New York Times: Arabia Saudite po e shkatërron Kosovën

Kosova sërish ka zënë vend në faqet e gazetës amerikane New York Times. Pas shkrimit të gjatë të gazetës për radikalizmin fetar dhe përfshirjen e kosovarëve në ISIS, Bordi Editorial i New York Times ka akuzuar Arabinë Saudite për mbjelljen e vehabizmit në Kosovë nëpërmjet hoxhallarëve të shkolluar atje.

NYT akuzon qeveritë e Kosovës, administratën ndërkombëtare dhe SHBA’të që kanë lejuar të ndodhë një gjë e tillë derisa konfirmon se Kosova, në krahasim me numrin e banorëve është shteti që ka dërguar më së shumti luftëtarë në ISIS

Për tepër lexoni opinionin e plotë më poshtë:

Arabia Saudite ka irrituar krijuesit e politikave amerikane për vite me radhë. Gjoja si një aleat kritik, strehuar nga armiqtë e saj përmes ndihmës dhe armëve amerikane, mbretëria ka shpenzuar miliona të panumërt duke promovuar Vahhabizmin, formën radikale të Islamit Sunni i cili ka inspiruar rrëmbyesit e 11 shtatorit (9/11) dhe që tani po ndez Shtetin Islamik.

Kapitulli i fundit në këtë histori të gjatë e të pikëlluar përfshinë edhe Kosovën e vogël. Me një popullsi prej 1.8 milion banorë, Kosova ka dërguar më shumë të rinj për kokë banori se secili shtet tjetër i Evropës për të luftuar në Irak dhe Siri. Që nga viti 2012, rreth 314 kosovarë i janë bashkuar Shtetit Islamik, duke përfshirë këtu dy sulmues vetvrasës, 44 gra dhe 28 fëmijë. Edhe Blegjika, e cila shihet gjerësishtë si një vatër e ekstremizmit pas sulmeve në Paris dhe Bruksel, mbetet prapa saj në renditjet e rekrutimit, shkruan NYT.

Siç është detajuar nga Carlotta Gall në një artikull të kohëve të fundit në The Times, Kosova është në këtë pozicion kryesisht për shkak se Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Gjirit Persik kanë shpenzuar vite në zhvillim dhe financimin e një rrjeti të imamëve, xhamive dhe shoqatave të fshehta atje. Dhe ndërsa nuk ka asnjë dëshmi se ndonjë grup dha para drejtpërdrejt dhe në mënyrë të qartë për të bindur kosovarët për të shkuar në Siri, zyrtarët e lartë në Kosovë tha znj Gall se klerikët ekstremistë dhe grupe kanë shpenzuar shumë për të nxitur të menduarit radikal islamik në mesin e të rinjve dhe njerëzit në nevojë. “Çështja është se ata mbështesin mendimtarë që nxisin dhunën dhe xhihadin në emër të mbrojtjes së Islamit”,ka thënë Fatos Makolli, shef i policisë së Kosovës kundër terrorizmit.

Shtetet e Bashkuara dhe NATO-ja kanë investuar shumë për të ndihmuar Kosovën të fitojë pavarësinë nga Serbia në vitin 2008 dhe për të vendosur demokracinë. Se Arabia Saudite duhet të jetë duke përdorur Kosovën si një terren të mbarështimit për ekstremistët, ose duke e lejuar atë për t’u përdorur si një terren të mbarështimit nga ndonjë entitet arab apo qytetar, është një kujtesë mizore e sjelljes kontradiktore dhe madje edhe mashtruese të partnerëve të Amerikës në Gjirin Persik dhe ndihmon për të shpjeguar se pse marrëdhëniet e saj me këto vende janë bërë gjithnjë e më të trazuara, shkruan NYT transmeton zeri.info.

Kosova, e cila është shpëtuar nga shtypja serbe, pas muajve të bombardimeve të NATO-s në vitin 1999, ka qenë e njohur si një shoqëri tolerante. Për shekuj me radhë, shumica muslimane ka ndjekur versionin liberale hanefite të islamit, e cila është pranuar nga të tjerët. Që nga lufta, ajo traditë vazhdimisht është kërcënuar nga imamët e trajnuar në Arabinë Saudite, shpenzimet e tyre kanë qenë të paguara nga organizatat bamirëse Arabe, duke predikuar Supremacinë e ligjit të Sheriatit dhe duke nxitur xhihadin e dhunshëm dhe takfirismin e cila autorizon vrasjen e muslimanëve të cilët shihen si heretikë.

Shumica e kosovarëve kanë rezistuar një bindje të tillë, dhe zyrtarët në Kosovës thonë se mbështetja për Shtetet e Bashkuara dhe Perëndimin mbetet e fortë atje. Megjithatë, ekspertët tregojnë për një numër arsyesh që vendi ka qenë terren pjellor për rekrutim të ideologjisë radikale: një popullsi e madhe e të rinjve që jetojnë në varfëri rurale me pak shpresë për vende të punës; korrupsioni dhe mungesa e besimit në qeveri; dhe, sipas një raporti të 2015 nga ana e Qendrës Kosovare për Studime të Sigurisë, një sistem arsimor që nuk inkurajonë të menduarit kritik.

Mbetet e paqartë se pse Qeveria e Kosovës, si dhe Shtetet e Bashkuara dhe zyrtarët e Kombeve të Bashkuara që kanë administruar pasluftës në Kosovë, nuk ka vepruar më shpejt. Amerikanët mund të kenë gabuar duke supozuar se bashkësia moderuar fetare në Kosovë do të parandalonte ekstremizmin nga lulëzimi i tij.

Sulmet 9/11 sqaruan shumë shpejt rreziqet. Disa organizata saudite në Kosovë u mbyllën, dhe qeveria saudite, e cila duket se ka zvogëluar ndihmën për Kosovën, tani insiston se ajo ka vendosur kontrolle të rrepta mbi organizatat bamirëse, xhamitë dhe mësimet fetare. Megjithatë përkundër kësaj, Kuvajti, Katari dhe Emiratet e Bashkuara Arabe kanë rritur financimin e linjës së ashpër islame në Kosovë.

Shtetet sunite arabe ende nuk duket se kanë kuptuar shkallën në të cilën versionet ekstreme të Islamit rrezikojnë edhe ato poashtu. Edhe pse familja mbretërore saudite mbështetet në klerikët vahabiste për legjitimitetin e tyre politik, shteti islam akuzon monarkinë për korruptimin e besimit në mënyrë që të ruajnë pushtetin e tyre. Që nga viti 2014, ka pasur 20 sulme terroriste në mbretërinë Saudite, shumë prej tyre të organizuara nga ISIS.

Qeveria e Kosovës, duke punuar me Shtetet e Bashkuara, ka vepruar për të luftuar ekstremizmin duke miratuar ligje të reja Antiterror, duke goditur pastrimin e parave që mbështet grupet radikale dhe njëkohësisht ka rritur hetimet policore. Fluksi i qytetarëve të Kosovës të cilët janë të gatshëm për të luftuar me shtetin islamik me sa duket ka rënë në zero në shtatë muajt e fundit, ndërsa numri i kosovarëve në fushën e betejës është ulur në 140.

Megjithatë, të paktën dy imamë radikalë vazhdojnë të predikojnë në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, dhe të grumbullojnë turmat e të rinjve. Shumë punë mbetet ende për tu bërë për të mbrojtur pavarësinë dhe frymën e tolerancës që Kosova ka punuar aq shumë për të arritur.

Marrë nga New York Times

(Ripostim)Shpalosje kujtimesh në 5 vjetorin e vdekjës të publicistit, Nazmi Lukaj

Nga Skënder MULLIQI

Janarët e acarët sikur po na përseritën. Muaji janar është muaj i tregjedive dhe krenarive kombëtare. Në këtë muaj vdiqën dhe u vranë nga pabesisht dhe tradhëtishtë shumë përsonalitete shqiptare të cilët lanë gjurmë të thella në historinë tonë. Në janar vdiq njeri ndër përsonalitet e rralla të kombit, presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova. Në janar u vranë heronjët, Smajl Hajdaraj dhe kolonel Tahir Zemaj… kësaj plejade të njerëzve eminent të kombit iu bashkangjitë edhe profesori, gazetari dhe publicisti i mirënjënjohur, Nazmi Lukaj. Është ky viti i pestë që kur iku nga kjo botë një njeri me virtyte të larta njerëzore dhe atdhetare. Iku njeriu i mprehtë i penës. Iku nga kjo botë një pulicisti i cili la gjurmë të pa shlyera në publicistikën shqiptare. Ai punoi si profesor dhe paralelisht shkroi për shumë gazeta në Kosove dhe Shqipëri.

La pas veti edhe kater libra të botuar. Vdekja ia ndau ëndrrat në mes. Ai kishte shumë plane të jetës. Së pari mendoi shumë për familjën e tij. Shumë i deshti fëmijët e vet, të cilët amanetin e babait po e realizojnë ashtu si duhet. Dinamika brenda personalitetit te tij, që shkelqeu edhe në shkrimet e tij, e pikëtoi emrin e tij si influencë të përhershme në publicistiken shqiptare. Ai kishte vlera edhe si profesor për shumë vite në gjimnazin e Pejës. Ai ishte njeri i afertë dhe zemergjerë për të gjithë. Ai shquhej me shumdimenzonalitetin e tij. Ai shprehte respektin, urtësinë dhe dashurinë për të gjithë. Me kalimin e kohës përsonaliteti i Nazmiut po merre përmasa më të mëdha, që ai i kishte më të vërtetë. Nazmiu jetoi si simbol i menqurisë dhe urtësisë dhe e gjithë kjo rrezatoi në mënyren më të fuqishme në vitet e tranzicionit të Kosovës.

Ate e shquajnë gjithashtu shkrimet guximshme. Ishte i pakomromis ndaj atyre që vranë për motive politike. Shumë herë edhe ishte kërcënuar por kurrë i pa përkulur, sepse ai besoi në të drejtën e Zotit dhe të drejtën për të cilën u angazhua gjithë jetën. Ai ishte një misionar i kohës moderne. Siguirisht së edhe ky 24 janar kur u shua jeta e Nazit, familja, shokët dhe dashamirët do ta përkujtojnë me pietet figurën e madhe të tij. Nazmiu nuk iu mundon vëtem familjës, i mungon shokëve, i mungon Kosovës. Unë nuk e harrojë mikun sepse për të më lidhin shumë kujtime, shumë përjetime të përbashkëta për 10 vite më radhë. Jeta dhe vepra sublime për atdhe dhe komb janë fanarë ndriques për shumë gjenerata. Ai është shembulli më i mirë së si duhet atdheu dhe kombi. Gjthësesi Nazmi Lukaj mbetet zë i veqant i publicistikës shqiptare.

Do të mbetet i pa harruar për shkrimet e mprehta e të qëlluara në kohë e hapësirë. Do të mbetet një zë i fuqishem i cili mori guxmin qytetarë të kundërshotoi të gjithë dukurit negative në shoqërinë tonë të re. E qëlluar ishte edhe thënja e tij ‘Rugova është truri, kurse UÇK zemra e Kosovës”. Shkrimet e tija ishin në frymën institucionaliste siq ishte edhe vet. Gjithmonë me pitet do të përkujtohet figura e Nazmi Lukes, fugura e tij e kohës moderne, pa nxitim, e matur mirë në qënësinë e një burri që vepra e tij e mban lartë. Ai qendroi stoik bindjeve që i kishte. Bisedat me te, sigurisht së ishin më taban në rrafshin intelektual të cilën bota e kulturuar e ka të zakonshme. Nazmiu la pas një moral të lartë dhe vepër të madhe, të cilin e bënë gjithmonë ate të respektuar dhe të nderuar…

NËN UNIFORMË EDHE NË MOSKË

Nën uniformë dhe në Moskë – pjesë nga libri “Shqiponja e Dukagjinit” – shkruar nga Gazetari Gjin Musa.

Tingujt alarmantë të burisë u dëgjuan kur ende rrezet e para të mëngjesit nuk kishin hyrë nga dritarja. Në fillim ai gati nuk u kujtua se ku ndodhej. Por tek pa që nga krevatet filluan të kërcejnë me shpejtësi djem të tjerë, moshatarë të tij e të visheshin me nxitim, u përmend. Ishte mëngjesi i parë në shkollën e mesme ushtarake “Skënderbej” . Duke ndjekur ritmin e shokëve, veshi shpejt e shpejt pantallonat, lidhi këpucët e rënda e me vrap drejt oborrit ku rreshtimi bëhej me një shpejtësi të jashtëzakonshme për të nisur ditën me fiskulturën e mëngjesit. Kështu e niste ditën edhe atje në konviktin “Tom Kola” në Shkodër, veçse këtu ishte krejt ndryshe. Ritmet ishin më të shpejta, luftarake e koha llogaritej me sekonda. Disiplina ishte e rreptë e rregullat më të forta. Po niste kështu jetën e tij nën uniformë, e cila tashmë do të ishte futur e gjitha në kornizën e rregullave e normave ushtarake.

Në mendje i erdhi udhëtimi i një dite më parë. Deri atëherë nuk e kishte kaluar kurrë Urën e Bahçallekut mbi lumin Drin, poshtë këmbëve të kalasë së Shkodrës. I ulur në sediljen e njërit nga autobuzët e kuq “Viberti” që formonin atë kolonë të shkurtër që çonte pasagjerët nga Shkodra në Tiranë, ai vështronte me kuriozitet e me etje pejsazhet që po i shpaloseshin për herë të parë në të dy anët e rrugës. Rruga gjarpëronte mes kodrash të buta e zonave fushore, që atij i dukeshin shumë të mëdha në krahasim me ato pak ngastra toke të punueshme në brijët e maleve atje në bjeshkë. Kaluan mes për mes qytetit të vogël të Lezhës. Në krah të majtë, kodra me kalanë e lashtë që dukej sikur ishte e varur në gjoks të malit të Velës që ishte në sfond. Nga krahu tjetër hapeshin fushat e Bregut të Matës që shtriheshin deri në Adriatik. I bëri përshtypje të veçantë ura me harqe mbi lumin e Matit, për të cilën dikush i tha se mbante emrin e ish mbretit Zog. Mbreti i dikurshëm ishte nga rrethi i Matit e kishte dashur ta linte vulën e emrit të tij edhe në urën mbi lumin me të njëjtin emër. Më tej, gjithnjë në krah të majtë, lartësohej Mali i Krujës, me qytetin e lashtë, ku spikaste kalaja mesjetare. Nga historia kishte mësuar se ajo kala ishte bërë barrierë e pathyeshme përballë sulmeve të hordhive turke. Më tej, diku pa devijimin e rrugës që të çonte në aeroportin e Rinasit. Vetëtimthi i erdhi në mendje ëndërra e tij për t’u bërë aviator. Edhe pak kilometra dhe autobuzët hynë në qytetin e Tiranës. Kishte arritur në kryeqytetin e vendit. Rruga e Durrësit me pallatet e bukur anash saj, sheshi i madh me emrin “Skënderbeg”, kulla e sahatit, e ndalimi tek agjencia, pikërisht diku aty në afërsi të kullës.Pastaj udhëtimi me autobus urban deri në shkolla “Skënderbej”. Dikur qyteti i Shkodrës i ishte dukur i madh e kishte bërë muaj e vite për ta njohur. Tirana po i dukej e pafundme dhe gati e pamundshme për t’u njohur nga ana e tij.

Kuptohet, këto ishin përshtypjet e para, të një të riu, që sapo kishte lënë prapa bjeshkët e veriut e po zhytej në jetën e kryeqytetit të vendit. Jeta në shkollë ushtarake kishte rregullat e veta e edhe kufizimet e mundësive për të dalë në qytet. Sheshet e transhetë e stërvitjes ishin kodrave e luginave nga ngjiteshe për në Malin e Dajtit, ku atë e tërhiqte ndërtesa e bukur e Kinostudios “Shqipëria e re”, tempulli ku hynin artistët që luanin në ata filma që ata i shikonin në mënyrë të programuar në fundet e javës në shkollë. Madje disa prej tyre filloi t’i shikonte edhe në kinematë e kryeqytetit, në orët e liridaljes. Kur ndalej para reklamave me ndonjë shok, habitej sa shumë kinema kishte Tirana e ata duhej të zgjidhnin filmin që do shikonin e orarin e përshtatshëm që pastaj të ktheheshin në kohën e duhur në shkollë, pa thyer disiplinën e saj.

Muajt e vitet kalonin. Ai hidhte shtat e falë stërvitjeve e kalitjes ushtarake, por edhe tipareve të trashëguara prej malësori, po formonte një fizik që binte në sy e uniforma e bënte të spikaste edhe më shumë. Ishte ajo moshë kur të rinjtë fillojnë dhe e admirojnë ngapak vetveten para pasqyrës, një dukuri e natyrshme për të gjithë. I qëlloi një ditë kur ishte në qytet në liridalje dhe kishte prerë biletë për të hyrë për herë të parë në sallën e Teatrit Popullor. Ishte ndalur përpara xhamit të një dyqani e po rregullonte kapelen ushtarake dhe fundin e gjimnastiorkes, kur dëgjoi një zë femëror nga pas: Mos u shiko, se boll i bukur je. Ktheu kokën e pa dy gjimnaziste që po kalonin trotuarit duke qeshur. Njëra prej tyre i kishte hedhur një batutë që e bëri të skuqej.

Vitet e shkollës së mesme ushtarake kalonin njëri pas tjetrit. Ndueja kishte një angazhim serioz në të gjitha disiplinat dhe në lëndët mësimore e pedagogët shikonin se si formohej tek ai figura e vërtetë e një oficeri të ardhshëm, me bagazhin e nevojshëm të njohurive kulturore e ushtarake. Në vitin e fundit ai ishte formuar tërësisht nga ana fizike e binte në sy mes moshatarëve për shtatin e lartë e karakteristikat e tjera fizike që e evidentonin.

Ishte viti 1958. Ndueja, djalosh 18-vjeçar, po mbaronte shkollën e mesme ushtarake “Skënderbej”. Alternativa për më tej ishte vazhdimi i shkollës së bashkuar të oficerëve. Por tek ai flinte edhe dëshira e hershme për t’u bërë aviator. Këtë gjë e kishte biseduar edhe me shokë si Sami Guzina, Ndoc Selimi apo Albert Shkurti. Në atë kohë në shkollë kishin filluar të dukeshin disa specialistë sovjetikë të aviacionit. Flitej se do të bënin seleksionime e do të zgjidhnin një kontigjent për t’i dërguar për studime në shkollën e aviacionit në Moskë. Pa dyshim, atyre u kishin rënë në sy edhe rezultatet në mësime e tiparet fizike të Ndue Logut. Dhe një ditë e thirrën në provat test që bëheshin për aviatorët e ardhshëm. Ndueja i kapërceu ato me sukses e të gjithë parametrat e nevojshëm fizikë i kishte në rregull. Specialisti sovjetik që ndiqte provat, i rrahu shpatullat me simpati dhe i tha: – E di që mesatarisht në botë vetëm një ndër 10 mijë djem i plotëson kushtet për t’u bërë aviator? Ndueja shtangu për një moment. Kjo pyetje ju duk sikur po ja priste krahët ëndrrës së tij. – E ti je një nga ata,- vazhdoi duke buzëqeshur specialisti.-Urime!

Ndueja doli duke fluturuar nga salla. Në oborr takoi disa nga shokët e tjerë që kishin kaluar me sukses provën.
-Ne do të bëhemi aviatorë, – u tha atyre me entuziazëm.- Do të fluturojmë, ja kështu, si shqiponjat dhe hapi krahët duke i imituar ato. –Kështu fluturojnë me të vërtet, i kam parë disa herë me vëmendje në Mal të Jezercës e në Qafë të Agrit. Nuk përmbahej nga gëzimi. Po niste ëndrra e tij për t’u bërë një shqiponjë e ajrit.

NË MOSKË

Ajo ishte një ditë e veçantë. Ndue Logu dhe shokët e tij që do të niseshin për në shkollën e aviacionit në Bashkimin Sovjetik, qëndronin në hollin e aeroportit të Rinasit, në pritje të kryerjes së formaliteteve të fundit përpara nisjes. Përpara syve kishin fushën e Rinasit me pistën e aeroportit. Avioni ishte aty në pritje. Zakonisht nga Rinasi fluturonin pak avionë, më shumë për në vendet e europës lindore, që bënin pjesë në kampin socialist. Kryesisht udhëtonin delegacione të partisë dhe të shtetit. Po Ndueja nuk e vriste shumë mendjen për këto. Emocionet e tij përqëndroheshin diku gjetkë. Ja, në atë avion të kompanisë sovjetike, ai pas pak do të ngjitej si pasagjer. Kurse, brenda tre vjetësh shkollë aviacioni, ai do të ishte pilot, do të ngjitej mbi avion jo si pasagjer, por si drejtues i tij. E ndjente veten vetëm pak hapa larg ëndrrës.

Ja edhe momenti i shumëpritur i nisjes. Për Nduen ishte magjepsës.Në pak çaste avioni u shkëput nga toka, pista dhe fusha e blertë dukeshin si një tapet i gjelbër, që zvogëlohej gjithnjë e më shumë, pastaj malet e sa hap e mbyll sytë atdheu mbeti pas. Fluturonin mbi hapësirat europiane, mbi atë që quhej kampi socialist. Ndueja, nga dritarja shikonte retë që formonin një det të bardhë të dallgëzuar. Vetëm herë-herë ato sikur shqyheshin e poshtë dukej dekori i egër i maleve, që i sillte në mendje vendlindjen e tij, Dukagjinin.

Qyteti i Moskës u shpalos i madh, gati sa nuk i dukej fundi. Edhe aeroporti me pistat e shumta e me numrin e madh të avionëve, ishte i pafund.Para tij aeroporti i Tiranës dukej si një ngastër e vogël toke. Nga aeroporti i morën me një autobus ushtarakësh dhe i shoqëruan në një qytet të vogël në periferi të Moskës.
-Këtu jeni në zonë sekrete ushtarake,-ju tha njëri nga ushtarakët sovjetikë me uniformë të bukur aviatori, që i shoqëronte.- Asnjë fjalë për vendndodhjen, për emrin e shkollës, të vendeve ku do të stërviteni. Që sot jeni efektiv i shkollës së aviacionit sovjetik e sekreti ushtarak është një nga normat themelore,-iu tha ai.

Ishte viti 1958. Ndueja kishte dëgjuar në bisedë me disa miq në Shkodër që disa re kishin filluar të shfaqeshin në marrëdhëniet midis Shqipërisë e Bashkimit Sovjetik. Por ai nuk donte t’i bisonte. Nuk donte që ëndrra e tij të shuhej që pa nisur akoma. Ato biseda ju kujtuan kur pa këtë atmosferë me ftohtësi sekretesh. Por nga ana tjetër ai ishte ushtarak dhe mendoi se kjo është normale për një shtet që ishte epiqendra e kampit socialist. E aq më tepër për një shkollë që përgatiste aviatorë.
Vitet e shkollës rridhnin me shpejtësi. Ndueja me shokët e vet shqiptarë tregonin një zell të madh në përvetësimin e sa më shumë njohurive në artin e aviacionit. Aty kishte studentë edhe nga vende të tjera të kampit socialist, si Çekosllovakia, Bullgaria, Hungaria e të tjerë e me kalimin e kohës kishin zënë miqësi. Ashtu siç kishin zënë miqësi edhe me studentë rusë të aviacionit.

Ndueja kishte ecur mirë me rusishten që kur ishte në shkollën “Skënderbej” e gjithnjë e më shumë e perfeksiononte atë në të folur e edhe në të lexuar të librave të ndryshëm. Krahas librave metodike të shkollës, atij i pëlqente të lexonte edhe letërsi ruse, autorët e së cilës i pëlqenin shumë. Një studente e Akademisë së Arteve të Moskës, që ishte miqësuar me grupin e djemve shqiptarë, i rekomandonte dhe i sillte herë pas here libra të autorëve të ndryshëm në prozë e në poezi. E Ndueja i lexonte me ëndje e pasion. Ajo i ftonte herë pas here, në kohën e liridaljes edhe që të bënin shetitje në kryeqytetin e kampit socialist.

Moska. Sheshi i Kuq. Kremlini, ku rrinin pushtetarët e lartë autoritarë sovjetikë… Ndues këto i dukeshin si ëndrra në fillim, por pastaj filloi të mësohej pak nga pak me qytetin e madh. Një mbrëmje mikja e tyre u tha që u kishte siguruar bileta për të ndjekur një shfaqje në teatrin “Bolshoj”. Ishte një nga mbrëmjet më magjike që pilotët e ardhshëm shqiptarë kishin përjetuar.
Kësisoj, me studime, stërvitje të shumta e përshtypje nga shteti i stërmadh sovjetik, javët, muajt e vitet kalonin me një shpejtësi të çuditshme.Ndueja tregonte një zell të madh në njohjen e tërë llojeve të avionëve, të teknikës së drejtimit të tyre, por edhe të ndërtimit të tyre teknik. Për të ishte kënaqësi më vete kur vinin orët e praktikës në fluturim. Sytë i lëshonin dritë si të shqiponjës, vihej në kabinën e në pultin e drejtimit dhe lëshohej me kënaqësi hapësirave të pafundme ruse, me pejsazhe sugjestionuese. Në një nga këto stërvitje, ai iu drejtua si pa të keq instruktorit sovjetik dhe e pyeti se ku kishte rënë disa vite më parë kursanti shqiptar Qemal Mërtiri, që kishte pësuar aksident me avionin gjatë fluturimeve stërvitore. Por instruktori iu përgjigj se nuk e kuptonte përse bëhej fjalë e që në aviacionin e lavdishëm sovjektik nuk ndodhnin aksidente të tilla.

Ishte thuajse periudha e fundit të studimeve dhe Ndueja me shokë e ndjenin që atmosfera ishte bërë më e ftohtë ndaj tyre. Korekte, por më e ftohtë. Mësimet e stërvitjet vazhdonin normalisht, si më parë, por ishte ajo ndjenja e miqësisë që dukej sikur kishte marrë diçka nga dimri rus. Edhe ajo studentja e Akademisë së Arteve vinte si më rrallë e nuk shfaqte më interesin e dikurshëm për Shqipërinë e vogël. Dikush nga ambasada shqiptare në Moskë ju tha studentëve që të ishin të kujdesshëm, ta ruanin miqësinë por t’u ruheshin provokimeve, e sidomos të kishin kujdes në miqësinë me vajzat, që ajo të mos shkonte më tej se në miqësi. Ata morën vesh që në Moskë ishte bërë një mbledhje e Partive Komuniste të kampit socialist dhe Enver Hoxha kishte mbajtur një fjalim që përmbante kontradikta ideologjike me udhëheqjen sovjetike. Madje Enver Hoxha e kishte braktisur mbledhjen përpara përfundimit të saj. Ishte dimër i egër dhe pas disa muajsh ata do të mbaronin shkollën e aviacionit e do të ktheheshin në atdhe pilotë të vërtetë, për t’u vënë në dispozicion të aviacionit shqiptar.

TRADITA ROMANTIKE E RILINDJES NË LETËRSINË SHQIPTARE PËR FËMIJË

Shkruan Zymer Mehani

Ashtu si romantikët evropianë edhe rilindësit tanë bënë kujdes të veçantë që të mbledhin e të botojnë traditën gojore të letërsisë aq të pasur e aq të çmuar në aspektin artistik dhe argëtuese për fëmijët.
Nën shembullin e prozatorëve anglezë e poetëve gjermanë dhe francezë; (anglezi Xhejms Markferson (1765), Gëtja në Gjermani, Shatrobrijani dhe Lamartin në Francë) edhe poetë, shkrimtarë rilindës gjetën në letërsinë popullore një pasuri të vyer të artit poetik. Pas romantikut të madh Bajroni një interesim të madh për traditën tonë folklorike pati anglezi Sharl Didie edhe më pas, gjermani Herman Kester të cilët tërhoqën vëmendjen e mendimit kritik dhe letrar në Europë për mjaft përralla, këngë e legjenda arbëreshe.
Një punë të thelluar bëri shkencëtari gjerman Hahn, në veprën e të cilit qysh në shek. XIX u përfshinë mjaft përralla, gjëegjëza, fjalë të urta e këngë, lodra të botës shqiptare.
Më tej këtë punë e çoi albanologu tjetër gjerman Rajnhald, i cili, nëpërmjet këngëve të djepit, fjalëve të urta, përcjell natyrshëm një kulturë të thellë artistike, mençurinë popullore dhe lodrat e fëmijëve.
Interesimi i romantikëve evropianë në fund të shek.XIX bëhet gjithnjë e më i madh sidomos nga shkencëtari August Dozon i cili me botimin e këngëve, përrallave dhe proverbave dëshmonte interesimin e madh të vatrës familjare shqiptare për edukimin dhe argëtimin e fëmijëve si dhe ushqimin artistik dhe estetik të tyre.
Këtë gjë e pohon me të drejtë edhe shkencëtari tjetër Holger De Pedersen i cili në vitin 1876 përmblodhi në botimin e vet fabula e anekdota si dhe krijime të tjera folklorike shqiptare duke vënë shënimin në disa prej tyre, se këndoheshin nga të vegjëlit,gratë apo pleqtë. Kjo botë e madhe poetike e letërsisë popullore tërhoqi, me të drejtë, vëmendjen e studiuesve dhe dijetarëve evropiane, pasi në to përfshihen tradita dhe zakone, rituale, këngë djepi e trimërie, gojëdhëna e legjenda, të cilat nëpër breza kishin ushqyer moralin dhe fantazinë e fëmijëve shqiptarë.
Një pasuri e madhe e kulturës sonë popullore për fëmijë dhe të rinj, gjëndej edhe në arbëreshët e Italisë. Mjaft prej poetëve dhe shkrimtarëve të njohur,në shembullin e romantizmit evropian, nisën të botojnë përmbledhjet e tyre. I tillë ishte Viçens Dorsa.Veçanërisht romantiku ynë i madh Jeronim de Rada, i cili, në përmbledhjen e vet “Rapsodi të një poeme shqiptare”, na jep mjaft variante autentike,që tregojnë për kujdesin e arbëreshëve dhe për frymëzimin e fëmijëve të tyre nga bëmat, trimërite, por edhe nga jeta zakonore e stërgjyshërve të tyre të ikur nga dheu mëmë.
Në parathënien e kësaj përmbledhjeje De Rada pohon : ”Këto këngë për të gjithe ne janë monumenti më i vjetër i gjuhës sonë dhe një model i madh stili të thjeshtë,të kulluar dhe të fuqishëm”.
Të ndikuar nga romantizmi evropian, edhe mjaft autorë të tjerë të shquar shqiptarë, si: Thimi Mitko, Spiro Dine, Zef Jubani, bënë përpjekjet e tyre për ta mbledhur visarin popullor dhe për ta plotësuar me shënime për traditën e gjallë folklorike që ruhej ndër shqiptarë. Pikërisht kjo krijimtari e pasur popullore shërbeu edhe si frymëzim i shkrimtarëve dhe poetëve rilindës për të thurur artin e tyre.
Pasuria e artit poetik popullor për të vegjëlit dëshmohet edhe nga dy veprat monumentale të folkloristikës sonë:
“Bleta shqiptare” (1878) e Thimi Mitkos
“Valët e detit” (1908) e Spiro Dines.
Kjo pasuri folklorike dëshmon për një kulturë të lashtë të shqiptarëve ndër popuj e Ballkanit. Me nxjerrjen në dritë të këtyre veprave rilindësit tanë nisën të botojnë edhe artikuj në shtypin e kohës, si në gazetën “Albania”, ”Drita”, ”Dituria” etj., ku vihej në dukje lashtësia e krijimtarisë gojore dhe përcjellja e saj gojë më gojë ndër breza.
Vepra folklorike “Bleta shqiptare” e Thimi Mitkos(8) në një kapitull të veçantë të saj, nën titullin Këngë të vegjëlish jep dhe visare të tilla popullore si ato që këndoheshin nga të vegjëlit për Diellin dhe Hënën, shiun e dukuri të tjera të natyrës apo për festat tradicionale, siç ishin: Kërshëndellat, Ujët e bekuar, Ditën e Verës, Shën Gjergji, Shën Gjini apo mjaft vargje të tjera që kanë të bëjnë me rritjen e fëmijës,daljen e dhëmbëve dhe lodrat e tyre. Një pjesë të madhe të këtyre krijimeve i pati mbledhur në Korçë, Elbasan si dhe ndër shqiptarët e Egjiptit, Stambollit e Bukureshtit.
Qëllimi kryesor i Thimi Mitkos ishte që bashkatdhetarët e tij, të mëdhenj e të vegjël, të ringjallnin këtë pasuri artistike dhe popullore që permblidhte në
(8 Thimi Mitko – “Vepra”, Tiranë 1981, f. 69-83) vetvete doket dhe zakonet, këngët dhe lodrat, dhe gjuhën e bukur shqipe, për edukimin kombëtar të tyre.Siç e vë në dukje vet autori në parathënien e “Bletës shqiptare”, synimi i tij është që nëpërmjet kësaj pasurie folklorike”t’u japë brezave që vijnë trashëgiminë kulturore popullore për edukimin kombëtar të tyre”.
Në këtë përmbledhje përfshihen 490 proverba, 80 gjëegjëza, 359 këngë, 12 përralla,të cilat në kohën më pas janë mbledhur edhe nga autorë te tjerë, në vise të ndryshme të Shqipërisë.
Gjerësia dhe larmia e materialeve folklorike si dhe burimet e vjeljes tregojnë për përpjekjet vigane të Mitkos në gjurmimin e traditës folklorike shqiptare dhe vlerat e saj kombëtare.

Ndër mbledhësit e shquar të folklorit renditet dhe Zef Jubani
(1818-1880) i cili, krahas prozës dhe vjershave të veta,më 1871 pati botuar një përmbledhje folklorike nën titullin Këngë popullore dhe rapsodi poemash shqiptare në të cilën gjëndet një pasuri e rrallë e traditës gojore të kohës.
Në një shënim të këtij rilindësi me të drejtë shtrohet kërkesa se ”Tradita folklorike, ky visar popullor, duhet me u nxanë në shkolla, për me mësue gjuhën tonë,në mos edhe për zakonet tona”.
Spiro Dine (1844-1922) – një tjetër folklorist, që edhe vet shkruante vjersha me frymë popullore; në veprën e tij Valët e detit (1908) përmblodhi mjaft këngë popullore, fjalë të urta, përralla duke ndjekur kështu shembullin e mësuesit të tij Thimi Mitko. Në këtë përmbledhje Spiro Dine përfshin mjaft fabula dhe këngë patriotike si dhe lodra e këngë të vegjëlish, që pasqyrojnë botën artistike të fëmijëve.
Studimet në këtë fushë na bëjnë me dije se, krahas subjekteve e motiveve, rilindësit tanë dhe autorët më pas kanë sjellë edhe frymën e përgjithshme,detajet poetike, fabulat, fjalët e mençura e urtësinë popullore, shprehjet filozofike por edhe ritmin dhe rimën, duke krijuar një muzikalitet të gjallë në përjetimet e fëmijëve. Në këtë këndvështrim edhe përvetësimi i përrallave dhe anekdotave,përshtatja dhe kultivimi i tyre është bërë me mjeshtëri të madhe, duke sjellë vlera të reja në letërsinë tonë.
Bota folklorike shërbeu jo vetëm për kultivimin e përrallave por edhe për të ndërtuar zhanre të mëdha si novela e romane, ku elementët përrallore dhe fantastikë zënë një vend të gjerë.
Përgjithësisht tradita jonë e pasur folklorike dëshmon për visare të çmuara të artit popullor që rilindësit tanë, të ndikuar dhe nga romantizmi europian, e përvetësuan dhe pasuruar atë duke krijuar përfytyrime të reja dhe një kulturë të re poetike- artistike në letërsinë shqipe për fëmijë. Këtë traditë, që ka të bëjë dhe me origjinalitetin kombëtar të letërsisë shqipe për fëmijë e thelluan, e çuan dhe më tej edhe mjaft autorë të letërsisë moderne për fëmijë që patën si shembull letërsinë romantike të Rilindjes sonë. Akademiku Bedri Dedja arsyeton se themelimi i letërsisë së shkruar artistike shqiptare për fëmijë nuk mund të jetë produkt i një viti. Ai është një proçes i ndërlikuar zhvillimi gjatë shumë viteve, i një periudhe prej gati një shekulli, fundi i shekullit XVIII dhe fundi i shekullit XIX (9).
(9 Bedri Dede, “Probleme të historisë së letërsisë shqiptare për fëmijë” , MESUESI, 15.12.1999) Ndaj fillimet e kësaj letërsisë duhet t’i kërkojmë në disa
dokumente: në shqipërimet e fabulave për fëmijë, në dy vjershat e Veqilharxhit që ndodhen në evëtarin e tij, në krijimet e Kristoforidhit, të Naimit, Samiut, Negovanit e të Çajupit etj.
Periudha e Rilindjes Kombëtare Shqiptare nis në vitin ’30-40 të shekullit XIX dhe vazhdon deri në shpalljen e Pavarësisë. Është një lëvizje e tërë politike, ideologjike, kulturore dhe letrare e popullit tonë për çlirim nga zgjedha osmane.
Atdhetarët shqiptare zhvilluan një veprimtari të gjerë brenda e jashtë vendit tonë, dhe krijuan klube e shoqëri patriotike. E tillë qe Shoqëria e Stambollit më 1879, me kryetar Sami Frashërin.
Degë të saj u ngritën në Bukuresht (Drita e pastaj Dituria), në Sofje (Dëshira), në Egjipt e në Amerikë etj. Edhe brenda në Shqipëri u formuan shoqëritë kulturore Bashkimi, Agimi, Përparimi etj. Ato botuan shumë gazeta, revista e libra shqip duke propaganduar idetë kombëtare.
Rëndësi të veçantë patriotët shqiptarë i kushtuan arsimit, shkollës dhe gjuhës shqipe. Më 1887 në Korçë u hap Mësonjëtorja e parë shqipe; më 1908 në Manastir u mblodh Kongresi që miratoi alfabetin e gjuhës shqipe, këtë që përdorimin edhe sot e kësajdite, kurse më 1909 në Elbasan hapi dyert shkolla e parë e mesme – Normalja, që do të përgatiste mësues për shkollat tona.
Rilindasit i dhanë rëndësi zgjimit të ndërgjegjes kombëtare, edukimit të dashurisë e të krenarisë për vendin e për kombin tonë.
Rilindasit i kënduan plot dashuri gjuhës amtare, historisë së lavdishme, veçanërisht kohës e bëmave të Skënderbeut, virtyteve të çmuara të popullit tonë, si: besës, trimërisë, shpirtit të pamposhtur liridashës, urrejtjes ndaj pushtuesve.
Veçoritë e letërsisë për fëmijë në këtë periudhe janë
këto:
Letërsia për fëmijë përgjithësisht nuk doli jashtë kuadrit të teksteve shkollore dhe, si pasojë, nuk mund të fitonte tiparet e një dege të pavarur në trungun e përgjithshëm të letërsisë së kësaj periudhe.
Qe një letërsi romantike. Rilindasit u përpoqën t’i japin kësaj letërsie fryme të shëndoshë atdhetare, të dashurisë për gjuhën, për dijen etj.
Letërsia për fëmijë dhe mësimi shkollor në gjuhën shqipe janë një proçes i njësuar, një proçes i vetëm. Pavarësisht nga kushtet e vështira, rilindasit patën një kuptim të drejtë për veçantitë e letërsisë për fëmijë, e cila duhej të shkrihej me parimet e mësimit e të edukatës së shkollës shqipe.
Veprimtarët e Rilindjes ishin të vetëdijshëm se duhej të sakrifikonin nga niveli artistik për hir të synimeve arsimore- pedagogjike. Kjo ishte arsyeja pse krijimtaria e kësaj periudhe, e cila pati për autorë shkrimtarë që krijuan vepra kulmore për të rriturit, as në rastin më të arrirë, si te Naimi ose te Mjeda, nuk arriti nivelin artistik të letërsisë për të rritur (10).
Veçori tjetër specifike e kësaj periudhe shënon lëvrimi në gjini të shkurtra, si vjersha, fabula, përralla, tregimi, ku rilindasit dhanë modele të mrekullueshme duke përdorur humorin, frazat e shkurtra, stilin e thjeshtë tregimtar.
Rilindasit me punën e tyre treguan se krijimi i letërsisë për fëmijë është detyrë e madhe dhe e rëndësishme shoqërore, se kjo letërsi luan rol të madh në edukimin e brezit te ri.
2.2 Kristoforidhi i vjershës dhe i prozave të para për fëmijë Konstandin Kristoforidhi11 (1827-1895), duke qenë patriot dhe lëvrues i shquar i gjuhës shqipe, mësues në Tunizi, në Tiranë e në Elbasan, punoi me pasion edhe libra për shkollat shqipe.
Si fillime të letërsisë artistike për fëmijë konsiderohen dy krijimet e Kostandin Kristoforidhit, vjersha “Ylli i vogël lart në qiell”, që është një përshtatje nga letërsia e huaj të cilën autori e përfshiu në “Alfavitarin shqip” (1872) dhe proza origjinale “Gjahu i malësorëve” (1886).
Vjersha “Ylli i vogël lart në qiell” është e ndërtuar thjesht dhe tingëllon natyrshëm me mjeshtëri e frymëzim. Është një himn për hapësirën qiellore që, me bukurinë dhe harmoninë e saj zgjon te fëmija dëshirën dhe kërshërinë për të njohur dukuritë e botës së paanë dhe për të menduar mbi to.
(10 Ramazan Çadri, “Letërsia për fëmjë midis vlerës dhe antivlerës”, LETERSIA SI E TILLE. Tiranë, 1996, f. 306)
11 Veprat e Kristoforidhit ndahen në:
Të botuara sa qe gjallë.
Katër kateqisma për çunat e vogjilë. Kostandinopol 1867 Dhiata e re. Punët e Apostujve dhe Sbulesa e Gjon Hy- ditunit, gegërisht 1869, e toskërisht 1870.
Katër katekizmat, gegërisht 1872.
Psaltiri, gegërisht 1868, e toskërisht 1872.
Te Bërëtë dhe të Dalëtë, toskërisht 1880, 1884, 1894.
Historia e Shënjtësë Shkronjë për dielmt përmbledhurë kah Dhiata e Vietër edhe kah historia e botës, Istambul gegërisht 1870, e toskërisht 1872.
Kristoforidhi u mor edhe me çështjen e të mësuarit dhe të gramatikës së shqipes, prandaj sa qe gjallë ai hartoi edhe dy abetare dhe një gramatikë për mësimin e shkrim-këndimit, të cilat si e thotë vetë, i hartoi për të mësuar gjuhën amtare fëmijët nëpër skolirat e Shqipërisë.
Abetar shqip, gegërisht Kostantinopol 1872.
Alfavitar shqip, pa vend e vit botimi [toskërisht, me shkronja greke].
Gramatika e gjuhës shqipe, toskërisht 1882.
Vepra të botuara pas vdekjes:
Fjalori shqip-greqisht, Athinë 1904.
Gjahu i malësorëve- Hieja e Tomorrit(1884); botimi i parë:
“Albania”, Londër, prill-nëntor 1902;
Jetëshkronja e njerëzve ndriçim ( 1885).
Systema e përgjithshme (pa vit se ku e ka botuar).
Këto dy veprat e fundit na tregojnë se Kristoforidhi nuk ka qenë vetëm një linguist, por edhe dijetar i interesuar për shkencat dhe historinë.
Në mendjen e fëmijes krijohet një peizazh i bukur romantik :
Ylli i vogël lart në qiell,
duket porsi zjarr në pyll.
Sipër dheut lart qëndron,
Xixa-xixa xixëllon.
Disku i diellit kur perëndon,
nata hijen e lëshon,
ylli veten e zbulon,
Xixa-xixa xixëllon(12).
Përsëritja e vargut me karakter onomatopeik xixa-xixa-xixëllon, si dhe krahasimi porsi zjarr krijojnë atmosferë duke nxitur përfytyrimin tonë për qiellin e qëndisur me yje.
Në dy strofat e tjera autori me mjeshtëri u tregon fëmijëve për dobinë praktike që ka ndriçimi i yjeve:
Dritë e yllit kur shkëlqen,
Udhëtarit ç’i pëlqen
Natën errët kur po shkon,
Udhën vetëm s’e harron.
Imazhi tani ndryshon. Nga qielli zbresim në tokë. Objekti i kamerës ulet në një pyll të errët, te një udhetar që çan nëpër natë nën ndriçimin e yjeve. Yjet përveç ndriçimit që bëjnë, janë shumë të dobishëm për t’u orientuar. Kështu, për shembull, Ylli polar i tregon udhëtarit drejtimin e Veriut….
Ndërsa në strofën e fundit autori kërkon të zgjojë te lexuesi kureshtjen për të njohur botën e paanë. Tani kamera e poetit fikson një fëmijë, një çun, që ka ngritur kokën lart, u gëzohet yjeve, bukurisë mahnitëse të tyre, por nga ana tjetër zhytet në mendime. Koka e tij e vogël mendon e mendon, habitet e çuditet për këtë dukuri të madhërishme:
Natën çuni kur shikon
Sipër botës, fort mendon,
Mendtë e tija ç’i habit,
Ylli i vogël se si ndrit.
Ndërkohë gjatë leximit të vjershës autori kërkon të ngacmojë edhe lexuesit e vegjël, të cilët pyesin: vallë, si qëndrojnë lart yjet, si xixëllojnë. Një mori pyetjesh të vijnë në mëndje duke bërë të mendohet jo vetëm të voglin kureshtar, po edhe të rriturin, edhe shkencëtarin me mjekër.
Kjo vjershë është shkruar në strofa katërvargëshe, me masën popullore tetërrokëshe, me rimë të puthur. Për rimat, ndonòse ato janò tò lehta, foljore, poeti ka zgjedhur fjalët më me peshë të ngjarjes; shikon, mendon, habit, se se ndrit. A nuk mbartin ato tërë përmbajtjen e strofës?
Vjersha është shkruar me një gjuhë të thjeshtë e të qartë, varg të rrjedhshëm e me rimë të saktë. Dhe, padyshim që kjo vjershë mësohet lehtë
(12 Kostandin Kristoforidhi, “Ylli i vogël lart në qiell”, Tiranë, 2007, f. 5) dhe mbahet mendt gjatë në kujtesë ku me anë të figurave të thjeshta, në të jepen dukuri të caktuara të natyrës të cilat, me bukurinë e tyre magjike, ndezin imagjinatën duke përftuar një gjëndje të veçantë shpirtërore tek të vegjëlit. Gjithashtu, në këtë vjershë del në pah dhe puna e tij me gjuhën e pastër shqipe. Nuk gjen aty as edhe një fjalë të huaj. Gjithçka është thënë aq bukur me fjalët e gjuhës sonë.
Gjithashtu në Abetare përveç dy krijimeve, vjersha “Ylli i vogël lart në qiell” dhe përralla “ Dy dhitë “, përfshihen edhe copa këndimi me karakter letrar, tregime fetare si: Kurbani i Nojes dhe Ylberi apo te rrëfimi Të gjetunit e Moisiut, Jezusi ndërmjet mjeshtrave etj. Këto janë të ilustruara me skica dhe me këshilla për fëmijët.
Në copat e këndimit Kristoforidhi na paraqitet si prozator për fëmijë. Ai shkroi copa leximi me karakter shkencor duke përcjellë tek të vegjëlit disa njohuri shkencore mbi kafshët dhe jetesën e tyre (Qeni, Kali, Dhia, Shqiponja, Dallëndyshja, Peshku,Gamilja, Merimanga, Flutura, dhe përralla Dy dhitë). Kristoforidhi kërkon që nëpërmjet copave letrare të përcjellë tek fëmijët dashurinë dhe përkujdesjen ndaj kafshëve, duke realizuar kështu synime edukative të caktuara.Përmendim shkrimin “Shqiponja”, ku autori thekson idenë e krenarisë kombëtare: “…Këta zogj trima dhe të fortë ndahen në shumë lloje dhe kanë shumë emra. Edhe ne na quajnë shqiptarë, sepse jemi trima, të fortë, porsi skifteri.
Gjuhën tonë e quajnë shqipe, sepse ne flasim gjuhën e zogjve trima”(13).
Apo në shkrimin tjetër “Dallëndyshja”, ku autori përveç njohurive shkencore kërkon t’i edukojë artistikisht dhe t’u mësojë fjalët e bukura të gjuhës sonë shqipe: …Djemtë e vegjël, kur shohin dallëndyshen për herë të parë, u këndojnë
kështu:
Moj dallëndyshe, gushëbardhushe,
Faqe kuqe, buzëburbuqe,
Sqepgjilpërë, bishtgërshërë,(14)
Ndërsa përralla Dy dhitë është ndërtuar mbi bazën e një subjekti të fabulistëve klasike. Subjekti i saj ka dy vija, që ndjekin njëra-tjetrën: I- historia e dy dhive që takohen në një udhë të ngushtë në mal e që i lirojnë rrugën njëra-tjetrës:
… Dy dhi, duke kullotur një herë në një mal të lartë, hasen në një udhë të ngushtë. Udha ishte aq e ngushtë sa mezi kalonte njëra prej tyre. Po edhe të kthehesh prapa ishte e pamundur. Nga ana e sipërme e udhës ndodhej një shkrep guri i lartë. Kurse nga ana e poshtme e udhës, ndodhej një rrëpirë e thellë.
Ç’thoni ju, si vepruan dy dhitë?
Njëra prej tyre u ul në gjunjë ngadalë, duke u mbështetur mirë pas shkëmbit të gurit. ….kështu, të dy dhitë shpëtuan dhe morën udhën e vet, duke kullotur gjethe të egra nëpër ato kodra(15).
II- fati i keq i dy dhive të tjera kokëforta që takohen në një dru mbi përrua e nuk i lëshojnë rrugë shoqja-shoqes: … Dhitë vështruan njëra-tjetrën
13 Po aty, f. 14
14 Kostandin Kristoforidhi, “Ylli i vogël lart në qiell”, Tiranë, 2007, f. 16
15 Po aty, f. 12
në sy. Secila prej tyre dëshironte të kalonte para shoqes….Atëherë u nisën që të dyja gjer në mes të vigut të ngushtë dhe filluan të zihen e të shtyjnë me brirë njëra-tjetrën, gjersa rrëshqitën të dyja, ranë në përrua dhe u mbytën në ujë.
Nëpërmjet kësaj përralle, Kristoforidhi ngjarjet na i jep në mjedisin karakteristik shqiptar, duke përcjellë idenë edukative, që na e nxjerr tërthorazi.
Kristoforidhi është i pari punëtor i shqipes, që ka studiuar dhe që ka njohur me themel të dy dialektet. Këtë gjë e shohim në përkthimet e tij, të cilat i ka bërë në të dy dialektet, gegërisht dhe toskërisht. Se si ai ka punuar e shkruar në të dy dialektet duket më mirë në tregimin e tij origjinal, Gjahu i malësorëve (Hieja e Tomorrit). Madje këtë vepër16 e ka shkruar më 1884, në tri versione gjuhësore: toskërisht, gegërisht dhe në të folmen e Elbasanit, por ajo s’u botua në asnjërin dialekt sa ishte gjallë autori. Kopja e dorëshkrimit të toskërishtes u botua në 1902, në revistën Albania të Konicës. Po ky edicion i toskërishtes u botua së voni nga Maximilian Lambertz në Albanisches Lesebuch, Leipizig, 1948.
Nga kjo vepër në dialektin e mesëm kemi edicionet e fletoreve të
Elbasanit: Tomorri 1910, Nr. 10 dhe 11 dhe Kopështi Letrar 1918, Nr.
2,3,4,5,6,7,8. Vepra në dialektin e mesëm është botuar edhe në 1930, në broshurë të veçantë, në Korçe nga Peppo & Marko.
Kopja e dialektit të Veriut është botuar vetëm një herë më 1949 në faqet e revistës Literatura jonë Nr. 11-12. Kopja e dialektit të Veriut, në dorëshkrim të autorit gjëndet në Arkivën e Institutit të Shkencave.
Kallëzimi Gjahu i malësorëve është një tregim i shkurtër, i thjeshtë, shumë i gjallë me dialogë të bukur, shumë i këndshëm për shprehjet e zgjedhura e të rralla.
Subjekti i tregimit është i thjeshtë. Përshkruan një ditë gjahu që bëjnë malësorët në malin e Tomorrit. Në të nuk ka ngjarje, as konflikt, është i thurur me episode dhe situata tërheqëse.
Vendin kryesor në të e zë zhvillimi i veprimit dhe dialogu i shkathët, me anën e të cilëve bëhet karakterizimi i personazheve.
Studiuesi Rexhep Qosja vëren se Kristoforidhi në këtë prozë e bën dialogun kryepersonazh, temë dhe motiv të kallëzimit për arsye se, sipas mendimit të tij, perms dialogut më së miri mund të shquajë mundësitë e gjuhës popullore17.
Në plan të parë me këtë del dhe ideja e dashurisë për atdheun, nëpërmjet figurës së malit të shenjtë, Tomor. Që në faqet e para të saj idealizoi malin e Tomorrit: – Ashtu pra t’a dini të mos shkelni ndë malt të Tomorrit se është vent i mirë, është mal i shënjtëruar. Aty e ka të ndënjuritë Zot’ i Shqipërisë që ruan Malësinë, ay na ka ruajturë neve Malësorëtë e s’kemi rënë në dorë t’ arëmikutë gjer më sot, edhe na ka për të ruajturë kurdo sepse atë kanë pasë luturë pleqtë tanë të vjetëritë, e gjyshatë tanë e stërgjyshatë tanë e katrëgjyshatë tanë, e gjithë të parëtë tanë të moçëmit18.
Pra, Shqipëria, vend
16 Kostandin Kristoforidhi, “Gjahu i malësorëve” (Hieja e Tomorrit), Tiranë, 1950, në shënimin hyrës nga Ziaudin Kodra, f. 3
17 Rexhep Qose, “Historia e letërsisë shqip – Romantizmi II”, Tiranë, 2000, f. 469
18 Kostandin Kristoforidhi, “Gjahu i malësorëve” (Hieja e Tomorrit), Tiranë, 1950, f. 14 i vjetër trimash, me Tomorrin, nuk është shkelur kurrë nga këmba e armikut. Këtë idealizim të malit të Tomorrit, si ruajtës i fateve të Shqipërisë dhe si ai që u ka zbardhur armët shqiptarëve, Kristoforidhi e ka bërë me kohë, para Naimit, para Çajupit.
Autori, përveç qëllimeve të tij patriotike kur flitet për malin e Tomorrit, tregon dhe bukurinë e madhështinë e ndjenjës së dashurisë dhe të krenarisë për atdheun dhe për virtytet e larta të shqiptarit. Qëllimin patriotik, Kristoforidhi në trajtë të mbyllur, e shpreh edhe me dhelprën, edhe me shërbëtorët grekë.
Dhelpra simbolizon armikun e djallëzuar që aso kohe donte ta gllabëronte Shqipërinë…. Qëllon Toska që ta vrasë, po nuk e zë, qëllon edhe Gega, po këtij i shkon plumbi bosh; as pushka e Arbërit s’e godet dot dhelprën dredharake dhe djallëzore. Dhelpra është dinake dhe si e tillë ajo shtiret në lloj-lloj mënyrash për të shpëtuar,s’i zihet besë19. Por kur qëllojnë të tre të bashkuar, Toska, Gega dhe Arbëri, dhelpra dinake bie pa jetë përdhe! Mesazhi që përcillet është i qartë, Kristoforidhi u jep mësim shqiptarëve që të bashkohen, sepse sa herë ata do të jenë të bashkuar nuk do t’i mposhti askush, pasi bashkimi bën fuqinë.
Gjithashtu dhe emrat e përdorur: Toska, Gega dhe Arbëri tregon një qëllim, qëllim bashkimi të shqiptarëve.
Nëpërmjet dialogut fëmijët njihen me disa nga kafshët e pyllit, me karakteristikat dhe veçoritë e jetesës së tyre, me mënyrën e organizimit të gjuetarëve. Kjo e bën kallëzimin të marri karakterin e një tregimi diturak. Ai i njeh lexuesit fëmijë me gjahun e gjahtarëve, sjell njohuri mbi shtazët e pyllit etj.
Interesante janë portretet e këtyre kafshëve, të cilat Kristoforidhi i jep thjesht, shkurt e me mjeshtri, me figuracion: Një derr i madh që m’i ka dhëmbëtë një pëllëmbë e një bërxhik nxjerrë jashtë nofullash! Të doli përpara një dre me një palë brirë të mëdhenj, Dreri ra mbë gjunjë dhe derdhi lotë nga syri, u duk një arushë e murgët. Ishte e madhe sa një gomare, Vraje atë lepur se po të shkon pranë….
Gjithashtu lexuesve të vegjël u frymëzohet dashuri për figurën e shqiptarit trim, që mishërohet në personazhet Mark Shalëgjati dhe gjuetarëve të tjerë. Ja një pasazh nga zhvillimi i gjahut me
arushën:
– Mos e vrisni, mos e vrisni (thotë Gjergji), se po vete unë vetë e po e zë të gjallë.
– Mos, o Gjerq, se të kafshon me dhëmbë!
– Pushoni, ju s’dini gjë: harusha nuk kafshon me dhëmbë, po të shtrëngon me të dy duart’ e para e të merr frymënë: të pështyn me gojë e të lak e të bën qullë: sjell edhe me gur e të
godit: po e sjell gurë së prapthi, jo për së mbari; ngjitet edhe ndë majë të drurit posi njeri, po ndëpër ato dega që janë shul s’ecën dot; unë s’e kam frikë harushën kurrë (thotë Gjergji) edhe vete përmbi harushën e i fut një thikë ndë zemërë edhe harusha bie pa frymë mbi dhet20.
Kështu me detaje shprehëse, është vizatuar sidomos figura e Mark Shalëgjatit, tek i cili autori ka mishëruar tiparet kryesore të shqiptarit, guximin, vendosmërinë etj…
– Po i mirë është Mark Shalë Gjati?
19 Po aty, f. 24
20 Po aty, f. 22
– Ay është i vëjyerë. Ay është gjahtar i vjetërë, atij s’i trembet syri, është edhe trim, s’i friketë vdekëjesë, e s’dilje i gjallë ndë dorë t’arëmikutë, është burr’ i dheut21.
Kristoforidhi e përshkruan Mark Shalëgjatin me zotësi të rrallë, gjahtar i vjetër, trim edhe përballë vdekjes, duke mishëruar kështu portretin e shqiptarit të kohës.
Po në lidhje me realizimin e personazheve, duhet thënë se përveç figurave të Markut dhe Gjergjit, të tjerët mbeten vetëm emra.
Personazhet e tjerë, Gjoni, Nikolla, Andrea, Mërkuri, Filipi, Premti vizatohen me tiparet e tyre malësore, por përherë trima e bujarë, për të ngjallur dashurinë e fëmijëve ndaj tyre. Disa prej këtyre emrave si Mark, Prend, Mërkur janë paganë, që ringjallin botën e lashtë shqiptare.
Gjithashtu, në tregim të bie në sy kënga që këndojnë gjahtarët mbi bëmat e Skënderbeut, duke nxitur kështu përfytyrimin dhe njëkohësisht të edukojë e të ringjallë lavdinë e Motit të Madh të shqiptarëve përballë pushtuesve: “As na këndo, ti o vashë, një këngë me zë të trashë. Që t’a dëgjojmë me veshë. Ashtu gëzuarë të jeshë.
Kush ësht’ ai burr që po vjen, si hën’ e plotë kur shkëlqen.
Vesh’ e ngjeshë nd’ar’ e nd’argjent, armatosurë kënt e kënt? Skënder Beg luftëtari, Trim i math Shqipëtari”22.
I gjithë tregimi është ndërtuar në bazë të përvojës që zotëron autori nga krijimtaria artistike popullore. Dhe kjo duket në dialogun që përshkon veprën duke i dhënë rrëfimit dinamizëm dhe plasticitet. Dialogu i këtij tregimi realizon edhe dramacitetin e jetës shqiptare; ai i çon fëmijët në jetën e lirë shqiptare të kohëve të lashta.
Onomatopetë që shoqërojnë dialogun ta krijojnë bukur e me psikologji fëminore atmosferën e gjahut:
Ty ty ty! Ty ty ty! (bie trumbet’ e bririt).
Ha ha ha ! ha ha ha! Ha ha ha! (ndërsejnë qentë).
Kam kum! Kam kum! Kam kum! (lehënë qentë).
Taf tuf! Taf-tuf! Taf-tuf! (kërcejnë pushkatë).
– Prite, o Mark!
– Prite, o Gjergj!
– Prite, o Gjon!
Taf tuf! Ha ha ha ! Ty ty ty!23…
Kështu, tregimin e bëjnë më të këndshëm gjuha e gjallë lodruese, krismat e pushkëve, lehjet e qenve, oshëtima e bririt, imitimi i zërave të kafshëve si dhe përshkrimi i kafshëve të pyllit, humori shpotitës midis gjahtarëve që burojnë natyrshëm nga situata që krijohen. Autori e bën këtë për të dhënë traditën e gjahut shqiptar dhe të organizimit të tij, për ta bërë sa më konkret rrëfimin (në sytë e fëmijës).
Në këtë tregim bien në sy edhe ngjyrimet e përshëndetjeve të shumta të cilat autori i ka qëmtuar prej brumit të shqipes si:
Bëfshi natën e mirë,o shokë!
21 Po aty, f. 12
22 Kostandin Kristoforidhi, “Gjahu i malësorëve” (Hieja e Tomorrit), Tiranë, 1950, f. 16
23 Po aty, f. 20
Tungjatjeta!
Mirë se erdhët!
Udha e mbarë!
Kristoforidhi në këtë vepër ka shfrytëzuar shumë frazeologjinë popullore, rrëfimin, dialogun, koloritin popullor të gjuhës poetike duke ia shtuar kallëzimit forcën kuptimore e simbolike. Dhe si e tillë, themi që tregimi “Gjahu i malësorëvet” është një tregim antologjik, që shënon fillesat e prozës shqipe për të vegjëlit.
Studiuesi Prof. Bedri Dedja thekson se Ky është tregimi i parë i prozës shqipe për fëmijë. […] “Gjahu i malësorëve” është një vepër karakteristike për fëmijë, si në pikëpamje të formës dhe të stilit, ashtu dhe në pikëpamje të përmbajtjes.

NËNGURRA… E BARDH ( ISH SELIM HASANAJ) NËNGURRËS

Nga ZEQIR LUSHAJ

Kulla tipike shqiptare, prezenton jo veç librin e Selimit, por krejt Istogun, Pejen, Kosovën e më gjërë, Shqipërinë e Kastriotit.
---------------
Libri ka 152 faqesh ku jeta e Istogut, si historike, shoqrore, arsimore e kulturore, e traditave e besimeve, pozita gjeografike e shpirtërore e asaj ane, del më së miri në pah.
…!

Shënim:

I nderuari Bardh  Nëngurra, (ish  Selim Hasanaj,vërejtja e Agjencionit "Floripress" ), ka edhe një libër tjetër në proçes botimi, libër me vjersha shumë të bukura, me titull, “Fluturoj mbi Podgur”. Unë, kam nderin dhe kënaqësinë që jam redaktor i atij libri të deputetit komunal në Norvegji, të publiçistit pejan S. Nëngurra, ndërsa reçenzent, është firma e njohur lezhjane, Daniel Gazulli.

E urojmë me gjithë zemër, (koleg e kusheri) Selimin, për punën e madhe që ka bërë e bën në fushën e kulturës, publiçistikës si dhe të letërsisë, të propogandimit të historisë e të traditave mbarëkombëtare, në shërbim të atdheut tonë të përbashkët, me emrin Shqipëri.

E veçanta e Selimit është se, në qoftëse në gazeta e revista të përditëshme është pak i ashpër e kritik pa kompromis, në libra është shumë i ndjeshëm, objektiv, i dashur e i dhimshëm, deri në nostalgji, çka flet se, Ai, anon më shumë nga shkrimtari.

I dëshirojmë jetë të gjatë, dhe, lartë e më lartë në karieren shtetrore në perëndim, e pse jo, edhe në Atdhe, për të cilin, Atij dhe ne të tjerëve në mërgim, na digjet aq shumë zemra!

--------------------------
( Për Zëri i shqiptarëve, dhjetor 2012)

“Nëngurra e Istogut”...

BARDH  NËNGURRA

 Po në ketë vit ma në fund arrita ta kunorzojë andrren time të feminisë qe ta botojë monografinë per fshatin tim të lindjes Lubozhdës. Kisha disi nji ndjenjë se më lindi edhe nji fëmijë.

Ama kisha edhe droe se si do pritet libri im. Jam befasue se sa bashkfshatari më erdhi në promovim në Istog. Te gjithë me radhë me përqafuen dhe më uruen. Ndihesha shumë i lumtun.
Libri u shpërnda brenda pak ditësh dhe shkak i kërkesave të shumta e kam ribotue në verën e 2014-tës edhe njiherë. Sot at liber e kanë shqiptarët në të katër anët e botës, di se asht në biblioteken e Welington në Zeladë të Re ku e ka vendos poetja dhe mikja ime zonja Silva Tërnava. Asht në Amerikë, në Kanada, në të gjitha shtete e Europes etj. Mirpo ai libër edhe ka nxit disa shpirtshitun shqipfolsa me shpirt islamik që më kanë sha e kercënue pse kam shkrue për tragjedinë e familjes shqiptare të Adem Palushaj, familje kjo e besimit katolik qe e detyrojnë të shperngulet ose të ndroj fenë te bahen muslimanë. Kam përsëri kërkesa për at libër dhe duhet ta baj edhe nji ribotim sivjet nëse mundem.


Lexuesit tanë, apo ata që nuk e kanë librin, do të ishin të interesuar të mësonin më shumë në lidhje me ''tragjedinë e familjes Palushaj''... Çfarë mund të na thoshit lidhur me të?

Librin e kam botue të paren herë 1000 copë dhe asht shpernda gjithandej mbrenda nji kohe të shkur në vitin 2009. E kam ribotue perseri me 500 copë tjera në vitin 2015. Dhe kam kerkesa per te nga të gjitha anët. Duket se asht pikërisht fati i familjes Palushaj qe ka zgjue interesim të madh per librin.

Unë per faktin se askush i pasardhësve të kësaj familje që sot jetojnë në disa fshatra të komunës së Klinës me mbiemna Palushaj, Dodaj dhe Quni, pra askush nga këta nuk ka pranue të flas me mu per rastin e paraardhesve të tyne në Lubozhdë në mesin e viteve 1800 saktësishtë per rastin e detyrimit të shpernguljes së tyne me dhunë në vitin 1865 nuk kam shkrue ne detaje rastin e kesaj fatkeqesie dhe padrejtësie. Kam provue me i kontaktue dhe kam gjet disa , por ata si duket kan pas frikë apo se di pse , ndoshta edhe krenaria e rrejshme qe asht ves tipik i joni ka ba qe ata mos të prononcohen.

 E thash krenaria e rrejshme sepse disa nga keta më kan kundershtue dhe më thonë se nuk asht e vertetë se deridje bashkfshatarët dhe vëllaznit e tyne shqiptar të fisit Shalë kur të prim nga imami i xhamisë së Vrellës i rrethojnë per ti detyrue të pranojnë islamin ose do i djegun per së gjalli me rob e femilje dhe gjanë e gjallë Adem Palushi fillon pushken dhe i vriten tre mashuj të ti dhe se vetem me besen e nji kumare të familjes Shatri ai arrin të baj armpushim dhe ik me tesha vesh bashk me robë e fëmijë dhe vendosen pastaj në Marmull fshat ky në anen e Gjakovës.

Keta me kan kundershtue dhe thonë se Adem Palushit nuk ju ka vra asnji mashkull ndersa Palushët i paskan pas vra mbi 20 veta shaljan shqiptar musiman.

Kjo nuk qendron dhe nuk asht fare e sakt. Deshmi se ju kan vra tre mashkuj familjes Palushaj jan edhe sot tri varre në Lubozhdë. Dhe unë veq se kisha dhe kam telashe deri edhe kerrcnime pse kam shkrue per nji rast shumë tragjik të nji familje shqiptare qe e peson nga pushteti turk osmanli nga disa mendjemedhenje pasardhesa te familjes Palushaj sepse atyne su pelqen fakti qe muslimanet jua kan vra tre mashkuj fakt kjo dhe krejt normale sepse nji familje nuk ka pas si lufton me dy katune te ndihmuem nga zabit e qaush turq, une kam telashe e kerrcnime edhe nga disa bashkfshatar të fisit Shalë të Lubozhdës te cilve nuk ju ka pelqye zbardhja e rastit nga ana e ime e disa qak me marrin si mbrojtës i katolikve , i kryqalive dhe ma shofin per të madhe dhe me kan sha e ofendue. Megjithate deshmite jan të gjalla edhe sot dhe ato flasin vet. Kujt i pelqejnë apo nuk i pelqejnë unë skam pse merzitem. Shamjet me randojnë shumë shpirtin, por friken nuk ja kam askujt. Bile po e ribotova at liber edhe njihere patjeter do i fus në te edhe kundershtimet dhe kerrcnimet qe mu kan ba. Mentaliteti jonë asht i quditshem. Nuk e deshron realitetin , i trembet ati. Unë ndryshe nuk di të flas. Kjo më sjell shpesh në situata qe tjeret me urrejnë. Unë jam krenar për veten time dhe punët qe i baj.

Ndërsa më 2014 do të Fluturonit mbi Podgur...


Me nxitjen e tash të ndjerit Daniel Gazulli dhe me përshtatjen e poezive të mia në gegnishte si dhe nji recenzentë per to e me radaktimin e Zeqir Lushajt në vitin 2014 botova librin me poezi ''Fluturoj mbi Podgur''. Edhe ky libër asht prit shumë mirë dhe do e ribotoj sivjet.


A jeni i pranishëm në botën letrare norvegjeze?

BN: Në mars 2015 u bana antar i NFF- Norsk faglitterær forfatter-og oversetterforening që në shqip do thotë: Shoqata e Shkrimtarve të Letërsisë Shkencore dhe e Përkthyesve në Norvegji. Pra u bana edhe këtu shqiptari i parë deri tash si antar i nji shoqate krijuesish në Norvegji.

Jam antar i NFF, por ende ketu nuk kam prezantue ndonji libër. Po punoj në perfundimin e nji libri me shkrime publicitare për shoqninë norvegjeze qe i kam botue gjithandej në ditoret e Norvegjisë. Këtu antar jam ba me librin shqip "Nëngurra e Istogut".

Një libër tavoline për prindërit e rinj

Prof.Dr.Eshref Ymeri 

Universiteti “Aleksandër Xhuvani” dhe Rotary Club Elbasan, më 07 nëntor 2016, ora 12:00, në sallën ovale, organizuan diskutimin e librit me titull “Për ty, për ju, për të gjithë shqiptarët” të autorit Sitki Cerekja.
Para disa muajsh, zotëria Sitki Cerekja pati mirësinë të ma dërgonte me internet për ta lexuar. Pasi u njoha me përmbajtjen e tij, shpreha disa mendime, të cilat, megjithëse janë botuar në hyrje të librit, tani, pas paraqitjes në publik, vendosa t’i ndaj me lexuesit në faqet e internetit.
Ky libër, të cilin zotëria Sitki Cerekja e vë në dorën e lexuesve pikërisht tani, pasi ka kaluar gati një çerek shekulli pas ndërrimit të sistemit politik në fillim të viteve ’90, është i një rëndësie të jashtëzakonshme për prindërit e rinj, para të cilëve qëndron një detyrë mjaf e vështirë: edukimi i fëmijëve, si pasardhës të brezave që zëvendësojnë njëri-tjetrin në ritualin e ndërrimit të tyre.
Procesi i edukimit të fëmijëve është i pandarë nga historia e njerëzimit. Mendimi pedagogjik për edukimin e tyre ka pasë lindur që kryeherazi dhe gjatë mijëvjeçarëve ka ardhur duke u zhvilluar në filozofinë e lashtësisë grekoromake dhe lindore. Për herë të parë, shkenca e edukimit të fëmijëve erdhi e u kristalizua në sistemin e dijeve filozofike aty nga fillimi i shek. XVII dhe roli kryesor në këtë fushë i takon filozofit anglez Bekon(Francis Bacon1561-1626).Më pas ajo erdhi e u pasurua me kontributin shkencor që dha pedagogu çek Komenski(Jan Amos Komenský- 1592-1670), themelues i pedagogjisë shkencore.
Libri lexohet me shumë kënaqësi. Ai duhet të shërbejë si një Përkujtesë jo vetën për prindërit e rinj, por edhe për mbarë shoqërinë. Madje duhet të shërbejë si një libër tavoline edhe për të gjithë ata që janë në prag të krijimit të familjes. Autori, me shumë profesionalizëm, ka vënë gishtin mbi një problem me rëndësi të jashtëzakonshme për edukimin e mbarë shoqërisë me vlerat më të shkëlqyera të përkujdesjes dhe të rritjes së fëmijëve, të këtyre pasardhësve të brezva që kalojnë nga njëri te tjetri në rrjedhën e jetës njerëzore.
Mendoj se gjëja e parë që autori ka parasysh në këtë libër, janë këshillat që u jepen prindërve tërthorazi, të cilët duhet të jenë të vetëdijshëm plotësisht se fëmijët përbëjnë një pjesë të pandarë nga jeta e tyre e përditshme. Çdo fëmijë duhet trajtuar si një qenie shoqërore e pavarur, duke respektuar vetvetësinë (individualitetin) e tij, sepse gjatë kohës që ai është në zhvillim e sipër fizikisht dhe intelektualisht, fatin e ka të pandarë nga ai i prindërve të vet.
Në ecurinë e leximit të këtij libri, gjykuar nga parashtrimet që bën autori, çdo prind krijon bindjen e plotë se fëmijës, në procësin e komunikimit të përditshëm, i duhen edukuar tipare sa më të mira të karakterit. Ai duhet ndihmuar t’i çojë më tej prirjet e lindura për veprimtari, pavarësisht se prirje të tilla edhe mund të mos përputhen me ato të prindërve. Se nuk është e thënë që fëmija e një mjeku të bëhet domosdo mjek. Rëndësi ka që prindi, me shembullin e vet, të ngulitë të fëmija të tillatipare të admirueshme, si atdhedashuria, çiltërsia, guximi, korrektesa, mirënjohja, ndershmëria, shpirti i sakrificës, vendosmëria, vullneti i patundur etj.
Nga të gjitha detyrat që zotëria Sitki Cerekja shtron para prindërve në procesin e edukimit të fëmijëve, lexuesi nxjerr një përfundim mjaft kuptimplotë:
Prindërit duhet të jetë jo vetëm “përgjegjësit (shefat)” e fëmijëve të vet, por ata, në të njëjtën kohë, duhet të jenë edhe organizatorë të shkëlqyer të jetës personale, sepse jashtë veprimtarisë së tyre, si qytetarë, jashtë ndjesisë së tyre, si individualitete, nuk mund të përfytyrohet dot roli i tyre si edukatorë të fëmijëve të vet.
Rrjedhimisht, prindi nuk duhet t’i lejojë vetes qëndrime të dyzuara në marrëdhëniet me fëmijën: ai gjithmonë duhet të jetëi hapur me të, t’i flasë me çiltërsinë më të madhe, në të kundërt, do ta dëmtojë rëndë edukimin e tij. Dhe po të qëllojë që prindi të vërejë se në sjelljen e fëmijës është shfaqur një tipar negativ, atëherë ai menjëherë duhet të kthejë kokën prapa dhe të rishikojë qëndrimin e vet, për të zbuluar se ku ka gabuar në misionin e tij si edukator. Se jo më kot qarkullon ajo shprehja e bukur në gjuhën shqipe, sipas së cilës “fëmijët janë pasqyrë e prindërve”.
Rreziku që i kanoset procesit të edukimit nga një qëndrim i dyzuar, me dy standarde, i prindërve në marrëdhëniet me fëmijën, më kujton një thënie të shkëlqyer tëRusoit (Jean-Jacques Rousseau- 1712-1778):
“Nëse dëshironi t’i jepni mend nxënësit tuaj, edukojeni që te jetë i fuqishm për të drejtuar. Stërviteni vazhdimisht trupin e tij, mësojeni të bëhet i shëndetshëm dhe energjik. Le të punojë, të veprojë, të vrapojë, të bërtasë. Le të jetë gjithmonë në lëvizje. Le të bëhet njeri fizikisht se së shpejti ai i tillë do të bëhet edhe mendërisht… Nëse kemi qejf ta shkelim këtë rregull, atëherë do të prodhojmë fruta të ardhura para kohe, të cilat nuk do të jenë as të pjekura, as të shijshme dhe shumë shpejt do të fillojnë të kalben. Për pasojë, do të kemi të bëjmë me shkencëtarë të rinj, por me fëmijë të plakur”.
Kur e përfundon së lexuari këtë libër, mund të vish në përfundimin se puna e prindit për edukimine fëmijësështë art, si puna e artistit, qoftë ky muzikant, piktor apo skulptor. Për këtë arsye, çdo prind duhet ta zotërojë mjeshtërisht këtë lloj arti, duke shkrirë në një të vetme rolin e tij, si baba dhe si edukator, si nënë apo si edukatore. Prandaj edukimi i fëmijëve duhet të kuptohet si një proces që kërkon përgjegjësi të lartë dhe duhet të jetë vazhdimisht në qendër të vëmendjes së prindërve.
Nga leximi i këtij libri, nxirret edhe një përfundim tjetër mjaft domethënës: edukimi i fëmijëve është edhe një shkencë fort e vështirë për t’u përvetësuar, sepse kërkon vendosmëri, këmbëngulje me pikësynime të qarta nga ana e prindërve, të cilët duhet të përbllojnë një ngarkesë të madhe fizike, shpirtërore dhe mendore. Domosdo. Sepse edukimi shembullor i fëmijës krijon kushte për formimin e një mënyre të caktuar jetese, i zhvillon atij shprehitë e komunikimit, i nxit dëshirën për të lexuar dhe për të kuptuar magjinë e matematikës. Dhe kur fëmija të rritet dhe të dalë në jetë, do ta kuptojëse sa të dobishme kanë pasë qenë shprehitë që pati fituar gjatë edukimit prindëror dhe pavarësisht nga ndofarë ndikimesh negative të mjedisit ku ai ndodhet në jetën e pavarur, ato nuk do të mund ta ndryshojnë dot natyrën e karakterit të tij.
Shkrimtarja franceze Zhorzh Sand (George Sand-1804-1876) thekson:
“Thelbin e karakterit tënd nuk mund ta ndyshosh dot, vetëm mund t’u japësh drejtim për mirë veçorive të ndryshme të karakterit, madje edhe të metave, pikërisht këtu qëndron e fshehta e madhe librore dhe detyra e madhe e edukimit”.
Rekomandimete zotërisë Sitki Cerekjapërkrijimindhezhvilliminefëmijësqë në barkunenënës, përushqimineshtatzanësdhetë njomëzakuttë sapolindur, janë metë vërtetë “receta” prejspecialistinë fushëneedukatësfamiljare.
Muzika, lodrat, përrallat, siç janë vënë në dukje me shumë të drejtë në këtë libër, luajnë një rol të pazëvendësueshëm në rritjen e fëmijëve, sepse ato u edukojnë atyre që në moshë të vogël shijen për të bukurën, u mësojnë shkathtësinë e heronjve të përrallave dhe u nxitin fantazinë krijuese.
Në mbyllje, e uroj nga zemraautorin e librit dhe e përshëndes për këtë kontribut të çmuar që ka dhënë në të mirë të shoqërisë mbarëshqiptare.

Këshilltari i Trampit i quan protestuesit “bandë qaramane e prishur”

Obama mbështet të drejtën për të protestuar në SHBA

Presidenti Barack Obama e ka mbështetur të drejtën e qytetarëve për të protestuar jo dhunshëm, tha zëdhënësi i Shtëpisë së Bardhë, me rastin e protestave që janë duke u zhvilluar në shumë qytete kundër zgjedhjes së presidentit të Shteteve të Bashkuara, Donald Trump.

"Ne e kemi të mbrojtur me Kushtetutë fjalën e lirë. Presidenti beson se kjo është një e drejtë që duhet të mbrohet. Kjo e drejtë duhet të shfrytëzohet në mënyrë jo të dhunshme", ka thënë Josh Earnest.

"Është e rëndësishme për të kujtuar, dy ditë pas zgjedhjeve, ne jemi demokratë dhe republikanë, por ne së pari jemi amerikanë dhe patriotë", tha për gazetarë Ernest, raporton Reuters.

Ai shtoi se ky është mesazhi që Obama shpreson që shumica e njerëzve do ta dëgjojnë.

Në qytetet që konsiderohen si mbështetësit kryesor të Partisë Demokratike, janë mbajtur protesta kundër presidentit të zgjedhur Donald Trump, dhe po ashtu një e tillë është e organizuar edhe në afërsi të Shtëpisë së Bardhë në Uashington.

Siç është raportojnë mediat amerikane protestat janë mbajtur në kryeqytetin amerikan, në New York, Atlanta, Austin, Boston, Çikago, Denver, Philadelphia, Portland, San Francisko dhe Seattle

Këshilltari i Donald Trump, Rudy Giuliani sot i ka kritikuar protestat kundër zgjedhjes së Presidentit të ri të Shteteve të Bashkuara dhe demonstruesit i quajti "një bandë qaramane e prishur".

Giuliani tha se ka përshtypjen se demonstruesit janë kryesisht studentë, e që shumica e studentëve nuk e kanë mirëpritur fitoren e Trumpit. Ai shtoi se në shumë kampuse universitare, është në rritje numri i studentëve konservatorë dhe ata rebelohen edhe kundër profesorit.

Ai tha se këshilla Trump në këtë situatë për protestuesit është: "Qetësohuni, gjërat nuk janë aq keq sa duken. Më jepni një vit dhe unë mendoj se ju do të shihni se jetoni në një vend shumë më të mirë se sa që jetojmë tani. Nëse ju nuk e bëni, unë nuk e di, ju nuk mund të qani përsëri", tha ai.