Akademik Prof.Dr.Ibrahim Rugova - trim, shembull në modesti, në profesion, në politikë

Personaliteti, veprimtaria dhe kontributi i individit, shiqohet dhe vlersohet, në konstelacion me kushtet dhe kohen në të cilën vepron ose ka vepruar.

Një herë e takova Rugoven në Kosovë

Ndodhi kjo, diku në mes të viteve të shtatëdhijeta. Kohë pas kohe, e vizitoja Anton Çeten, në Institutin albanologjik në Prishtinë. E kishte zyren mu në hyrje të ndërteses. Gjatë një vizite, u dëgju trokitja dhe u hap dera. Eja Ibrahim, I tha Antoni, njoftou me Luz Tomen. U përshëndetem. Më falni, këthehëm për dy minuta, tha Ibrahim Rugova. U këthy me tri kafe dhe u ulëm. I pari foli Anton Çeta: Luz, a e shef këtë djal, sa herë të hynë ose delë nga ndërtesa, kurr nuk kalon pa e hapë derën me më përshëndetë. Bravo I qoftë I thashë.

Në vazhdim më drejtohet Ibrahimi. Luz, t'a lexoj emrin nga një herë në Rilindje. Para do kohe, nga një familje të një fshati afër Klines, me të njejtin mbiemer, u arrestuan tre-katër veta, për një konflikt me serb, me pasoja të vdekjes. Nxitoi Antoni, po Ibrahim, ishte vëllau I Luzit me tre kushërinjë. Ka qenë akoma kohë e "nxehtë" dhe nuk e harroj se reagimet patën marrë përmasa tha Ibrahimi. Megjithatë, më vjenë mirë që të paskan, për donjë ndihmë. Në vazhdim, pinim kafe dhe e bamë një muhabet të mirë.


Një shiqim mbrapa



Edhe nën okupim, ndodhë që, një periudhë të dallon nga tjetra, në favor ose disfavor. Nën okupimin serb dhe në kuadër të ish Jugosllavisë, periudha e viteve të shtatëdhijeta, e shekullit të kaluar, ka qenë e vetëmja periudhë, në të cilën kosovarët, kanë pa sadopak dritë. Në fakt, pas largimit të ekstremistit sërb, famëkeqit Rankoviq, filloi një ndryshim pozitiv. Demonstratat studentore të vitit 1968 kërkonin Kosoven Republikë, gjë që u kundërshtu. Megjithatë me disa amandamente kushtetuese, ndodhen ndryshime ne favor të njisive federale, ndërsa në Kosovë, për herë të parë fillon aplikimi I gjuhes shqipe në adminisstratë. Ndodhi që, në ndërkohë të lind edhe Univerziteti I Prishtines. Në lidhje me këtë, forcat reakcionare serbe, duke aludu në akcionin për mbledhje të armeve në Kosovë, në dekaden e pesdhijetave, thonin se, me hapjen e Univerzitetit I keni armatosur shqipëtarët.(Luz Tomaj)

Kushtetuta e RSFJ – 1974

Kësaj Kushtetute I parapriu një debat I gjërë dhe I gjatë. Pretendohej një decentralizim në mënyrë që shum kompetenca nga federata të transferohen në njësitë federale, kështu që federata më shum përmbante elemente të konfederates, në mënyrë që të sigurohet një lloj balancimi ndërmjet tendencave konfliktore që manifestoheshin në sferen interetnike. Dy krahinat e atëherëshme, e sidomos Kosova, përpiqeshin për status të republikave. Angazhohej sfera politike por edhe strukturat tjera. Nuk mund e të mos potencoj angazhimin e profesorit të shquar, tani I ndjeri Gazmend Zajmi si dhe të ndjerit Esat Stavilecit, të cilët e argumentonin të drejten e shqipëtarve për barabarsi me popujt tjerë. Kërkesa për Republikë nuk u aprovu. U bë një lloj kompromisi, një gjysëm zgjidhje. Që të dy krahinave, Kushtetuta ua pranoi elementin konstituiv të federates dhe statusin e njësive federale, por, deri sa republikat merrnin pjesë me nga 20 përfaqsues në Kuvendin federativ, krahinat merrnin pjesë me nga 10 përfaqsues. Kuptohet, pas kësaj kushtetute, edhe njësitë federale I aprovojnë kushtetutat e reja. Për herë të parë në histori, Kosova nxjerrë Kushtetutë, bile të shkruar në gjuhë shqipe. Struktura e pushtetarëve, në pushtet dhe administratë, përcaktohej në proporcion me strukturen e popullatës. Për herë të parë pra, shqipëtarët qeverisnin me Kosovën.

Hugh Seton - në librin NATIONS and STATES

Profesori anglez HUGH Seton – Watson, në librin kombet dhe shtetet, botuar me 1977, përveq tjerash, bënë fjalë edhe për ish Jugosllavinë. Në Jugosllavi, thot ai, gjindet përafërsisht 1/3 e popullit shqipëtar dhe shtrihen në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi, përbuzë kufirit me Shqipëri. Prandaj, mendon profesori, këtu çëndron mundësija objektive për problemin e ardhëshëm politikë në Jugosllavi. Kërkesa eventuale e shqipëtarve, thot autori, për t'iu bashku Shqipëris ose, për të themeluar republiken e shtatë në kuadër të Jugosllavis, në parim, nuk mund të rrefuzohet.

Dy dekadat e ardhëshme

Parashikimi I profesorit Hugh u bë realitet. Që në fillim të tetëdhijetave, vëreheshin simptome të luhatjes së temeleve të federates, temele të cilët, kurrnjëher, nuk kanë qenë stabil. Në vitin 1981, kosovarët filluan t'a ngritin zërin dhe, pa as një as dy, kërkonin Kosovën republikë. Në këtë kohë isha larguar nga Kosova por, me kujdes e përcellëja situatën. Nuk mund të thëmë asgjë që nuk është thënë, por mund të përsëriti se, ngjarjet, kërkesat dhe demonstratat e kosovarëve, kundërshtoheshin dhe shtypëshin me brutalitetin më të egër të pushtetit serb. Ngjarjet kualifikoheshin si nacionaliste, iredentiste, separatiste etj. Ato në fakt ishin nacionaliste sepse kërkohej e drejta nacionale. Përveç masave brutale, pushteti serb, përpiçëj me u arsyetu se nga një komb nuk mund të egzistojnë dy shtete. Profesorët e përmendur, insistonin dhe thonin se, në atë kohë egzistonin dy Gjermani, dy Korea etj.

Përveç masave brutale ndaj demonstruesve që, në fakt, ishte populli i Kosovës, u zhvillu edhe përndjekja dhe ndëshkimi I kuadrave, në të gjitha sferat. Shfrytëzoheshin vetëm ata, të cilët Millosheviqi I quante shqipëtar të ndershëm, pra shqipëtar kundër popullit të vet. Kahë fundi I tetëdhijetave, Serbija, edhe në formën normative e dekrahinizoi Kosovën.

Ibrahim Rugova delë në skenë

Lindi në dhjetor ndërsa, në janarin vijues, regjimi sërbo-jugosllav, ia egzekutoi babain dhe gjyshin. Ibrahimi nuk pati fat me gëzuar dashurin dhe përkrahjen e babait. Megjithatë, me lindje, lind edhe fati I njeriut. Ndonse jetim, u rrit, u arsimu dhe e arrijti kulminacionin në profesion. Zatën, edhe profesioni, të cilin e kishte zgjedhur, ia mundësonte me kuptuar historin dhe veçanërisht kulturen, vlerën dhe rëndësinë e kombit.

Shkrimtarët e zgjodhen kryetar të shoqates

Në fundvitet e tetëdhijetave, karshi ngjarjeve që pandërprerë zhvilloheshin në Kosovë, Shoqata e shkrimtarve, e krijuesve, e intelektualëve, e cila në një mënyrë ishte transformuar në një levizje të fuqishme, duke I dhënë shoqates edhe ngjyra të orgnizates politike, çfarë e kërkkonte koha dhe kushtet në shoqërinë kosovare, e zgjodhen për Kryetar të shoqates. Jamë shum I sigurtë se Ibrahimi nuk I ka rrahë gjoks kësaj pozite, por, kjo ka ndodhë si rezultat I vullnetit të lirë të shoqates.

Më lehtë ka qenë me rrokë pushken me dalë n'mal

Se me rrokë timonin me I pri popullit

Në fundin e vitit 1989, një grup I intelektualve kosovar, me qellim që tëgjitha ato kërkesa të popullit të marrin edhe një formë të organizuar, marrin inicijativen për themelimin e subjektit politikë, themelimin e Lidhjes demokratike të Kosoves. Në atë kohë, nën kushtet egzistuese, themelimi I këti subjekti, nuk e kishte karakterin dhe qëllimet e marrjes së pushstetit në Kosovë, por qëllimin e krijimit të një rendi që, në mënyrë të organizuar, me iu kundërvu agresionit serbomadh. Grupi organizativ, e zgjedhë Ibrahim Rugoven kryetar të LDK-së.

Me këtë zgjedhje, fjalët e moqme thonë e qiti veten n'telhyqe. Gabon çdo ai I cili mendon se, me marrjen e këti posti, këti obligimi, Ibrahimi nuk e ka mendu edhe atë që, ai regjim I cili ia egzekutoi babain, do të përpiqet me likuidu edhe vet Ibrahimin. Kështu kam mendu edhe unë.

Formimi I LDK-s, erdhi diku menjëherë pas referendumit serb, për ndryshimin e kushtetutes, me të cilen suprimohej statusi I krahines së Kosoves. Shqipëtarët, në Kosovë, natyrisht, nuk iu përgjegjen referendumit. Përkundrazi, tani organizimi fillon të mkëmbet. Vitin vijues, me 2 korrik, Parlamenti I Kosoves, aprovon Deklaraten kushtetuese, me të cilen, Kosoven e shpallë Republikë, ndërsa me 7 shtator 1990 nxjerr edhe Kushtetuten - Kushtetuta e Kaqanikut. Tani, Ibrahim Rugova ishte, t'a quaj transmetues I zërit të popullit të Kosoves. Nxitonte, me ndihmen dhe përkrahjen e bashkpuntorve, me ndihmen e dijaspores, në shtetet dhe institucionet europiane dhe në SHBA. E spjegonte brutalitetin dhe represionin e Serbisë, të cilat e bënin jeten e padurueshme në Kosovë, e spjegonte historin e Kosoves dhe në atë konstelacion lidhej me Dardaninë si trevë historike shqipëtare.

Rugova dhe bashkëpuntorët e tij, në baza të diapazonit të njohurive dhe në baza të këmbimit të mendimeve me ndërkombëtarët, e kishin të qartë se, kufijt e shteteve egzistuese, në mënyrë rigoroze rrespektohen, prandaj, me të drejtë, nuk insistonin në bashkimin kombëtar por në Kosovën shtet I pavarur.

Me punën e vet, Ibrahimi e fitoi besimin dhe përkrahjen e plotë të popullit. Flitej se Ibrahimi ishte BA E GJETË me I pri popullit. E kishte përkrahjen e plotë të shtresës intelektuale. Ishte formuar edhe rrethi I bashkëpunëtorve, si rreth më I ngushtë. Në atë rreth dhe më gjërë nuk vërehej donji kierarki por dominonte këmbimi I mendimeve. Ibrahimi potenconte se me kombin, me çështjen kombëtare, nuk mundemi dhe nuk duhet të bëjmë demagogji. Çdo subjekt, madje edhe individ, duhet t'a dijë se çka është në interes të kombit. Mohimi I pales tjetër, mohimi apriori I mendimit ndryshe, të këthen në logjikë moniste, thonte Rugova.

( Duke I shkruar këta rrjesht, po më shkonë mendja ke situata aktuale në qarqet politike në Kosovë. Mendimi I subjektit tjeter ose mendimi ndryshe, jo vetëm qe rrefuzohen në mënyrë apsolute por, shpesh vjenë në shprehje edhe gadishmerija e çërimit të hesapeve në mënyrë fizike.)

Në se t'ka zënë nata, nuk dihej a të qel drita, por u shpall pavarsija e Kosoves

Në vazhdim, viti 1991, organizohet dhe zhvillohet REFERENDUMI me të cilin, populli I Kosoves vendos dhe shpallë Kosoven shtet të pavarur. Vitin e ardhëshëm, në Kosovë, zhvillohen zgjedhjet parlamentare dhe presidenciale. Zgjidhen anëtarët e parlamentit dhe, me votë të drejtëpërdrejtë, populli zgjedhë Ibrahim Rugoven president të parë, të shtetit të pavarur të Kosoves, ndonse ishte nën rrethana okupuese.

Rugova pra, me bashkëpuntorët e vet, I organizoi dhe realizoi, të gjitha aktivitetet e përmendura shtetformuese, në kohë dhe kushte, në të cilat, Serbija nuk e ndalte egersin dhe brutalitetin e vet. Në ato kushte dihej se të zënë nata por nuk dihej se a të qelë drita. Për të rrumbullaksu proçesin shtetformues, emrohet edhe qeveria, e cila vepronte në egzil.

Madeleine Albright - për Rugoven

Në librin Madam secretary, duke bërë fjalë për Kosoven, në cilsi të Sekretarit të SHBA, përveç tjerash flet edhe për Rugoven. Të ulesh dhe të bisedojshë me Ibrahim Rugoven, menjëherë e kuptoja se bisedoj me një njeri, me një profesor, me një figurë akademike. I qetë, intelegjent.

Albright kishte plot të drejtë

Nuk kam pasë fat me qenë I afërt me Ibrahim Rugovën, por I kam njoft ose I kam njoftuar disa figura të cilët kanë qenë bashkëpuntor më të ngushtë të Ibrahimit. Kur I mendoj këto figura, është lehtë me kuptuar mënyren e komunikimit të ati rrethi. Është lehtë me kuptuar se Ibrahimi nuk ka qenë njeri I cili e rrahë tavolinen, nuk ka qenë njeri I cili bëhet më katolik se papa, por ka qenë njeri I këmbimit të mendimeve. Ka patur fat që edhe bashkpunëtorët e ngushtë kanë qenë figura të shquara. Mjafton vetëm të përmendish emrin e Fehmi Aganit, të cilin, sado pak e kam njoftë, madje edhe e kam taku në SHBA. Bile ishte I shoqëruar nga z. Edita Tahiri. Ali Aliu, te cilin nuk e kam njoftë por e njoftova gjithashtu në SHBA. Bajram Kelmendi, ishte një figurë temperamente por edhe një jurist tejet I mpreftë, I guximshëm. Nekibe Kelmendi, me të cilën, për disa vite, vetëm një mur na I ndante zyret, juriste tejetë e aftë, e qetë, intelegjente, e civilizuar. Ishin këta vetëm disa dhe e paramendoj se si zhvillohej këmbimi I mendimeve dhe bashkëpunimi në mes tyre.

Takimi I dytë dhe I fundit me Rugoven

Thuaja të gjitha aktivitetet me komunitetin shqipëtar, në SHBA, zhvilloheshin në qytetin e New Yorkut. Unë çëndroja pak më jasht këti qyteti. Përmes mjeteve të informimit, kuptova se Rugova kishte ardhë në New York, për aktivitetet në axhenden e tij si burrë shteti me pushtetarët e SHBA-ve. Gjatë vizitave të tija, në SHBA, zakonisht e kontaktonte edhe komunitetin. Ishin vitet e para të 90-tave kur edhe kishte lindë ideja për organnizimin e degëve të LDK edhe në dijasporë. Në një mengjes, ke unë erdhen nja 3-4 djema të rinjë, të cilët vraponin në aktivitete në interes të Kosoves. Zakonisht më quajshin baca Luz. E kemi caktuar një takim me presidentin Rugova, në Bronx. Na të gjith jemi të rinjë. A mundesh me ardhë me ne. Natyrisht se pranova. Takimi ishte caktuar në lokalet e kosovarit Harry Bajraktarit, në Bronx. Në kohen e caktuar, hyrëm mbrenda. Unë nuk e kisha vështir më e identifiku, por nuk ishte lehtë për Ibrahimin. Ishim taku vetëm një herë para afro 20 viteve. U përshendetëm dhe u ulëm. Vërej se më shiqon me një pasiguri. Luz a jemi taku neve donjëherë. Buzqesha dhe I thash se ka qenë kaherë. Jemi taku në Zyre të Anton Çetes. U ngrit dhe u përshendetem edhe një herë. U zhvillu një bisedë t'a quaj joformale, rreth Anton Çetes, pastaj a njof Bajram Kelmendin, Anton Kolen, në atë kohë ishte nënkryetar I LDK etj.

Unë edhe në atë kohen e kaluar e kam pasë zakon që edhe funkcionerët më të lartë, me I thirrë me emër, me atë parashtesen shok. Edhe në këtë rast, Rugoves iu drejtova me Ibrahim. Dikush reagoi dhe më pyeti se a e di se Ibrahim Rugova është kryetar I Kosoves? Mu duk se reagimi ishte pak arogant. Nuk më erdh radha, reagoi Ibrahimi. Neve njifemi kaherë, edhe unë e quajta Luz e jo zotni. Vazhdova. Është aktualizu në komunitet çështja e themellimit të degëve të LDK-s. Apsolutikisht e përkrahi inicijativen dhe brenda mundësive do të kontriboj, ndonse e mbaj një mendim pakëz më ndryshe por nuk deshiroj me e kompliku situaten dhe nuk është lehtë me e realizu. Më nxiti t'ia thëm mendimin. Në se në këto kushte nuk mund të bëhet bashkimi kombëtar në trevat etnike, këtu askush nuk I pengon format e organizimit. Në këtë komunitet gjinden shqipëtarët nga Shqiprija, Kosova, Maqedonija, Mali I Zi dhe nga Serbija. Prandaj e udhes kishte me qenë formimi I një shoqate gjithshqiptare, ndërsa në kuadër të shoqatës të formohen degët e partive të ndryshme politike.

Luz, mendimit nuk mun t'I bëhet asnjë vërejtje. Mund të shtrohet vetëm pyetja e mundësive, e angazhimeve e organizimeve etj. Dhe e mira është se kjo iniciativë mund të ndërmirret në çdo kohë. Ndërkaq, sa I përket LDK-s, e ka marrë përsipër Ali Aliu dhe, të lutëm që brenda mundësive t'a ndihmojsh.


Gjatë bisedave, unë prap e quajta Ibrahim dhe në një mënyrë e pyeta. Populli e shpalli pavarsin e Kosoves, e zgjedhi parlamentin dhe Ty për kryetar. Obligim se jo mahi në prezencen e kushteve egzistuese në Kosovë. E pyeta për mendimin se për kenë punon koha. Eee more Luz, e di se ti e dinë situatën shumë mirë, e di se edhe familja e jote ka vra serb, e di edhe atë se populli I Kosoves më mbështet dhe më ndëgjon. Shpesh mendoj dhe duhet me mendu se popullin nuk banë me e qitë diku pa qenë I sigurtë se edhe mundet me dalë. Për momentin, unë dhe bashkpunëtorët e mij, përpiqemi maksimalisht me informu komunitetin ndërkombëtar për gjendjen në Kosovë, me e tërheqë vemendjen e tyre, në mënyrë që dikush të çëndron prapa nesh.

Edhe më këtë rast e përforcova bindjen se Ibrahimi të bënte përshtypjen e njeriut të thjesht, që unë e quaj modest, në të cilin egziston një diapazon I gjërë I kultures, I njohurive kombëtare dhe politike.

Edhe një herë me Anton Çeten

Në New York, kishte ndodhë një konflikt, rrahje në mes dy shqipëtarëve. Prap do djema të rinjë kërkuan ndihmen për pajtes. Kur menduam se ishte puna afër, pala e dëmtuar pranoj pajtimin me kusht që të vij Anton Çeta. Insistova mjaft duke iu thënë se muj me ndërmarr diç që Antoni të shkon ke familja e të dëmtuarit. Jo vetëm në se vjen këtu. Disa muaj më vonë deshti rasti që Antoni kishte ardhë në New York. Prap vrapuan aktivistat. E takova Antonin, ia spjegova rastin dhe e luta për këtë punë. Finalizimi I pajtimit u bë në qytetin ku jetoja unë, në Stamford.

Pas kryerjes së pajtimit dhe darkës, na mbet kohë që të bisedojmë për shumë gjëra. I tregova se e kisha takuar Ibrahhimin një herë, këtu në SHBA. Në bisedë e sipër ma la edhe një fjalë, të cilën nuk e kërkova, për Rugoven. Shife Luz, Ibrahimi tani ka hyrë edhe në politikë. Ti e dinë më tha se politika I ka binarët e vet dhe kurrë nuk I dihet. Një gjë tha e di. Ibrahimi është njeri, njeri I cili mund edhe të gabon por njeri I paster si loti.



Në fund

Të gjithë e dimë historin e ngjarjeve në Kosovë, para luftes, gjatë luftes dhe tani pasë luftes. Nuk është vështir me kuptu se edhe mendimet janë të ndara përkitazi me vlerat e Rugoves. Ato ndarje mund të konsiderohen normale por shkuarja në ekstrem nuk është normale. Në se unë e vlersoj lartë figuren e Ibrahim Rugoves, nuk don të thot se I nençmoj vlerat e UÇK-s. Jo, të gjitha ngjarjet nuk ndodhin në një kohë, sejcila e ka vleren e vet. Nuk besoj se njerzit kanë shku me luftuar për Kosoven në mënyrë që më pas të rrahin gjoks se unë ose neve iu çlirum. Jo, atë kontribut nuk ua harron populli

Albin Kurti ti po mëton të zgjidhesh Kryeministër ?!

A guxon ti nga A. Demaqi e R. Qosja që të bësh një simbolikë te e fundit, të nderosh Varrin e Presidentit Rugova ?

Xhevat Rexhaj

Republika e Kosovës nisi rrugëtimin legjitim e legal nën frymën, dhe organizimin e intelektualëve shqiptarë të Kosovës e përkrahur nga 99% e popullit ( terminologji që ti shumë e përmend, o Albin). Si motor me brum vlerash pro perëndimore studenti i M. Bartesit, Ibrahim Rugova u vnue në krye të ecjës së pandalur për pavarësi të Kosovës. Popullin e kishte mbrapa ngase nuk i rrejti asnjihere, ishte i drejte dhe ishte fjalë pak por vepra shumë qysh nga zyrat e Washingtonit e deri në Bruksel, të tjerat nuk po i ceki fare, sepse janë pjekje historie e realiteti.



E deshi pra populli i vet Presidentin Rugova, e deshi secila shtrese qytetare, dhe fëmijët lindnin nën emnin e Republikës së Kosovës. Po more Albin edhe ty tu krijue mundësia që nga Malësia e Bjeshkëve të studiosh në sistemin shkollor të pavarur të minsitrisë së R. së Kosovës. Po pra edhe ti ishe ne UP, dhe mbarove studimet me vulën në Diplomë, ku të shkruan Republika e Kosovës, apo jo o Albin në vitet e 90-ta pra.

https://www.fjala.info/albin-kurti-ti-po-meton-te-zgjidhesh-kryeminister/

“Me Flori Bruqin” Flet shkrimtari,poeti dhe publicisti Flori Bruqi:

Nga Gjin Musa _Romë

Flori Bruqi lindi më 29 qershor të vitit 1952 në Isniq të Deçanit,Republika e Kosovës.

Studimet e Defektologjisë i kreu në Universitetin e Beogradit, ndërsa ato postdiplomike (Magjistraturë) në Universitetin e Prishtinës – në Fakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportit (2004).Është doktor I shkencave(2013) dhe Anëtarë I rregullt I Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane në New York(2016).

Bashkëpunon me shtypin e përditshëm e periodik të vendit dhe të jashtëm që nga viti 1974 e në vazhdimësi . Është anëtar i Kryesisë së Lidhjës së Shkrimtarëve të Kosovës .

Është menaxher i kompanisë “Flomed” nga Prishtina dhe menaxher gjeneral për Kosovë në distribucion të preparateve farmaceutike të “Schulke-Mayr-”it të Gjermanisë dhe “Borer Chemie AG“ të Zvicres.

Biografia krijuese e shkencëtarit , shkrimtarit,poetit e publicistit Flori Bruqi: ka botuar 42 libra 21 fejtone publicistiko-shkencorë në gazetën “Rilindja” të Prishtinës, në përiudhën 1974-1982., si dhe më mijra punime shkencore në gazeta,revista shkencore si dhe në shumë web faqe interneti (2003-2018).

Shkrimtari dhe Studiuesi Prof.Dr.Flori Bruqi ,Ph.D është nga miqtë e kolegët e mij më të nderuar, respektuar dhe të mirë, prej më shumë kohësh. Me Florin përvec bashkëpunimit krijues, dhe tash më dha mundësinë që unë, ta intervistoja këtë studiues, shkrimtar poet e publicist të talentuar e mirënjohur që dashuria për atdheun, cështjen kombëtare, artin dhe letërsinë e signifikojnë shumë produktiv e dashamirës.Për më shumë dëgjoni intervistën.

Dhe më poshtë intervista e plotë :


Gjin Musa : -Kam shfletuar dhe lexuar me interes të veçantë biografinë e aktivitetit tuaj krijues.
Sinqerisht jam ngazëllyer nga mjeshtëria e kulturës profesionale që ju lëvroni në zhanre të ndryshme. Cila ka qënë eksperienca juaj e parë me poezi, prozë, publicistikë, përkthim, esse, monografi….apo….?

Flori Bruqi:Po nga viti 1973 datojnë publikimet e mija letrare në shtypin e kohës.Mbase këto fillime kanë qenë të suksesshme.duke fituar edhe çmime letrare në konkurset e ndryshme letrare atëbotë,por do të thosha se në publicistikë dhe eseistikë u mora nga viti 1974 e deri me 1980,duke publikuar 21 fejtone në gazetën e atëhershme të përditshme “Rilindja”,pra shkrime dhe tema të kësaj natyre.Atëbotë një përkrahje morale dhe nxitje për t’u thelluar më tutje hullive të këtyre fushave të shkrimtarisë,kisha nga Jusuf Gërvalla,Sedat Dida,Vehap Shita,Ymer Shkreli etj.Më vonë disa “smirëzinjve” ju “pengonte” suksesi im publicistik i theksuar,më tepër te gazetaria investigative,ku kam qenë më i guximshëm dhe më i ndërtuar,pra shkrimet e mia u pengonin edhe disa sejmenëve të devotshëm të komunizmit jugosllavë, të cilët ishin poltronë të atij sistemi, duket edhe kujdestarë për ta stigmatizuar fjalën dhe shprehjen e lirë, të cilët bukur shumë herë intervenonin për “embargot” publicstike ndaj meje dhe shkrimeve të mia.Për ta argumentuar këtë,kësaj i shkon më së miri një thënie e shkrimtarit tonë të mirënjohur, Ramiz Kelmendit se, “shqiptari të fal gjithçka, por jo dhe suksesin!”.


Gjin Musa : -Do të thotë se ju keni nisur aktivitetin krijues që në moshë të re. Kjo duhet të ketë qënë me të vërtetë emocionuese dhe inkurajuese. Çfarë mendoni se ju ka frymëzuar për të shkruar?

Flori Bruqi: Libri im i parë i botuar doli në vitin 1995,dhe është ai me poezi “Zjarri i diellit”.Pas këtij libri poetik vjen i botuar romani “Vrasja e liridonëve”, me 1996, e që u kushtohet tri personaliteteve të kombëtarizmës:Jusuf Gërvallës,Kadri Zekës,Bardhosh Gërvallës, të vrarë me 1982 në UNtergrupenbach të Gjermanisë nga sigurimi i atëhershëm jugosllav, sepse ata ishin veprimtarë të kauzës sonë kombëtare.Më vonë,në këtë vazhdë të botimive pasojnë veprat tjera,pra romanet si:”Dorëzeza”, “Gjarprinjtë e pallatit”, “Tokë e djegur”,”Pallati i Akeronit” dhe vepra tjera poetike dhe publicistike dhe të zhanreve të ndryshme. Të gjitha veprat e mia kanë si lajtmotiv çështjen shqiptare si dhe çlirimin definitive nga cerberët e Serbisë,por të shtjelluara në temën romanciere. E them tash,pas kaq vjetëve se, sinqerisht jam dhe i kënaqur për shkak të vlerësimeve nga kritika letrare e kohës, ngase këto vepra janë vlerësuar dhe cilësuar për tematikën dhe për nivelin artistik të tyre, janë vlerësuar sigurisht nga profesionistët e kësaj fushe.Mbase këto vlerësime janë të botuara dhe në shtypin e kohës dhe përmbajnë gjithmonë të vërtetën e thënë mbi vlerat e këtyre veprave,pa kozmetikë pa elozhe,por të vlerësuara saktësisht dhe objektivisht...

Fraksimile , nga një ndër liprat e fundit të Flori Bruqit ..

Gjin Musa: - Si keni arritur ju të procedoni “në udhëtimin tuaj krijues ”, të jeni kaq kreativ, ku ka një shtrirje të gjerë të kombinimit të fakteve historike, kujtesës, miteve, marrëdhënieve ndëretnike, kombëtare, evropiane, veçmas asaj ballkanike, që perceptojnë vlerën e madhe të edukimit kuptimplotë të vetëdijes njerëzore, në marrëdhënie me të shkuarën, të tashmen e të ardhmen. A mund të na jepni disa mendime rreth tyre?

Flori Bruqi : Duke u bazuar në historinë e bujshme shqiptare dhe duke i njohur rrjedhat tona historike dhe të popujve tjerë përrreth nesh,në shumë vepra të mia janë shtjelluar faktet historike,etnike,antropologjike,kulturore etj,si dhe raportet në mes të këtyre popujve dhe historisë së tyre.Nga kjo del dhe vërtetohet lashtësia jonë dhe prejardhja në hapësirat ballkanike, që në shumë nga këto vepra të mia kjo temë zë vend qëndror dhe është shtjelluar nga shumë aspekte.

Gjin Musa: -Zoti Flori Bruqi keni shkruar qindra artikuj shkencorë dhe studimorë, për historinë ballkanike e botërore, të botuar në organe shtypi në Shqipëri, Kosovë agjensioni Floart press, e gjetiu. Mund të na tregoni diçka në lidhje me strategjinë tuaj për këto vepra, dhe a ka ndonjë gjë tërheqëse që ju shprehni nëpërmjet tyre apo ka diçka tjetër më tej se kjo…?

Flori Bruqi : Puna publicistiko-shkencore edhe përkundër vështirësive të saj,ka arritur të më stimulojë në thellimin e këtyre studimeve,duke shfrytëzuar burimet arkivore në vend dhe jashtë tij.Qëllimi im i gjithmonshëm ka qenë që ta nxjerrë të vërtetën për tematikën në fjalë,prandaj edhe këto tema të këtyre zhanreve janë mbetur një kontribut imi mbase po shprehem “modest”,duke dashur që ta vlerësojnë të tjerët në të ardhmen.Ndërsa sa i përket agjencionit “Floart press”, mund të them lirisht se është një ndër gazetat elektronike ndër më të lexuarat,më e hapura dhe më e debatuara,më e pavarura në trevat shqiptare.Aty ka shkrime të ndurduarta nga shkrimtarët e afirmuar dhe ata fillestarë pa dallime. Agjensioni “Floripress ” ka rreth 300 bashkëpunëtorë anë e kënd globit,ku me shkrimet e tyre kontribuan që të ketë sa më shumë lexues.Këtë e vërtetojnë rreth 4.200’000 klikime …

Gjin Musa : … që do të thotë se shënimet tuaja nënkuptojnë bashkëpunimin tuaj të ngushtë me një sërë burime dhe arkiva të ndryshme, si brenda dhe jashtë Shqipërisë, Kosovës , veçmas në Ballkan. A keni hasur në vështirësi nga këndvështrimi i një protagonisti në gjetjen e tyre?

Flori Bruqi : Nuk them se nuk ka pasur vështirësi, sepse është në natyrën e punës,por ato i kam kapërcyer gjithmonë,ngase në rend të parë si synim parësor njeriu ka qëllimin e arritjes së rezultateve në akëcilën fushë, në rend të parë me interes për opinionin.Tek unë kjo ka qen cytje dhe më ka motivuar që të mos ndalem pavarësisht se sa dikujt kjo dhe mund t’i ketë “penguar”.

Gjin Musa : -Duke pasur parasysh faktin se ju jeni të njohur në nivel kombëtar e ballkanik, dhe këtë e tregon kontributi tuaj, përveç sa përmendëm më sipër, keni vëllime poetike , në prozë reportazhe, përshkrime, artikuj kritikë dhe ese etj.

Flori Bruqi : Mund të them se leximi i veprave të bënë të njohur dhe pikërisht këto kontribute të miat letrare, publicistike, mbase ma kanë krijuar emrin tek opinioni ynë lexues, kjo tregon për suksesin e veprës sime letrare dhe asaj publicistike.S’do të shtoja më shumë por them se jam respketues ndaj lexuesve të mi.Secili nga lexuesit e veprave të mia,qofshin ato poetike,romanet apo publicistike dhe të tjera,kudo qoftë ata,u jam mirënjohës, i vlerësoj dhe e çmoj vlerësimin e tyre.


Gjin Musa : -Me sa di unë keni shkruar shumë lirika dashurie. Çfarë ju ka shtyrë të shkruani poezi të tilla? Ç’është dashuria për ju ? Kur një burrë e ndjen se është i dashuruar dhe cili është sekreti që fuqishëm ka influencuar në poezinë tuaj?

Flori Bruqi : Kam shumë miq shkrimtarë e shkencëtarë nga Shqipëria e Kosova.
Disa edhe nuk janë në mesin tonë si Mehmet Kajtazi,Iljaz Prokshi,Rifat Kukaj,Prof.Rasim Bebon
 etj e që me siguri se kanë pasur ndikimet e e tyre pozitive në krijimtarinë time letrare,poetike e publicistike…

Ndër të gjallët do të veçoja Akademik Prof.Dr.Fatmir Terziun, Akademik Namik Shehun,Akademik prof.Dr.Eshref Ymerin,Ph.D; Akademik Prof.Dr.Skendër Kodrën,Ph.D, Akademik prof.Dr. Naim Kelmendin,Ph.D,Akademik Prof.Dr.Mehdi Hysenin . Prof.Vullnet Maton,Raimonda Moisiun,Faik Xhanin,Kolec Traboinin,Vasil Qesarin, Prof.Përparim Hysin,Prof.dr.Shyqri Galicën,Prof.Rushit Ramabajën etj.

Gjin Musa:-Cilat janë disa nga idetë apo temat që ju shtjelloni në poezitë tuaja? A janë ato autobiografike? Cfarë është idealja përreth poetëve në mënyrë që të dalin poezi të arrira?

Flori Bruqi :Të gjithë përsonazhet, qoftë në poezi apo në prozë,romane etj,janë personazhe reale të kohës dhe hapësirës sonë etnike.Vlenë të veçoj se në të tre romanet e mija,sikur janë “Dorëzeza”, “Pallati i Akeronit” dhe “Pallati i gjaraprinjve,personazhet janë realë, por të shkruar me emra artistik.Figurativisht ata janë në mesin tonë. Një numër personazhesh edhe janë gazetarë,shkrimtarë,
politikanë dhe luftëtarë të tri luftërave çlirimtare,ata janë të prekshëm. Romanet e mia kanë stigmatizuar dukuritë negative në shoqëri si dhe bartësit e tyre në kohën e monizmit. Pothuaj të gjitha romanet e mi kanë bazë të mirë edhe për t’u bërë skenar filmash, dramatizime etj, ndoshta dhe mund të bëhen në një të ardhme,sepse tematika e këtyre veprave del nga jeta jonë nga ambienti ynë nga koha jonë e jetuar si shoqëri dhe si individ,por e cila kohë ka lënë gjurmet e veta, jo vetëm historike, por edhe psikologjike në njeriun e këtij nënqielli,gjithmonë i tragjizuar nga pushtuesit, në përkjejet e tij për liri dhe pavarësi kombëtare.

Gjin Musa: -Nga poet në prozator, studues, publicist, kritik letrar dhe esseist?A i shihni këto zhanre si sfidë?


Flori Bruqi : Jo,përkundrazi do të thosha se e përplotësojnë njëra-tjetrën. Në rrugën time krijuese këto mbase e kanë pasuruar krijimtarinë duke e theksuar poashtu gamën e preokupimeve të mija krijuese.Qenësorja është që të gjitha këto zhanre të krijimtarisë sime kanë ecur sukseshëm.

Gjin Musa: -Cila është sfida për të shkruar një tregim apo roman? Zhanrin e tregimit dhe romanit e “bëtë ju të vinte te ju”, apo është preferenca tuaj?

Flori Bruqi :Dihet se krijimi i romanit nuk është sikur p.sh është krijimi i poezisë dhe në të kundërtën.Romani merr më shumë kohë dhe ka ligjësitë e veta të krijimit,por unë them se në të shumtën unë preferoj romanin si zhanër dhe e kam shkruar.Puna ka dalur e suksesshme ngase kanë shkruar pozitivisht për këto romane.

Gjin Musa :-Ju i paraqesni personazhet tuaj nga jeta reale në përshtatje me kohën e situatën, apo anasjelltas?

Flori Bruqi : Personazhet e romaneve të mija janë nga jeta reale, ngase ata janë njerëz, por që në krijimtarinë artistike ata marrin emra artistikë apo të imagjinuar,duke dashur që të mos “zbulohen”, sepse tashmë janë emra fiktivë letrar dhe jo realë, por të bëmat e tyre janë reale dhe kanë ndodhur në realitetin tonë në një kohë dhe në një hapësirë. Kjo mendoj se e ka pasuruar lëndën e romaneve të mija dhe mbase ato mbajën vulën e disa ngjarjeve me domethënie për një kohë të jetuar. Besoj se lexuesi do ta gjykojë këtë kur t’i ketë lexuar.

Gjin Musa:-Një nga gjërat që kam vënë re në librat dhe shkrimet tuaja në reportazhe është përshkrimi i vendeve, natyrës dhe pozicionit gjeografik të tyre. Pra, sa e rëndësishme është kjo në krijimtarinë tuaj?

Flori Bruqi :Kuptohet se përshkrimet që juve keni gjetur në veprat e mia që ju I potenconi,përbëjnë si të thuash një bazament të ngjarjeve të shtjelluara në ato shkrime.Përshkrimet e kësaj natyre pasurojnë rrëfimin dhe krijojnë një imazh më të saktësuar për lexuesin.Ato,pra përshkrime e natyrës,vendeve, etj, i japin jetë dhe e dinamizojnë rrëfimin apo shkrimin e një vepre.

Gjin Musa: -Sa kohë keni që shkruani ? Çfarë iu ka tërhequr në artin e të shkruarit? Cila është eksperienca më e mirë që keni përjetuar kur shkruani? Po më zhgënjyesja? Cilat janë emocionet tuaj, kur shkruani?

Flori Bruqi :Mund të them se secila vepër shkruhet me emocion,pavarësisht se krijuesi që në fillimet e shkrimit të një vepre letrare,të një tregimi,të një poezie etj, i vë si të themi ato spirancat e krijimit të ngjarjes,apo të pikave ideore kah do të ecën ngjarja. Është e vërtetë se kam ndjerë në të shumtën emocionin e një magjie që të jep shkrimi kur krijon.Ndjenjën e zhgënjimit nuk e kam përjetuar, jo për tjetër, por mbase kur krijuesi krijon veprën ai ka një qëllim parësor që e shtynë atë ta krijojë atë vepër.Unë ndjehem mirë me atë që kam arritur ta krijojë dhe tua transmetojë lexuesve.


Gjin Musa: - Ju keni një karrierë gjithashtu në publicistikë. Me këtë dëshiroj të di, se si ju harmonizoni aktualen mbizotëruese historike, sociale e politike, në kurriz të pavarësisë tuaj intelektuale. A mund të na përshkruani momente nga eksperienca tuaj në librat, essetë dhe artikujt publicistikë?

Flori Bruqi :Nuk do të ndalesha tek momentet,por në tërësinë e veprës së krijuar janë mbarsur temat e shtjelluara,ato në publicistikë janë të kohës sonë, të hapësirës sonë, të mendësisë sonë, dhe të psikologjisë sonë jetësore.Ka dhe tema nga historia,mbase për t’i ndriquar disa aspekte ngjarjesh apo personalitetesh etj,që janë e gjurmës sonë si komb në kohë, në data, në ngjarje të mëdha apo të vogla qofshin ato.Ato sikur më grishin kujtesën për t’i shtjelluar ngarendas në shkrimet e këtij zhanri të shkrimtarisë.

Gjin Musa :-Si ka ardhur ndryshimi juaj më herët, nga poet, prozator në suksesin tuaj si publicist dhe shkencëtar ?

Flori Bruqi :Thënë të drejtën veten e shoh më të sendërtuar në zhanrin e romanit. Sikur më ka dhënë më shumë mundësi të të shprehurit,të të rrëfyerit,por gjithmonë me nivelin e gjuhës artistike të rrëfimit. Ndoshta, them sipas përshtypjes sime, jo larg këtij suksesi qëndron edhe poezia dhe publicistika.

Gjin Musa:-Si ndjeheni kur jepni intervista?

Flori Bruqi : Them sinqerisht fare mirë sepse intervista është dhe një rast tjëtër i komunikimit më lexuesin,mbase nxjerrë për lexuesin në të shumtën dhe aspekte tjera, të panjohura ato që i interesojnë lexuesit për akëcilin person krijues.

Gjin Musa :-Mesazhi juaj për inteligjencën shqiptare, kosovare dhe talentet e reja.

Flori Bruqi :Më e rëndësishmja është vlerësimi i drejtë i vlerave krijuese të kudoqoftë dhe vlerësimi i sinqertë i punës së njëri tjetrit kudo në hapësirën shqiptare dhe pastaj njohja e këtyre vlerave edhe nga jashtë.Ne kemi çka t’i prezentojmë edhe botës nga vlerat tona krijuese por duhet që ta kundrojmë drejtë vlerësn e secilit dhe pa grupe dhe paragjykime klanesh e interesash të ngushta.

Gjin Musa :-Çfarë dëshironi të shtoni për dëgjuesit tonë….

Flori Bruqi :Asgjë më shumë vetëm të ju falenderoj për misionin tuaj në prezentimin e vlerave artistike për lexuesin,suksese në punën tuaj..

Intervistoi: Gjin Musa ,gazetar




*****

Flori Bruqi lindi më 29 qershor të vitit 1952 në Isniq të Deçanit, Kosovë.

Studimet e Defektologjisë i kreu në Universitetin e Beogradit, ndërsa ato postdiplomike (Magjistraturë) në Universitetin e Prishtinës - në Fakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportit (2004).

 Bashkëpunoi më shtypin e përditshëm e periodik të vendit dhe të jashtëm që nga viti 1974 e deri me tash (“Bota e re” - Prishtinë, ”Rilindja” - Prishtinë, “Danas” - Zagreb, ”Dello” - Lubjanë, ”Dnevnik” - Lubjanë, “Veqer” - Maribor, ”Le Mond”, ”Corriera della Sera” etj).

Është anëtar i Kryesisë së  Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës (2000).

Është menaxher i kompanisë “Flomed” nga Prishtina dhe menaxher gjeneral për Kosovë në distribucion të preparateve farmaceutike të “Schulke-Mayr-”it të Gjermanisë dhe “Borer Chemie AG“ të Zvicres.

Flori Bruqi, mbrojti punimin e magjistraturës më titull ”Dallimet në disa ndryshore fiziologjike ndërmjet studentëve sportistë dhe jo sportistë, para dhe pas vrapimit 400 metra para komisionit shkencor - të Fakultetit të Kulturës Fizike dhe Sportit në Prishtinë, në përbërje - Prof. Dr. sc . Hasim Rushiti, kryetar, Prof. Dr. Hysni Daka, mentor, Prof. Dr. sc. Mustafë Aliu, anëtarë.

Në punimin shkencor të magjistraturës nga lëmia e “Kineziologjisë fiziologjike”, Flori Bruqi ka zbatuar një metodologji të avancuar shkencore. 

Gjatë këtij hulumtimi të tij në 22 parametra morfologjikë-fiziologjikë duke përdorur kriteret e avancuara të “Programit biologjikë ndërkombëtar” të Weiner-it dhe Louri-esë ; “Praktikumin e antropologjisë biologjike” të Buzin-ës më bashkëpunëtorë ; ”Parktikumin e fiziologjisë sportive”, të Heimer-it më bashkëpunëtorë ; ”Udhëzuesit Kombëtarë të Asociacionit Shëndetësor Amerikan” etj.

Punimi i magjistraturës të Flori Bruqit, është vlerësuar lartë nga komisioni shkencorë dhe i cili ka shfrytëzuar burime më të reja të literaturës (citon 49 referenca librash më të rinj nga kjo lëmi shkencore) si dhe ka përdorur 17 web-adresa portale relevante që merren më këto hulumtime të “Fiziologjisë kineziologjike” botërore.

Flori Bruqi,ka botuar qindra mija punime në shtypin e kohës dhe në internet.

Në vitin 2016 është pranuar si Anëtar i rregullt i Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane dhe ka titullin shkencor Prof.Dr.Flori Bruqi,Ph.D.

 Bordi i Akademisë në korrik të vitit të kaluar e ka emruar Drejtor për mardhënie me publikun pranë ASHASHA për Kosovë,Shqipëri,Maqedoni dhe Amerikë.

Veprat e botuara :


Deri më tash ka botuar këta libra :


1. Zjarri i diellit, poezi, Prishtinë, 1995.
2. Ndërgjegjja, roman, Prishtinë, 1995.
3. Vrasësit e liridonëve, roman, Prishtinë, Tiranë, 1996.
4. Ringjallja, roman, Tiranë, Prishtinë, 1996.
5. Gjarpërinjtë e pallatit, roman, Tiranë, Prishtinë, 1996.
6. Dorëzeza, roman, Tiranë, Prishtinë, 1997.
7. Tokë e djegur, roman, Shkodër, Tiranë, Prishtinë, 1998.
8. Burri dhe gruaja, libër shkencor, Tiranë, Prishtinë, 2000.
9. Pallati i akereonit, roman, Tiranë, Prishtinë, New York, 2000.
10. Vademecum DDD, libër shkencor, Prishtinë, 2002.
11. Struktura faktoriale e dimensioneve antropometrike dhe fiziologjike, Prishtinë, 2004.
12. Ndikimi i sportit në personalitetin e njeriut, libër shkencor, Prishtinë,2004.
13. Delinkuenca e të miturve dhe ushtrimet fizike, Prishtinë, 2004.
14. Vademecum për preparate higjenike të “Schulke – Mayr”– it, libër shkencor, Prishtinë, 2004.
15. Dallimet në disa ndryshore fiziologjike ndërmjet studentëve sportistë dhe jo sportistë para dhe pas vrapimit 400 metra (Punim magjistrature, Prishtinë 2005).
16. Antropometri-Jakov Milaj “Raca shqiptare”, recension i zgjëruar i botuar në Floart, 2005.
17. Si ta njofim internetin, Flomed, tetor-2005.
18. Sëmundjet infektive seksuale, Floart, tetor-2005.
19. Udhëzues i shkurtër i preparative dezinfektuese, Flomed, 2006.
20. Merruni me sport dhe ushtrime fizike për t’u relaksuar, Floart, janar 2006.
21. Kosova nuk është i berzë e zezë, Floart, dhjetor 2005.
22. Fshehtësitë dhe të vërtetat për virusin avian’, Flomed, 2005.
23. THE ECONOMIC ASPECTS OF SPORTS RECREATION AND HEALTH, Sport ritmi-zemrës, janar 2006, etj.
24. DETERMINANTAT SOCIO-PSIKOLOGJIKE TË USHTRIMIT FIZIK (Hulumtim socio-psiko–kineziologjikë më studentët e Universitetit të Prishtinës), Flomed, 2006.
25. Guxim shqiptar, Prishtinë, 2008.
26. 26.Olimpi shqiptar,Rugova-Art,Prishtinë, 2009.
27.Triumfi shqiptar, Rugova-Art,Prishtinë ,2009.
28.Polemika shqip, Rugova-Art,Prishtinë 2009.
29.“Antika greke”-Homeri,Eskili,Sofokliu,Aristofani dhe Aristoteli,Albemigrant,2009.
30.Nëse kam ditur të guxojë, Rugova-Art,Prishtinë ,2012
31.Delikuenca e të miturve në Kosovë në periudhën 2003-2004,Prishtinë,2012
32.Vademecum për dezinfektues të “Borer chemie AG”,Prishtinë,2013.
33.Vademecum për dezinfektues të “Schülke-Mayr”,Prishtinë 2013.
34.Diademë letrare, Rugova-Art,Prishtinë 2013.
35.Diademë letrare II,Tiranë, 2014.
36.Atdheu im s’më vret,poezi,Tiranë,2015.
37.Diademë letrare III,Tiranë,2015.
38.Vademecun për dezinfektues 1,Prishtinë,2016.
39.Vademecum për dezinfektues 2,Prishtinë,2016
40.Moderniteti në letrat shqipe,Tiranë,2016.
41. Praktikat e pastrimit dhe dezinfektimit të mjediseve spitalore dhe ambulantore në Kosovë,Prishtinë 2017.
42. Dëshmi të krimit të pandeshkuar,Tiranë-Prishtinë,2017.

Ka botuar 21 fejtone publicistiko-shkëncore në gazetën “Rilindja” të Prishtinës, në përiudhën 1974-1982., si dhe mija punime në shumë web faqe interneti (2003-2018).
Nga viti 2005 është Editor si dhe Kryeredaktor përgjegjës i web faqës elektronike “ Agjencioni Floripress” .

Flori Bruqi,mbanë titullin shkencor Prof.Dr.Ph.D dhe është anëtar i rregulltë i Akademisë së Shkencave dhe Arteve në SH.B.A.ky e kryen funksionin e Drejtorit për mardhenie me medie në Akademi për New York,Tiranë,Prishtinë dhe Shkup.

Romë, prill                                                                                   Gjin Musa ,Gazetar



*****

Po kush është Gjin Musa ?

Gjin Musa ka lindur me 15.06.1952, në fshatin Nanmavriq të Bajrakut të Shalës, Dukagjin.

Është larguar nga vendlindja, pa i mbushur mirë tre vjeç. Prindërit e tij vendosen në qytetin e Shkodrës. Aty përballë Kishës së Shënkollit. Me kalimin e viteve, vendosen në fshatin Kukël të Lokalitetit Bushat, kështu quhej aso kohe.

Arsimimi dhe dija ishin pasioni i jetës. Me shumë dëshirë dhe pasion shërbeu në radhët e ushtrisë, si në aviacion dhe për një periudhë kohe komandant i rep. 2203/b pranë detashmentit të Ministrisë së Mbrojtjes në Tiranë. Mbështetja maksimale e Komandantit të Detashmentit, Gjeneral Milto Kosova ia rritën dëshirën dhe pasionin për uniformën ushtarake.(Agjencioni Floripress)

Albanologut Milan Shuflaj emrin dhe gjakun ia ruan Shqipëria

Nga Kujtim Mateli

Viti i Gjergj Kastriot Skënderbeut, siç është quajtur viti 2018, në kuadër të 550 vjetorit të vdekjes së tij, është një vit i shenjtë për shqiptarët kudo që ata ndodhen. Në këtë kuadër,

Forumi i mbrojtjes së Trashëgimisë Historike Kulturore Kombëtare organizoi këto ditë një veprimtari shkencore përkujtimore për nder të albanologut kroat Milan Shuflaj me temë: “Milan Shuflai-dëshmori i Albanologjisë dhe mik i përjetshëm i shqiptarëve”.

Fjalën e hapjes e mbajti kryetari i Forumit të mbrojtjes së Trashëgimisë Historike Kulturore Kombëtare akademik Pal Trashaj, i cili me punën e tij të pandalur është bërë gardiani i kësaj pasurie mbarëkombëtare. Pasi foli për rëndësinë e kësaj figure të shquar të Albanologjisë, për kontributin e tij të çmuar, falënderoi të gjithë pjesëmarrësit e shumtë të këtij takimi. Ishin të pranishëm nga të gjitha trojet shqiptare dhe diaspora, Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Akademia e Shkencave Shqiptaro-Amerikane, Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Kosovës, shkrimtarë, studiues dhe historianë, njerëz të artit dhe kulturës, si dhe grupe folklorike nga jugu në veri. Përmendim disa prej tyre si: akademik Gudar Beqiraj, akademik Skënder Kodra, akademik Agron Fico, akademik Flori Bruqi, znj. Xhevahire Xhelaj, shkrimtari Arben Kondi, historianët: Nuri Dragoj, Eleni Kocaqi dhe Agustin Maka , studiuesi Anastas Shuke, av. Agron Gjedia, dhe shumë të tjerë që kishin mbushur mjedisin ku u zhvillua ky takim.

Presidenti i kompanisë “Stefani &CO”, prodhuesi i birrës së famshme Stela, dr. Stefan Pinguli për mbarëvajtjen e kësaj veprimtarie kishte vënë në dispozicion mjediset kulturore të kompanisë së tij. Takimi mori një gjallëri të veçantë, kur në skenë u ngjit grupi i Bënçës, një nga grupet më të spikatur jo vetëm të rrethit të Tepelenës, por dhe të krejt Labërisë. Mjeshtrat e mëdhenj të këngës, Parua dhe Goliku që aq bukur e shprehin këngën e trevave Jugore, sollën për të pranishmit emocione të forta. Ajo sallë e vogël u kthye në një skenë festivali. Këngë të moçme që sollën pranë pjesëmarrësve historinë tonë të lavdishme, në përpjekje me armiq të egër dhe barbar, por dhe me fuqi evropiane që nuk e mbështetën Shqipërinë në ato çaste historike të formimit të kombit shqiptar. Gabriel Raposhi, këngëtari nga Shkodra, i solli sallës të tjera emocione. Zëri i tij melodioz u shoqërua me duartrokitje të vazhdueshme duke shoqëruar ritmin e këngës.

Dr. Stefan Pinguli mbajti kumtesën për jetën dhe veprën e albanologut të shquar Milan Shuflaj, i cili u lind në vitin 1879, në Lepoglavë të Kroacisë. Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, ndërsa gjimnazin klasik në Zagreb, ku laureohet si nxënësi më i mirë i gjeneratës së tij. Studion shkencat shoqërore në Universitetin e Zagrebit. Doktoron në vitin 1901. Menjëherë pas doktoratës, Shuflaj i futet punës për sistematizimin, mbledhjen dhe përshkrimin e dokumenteve mesjetare nga arkivat e qyteteve bregdetare dalmatinase për “Codex Diplomaticus”. Këtu ishin kontaktet e para të studiuesit të ri me lëndën e vëllimshme dhe të pahulumtuar fare, që i takonte Shqipërisë. Në vitin 1902, Shuflaj mbron me sukses provimin për profesor në shkencat ndihmëse të historisë, në Universitetin e Zagrebit. Punoi shumë për të thelluar njohuritë e tij në fushë të Albanologjisë duke i dhënë lexuesit të kohës së tij, por dhe brezave të sotëm disa vepra të mrekullueshme. Për veprimtarinë shkencore të Milan Shuflajt në fushë të Albanologjisë u interesua dhe qeveria e Mbretërisë Shqiptare, e cila shprehu gatishmërinë e saj që të hiqte shpenzimet për një ndërmarrje të tillë kaq serioze dhe të vlefshme. Dr. Milan Shuflaj ftohet të vizitojë Shqipërinë. Pas shumë peripecish, rreth pajisjes me pasaportë, ai arrin në Shqipëri më 12 janar të vitit 1931. Vritet nga dora e kriminelëve serbë më 18 shkurt të vitit 1931, një ditë pas kthimit nga Shqipëria, duke lënë pas shumë studime të papërfunduara në dorëshkrim, një pjesë e mirë e të cilave ruhet në Arkivin Shtetëror të Kroacisë, në Zagreb. Për vrasjen e dr. Shuflajt kanë reaguar shumica e intelektualëve të kohës, në mesin e të cilëve edhe shkencëtari i njohur Ainshtain.

Këtë takim shkencor përkujtimor të organizuar nga Forumi i mbrojtjes së Trashëgimisë Historike Kulturore Kombëtare e përshëndeti dhe akademik Gudar Beqiraj, i cili ka kryer detyrën e kryetarit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, i falënderoi të pranishmit dhe organizatorët e këtij takimi dhe nënvizoi kontributin e madh që Milan Shuflaj i ka dhënë Albanologjisë, kontribut të cilin e vulosi me jetën e tij.

Zëvendës kryetari i Akademisë së Shkencave Shqiptaro-Amerikane, prof. dr. Agron Fico, solli përshëndetjet e diasporës dhe të institucionit shkencor që ai përfaqëson duke lartësuar kontributin e akademik Pal Trashaj në veprimtaritë që organizon për të sjellë sa më pranë njerëzve figurat e ndritura që kanë dhënë kontribute të çmuara për kombin tonë. Vlerësoi figurën madhore të albanologut Milan Shuflaj dhe kontributin e tij të pazëvendësueshëm.

Të pranishmit i përshëndeti nënkryetari i Bashkisë Lezhë, z. Ardian Laçi, i cili vuri në dukje kontributin e lezhianëve në mbështje të Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriot Skënderbeut, dhe qytetin e Lezhës si vendin ku Skënderbeu kishte kontakte të vazhdueshme me përfaqësuesit e botës evropiane dhe vendprehja e eshtrave të tij. Konfirmoi gjithashtu dhe angazhimin e tij për të bërë më shumë në të ardhmen dhe nga Bashkia e Lezhës.

Shkrimtari dhe akademiku Flori Bruqi, foli për jetën dhe veprën e akademik Skënder Kodrës, i pranishëm në atë takim, cili u lind më 13.05.1946 në Istog të Kosovës, ku kreu shkollën fillore. Shkollën e mesme e vazhdoi në Gjakovë dhe Pejë. Autoritetet qeveritare serbe e burgosën për motive patriotike. Në shumë raste kaloi nëpër burgjet e Prishtinës, Gjakovës, Ferizajt, Suharekës në Ce Zene të Beogradit dhe veçanërisht në burgun e Pejës.
Një nga pikat kulmore të tij është dhe pjesëmarrja në Luftën e Kosovës të vitit 1999, në ndihmë të të dëbuarve kosovarë, në kampet e shumta në Shqipëri, si dhe në spitalin Ushtarak në Tiranë. Djali i tij Isai, ushtarak dhe i lindur në SHBA, u radhit në radhët e UÇK-së në Kosovë, ashtu si dhe shumë të tjerë nga të afërmit e familjes Kodra. Është kryetar i Akademisë së Shkencave Shqiptaro-Amerikane.
Historiania Eleni Kocaqi, tërhoqi vëmendjen e të pranishmëve me ligjëratën e saj. Ajo theksoi rolin e madh të albanologut Milan Shuflaj, në përballje me qarqet antishqiptare që kërkonin zhdukjen e Shqipërisë nga harta e Evropës dhe tjetërsimin e trojeve shqiptare nga fqinjët tanë.
Prof. Ago Nezha, kryetar i shoqatës “Labëria” i përshëndeti të pranishmit duke theksuar rolin e madh dhe kontributin e figurave të shquara të kombit tonë.
Vëmendjen e pjesëmarrësve e tërhoqën këngëtarët Llesh dhe Gjin Prenga, instrumentisti Gjovalin Ndreca dhe recituesi i talentuar Kolë Kunora.
Mbylljen e punimeve e bëri organizatori i këtij takimi, akademik Pal Trashaj. Në emër të forumit që ai përfaqëson vlerësoi kumtesat dhe fjalën përshëndetëse të pjesëmarrësve si një vlerë të çmuar në mendimin shkencor në fushë të Albanologjisë duke rreshtuar dhe disa figura të tjera historike dhe shkencore që kërkojnë të marrin vëmendjen e duhur në të ardhmen,
Në mbyllje të këtij shkrimi nuk mund të lihet pa përmendur moderatori i këtij takimi, z. Marce Llacaj, i cili me fjalën e tij artistike, i dha vlerë dhe risi këtij takimi.
Në kuadër të Vitit Gjergj Kastriot Skenderbeu, takime të shumta kanë planifikuar shoqata dhe organizata që veprojnë në trojet shqiptare dhe në diasporë. Sjellja sa më pranë njerëzve, e figurave të shquara që janë bërë pjesë e lavdishme e historisë së popullit tonë, do të bëjë që shqiptarët ta duan më shumë atdheun e tyre dhe të kontribojnë për të, akoma më tepër në të ardhmen.

Kujtim Mateli: Dodona pellazgjike

Dodona pellazgjike dhe argumentat e Prof. Muzafer Korkutit në lidhje me vendndodhjen e saj*.

Nga Kujtim Mateli

Më 21 janar të këtij viti promovova, në mjediset e Ministrisë së Kulturës, librin tim studimor “Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit I” , ku merrte pjesë arkeologu i mirënjohur Neritan Ceka, poeti Bardhyl Londo si dhe studiues e dashamirës që kanë interesa për lashtësinë e popullit shqiptar dhe origjinën e tij.
Ndërmjet diskutimeve të pjesëmarrësve, u dhanë edhe këto vlerësime për librin:

Prof. NERITAN CEKA

“Per çdo temë në arkeologjinë dhe historinë e lashtë nuk ka një përfundim 100 perqind të sigurt. Nëqoftëse nuk jemi në fund të fundit dakord me vendin ku ndodhet Dodona, ne kemi një pasuri të madhe në gjuhën shqipe, një përmbledhje burimesh që me sa di unë, nuk ekziston as në gjuhët e tjera. Asnjeri nuk ka bërë një përpjekje për të mbledhur gjithçka, pothuajse gjithça që ekziston për Dodonën në një libër të vetëm dhe lexuesi të gjykojë mbi atë që nganjëherë, kur lexon një libër të tillë, është më pak e rëndësishme se ku ndodhet Dodona: në Tomor, në luginën e Dëshnicës apo pranë malit Oliçka në afërsi të Janinës. Jam i sigurt që do të ketë diskutime”.1)

Poeti Bardhyl Londo:

“Duke lexuar me vëmendje librin, unë jam i bindur përfundimisht se teza që parashtron Kujtimi nuk është më një hipotezë, por një e vërtetë historike e argumentuar. Është tepër e vështirë që guxime të tilla shkencore të pranohen menjëherë. Kjo është një përvojë që buron nga shumë zbulime që bëhen dhe janë bërë në botë. Në këtë kontekst do të ishte i mirëpritur çdo debat që mund të hapet mbi këtë temë. Dhe unë jam i bindur se libri i Kujtim Matelit do të zgjojë dhe hapë shumë debate si brenda ashtu edhe jashtë Shqipërisë. Jam i bindur gjithashtu që, si autori i librit edhe ne që mbështesim tezën e tij, do t’i mirëpresim me kënaqësi këto debate. Në fund të fundit, libër i mirë është ai që hap debate.
Studiuesi Mateli e bëri punën e tij për të cilën i jemi të gjithë mirënjohës. Tani i takon arkeologjisë dhe shkencave të tjera ndihmëse ta çojnë deri në fund këtë kontribut të ndjeshëm dhe pikant të Kujtim Matelit”. 2)

Pas promovimit të librit pati interes nga disa media të shkruara e televizive, ku u dhanë intervista e u shpalos vendndodhja e re e Dodonës në Dëshnicë të Përmetit.

Po në shtypin e shkruar ka patur komente ku mendimet kanë qenë të ndryshme. Midis këtyre njerëzve është edhe Nënkryetari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Prof. Muzafer Korkuti. Unë e falënderoj që është bërë pjesë e këtij debati qysh në muajin prill të këtij viti, ku mendimi i cilitdo ka vlerë, por në këtë rast është i veçantë, sepse Prof. Muzafer Korkuti përfaqëson institucionin shkencor më të lartë të vendit, siç është Akademia e Shkencave të Shqipërisë. Po këtë pjesëmarrje të tij, e mësova shumë vonë, në këto ditë të fundit të gushtit.

I

Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante.

"Këto që dëgjojmë e shohim sot se do të ngrihet një monument tjetër i pavarësisë në Tiranë më duken si ato dilentantizmat e atyre që Dodonën antike 1500-vjeçare duan ta çojnë në Kalanë e Këlcyrës. Me këtë dua t'ju them se edhe ngritja e Monumentit të Pavarësisë në Tiranë është një dilentatizëm". 3)

Dodona si qendër e besimit të vjetër pagan përmendet në kohën e Luftës së Trojës nga Homeri, pra, shekulli XII para Krishtit. Nisur nga koha kur tempulli i Dodonës u kthye në kishë dhe qyteti i Dodonës ishte qendër peshkopale, aty nga fundi i shek. IV pas Krishtit, në këta 1500 vjet Dodona ka qenë qendra fetare më e rëndësishme e kohës.

Po a është tempulli në luginën e Carakovistës, Dodona e Karapanos, 1500-vjeçare?

Për këtë le t`u drejtohemi gërmimeve arkeologjike në luginën e Carakovistës, ku edhe pretendohet Dodona pellazgjike.

Gërmime epirote (Në Epir) prej Dhim. Evangjellis

Gërmimi i Dodonës i vitit 1935 faqe 213.

Dodona historike

" e denjë për t`u vënë re (vlen të vihet re) se nuk u gjet asnjë relike arkitekturale i mundshëm për t`iu atribuar kohëve arkaike. Ciladoqoftë katastrofa që mund të ketë pësuar ierorja (tempulli) dhe prej cilësdo lëndë të prishëshme që mund të kenë qenë ndërtuar godinat (ndërtesat), sidoqoftë, do të kishte mbetur ndonjë copë tjegull prej balte, vërtet e vogël, por provë e sigurt e ekzistencës së ndërtesave të njëkohëshme ( të kohës). Tjegullat e gjetura ( shih më poshtë) arrijnë ndoshta deri në fillim të shekullit të Pestë. Por ( nga ana tjetër) të pranojmë se nuk u ndërtuan fare ndërtesa gjatë kohës së lashtë, kjo është shumë e vështirë, sepse edhe sikur (edhe po ) të supozojmë se orakulli funksiononte nën qiellin e hapur ( në shesh të hapur) në pyllin e hirshëm, ku ishte lisi i shenjtë (krahaso Procesverbalet e shoqërisë Arkeologjike 1929 faqe 108-109), sidoqoftë, do të duhej një farë ndërtese për priftërinjtë dhe ruajtësit e dhuratave (dedikimeve) të çmuara, që i dedikonin (falnin) Zeusit pasanikët, të cilët shkonin për t`u falur, ose mbretër, bile dhe qytete të tëra ( ato që përmenden për shtëpinë e shenjtë dhe për statujën e perëndisë, u referohen probabilisht kohëve më të reja). Është edhe kjo çështje një nga problemet e shumta që shtron gërmimi i Dodonës” 4).

Me të drejtë thuhet për Dodonën 1500-vjeçare, po vendi i shenjtë pranë qytetit ku pretendohet Dodona,(sipas arkeologwve) nuk e kapërcen shekullit e V para Krishtit, që do të thotë se aty nuk ekziston Dodona. Z. Evangjelis, u ka vënë fre fantazive që e duan Dodonën në këtë luginë, duke rrëzuar kështu pretendimet e mëparshme, kryesisht Kostandin Karapanon. Po kanë qenë interesa të tjera, jashtë shkencore, ato që e mbajtën dhe vazhdojnë të mbajnë qytetin Fylake të luginës së Carakovistës, si qytetin e Dodonës.

Po nisur nga ajo që thotë Homeri se Dodonës në kohën e Luftës së Trojës i binin në gjunjë luftëtarët e kësaj beteje si: Akili, i cili i kërkonte ndihmë perëndisë në veprimet e tij luftarake; Odiseja, që duhej të këshillohej me orakullin e Dodonës apo Dionisi i Halikarnasit se Enea i Trojës, para se të hidhej në Itali vjen në Dodonë, na thonë se Dodona kishte nën ndikimin e saj një territor mjaft të gjerë. Para se Dodona të shtrihej në të gjithë këtë hapësirë, i janë dashur shekuj dhe mijëvjeçarë, kështu që koha e ndërtimit të saj e kapërcen mijëvjçarin e dytë para Krishtit.

Profesor Korkuti për ta bërë të pamundur lëvizjen e Monumentit të Pavarësisë nga Vlora në Tiranë heq një vijë paralele se kjo është aq e pamundur, sa është e pamundur edhe zhvendosja e Dodonës nga Janina për në kalanë e Këlcyrës. Dodonën në kalanë antike të Këlcyrës e vendos libri studimor me autor: Kujtim Mateli, “Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit I”, Tiranë 2011.
Po a mund të bëhet ky krahasim? Shpallja e Pavarësisë në Vlorë është një akt i njohur, me dokumenta e dëshmitarë që kanë qenë pjesëmarrës në Shpalljen e Pavarësisë. Nuk është mbushur ende një shekull nga Shpallja e Pavarësisë, ndërsa Dodona ka afërsisht 15 shekuj që doli nga skena e historisë aktive. Dëshminë e fundit e kemi nga Kostantin Porfyrogjeneti (shek. X pas Krishtit), por ky ka dëshmuar ngjarje të shekullit të V pas Krishtit. Ndaj për ta vendosur Dodonën në luginën e Carakovistës u deshën rreth 80 vjet,(duke marrë si kërkime fillestare ato të fillim viteve 1800) ku studiues, arkeologë e historianë pretenduan për Dodonën në disa vende të Epirit dhe të gjitha dolën pa rezultat. Po edhe Dodona e luginës së Carakovistës ka qenë e vazhdon të jetë e kundërshtuar, që do të thotë se për të diskutohet e kërkohet edhe sot. Fakti që Dodonën në luginën e Carakovistës e ka projektuar Ismail Qemali, nuk ka asnjë bazë shkencore që të kundërshtohet vendndodhja reale e Dodonës që është Dëshnica e Përmetit.

II
Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante

“Siç përmenda më sipër rastin e tempullit të Dodonës, që disa thonë se është në mal të Tomorit apo në Këlcyrë. Jo. Dodona është atje ku thotë se e ka parë me sytë e tij Ismail Qemali, që është shënuar në albumin e Kristo Frashërit”. 5)

Po a e ka zbuluar vërtet Dodonën e Carakovistës, Ismail Qemali? Për këtë le të shohim se çfarë thonë autorët që janë marrë me Dodonën.

Wiliam Martin Leake, (konsull i Anglisë pranë Ali Pashës në Janinë, në vitet 1805-1812) vepra e tij “Travels of northern Greece”, u botua në Londër në vitin 1835. Wiliam Martin Leake mendonte se Dodona gjendej në luginën e Carakovistës, pranë fshatit Dramishjues.

“Leake nuk pranon me plotë të drejtë mendimin e Pouqevilit, që faltorja ngrihej mbi kodrën e Gardhiqit që është dy orë në veri të Janinës dhe ku ka edhe sot mure të bukur ciklopikë. Por në këtë rast autorit i bien ndërmend gërmadhat e bukura të Dramishjues që gjenden afër katër orë në jugperëndim të Kastricës, të cilat të para nga veriu duken si një piramidë e përmbysur (Tomaros) në rrëzë të malësisë madhështore të Oliçkës që e kufizon me krahinën e Sulit (Selloi)”6).
Encyclopedia Britannica, fourteenth edition, vol. 7.

“ Dodona e Epirit është më e vjetra dhe më e adhuruara e të gjitha faltoreve helene. Rrënojat e saj janë në Dramisos, pranë Carakovistës….

“Rrënojat e një teatri, muret e qytetit dhe ndërtesa të tjera ishin identifikuar nga Wëdzwërth qysh më 1835 dhe u zbuluan nga Karapano pas vitit 1875”. 7)
Shohim që Wiliam Martin Leake dhe Wëdzwërth, në vitin 1835, kanë deklaruar se Dodona mund të jetë në luginën e Carakovistës. Enciclopedia Britanike njeh Wëdzwërth. Pra është autori i një zbulimi ai që e ka deklaruar më parë dhe Enciklopedia Britake njeh Wëdzwërth. Ndaj më duket i pa vend dhe deklarim i papërgjegjshëm që t`i atribohet Ismail Qemalit zbulimi i Dodonës, edhe sikur Dodona të ekzistonte realisht atje.

****
Ismail Qemali në “Kujtime” kishte shkuar për një vizitë tek pronat e një miku të tij në fshatin Melingus, fshat që është rrëzë malit Oliçka, rrëzë të cilit janë këto fshatra: Milingous, Alphochori,Tcharakovista, Dramechous dhe Plessa. Në këtë luginë ai kishte parë disa rrënoja për të cilat mendonte se ishin ato të Dodonës pellazgjike.

Kristo Frashëri, “Album, Ismail Qemali”, Tiranë 2012

“Dhjetë vjet më vonë, një mision shkencor francez, që kishte ardhur në Janinë deklaroi se çdo kërkim për faltoren e Dodonës në këtë rajon, ishte i kotë. Unë atëhere ndodhesha në Vlorë, me një shokun tim të fëmijërisë, Kostandin Karapanon, të cilit i besova përshtypjet e mia lidhur me rrënojat e Melingosit. Karapano që ishte plot inisiativë, filloi pak kohë më vonë gërmimet dhe zbuloi faltoren dhe një sasi thesarësh arkeologjik të një vlere të jashtëzakonshme”8).

Nga ato, që vetë ka shkruar Ismail Qemali, lind pyetja: pse ekspedita arkeologjike franceze deklaroi se në këto vende nuk ndodhet Dodona? Po që të vendosje për vendndodhjen e Dodonës, duhet të plotësoheshin kushtet për të cilat dëshmonin autorët e vjetër: orakulli ndodhej ndanë një lumi, ndërsa në luginën e Carakovistës nuk ekziston lumi. Qyteti dhe tempulli ndodheshin në shpat të malit, në luginën e Carakovistës jo vetëm që nuk janë as në rrëzë të malit, por ndodhen në krahun e kundërt të luginës, në kodrat e Kozmirasë. Ndaj dhe ekspedita franceze deklaroi se Dodona nuk gjendet në këto vende rrotull Janinës.

****

Po nëse Ismail Qemali e nxiti Karapanon për të bërë këtë zbulim, a ishte vërtet Karapanua një njeri që nisej nga qëllime shkencore dhe cilat ishin veprimet e tij pasi deklaroi se Dodona ndodhet në Carakovistë? Qëllimet e Karapanos na i jep të qarta Prof. Pëllumb Xhufi në dy librat e tij: “Dilemat e Arbërit”, Tiranë 2006, fq. 427-434 dhe “Ikje nga Bizanti”, Tiranë 2009, fq. 203-209.
E citojmë dhe krijojmë një ide të plotë se cili ishte Kostantin Karapano.

Pëllumb Xhufi, Ikje nga Bizanti.
“ Gjatë një qëndrimi disa vjeçar në Paris, tregtari nga Arta, në fakt agjent i Ministrisë së jashtme greke, njohu lordin Waddington dhe Leon Gambetta, dy personalitete politike, që aty e ndonjë vit më vonë do të drejtojnë fijet e politikës franceze” 9)

Pëllumb Xhufi, Ikje nga Bizanti.

“ Në vitin 1877, në prag të kongresit të Berlinit, Karapanosi i paraqiti rezultatet e gërmimeve të tij dilentanteske përpara Akademisë Franceze, anëtarë të së cilës, vetëkuptohet, ishin Waddington e Gambetta. Në fakt, qëllimi i ekspozesë së “arkeologut-sharlatan”, siç do ta quante atë Zëvëndës Konsulli frances Moreau, nuk ishte të njihte të pranishmit me rezultatet e dyshimta shkencore të “gërmimeve” të tij, por t`i sugjestiononte ata, veçanërisht politikanët filo-helenë Gambetta e Waddington , mbi “karakterin e stërlashtë grek” të Epirit. Nuk mund të themi që Karapanosi nuk ia arriti këtij qëllimi, aq më shumë kur ai u shpërndau me bujari filohelenëve Waddington e Gambetta antika të shumta nga Dodona, me të cilat pasuruan koleksionet e tyre. Fakti është se qoftë Waddingtoni, kryeministër dhe ministër i jashtëm i Francës gjatë Kongresit të Berlinit, e qoftë Gambetta, Kryetar i Asamblesë së deputetëve, u bënë mbrojtësit më të zjarrtë të pretendimeve greke në këtë forum të lartë europian”. 10)

Pëllumb Xhufi, Ikje nga Bizanti.

“ Argumentet me të cilat Waddington mbrojti pretendimet greke përpara përfaqësuesve të Fuqive të Mëdha, ishin kryekëput ato që i kishte ofruar Karapanosi. Përveç dëshmive “arkeologjike” mbi “helenizimin” e pretenduar të Epirit, ky i kishte dorëzuar bamirësit francez një të ashtuquajtur “raport mbi shqiptarët” ku tregonte se këta qenë një popull i përzier, gjysmë sllav e gjysmë grek, pa një ndërgjegje kombëtare, pra që nuk llogaritej në transaksione ndërkombëtare, si ato të Kongresit të Berlinit”. 11)

III
17Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante

"Dodona është në rrënojat e Melemingosë që më vonë u provua se ishte faltorja e famshme e Dodonës". Këto janë thënie të Ismail Qemalit. Gërmimet që bëri arkeologu Karapanos dhe studiues të tjerë më vonë provuan katërcipërisht se Dodona gjendet rreth 25 km në jugperëndim të Janinës. E përmenda këtë fakt historik, këtë të vërtetë, sepse sot në shekullin e 21-të në Tiranë botohen libra dhe shkruhen artikuj në shtypin e përditshëm se Dodona pellazgjike qenka në malin e Tomorit, një tjetër në Ulqin dhe nja një muaj më parë e kanë lëvizur dhe e kanë çuar në Këlcyrë të Përmetit”. 12)

Për Dodonën në Ulqin nuk kam dijeni, por derisa e thotë këtë gjë Profesori, duhet të jetë dikush që do ta ketë thënë. Kjo vjen nga njohuritë e pakta që kanë njerëzit për Dodonën. Ja se çfarë thotë një studiues që ka shkruar e flet për Dodonën.

Lirim Muhaj, Sa dodona ka Pellazgjia?

“Si përfundim dhe përgjigje të titullit mund të pohojmë se Pellazgjia pagane kishte shumë Dodona por, nisur nga Homeri, më e vjetra mund të merret Dodona e Tomorit të Beratit”. 13) . Ky autor mendon se Dodona ka patur kudo, sepse siç e arsyeton dhe në atë studim, me emër Dodonë emërtohej tempulli pagan dhe se tempuj ka patur kudo, aq sa ka patur dhe qendra të banuara që kishin një tempull. Ky konceptim për Dodonën mund të të çojë edhe në Ulqin, kudo ku ka patur troje shqiptare.
Dodonën në Tomorin e Beratit e kemi që herët. Jani Vreto mendonte se Dodona e vjetër ishte në Tomorin e Beratit, por nuk kundërshtonte as Dodonën në luginën Carakovistës. Kështu mendonte edhe Medi Frashëri. Ekzistencën e dy Dodonave e pranojnë edhe studiues të tjerë në ditët e sotme dhe që duhet të pohojmë se janë të shumtë.

Në kundërshtim me teorinë e dy Dodonave, Sami Frashëri mendonte se ka patur vetëm një Dodonë dhe ajo ndodhet në malin e Tomorit të Beratit. Po kështu edhe Perikli Ikonomi, i cili e kundërshton Dodonën në luginën e Carakovistës dhe e vendos atë në malin e Tomorit.

Të dy grupet që e vendosin Dodonën në malin e Tomorit, nuk e japin vendndodhjen e saj. Ata që pasojnë sot këto dy grupime, nuk pretendojnë një vendndodhje në malin e Tomorit. Shumë prej tyre e konceptojnë Dodonën si tempull dhe e vendosin atë në majën më të lartë të Tomorit.

Po duke parë këtë interes të lartë të opinionit publik, cfarë kanë bërë institucionet tona shkencore për t`i qartësuar këta individë që me të drejtë kërkojnë të dinë më shumë për Dodonën, për historinë e të parëve tanë. Vetë Profesor Muzafer Korkuti, nuk ka shkruar qoftë edhe një rresht të vetëm për Dodonën deri në datën 18 prill 2012. Po njerëzit kanë mbi 100 vjet që flasin për Dodonën në malin e Tomorit, ndërsa Profesor Muzafer Korkuti i ka kaluar të 75 vjetët dhe nuk është shqetësuar për këto grupime njerëzish. Nuk është shqetësuar, sepse e di që Dodona nuk ndodhet në malin e Tomorit dhe gjërat që nuk janë reale, nuk kanë pse të jenë shqetësime për njerëzit e shkencës që mbrojnë një teori të caktuar, si ajo e vendosjes së shqiptarëve në këto troje në shek XI-X para Krishtit, tezë që mbrohet nga akademikët tanë. Porsa Dodona shkoi në vendndodhjen e saj të vërtetë, në Dëshnicë të Përmetit, e prishi qetësinë dhe filloi të shqetësohet, sepse i vendos shqiptarët në këto troje shumë kohë më parë se të ndërtohej Dodona, duke rrëzuar këtu edhe teorinë e akademikëve tanë për ardhjen e vonë të shqiptarëve në Ballkan.

Unë nuk bindem se Ju, Profesor Muzafer Korkuti, sado njohuri minimale të keni për Dodonën, të mos arrini të kuptoni (pas botimit të librit tim “Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit I”, Tiranë 2011.), se Dodona nuk është në Janinë, por në luginën e Dëshnicës ku gjendet orakulli, qyteti dhe tempulli i Dodonës pellazgjike.

IV
17Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante.

“Unë thashë që çdo ngjarje dhe çdo monument ka domethënien e vet, ka kohën e vetë. Diletantizëm është që të lëvizësh një monument që i takon një fakti historik të njohur dhe ta çosh në një vend tjetër.

Është me të vërtetë diletantizëm se shtrembërohet historia. Unë ju thashë një shembull që nuk mund të lëvizë tempulli i Dodonës pellazgjike. Është atje. Tek popullsia që ishte, s'ka rëndësi kujt i takon në pikëpamje etnike. 14)

Kemi arritur në një tjetër çështje të rëndësishme. Kujt i ka përkitur Dodona? Për Prof. Muzafer Korkutin ka rëndësi vetëm vendi. Kjo rëndësi e vendit konsiston në atë që ajo duhet të jetë atje në Janinë, atje ku kishte parë rrënojat Ismail Qemali. Për Prof. Muzafer Korkutin ka rëndësi që zbuluesi i Dodonës të jetë Ismail Qemali, të tjerat nuk kanë rëndësi.
Po pse kjo mungesë interesimi për etninë? A thua, ne shqiptarët jemi të përjashtuar që të kemi qënë ne themeleluesit e Dodonës pellazgjike? Në Ballkan dy janë popujt që kanë jetuar në kohën kur ekzitonte Dodona. Shqiptarët dhe grekët. Për grekët kemi këto njohuri: a)Nuk janë pasardhës të pellazgëve, sepse e dëshmojnë të gjithë autorët e antikitetit.

b)Gjatë gjithë periudhës historike deri në fillim të shekullit të kaluar Epiri është banuar nga shqiptarët, duke u emërtuar në kohën e perandorisë osmane si Shqipëria e Poshtme. Grekët në këtë pjesë të Epirit janë mbizotërues vetëm gjatë një shekulli,(Shekulli kaluar deri në ditët e sotme) histori që e ka të qartë cilido. Derisa faltorja e Dodonës nuk është vepër e helenëve, mbetet të jetë e shqiptarëve.

Po në kushtet kur studim për Dodonën (si i vetmi studim shqiptar) merret ai i Perikli Ikonomit, i vitit 1934, kuptohet pse grekët e pretendojnë si të tyren dhe po kështu si helene e njohin dhe të tjerët.

Po si e trajton Dodonën Akademia e Shkencave të Shqipërisë?

Për këtë le t`u referohemi dokumenteve bazë të kësaj Akademie siç është “Fjalori enciklopedik shqiptar” Tiranë 2008.

“Dodona. Qytet dhe qendër e rëndësishme kulti në Epirin antik, 18 km. në JP. të Janinës. Rrënojat janë rrëzë malit Tomaros. Dodona cilësohet herë si tesprote ( shih Tesprotët) herë si molose (shih: Molosët) për shkak të ndryshimit të kufijve të këtyre fiseve, si rrjedhim i kalimit të epërsisë në bashkësinë e fiseve epirote nga Tesprotët te Molosët”15). Kaq thuhet për Dodonën. Po ku është marrë burimi i informacionit ?

Kostantin Karapano, Dodonë e ses ruines.

Lugina e Dodonës, sot lugina e Carakovistës, ndodhet 18 km në jugperëndin të Janinës, pothuajse në mes të Epirit.16)

Kostantin Karapano, Dodonë e ses ruines.

“Sipas dëshmive të shumta të autorëve të vjetër, origjina e Dodonës ka qenë thesprote. Uliksi ishte mik i heroit Fidon (Phidon), mbret i Thesprotisë që kishte shkuar në Dodonë për t`u konsultuar me Orakullin dhe Kreon (Creon) e përshkruan Dodonën si tokë të Thesprotisë. Më vonë, në një periudhë të panjohur, molosët e aneksuan në zotërimet e tyre Dodonën, megjithatë, tempulli i Zeusit, nganjëherë përmendej me emrin e thesprotëve”17). Ato që na thotë Akademia e Shkencave të Shqipërisë, janë identike me ato që na thotë Kostandin Karapano. Po për Dodonën kanë folur dhjetra autorë. Si është e mundur të mbështetesh vetëm te Karapanua? Të shkruash për Dodonën vetëm duke u mbështetur tek një autor, kjo nuk mund të konsiderohet vepër enciklopedike. Aq më pak të mbajë përsipër Akademia e Shkencave të Shqipërisë. Po e keqja është se Karapanua i ka deformuar faktet në interes të tij dhe në këtë grackë ka rënë edhe Akademia e Shkencave të Shqipërisë.

****

Thuhet se kalimi i Dodonës u bë nga thesprotët te molosët. Po historia na thotë se Dodona para se të kalonte te molosët u përkiste kaonëve.
Në kohët të hershme Dodona ishte e barabartë me vetë Epirin. Pausania na thotë se Amantia dhe qyteti i saj Throni, pranë maleve Keraune, i përkisnin Thesprotisë.18)

Pra Thesprotia në kohë të vjetra arrinte deri në rrjedhën e poshtme të Aosit.

Stefan Bizantini na thotë se parauejt, ishin fis thesprot, që do të thotë se në veri-lindje Thesprotia arrinte deri në luginën e Përmetit. Dëshmitë e autorëve të vjetër se Dodona ndodhet në veri të Thesprotisë, do të thotë se Dodona ndodhet në veri të kësaj vije që përkufizuam dhe që u përket kohëve para historike. Epiri=Thesprotia.
Dionis Halikarnaseu (libri I, fq. 14, 19, 51; libri II, fq. 7 dhe libri V, fq. 22) thotë se qyteti i Dodonës banohej prej Haonëve (kaonëve), stërgjyshërvet të Lapathëve(Lapëve ose lebërve të sotëm) e se më vonë këtë qytet e mori në zotërim fisi i Molosëve 19).

Koha e kalimit nga thesprotët te kaonët është pas Luftës së Trojës. Pas Luftës së Trojës, sipas dëshmive historike, në veri të Epirit dolën nga etnia pellazge dy fise të fuqishëm: kaonët dhe molosët.

“ Straboni flet për një supermaci të kaonëve e molosëve në Epir, po nuk jep kohën se kur. “Kaonët dhe molosët,-thotë ai,- ishin popujt më të njohur epirotë, sepse e gjitha kishte qenë në zotërimin e njërit dhe herë e tjetrit dhe sepse ata kishin orakullin e lashtë e të famshëm të Dodonës”.

Kjo e dhënë e fundit mbi orakullin e Dodonës na mundëson të themi se bëhet fjalë për periudhën e fundit të shek. V para Krishtit, pasi sipas P. Cabane, “para fundit të shek. V Dodona i kalon Molosisë” 20).

Po pse është shmangur Dodona kaone?
Në rast se do të pranohej Dodona kaone, do të thoshte se kaonët shtriheshin deri në luginën e Carakovistës, në zemër të Molosisë. Po në perëndim dhe veriperëndim të luginës së Carakovistës në kohët historike shtriheshin thesprotët. Kështu dy fise nuk mund të shtriheshin në të njënjtin territor.
Po Skylaksi dhe Pindari na thonë se Atintanët, banorët e krahut të djathtë të lumit Aos, (pra territori ku banojnë sot tepelenasit e krahut të djathtë të lumit të Vjosës),kufizoheshin me Dodonën. Edhe këto dëshmi janë shmangur nga Kostandin Karapano, sepse Dodona nuk mund të kufizohej njëkohësisht edhe me thesprotët, edhe me kaonët, edhe me atintanët.
Këto kufizime territoriale e nxjerrin Dodonën në veri të Epirit, atje ku kufizoheshin me luginën e Dëshnicës së sotme (Dodonës). Në kohët historike edhe kaonët, edhe molosët, edhe atintanët ishin në kufijtë e njëri-tjetrit. 21)
*****
Po pse Akademia e Shkencave të Shqipërisë është mjaftuar me ato thënie të cunguara të Kostantin Karapanos, kur Akademia Britanike shkruan për Dodonën gati një faqe gazete? Nuk pretendoj që Akademia e Shkencave të Shqipërisë të zbulonte Dodonën në luginën e Dëshnicës. Nuk pretendoj që të shkruante ato që shkrun Akademia Britanike.
Po Akademia e Shkencave të Shqipërisë duhet të jepte një pasqyrë të plotë për Dodonën, sepse e di mirë që territori i Dodonës (qoftë edhe në luginën e Carakovistës) ka qenë territor i banuar nga shqiptarët. Ajo duhej t`ia fillonte që nga Homeri (shek. VIII para Krishtit) që e quan Dodonën pellazgjike,22)
Hesiodi (shek. VIII-VII para Krishtit) “Dodona dhe lisi ishin qendra e pellazgëve23) .
Herodoti (shek. V para Krishtit),Pellazgët kishin zakon t`u flijonin perëndive çdo gjë, sikurse e mësova në Dodonë 24).

Efori (shek. IV para Krishtit) Faltorja ka qenë ndërtim pellazgjik që në krye të herës 25).

Pseudo-Scymni, (shek. I para Krishtit) “aty është edhe Dodona,faltore e Zeusit, themeluar prej pellazgëve” dhe që na thotë se banorët rrotull Dodonës ishin barbarë të përzier,26) që do të thotë që nuk ishin helenë. Këta barbarë të përzier janë theprotët, kaonët dhe molosët që banonin në Dodonë, kur merrnin kujdestarinë e Dodonës dhe nuk e përzinin njëri-tjetrin se i përkisnin së njëtës etnie.
Të gjitha këto dëshmi provojnë se Dodona ka qenë e Pellazgjisë, duke iu kundërvënë direkt apo indirekt Akademisë Britanike që e quan Dodonën një faltore helene dhe Akademive të tjera që thonë të njënjtën gjë.
Le të pasqyroheshin te “Fjalori enciklopedik shqiptar” edhe ato çfarë thotë Karapanua dhe pasuesit e tij, por të paraqiteshin të gjithë autorët që e kanë kundërshtuar Dodonën në Juglindje të Janinës, duke filluar me Zoto Mollosin, Sami Frashërin e Perikli Ikonomin. Të dilnin në dukje thëniet e autorëve të vjetër që thonë se Dodona ndodhet në veri të Epirit, në tokën e Molosisë, duke i hapur shtegun gjithkujt për të kërkuar edhe vendndodhjen e vërtetë të Dodonës. Nuk do të kishim për Dodonën 204 faqe (aq sa është libri im studimor, “Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit I”, Tiranë 2011,) por do të kishim 4 faqe ku shqiptarët do të mësonin e do të dinin gjëra të sakta nga një institucion shkencor dhe të mos shkonin ta kërkonin Dodonën deri në Ulqin. Po reduktimi i Dodonës në 4 rreshta te “Fjalori enciklopedik shqiptar”, Tiranë 2008, e bën këtë vepër enciklopedike të cunguar duke merituar atë që thotë vetë Prof. Muzafer Korkuti: një vepër diletante. Po nëse ndonjë individ edhe mund të shkruaj një vepër diletante, kjo nuk i prish punë askujt, veçse individit që e ka financuar botimin (e që në këto raste financuesi është vetë autori)dhe të atij që e ka harxhuar kohën kot duke shkruar, por që mund t`i shërbejnë edhe si sprova për një vepër shkencore në të ardhmen. Po kur një vepër diletate, botohet nga një institucion shkencor siç është Akademia e Shkencave të Shqipërisë, puna qëndron ndryshe. Qoftë edhe për këtë zë të vetëm siç është Dodona, vepra kërkon të ribotohet dhe të tërhiqet botimi i vitit 2008. Po kush përgjigjet për ato miliona të hedhura kot? Po kryesorja është se kush përgjigjet për rrënimin që ka pësuar Akademia e Shkencave të Shqipërisë përpara opinionit publik: shqiptar dhe atij të huaj. Ajo kopjon si një nxënës i keq ato që thonë të tjerët. Nuk e kam fjalën vetëm për rastin konkret, atë të Dodonës, por edhe për historinë e shqiptarëve dhe origjinën e tyre tek libri:, “Historia e popullit shqiptar I”, Tiranë 2002 , që është botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Bibliografi:

1-Marrë sipas kronikës televizive që dha televizioni Klan, ABC News, datë 21 janar 2012

2-Bardhyl Londo, Gazeta “Dëshnica” shkurt 2012.
3-Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante, gazeta “Shqiptarja.com”, datë 19 prill 2012.
4-Arkivi i Institutit të Historisë, Gërmime epirote (në Epir) prej Evangjellis,Dh, fq. 30-31

5-Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante, gazeta “Shqiptarja.com”, datë 19 prill 2012.
6- J.G. Hahn, Studime shqiptare, Instituti i Dialogut dhe Komunikimit. Tiranë 2007, f. 45.

7-Encyclopedia Britannica, fourteenth edition, vol. 7, faqe 494.

8 Kristo Frashëri, “Album Ismail Qemali”, Tiranë 2012, fq 22
9- Pëllumb Xhufi, Ikje nga Bizanti, Tiranë 2012, fq. 205

10-Pëllumb Xhufi, Ikje nga Bizanti, Tiranë 2012, fq. 206

11-Pëllumb Xhufi, Ikje nga Bizanti, Tiranë 2012, fq. 207

12-Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante, gazeta “Shqiptarja.com”, datë 19 prill 2012.

13-Lirim Muhaj Sa dodona ka Pellazgjia?, Gazeta “Republika” 1 gushr 2012

14-Muzafer Korkuti, Qeveria financon vepra diletante, gazeta “Shqiptarja.com”, datë 19 prill 2012.
15-Akademia e Shkencave të Shqipërisë, Fjalori enciklopedik shqiptar, Tiranë 2008, faqe 500.
16- Kostantin Karapano, Dodonë e ses ruines, Paris 1878, fq. 7.

17- Kostantin Karapano, Dodonë e ses ruines, Paris 1878, fq. 146.
18-Mirjan Ylli, Iliria dhe Epiri, Tiranë 2007, fq. 215.

19-Perikli Ikonomi, Tomorri dhe Dodona pellazge, Tiranë 2008, fq. 24.

20 Aleks Trushaj, Kaonia dhe kaonët në prehistori dhe antikitet , Vlorë 2007, fq.80.

21-Kujtim Mateli, “Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit I”, Tiranë 2011, fq 145-153
22- Homeri, Iliada, vargu 233-234.
23-Ilirët dhe Iliria te autorët antikë,Tiranë 2002, fq. 160.,
24- 4-Ilirët dhe Iliria te autorët antikë,Tiranë 2002, fq. 16.
25-Dhimitër Pilika,Pellazgët-origjina jonë e mohuar,Tiranë 2005, fq.154.

26- Ilirët dhe iliria te autorët antikë ,Tiranë 2002, fq. 73.

“Historia endè nuk e ka njohtë até që ka ngja në Shqipni...”

Nga Fritz RADOVANI:

25  PRILL  1993 - 2018

PAPA GJON PALI II TEK

GJERGJ KASTRIOTI – SKENDERBEU

PAPA GJON PALI II

“Historia endè nuk e ka njohtë até që ka ngja në Shqipni...”

25 Prill 1993, kur Papa Gjon Pali II, po hynte fitimtar në Katedralen e rindertueme të Shkodres, ditë në të cilen Ai puthi Token Shqiptare, Token e rijtun në shekuj me gjakun e Shenjtë të mija Martirëve Shqiptarë, e së fundit të ramë nën shpaten  komuniste e barbare. Na dukej e pabesueshme se jemi tue pa me sy Burrin ma të madh të Shekullit që me doren e Tij, po na bekonte e po na ringjallte Fenë në zemrat tona!

Ishte po, Ai Papë, që në qershorin e vitit 1991, Burrnisht kishte refuzue kerkesen e tradhëtarit dhe zbatuesit të “Revolucionit Kultural” Ramiz Alia, në vitin 1967 në Shkoder, per me vizitue Vatikanin, me shpresë mashtrimi per me ruejtë postin e presidentit.

Ishte Ai Papë që porsa mërrijti i dhuroi Qytetit të Shkodres Fuguren e Zojës së Këshillit të Mirë dhe e vendosi me doren e Tij, tue e bekue Gurin e rindertimit të Kishës së Zojës brijë Kalasë Rozafat, për të treten herë e shkatrrueme mbas 1967 nga anadollakët. Mesazhi i Tij ishte: “T’i kthehet vendit dhe Popullit Tuej paqa, një jetë ma e mirë dhe zhvillimi social simbas traditave njerzore e fetare të kësaj tokë” (26 Prill, Vatikan).

Ishte Polaku Vojtila, që kur Bashkimi Sovjetik kërcënoi Poloninë atje për lëvizjet demokratike deklaroi: “Nëse një ushtar sovjetik do të shkelin kufinin polak, unë do të çveshëm si Papë dhe do të shkoj me luftue atje për Lirinë e Atdheut tim!”

Papa Gjon Pali II asht njohësi ma i saktë i Shqipnisë robnueme komuniste dhe per këte t’i referohemi Atij: “Kam ardhë këtu për me ju shpreh nderimin tim Vllazënor edhe komunitetëve të ndryshme fetare që bashkjetojnë këtu prej shekujsh: Komunitetit Kristjan Ortodoks dhe Komunitetit Mysliman, të cilëve, u sjellë një përshëndetje të përzemërt...Kam ardhë për me i shfaqë çdo Shqiptari admirim dhe mbështetje në këte fazë delikate të kalimit historik dhe të të shumë së dishruemes ringjallje shoqnore e shpirtnore.

Të dashtun Vllazën e Motra! Sa herë në të kaluemen ju asht dashtë ta mbroni me forcë identitetin tuej. Me një angazhim të tillë sikur edhe vetë ky shesh na e kujton u shque Figura e naltë e të Krishtenit Gjergj Kastriotit – Skenderbeut, i respektuem nga Papët e Romës dhe përjetësisht i gjallë në kujtimin e Popullit Shqiptar...

Ju keni vuejtë për Kombin Tuej. Prandej dhe keni të drejtë ta doni kaq shumë. Populli i juej kaloi një tragjedi me të vërtetë tronditëse nën shtypjen komuniste.

Ishte vërtetë i tmershëm përftyrimi i jetës njerzore nën rregjimet totalitare si ai që ju keni njohtë, ku njeriut i mohohej një nga të drejtat ma thelbësore: Liria e shfaqjes së mendimit dhe e besimit të tij si dhe liria e ndërgjegjës. Mohim ky, që shpesh merrte formën e një shtypjeje të tmershme. A ka gja ma të randë sësa mbyllja e Tempujve të çdo besimi dhe, a nuk u dënuen me vdekje priftërijtë, vetëm pse guxuen të ushtronin rritët fetare? A nuk u përsekutuen besimtarët tue u burgosë ose tue u fye me të gjitha mënyrat?

Në vendin tuej të vishkulluem mashumëse asnjë vend tjetër nga përsekutimi asht e thjeshtë me gjetë gjurmët e katakombëve të lashta kristjane dhe t’arenave ku, dëshmitarët e Krishtit hidheshin me dhunë për me ushqye bishat.

Këtu kje një luftë e ashpër kundër Fesë, simbas një vije dogmatike të një programi shoqnor dhe politik, i mbështetun nga ideologjia komuniste...

Dukej sikur mjeti ma i domosdoshëm për me realizue e trumbetue “Parajsën në tokë” kje tue i mohue njeriut atë forcë që e lidhë me Krishtin, forcë kjo, rreptësisht e dënueme si një “dobësi e pandershme për njeriun”.

Në të vërtetë kjo forcë e pame jo me atë sy ishte ma shumë dishka shqetësuese për ata, ashtu si e treguen faktët. Përsoni njerëzor në të vërtetë me energjinë që vjen nga Feja, nuk lejon lehtësisht të hidhët në anonimatin kolektiv...

Ajo që ka ngja në Shqipni të dashtun Vllazën dhe Motra, nuk asht pa kurrë në historinë e njerëzimit. Asht e vërtetë se edhe në Përandorinë Romake janë ba përndjekje të ashpra ndaj të Krishtenëve, por atëherë ishte fjala për shtet i cili në emën të një feje, asaj pagane, luftonte ata që mbështetshin Ungjillin e Krishtit. Kurse këtu, shteti asht përpjekë me shue çdo shprehje fetare në emën të një ateizmi radikal, të mbështetun në një sistem universal dhe përgjithësues. E gjithë kjo ndodhte në një kohë kur askush nuk mund të ndërhynte për me mbrojtë dinjitetin e njerëzve që u ishte mohue gjithshka, tue i çveshë deri nga ma “njerzoria”, liria e tyne...

Drama e Juej Shqiptarë të dashtun, zgjon interesimin e gjithë Kontinentit Europian dhe asht e domosdoshme që Europa mos t’ Ju harrojë!

Dhe në fakt ky duhët të jetë pikësynimi sot, me këthye shpejt fletën tue mos harrue atë që ka ekzistue për me shikue përpara. Pikëpamje kjo, që në një prizem vështrimi asht e drejtë e, madje, e domosdoshme, por me një kusht, që me mbetë gjithmonë në kujtesën tonë ajo që ngjau në të kaluemen. Në të vërtetë ky asht kusht i domosdoshëm për mos me u rikëthye tek të njajtat gabime të përlotuna dhe, asht shtegu ma i mirë për një proçes pajtimi të vërtetë. Por, kjo liri besimi fetar të cilën Ju, ma në fund po e shijoni, nuk asht vetëm një dhuratë e çmueshme e Zotit për ata që kanë hirin e Fesë, por asht një dhuratë për të gjithë, sëpse ajo, asht thëmeli i garancisë për çdo shprehje tjetër të lirisë. Ajo prek njeriun në intimitetin e vet, në atë cep të Shenjtë dhe të padhunueshëm që asht ndërgjegja, ku, kenja njerëzore takohët me Krijuesin dhe fiton ndërgjegje të plotë të dinjitetit të vet.

Nga një liri e tillë, e trajtueme ashtu siç duhët, nuk ka përshka ti trembemi asnjë shrregullimi njerzor. Besimi i çiltër në Té nuk i përçanë njerëzit por përkundrazi, i bashkon me gjithë veçantitë e tyne. Si na e mëson edhe Feja, nëse kemi një Krijues të perbashkët që të gjithë jemi Vllazën. Kështu, që Feja, asht një kështjellë mbrojtëse kundër totalitarizmit dhe një kontribut vëndimtar për një vllaznim human.

Liria  e vërtetë fetare i shpëton ngacmimëve të intolerancës dhe të sektarizmit, dhe ofron mënyra dialogu të respektueshëm dhe konstruktiv...

Shqipni, qendro në naltësinë e kësaj beteje të madhe!

Rruga që do të bash nuk asht aq e lehtë. Endè ka plagë të pambylluna. E kaluemja lé të shërbejë si mësim por kurrë mos të të shtyjë në hakmarrje mëllefesh.

Tashti asht koha për me shkue me besim drejt së ardhmës.

E madhe asht detyra që të pret për të cilën tashma e ké fillue punën më një zell të lavdrueshëm. Në përpjekjen për rimëkamjen ekonomike asht e domosdoshme që të gjithëve t’ u garantohët puna e, ajo që asht ma esenciale për me jetue me dinjitet, lé ti bashkohët edhe vullneti për t’ a konsolidue demokracinë tuej të ré.

Kjo nuk arrihët pa çmue si duhët disa vlera thelbësore tue fillue sëpari nga dinjiteti i jetës njerëzore. “Një demokraci pa vlera, -kam shkrue n’ Encilklikën Centesimus Annus-mund të shndërrohet lehtësisht në një totalitarizëm të hapun ose të fshehtë, si po na e tregon edhe historia... ” (25 Prill 1993, Në sheshin Skenderbeu, Tiranë).

***

Dhe unë, po persëris: “Historia endè nuk e ka njohtë até që ka ngja në Shqipni...

Drama e Juej Shqiptarë të dashtun, zgjon interesin e mbarë Kontinentit Europjan dhe asht e domosdoshme që Europa mos t’ Ju harrojë! ”

Melbourne, 25 Prill 2018.