Por familjet shqiptare nuk marrin asgjë nga klasa politike shqiptare në aspektin e formimit me ideologji kombëtare, me nacionalizëm shqiptar. Prandaj edhe ato vajzat shqiptare që kanë rendur pas këngëtarit shovinist Zdravko Çoliç, për të dalë në fotografi me të dhe për t’i marrë autografe, e kanë prejardhjen nga familje pa kurrfarë vetëdijeje kombëtare, se formimi nacionalist i prindërve të tyre është shterp krejtësisht. Për formim nacionalist dallohen vetëm ato familje shqiptare që vetëdijën kombëtare e kanë të trashëguar brez pas brezi prej pararendësve të tyre të nderuar. Dhe jam i bindur se asnjë vajzë me prejardhje nga familje të tilla nuk ka qenë e pranishme mes atyre mendjekarafileve që rendnin pas shovinistit Zdravko Çoliç për t’iu servilosur në një mënyrë aq të pështirë, duke kërkuar të dilnin me të në fotografi apo t’i merrnin autografe.
Në fund, dëshiroj ta falënderoj zonjën e nderuar Nimfa Hakani, e cila, në shkrimin e saj, me shumë të drejtë, i jep një leksion të mirë klasës politike shqiptare për faktin që i ashtuquajturi opinion i shquar shqiptar pothuajse s’ka reaguar fare ndaj deklaratave të këngëtarit shovinist Zdravko Çoliç kundër Kosovës, opinion ky që s’është gjë tjetër, veçse pasqyrë e po kësaj klase politike në fjalë. Falënderoj, po ashtu, tre këngëtarët kosovarë për formimin e tyre nacionalist, të cilët e kanë braktisur festivalin e TV Klan.

"Media për faqe t’zezë”, Merita Halili në Beograd, shaka facebook-u!

Besueshmëria te mediat shqiptare, nuk ka qenë kurrë më në krizë se sa tani, në kohën e internetit. Më së miri, këtë e tregon një lajm i ditëve të fundit. Bëhet fjalë për këngëtaren e madhe të muzikës popullore shqiptare, Merita Halili.

Të gjitha mediat, me pak përjashtime, raportuan se kjo këngëtare, paska kënduar në një emision në TV Pink të Beogradit, dhe atje paska deklaruar se po ndihet si mbretëreshë.

Ky lajm, i tëri kishte për bazë një postim ironik të një gazetari nga Prishtina, në profilin e tij privat në Facebook, që pati qëllim të provokojë opinionin në Shqipëri, rreth pjesëmarrjes së Zdravko Çoliqit, në festivalin “Kënga ime” në TV Klan.

Lufta e mediave të internetit, për ta pasur të parët lajmin, duke mos u lodhur për ta verifikuar, e aq më tepër as për ta lexuar me kujdes, bëri që të gjitha mediat, në Kosovë, Shqipëri e Maqedoni, duke përfshirë edhe portalin e Televizionit Publik, RTK, botuan lajmin. Bile aq larg shkoi kjo, sa edhe opinione u shkruajtën për këtë ngjarje të pa ngjarë ndonjëherë.

Gazetari, shakaja e të cilit, u bë lajm i vërtetë, e gati sa nuk filloi t’i besojë edhe vetë, sot për këtë temë ka shkruar një opinion në gazetën “Tribuna” me titull, “Media për faqe t’zezë”.

“Në atë moment, po shkruaja fjalinë parafundit të një statusi në llogarinë time në Facebook. Status, që kurrë s’do të mendoja se ditën e nesërme, të premten 18 prill 2014, do të bëhej kryelajm i kronikave diku rozë e diku të kulturës, në shumë media në Kosovë, Shqipëri e Maqedoni. Kush dreqin ka menduar se të nesërmen do të shikoja analistë kosovarë, tek shkruajnë kolumne me fjalë nga më të zezat e fyese për këngëtaren e madhe të muzikës popullore, Merita Halili. Kush do të mendonte se mbi një status facebooku që ishte ironik deri në palcë për performancën në Tiranë të këngëtarit serb Zdravko Çoliq, mediet në Kosovë do ta kryqëzonin këngëtaren Halili!”, shkruan gazetari Jeton Musliu, në opinionin e tij.

Ai ndër të tjera në opnionin e tij sa sqarues aq edhe revoltues, shton: “E si, krejt këtë duke u bazuar në statusin tim personal në llogarinë time në Facebook, që kushdo mund ta shikojë. Status që s’ka asnjë burim, e mbi të gjitha në fund e ka një sqarim Post-Scriptum. Por kush shikon sqarimet në këtë vend! Idetë, idetë për lajme bombastike e idiote janë në modë! Statusin në Facebook e shkrova në shenjë revolte, ironie e debati me kolegë të shumtë që kam nga Tirana në listën time të shokëve në këtë rrjet social. Mbi të gjitha, edhe më hiç nuk kam menduar se edhe vetë do të përfundoja duke shkruar kolumne për statusin tim, ndonëse asnjë nga mediet që e morën lajmin njëra pas tjetrës, nuk më citonte mua si “burim informacioni!”. Të gjitha citonin “burime të tyre”, ose mjaftoheshin me shprehjen “Thuhet”. Po kush dreqin thoshte - unë që ia futa kot në Facebook!!?...”.