ARTI I PËRKTHIMIT GOJOR

Eshref Ymeri ka lindur nё fshatin Mesaplik të Vlorës mё 25 dhjetor 1938. Pasi mbaroi arsimin fillor nё Mesaplik, vazhdoi shtatё vjeçaren nё fshatin Ramicё dhe në vitin 1959 mbaroi Gjimnazin "Ali Demi" tё Vlorёs me rezultatin shkёlqyeshёm. Nga ky rezultat i përpjekjeve të para për t’u pajisur me dije dhe kulturë, iu dha e drejta pёr tё studjuar nё Leningrad të B. S. pёr gjuhёn ruse. Kur u prishёn marёdhёniet me B.S, nё qershor tё vitit 1961 ai u kthye në Shqipëri dhe vazhdoi Universitetin e Tiranёs pёr gjuhё letёrsi ruse nё fakultetin "Histori Filiologji", të cilin e mbaroi me rezultate të larta nё vitin 1966 dhe u emrua pedagog nё katedrёn e gjuhёs dhe letёrsisё ruse. Mё vonё e caktuan shef të redaksisё sё botimeve nё gjuhё tё huaja deri nё vitin 1990. Gjatё kёsaj periudhe ai drejtoi redaksinё pёr pёrkthime nё gjuhё tё huaja për veprat e Enver Hoxhёs. Mё 1992 filloi sërish punёn si pedagog pёr gjuhёn dhe letёrsinё ruse, deri mё 31 gusht 2003, kur doli nё pesion.Është anëtar i rregullt i Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane dhe mbanë titullin shkencor Akademik prof.dr.Ph.D.(Redaksia "Floripress).

Hajri Shehu <hajri.shehu@gmail.com>

To:betinjuma@hotmail.com,albcameria@yahoogroups.com,Nacional Revista,Bota Sot,Fatmir Terziu,floribruqi@live.com,Flori Bruci,prien@sunrisse.ch,Ajet Nuro,botaere@ymail.com,kosovarimedia@live.de

15 Sep at 13:05

Pershendetje,

Kjo eshte adresa e prof. dr. Hajri Shehu, me nje recense per  librin e prof.  Eshref Ymerit  me titull: Arti i përkthimit gojor., dale para pak kohesh nga shtypi.

Mund te botohet ne organet e juaja periodike ose sitet

Ju faleminderit

H. Shehu

ARTI I PËRKTHIMIT GOJOR

PROF. DR. HAJRI SHEHU

Këto ditë doli nga shtypi libri i profesor Eshref Ymerit, Arti i përkthimit gojor. Libri është botuar nga Intergrafika, me një shtyp mjaft estetik.

Është libri i dytë i profesor Eshrefit për përkthimin. Libri i mëparshëm, botuar më 2015, është Përkthimi, një histori pasioni. Në librin e parë (2015) trajtohen çështje të përkthimit me shkrim, pra, të letërsisë artistike e të letërsisë publicistike e informative.

Akademik prof.dr.Ph.D.Eshref  Ymeri 

Libri i dytë (2018) është për përkthimin gojor. Të dy librat plotësojnë njëri-tjetrin. Tashmë, për përkthimin specialisti e kushdo tjetër, që do të dijë shumë e më shumë, ka ku të drejtohet.

Nëse libri i parë është më teorik, sepse merret me teorinë e përkthimit, i dyti është edhe teorik, edhe praktik.

 I pari është për pedagogë e studentë të gjuhëve të huaja e për përkthyes, por edhe për gjuhëtarë – sidomos, për leksikologë e leksikografë e për ata që merren me gjuhësi të zbatuar.

 I dyti është për përkthyesit gojorë, thënë ndryshe, për interpretët. Por, edhe për një lexues me kulturë të lartë në punë librash, me dije e me dëshira për më shumë dije.

 Libri është edhe për një lexues që dëshiron të dijë më shumë për historinë botërore, sepse në rreshta e midis rreshtave flitet për udhëheqës. Dhe historinë - të mirë a të keqe e bëjnë udhëheqësit, ata që prijnë e që vendosin.

Në libër ka kujtime e tregime shumë interesante nga përkthyes gojorë botërorë për momente të ndryshme përkthimi në situata shumë të rëndësishme bisedimesh e vendimesh, le të themi, Ruzvelt-Stalin-Çurçill.

Në libër ka bashkëbisedime e intervista, mendime e përsiatje, ndjenja e emocione të përjetuara.
Libri ka mbi 100 tema e nëntema.

Dy recensione - njëri nga prof. Abdurrahim Myftiu, vënë si parathënie dhe tjetri nga prof. Alba Frashëri, vënë si pasthënie, e vlerësojnë shumë lart librin.

Në libër, lexuesi njeh përkthyesin e Hitlerit, të Ruzveltit, të Çurçillit, të De Golit, të Hrushovit, të Enver Hoxhës.

 Njeh përkthyesit e të gjithë presidentëve amerikanë. Dhe të Mao Ce Dunit, të Çu En Lait e të Ten Siao Pinit.

Njeh përkthyesit e Konferencës së Paqes në Paris, të Procesit të Nurembergut, të OKB-së. Lexuesi njeh përkthyes fenomenalë, si Emil Fosani: Në moshën 77-vjeçare ai mund të përkthente në anglisht nga 27 gjuhë.

Shumë interesante janë të dhënat për traditën e përkthimit gojor në Shqipëri pas shpalljes së Pavarësisë. Lexuesi mëson, për shembull se Patër Anton Harapi ka qenë përkthyes i Ismail Qemalit, kur është shpallur Pavarësia.

Intervistat zënë vend të veçantë në libër. Ato na duken me mjaft interes për të gjithë studentët dhe studentet e gjuhëve të huaja në vendin tonë.

Në parantezë: Autori thotë se përkthimi sinkronik jepet si lëndë mësimore në të gjitha institutet e gjuhëve të huaja të botës. Ky fakt, besojmë se flet shumë për rëndësinë e tij.

Tek titulli i librit, profesor Eshrefi vë në kllapa dhe ankthet e përkthyesit. Vetë profesori ka përvojë të gjatë përkthimore – me shkrim dhe me gojë.

Ai ka qenë titullar i lëndës së përkthimit në Katedrën e gjuhës ruse të Fakultetit të Gjuhëve të Huaja në Universitetin e Tiranës.

Këtë dije dhe këtë përvojë e përshfaq edhe në këta dy libra për përkthimin. Me togfjalëshin dhe ankthet e përkthimit na tërheq vëmendjen për vështirësitë dhe të papriturat e përkthimit gojor.

Dhe, kësisoj, na thotë çfarë është e si duhet të jetë përkthyesi gojor. Me momente konkrete e me shembuj konkretë na e tregon këtë. Ankth - për të qenë 100% i saktë.

Sepse është mesazh. Dhe është i dikujt tjetër. Ankth, për të ruajtur shpirtin energjik të punës. Sepse përkthimi gojor do forcë e energji – mendore e fizike. Ankth, sepse gabimi në përkthimin gojor është i pandreqshëm. Sidomos, sot, me mjetet e ndryshme sociale elektronike.

 Në libër ka një pjesë që titullohet: Gabime në përkthim. Më tej do të përmendim disa nga ato, siç i dokumenton autori.

Përkthimi, siç dihet, është shumë i hershëm. Që në Babiloni. Por ai – me shkrim e me gojë - me tërë këtë përvojë njerëzore, nuk është si një veprim inxhinierik, ku përbërësit standardë vendohen njëri pas tjetrit. Transformimet gjuhësore nuk janë paralele të përkryera si ato të matematikës.

 Përkthimi nuk është, thjesht zëvendësim i fjalëve të një gjuhe me fjalë të një gjuhe tjetër. Kushdo që është marrë a që merret me përkthim, e di sa iluzore është kjo. Përkthimi është shumë më shumë se zëvendësim i fjalëpërfjalshëm.

 Më së pari, sepse fjalët nuk janë, thjesht entitete, të prera si me thikë; sepse jo çdo fjalë mund të ketë vetëm një kuptim.

Sepse, më në fund, edhe vetë gjuha nuk është, thjesht listë fjalësh. Të gjitha këto dihen e ndoshta mund të tingëllojnë, thjesht si deklarime. Por lexoni në libër atë pjesën, Gabime në përkthim, për të kuptuar domethënien e tyre.

Dhe gabimet vijnë nga moszgjedhja e fjalës – nga përkthyesi, por edhe nga folësi; nga miqtë e rremë të përkthyesit (tipi magazine në anglisht / është revistë e jo magazinë, depo) etj. Dhe gabimet, - citon autori, - kanë qenë me pasoja fatale historike. Nuk po i përmendim këto pasoja, për të mos i dalë përpara kureshtjes së lexuesit.


Atëherë, përkthyes i mirë gojor është ai që i flet rrjedhshëm të dyja gjuhët – edhe gjuhën burimore, edhe gjuhën përkthimore. Por, a nuk do të ishte edhe më i mirë, po ta fliste gjuhën e huaj, edhe më rrjedhshëm se i huaji?

 Mund ta dish një gjuhë, por nuk mund të përkthesh, në qoftë se nuk je marrë profesionalisht me të, - konkludon autori.

Dhe përmend rastin e përkthimit për Xh. Karterin në Poloni dhe të deklaratës së Ahmadinaxhadit për Jerusalemin. Dhe përkthimin me pasoja dy bombardime atomike të Japonisë më 1945.

Për shkak të natyrës së profesionit të vet, - shkruan më tej autori i librit, prof. Eshrefi, - përkthyesi duhet të jetë i pajisur me njohuri enciklopedike nga shumë fusha të dijes, që të mos i lejojë vetes të ndodhet para situatash të papritura mosdijeje e hutimi.

Njëherësh, ai duhet të studiojë me imtësi kulturën e popullit, në gjuhën e të cilit përkthen. Ai duhet të njohë mirë heronjtë e tij kombëtarë, simbolet kombëtare, datat e shënuara në historinë e tij dhe festat zyrtare.

Libri është enciklopedik. Shih, për shembull: Sipas R. Matasovit, - thotë autori, - specialistët patën llogaritur se në Procesin e Nurembergut qenë shqiptuar më shumë se 6 milionë fjalë.

Kësisoj, përkthyesit sinkronistë morën pjesë më drejtpërdrejt në betejën e fjalëve. Shembulli tjetër: Shih në f. 331 çfarë ndodhi me përkthimin dhe me përkthyesin në një zonë malore në Shqipëri. Shih në faqe të tjera të librit rolin e përkthyesve gojorë në situata të papritura ligjërimore botërore, që kanë ardhur për arsye të folësve.

 Shih edhe letërsinë burimore – mjaft e pasur: mbi 70 vepra e punime.

Në libër vlerësohet shumë përkthyesi gojor. Ai është, vërtet shpëtimtar, vërtet hero. I ngujuar me orë të tëra në kabinën e tij të përkthimit; por edhe në tryezën e ngrënies sepse ai nuk mund të hajë si të tjerët. Ai vetëm përkthen. Ai është vetëm në pritje të fjalëve.

Atëherë, respekt për përkthyesin gojor! Ai ka nevojë ta mbajë afër udhëheqësi, për të cilin përkthen.

Në libër përmenden udhëheqës të tillë, udhëheqës që e kanë konsideruar përkthyesin si ndihmëtarin e tij më të afërt.

Libri ka gjuhë të shkëlqyer. Sepse vetëm kështu di të shkruajë profesor Eshrefi – pedagogu, përkthyesi dhe leksikografi ynë.

Dhe më në fund, ja disa nga veprat e tij:

o Fjalor frazeologjik rusisht-shqip (autor) (2015), me 25 160 shprehje frazeologjike – i pari fjalor frazeologjik dygjuhësh me këto përmasa, model për fjalorë të tjerë frazeologjikë dygjuhësh, me shqipen si gjuhë përkthimore ose burimore.

o Fjalor frazeologjik italisht-shqip (bashkautor) (1997).

o Fjalor i madh frazeologjik italisht-shqip (bashkautor) (2007)

o Fjalor sinonimik i gjuhës shqipe (bashkautor) (2002 dhe 2007)

o Fjalor i termave të mbrojtjes kundërajrore (bashkautor) (1990)

o Fjalor rusisht-shqip (redaktor) (2005)

o Fjalor shqip-rusisht (redaktor) (2007)

o Përkthimi – një histori pasioni (autor) (2015)


***** 

Prof.dr. Hajri Shehu ,ka lindur më 10 qershor 1942 në fshatin Vlosh të qarkut të Dibrës. Ka mbaruar shkollën e mesme pedagogjike në qytetin e Peshkopisë. Gjatë vitit 1961 ka qenë student i Istitutit të gjuhëve lindore në Moskë. Pasi Hrushovi i ndërpreu të gjitha marrëdhëniet me vendin tonë, ai u kthye në atdhe dhe në vitin 1965 i përfundoi studimet e larta në degën e gjuhës angleze të Fakultetit të historisë dhe të filologjisë të Universitetit të Tiranës. Në periudhën mes viteve 1965-1966 dhe 1968-1970, ushtroi detyrën e mësuesit të gjuhës angleze në qytetin e Peshkopisë. Meqenëse gjatë kësaj periudhe kishte shfaqur interesim të veçantë në lëmin e studimeve gjuhësore, drejtori i Institutit të gjuhësisë dhe të letërsisë, prof. Androkli Kostallari, u interesua në strukturat përkatëse shtetërore për ta tërhequr në Institutin në fjalë. Kjo u bë e mundur në vitin 1971, kur ai filloi punën në sektorin e leksikografisë të Institutit të gjuhësisë dhe të letërsisë pranë Akademisë së Shkencave. Në këtë Institut ai punoi vite të tëra (1971-1993, 1997-2010), deri sa doli në pension.


Lexuesi i mirëfilltë mund të lexojë edhe këtë :

https://konica.al/2018/09/arti-i-perkthimit-gojor-dhe-ankthet-e-perkthyesit/

Presidenti serb, Aleksandër Vuçiq: Marrëveshja me Kosovën duhet t’i garantojë Serbisë anëtarësim në BE

Presidenti serb, Aleksandër Vuçiq ka thënë se çdo marrëveshje me Kosovën, për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes dy vendeve, duhet t’i garantojë vendit të tij anëtarësim në Bashkimin Evropian.

“Nëse ndonjëherë arrijmë marrëveshje me Kosovën, Serbia duhet ta ketë të sigurt se do të bëhet anëtare e BE-së më 2025”, ka thënë Vuçiq në një intervistë për agjencinë e lajmeve Reuters më 13 shtator.

Bashkimi Evropian ka thënë disa herë se normalizimi i marrëdhënieve bilaterale në mes të dy shteteve, është element kyç për t’u bërë pjesë e bllokut evropian.

Presidenti serb ka thënë ndër të tjera se arritja e marrëveshjes mund të zgjasë deri në 10 vjet, për shkak të dallimeve mes palëve.

“Ndonjëherë qesh kur dëgjoj njerëzit si i bëjnë gjërat të lehta dhe thonë se, unë do t’iu jap juve tri fshatra dhe unë do t’iu jap gjashtë të tjerë në këmbim”, është shprehur ai.

Me këtë deklaratë ai u është referuar diskutimeve të fundit për ndryshim kufijsh në mes të dy shteteve.

“Nëse ndonjëherë do të arrijmë marrëveshje, do të ishte një pakt që nuk do të përfshijë vetëm marrëdhëniet në mes neve dhe shqiptarëve në Kosovë, por edhe rezolutën për rrugën drejt BE-së dhe zhvillimin e ardhshëm ekonomik”, ka thënë ai.

“Tani për tani, ne nuk e dimë ku i kemi kufijtë”, është shprehur Vuçiq.

“Askush në rajon nuk duhet të jetë i frikësuar nga arritja e ndonjë marrëveshjeje në mes të Kosovës dhe Serbisë, rajoni do të jetë më më stabël, më i fuqishëm dhe më atraktiv”, është shprehur ai.

Bisedimet mes Kosovës dhe Serbisë, me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, synojnë arritjen e një marrëveshjeje ligjërisht obliguese për të dyja palët.

Takimi i fundit në mes të dy presidentëve në Bruksel, atij të Kosovës, Hashim Thaçi dhe homologut të tij serb, Aleksandër Vuçiq, ka dështuar të mbahet, pasi ky i fundit ka refuzuar të takojë delegacionin nga Kosova.

Kostoja e luftërave rrezikon pushtetin e Vladimir Putinit

Nga Anders Aslund*

Luftërat janë të shtrenjta, dhe populli rus po e mëson këtë tani. Kremlini po zhvillon aventura ushtarake në Ukrainën Lindore dhe Siri, dhe megjithëse këto konflikte janë të kufizuara në fushëveprimin e tyre, ka shumë pikëpyetje nëse vendi mund t’i përballojë realisht ato.

Si ekonomia e 11-të më e madhe në botë, Rusia mund t’i menaxhojë në një periudhë afatshkurtër. Por në terma afatgjatë, është një çështje krejt tjetër. Gjatë viteve 2008-2016, Rusia i rriti shpenzimet e saj ushtarake nga 3.3 për qind e PBB-së – e cila përafërsisht përputhet me nivelin aktual të SHBA-së – në 5.3 për qind, sipas Institutit të Studimit Ndërkombëtar të Paqes në Stokholm.

Sipas statistikave fiskale të vetë qeverisë ruse – të cilat mbeten çuditërisht të hapura për konsultim- shpenzimet e saj civile në Krimenë e pushtuar, janë afro 2 miliardë dollarë në vit. Dhe teksa s’ka të dhëna publike për praninë e saj në Ukrainën Lindore, është e sigurt të supozohet se kostot janë thuajse të njëjta.

Pra i bie që Rusia shpenzon 4 miliard dollarë në vit – 0.3 për qind të PBB-së – vetëm në këto 2 operacione. Megjithatë, përtej shpenzimeve ushtarake, Rusia po përballet gjithashtu me kostot e humbjeve në tregti dhe investime, si dhe shkallëzimin e sanksioneve, të cilat janë mëse të mjaftueshme për ta dëmtuar vendin, dhe mbajtur atë në stanjacion, për sa kohë që zgjasin luftërat e Putinit.

Në korrikun e vitit 2014, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian vendosën sanksione mbi sektorin e financave, naftës dhe gazit, si dhe teknologjitë ruse të mbrojtjes, në kundërpërgjigje të agresionit ushtarak në rajonin ukrainas të Donbasit. Deri më tani, këto masa kanë qenë efektive.

Në financat globale, dollari është mbret. Dhe për shkak se çdo dollar kalon nëpër bankat e SHBA-së, transaksionet e dollarit janë në fund të fundit subjekt i juridiksionit të Departamentit Amerikan të Thesarit. Nëpërmjet sanksioneve financiare, SHBA-ja mund të lërë Rusinë pa investime të huaja.

Në gushtin e vitit 2015, Fondi Monetar Ndërkombëtar vlerësoi se sanksionet perëndimore do të reduktonin menjëherë PBB-në reale të Rusisë me 1-1.5 për qind. Megjithatë, në periudhën afatmesme, FMN arriti në përfundimin se sanksionet “mund të çojnë në një humbje kumulative të prodhimit … deri në 9 përqind të PBB-së, pasi akumulimi i kapitalit dhe transferimet teknologjike, dobësojnë rritjen e produktivitetit”.

Pasi u izoluan nga dollari, korporatat ruse nuk kanë pasur zgjidhje tjetër veçse të paguajnë borxhet. Për pasojë, borxhi i jashtëm total i Rusisë u ul nga 732 miliardë dollarë në qershor 2014 në 519 miliardë dollarë në dhjetor 2015, dhe ka qëndruar nga atëherë pranë atij niveli.

Ngjashëm, rezervat valutore të Rusisë, ranë nga 510 miliardë dollarë në fund të vitit 2013, në një nivel të ulët prej 356 miliardë dollarësh në marsin e vitit 2015. Që atëherë, ato janë rikuperuar në 458 miliardë dollarë, për shkak të sufiçitit të vazhdueshëm dhe të madh të llogarisë korente të Rusisë.

Por gjatë viteve 2015- 2017, investimet e huaja direkte në Rusi, arritën në më pak se 2 për qind të PBB-së në vit, – gati gjysmën e asaj që ishte në vitet paraprake – duke reflektuar jo vetëm uljen e investimeve, por edhe uljen e importeve të teknologjisë.

Pavarësisht gjithë kësaj, Rusia ka arritur të ruajë stabilitetin makroekonomik dhe balancat e jashtme, por ka pësuar një rënie të vogël të prodhimit, dhe një rënie të madhe në standardin e jetesës. Gjatë katër viteve të sanksioneve, nga viti 2014 deri në vitin 2017, të ardhurat reale të disponueshme ranë me 17 për qind dhe investimet me 12 për qind, megjithëse PBB-ja ra me vetëm 0.5 për qind në të njëjtën periudhë.

Ndërkohë, Rusia dhe Ukraina, kanë imponuar përshkallëzimin e sanksioneve tregtare ndaj njëra-tjetrës. Për rrjedhojë, tregtia e tyre reciproke ra me 80 përqind ndërmjet viteve 2012- 2016. Lufta tregtare ka dëmtuar më shumë Ukrainën; por Rusia ka ndërkohë humbur një treg të rëndësishëm eksporti, dhe një burim kryesor të pajisjeve ushtarake të importuara.

Dikur konsumatorja më e rëndësishëm e energjisë ruse, Ukraina nuk ka importuar asnjë sasi gazi natyror nga Rusia që nga nëntori i vitit 2015. Konfiskimet e pasurive nga Rusia në Krime dhe Donbas, kanë qenë gjithashtu të kushtueshme.

Për shembull, në bazë të një traktat dypalësyh të investimeve ukrainase-ruse të vitit 1998, kompanitë ukrainase kanë ngritur të paktën 8 padi kundër Federatës Ruse në Gjykatën e Përhershme të Arbitrazhit në Hagë. Gjigandi energjitik i Ukrainës, Naftogaz dhe filialet e tij po kërkojnë 7 miliard dollarë dëmshpërblime, ndërsa Oschadbank, Privatbank dhe Ukrnafta kërkojnë secila nga një kompensim prej 1 miliardë dollarësh.

Një nga gjyqet tashmë është fituar, dhe pjesa tjetër ka të ngjarë të rezultojë po ashtu. Në këtë shkallë, aneksimet e paligjshme të Rusisë, ndoshta do të kushtojnë të paktën 10 miliardë dollarë. Në shkurt, gjykata e arbitrazhit në Stokholmit vendosi që rusja Gazprom duhet t’i japë Naftogaz 2.56 miliardë dollarë dëmshpërblim, për shkelje të një marrëveshjeje të mëparshme midis dy kompanive.

Gazprom ka refuzuar të paguajë, dhe Naftogaz është kundërpërgjigjur duke kërkuar pronësinë e aseteve të saj jashtë vendit. Mospërfillja e Gazprom ndaj një vendimi gjyqësor të arbitrazhit tregtar, mund të rezultojë e kushtueshme. Pa një zgjidhje në horizont të konfliktit në Ukrainë, sanksionet ndoshta do të mbeten në fuqi për një periudhë afat të gjatë.

Ato kanë prirjen të jenë ngjitëse, sepse konfliktet që i nxisin ato, zakonisht shumëfishohen dhe evoluojnë. Për shembull, në prill të këtij viti, Shtetet e Bashkuara vendosën sanksione shtesë, në përgjigje të ndërhyrjes së Rusisë në zgjedhjet presidenciale të vitit 2016.

Këto masa të reja, kanë goditur rëndë rublën ruse dhe tregun e aksioneve. Dhe tani, Kongresi i SHBA-së po udhëheq një ofensivë të re, pas samitit të dyshimtë Putin- Trump në Helsinki këtë verë. Pasi miratoi vitin e kaluar Aktin e Kundërvënies ndaj Kundërshtarëve të Amerikës Përmes Sanksioneve, një koalicion dypartiak i kongresit, do miratojë së shpejti sanksione edhe më të ashpra, që me gjasë do të godasin borxhin sovran rus dhe institucionet e tij financiare shtetërore.

Vetëm kërcënimi i sanksioneve të mëtejshme të Shteteve të Bashkuara, e ka rrënuar tregun rus. Ndërsa norma vjetore e rritjes ekonomike të Rusisë, është e mbërthyer në një shifër anemike prej 1.5 për qind, shpenzimet vjetore civile, ligjore dhe të tjera të lidhura me agresionin ushtarak, janë tani të paktën 3-4 për qind e PBB-së – ose 45-60 miliardë dollarë. Tani për tani, Kremlini mund të jetë ende në kontrollin e situatës. Por herët a vonë, këto kosto në rritje do të kenë pasoja politike serioze.

*Shënim: Anders Aslund, është anëtar në think-tankun “Atlantic Council” në Uashington. Ai është autori i librit “Ukrainë:Çfarë shkoi keq, dhe si të ndreqet”. Libri i tij i ardhshëm titullohet “Kapitalizmi nepotik i Rusisë”.

“A po përgatitet Rusia për luftën e ardhshme të madhe?”

Nga Mesdheu deri në Siberi, Moska është duke treguar muskuj ushtarak në “lojërat e luftës” më të mëdha në historinë moderne ruse

MOSKË/ANKARA – Elena Teslova,Fatih Hafız Mehmet

Me 300 000 ushtarë, me më shumë se 1 000 avionë, helikopterë dhe dronë, 36 000 tanke dhe 80 anije detare, Rusia po tregon fuqinë e saj ushtarake në “lojërat e luftës” më të mëdha në historinë e vendit.

Manovrat Vostok 2018 (Lindja 2018) që filluan të martën, janë stërvitjet e para ushtarake të vendit në Mesdhe që nga rënia e Bashkimit Sovjetik.

Manovrat masive gjithashtu kanë përfshirë trupat kineze dhe mongoliane, ku presidenti kinez Xi Jinping është i pranishëm së bashku me presidentin rus Vladimir Putin. Manovrat masive mbahen në lindje të Rusisë.

“Autoritetet ruse janë të bindur se pas vitit 2020, probabiliteti i konflikteve që lidhen me një luftë për hapësirë ​​jetese do të rritet në mënyrë dramatike, e cila pasqyrohet në Planin e Mbrojtjes të Federatës Ruse deri në vitin 2020”, tha vëzhguesi ushtarak rus Pavel Felgenhauer për AA.

“Para së gjithash, do të jetë një luftë për burimet, kurse Rusia ka shumë të tilla, kështu që autoritetet ruse presin që vendi të sulmohet nga të gjitha anët dhe për këtë arsye duhet forcuar të gjitha linjat e mbrojtjes”, tha ai.

Felgenhauer tha se zërat që flisnin rreth mundësisë të një lufte e cila do të përfshinte Rusinë tashmë qarkullojnë që pas ngjarjeve në Ukrainë të vitit 2014.

“Në vitin 2015, u kryen inspektime të papritura në ushtrinë ruse, e cila tregoi një nivel të ulët të aftësisë së saj luftarake”, tha Felgenhauer.

“Pas kësaj, filloi një program i ri i riarmatimit dhe ritrajnimit të forcave të armatosura ruse. Vostok-2018 është faza përfundimtare e kësaj përgatitjeje, një kontroll i përgjithshëm i punës së bërë”, konsideron eksperti.

Felgenhauer theksoi se situata në Siri, ku ai tha se probabiliteti i një konflikti të drejtpërdrejtë midis Rusisë dhe SHBA-së është shumë i lartë, e përkeqëson edhe më tej situatën.

“Unë nuk po them se do të fillojë Lufta e Tretë Botërore, por probabiliteti që një luftë mund të shpërthejë është më e madhe se zero. Ndoshta kjo do të jetë si gjatë Luftës së Ftohtë, e cila ishte ‘e ftohtë’ vetëm në hapësirën evropiane, por në Lindjen e Mesme, Afrikë, Amerikën Jugore dhe Azi, ajo u shoqërua me konflikte serioze ushtarake”, tha ai.

Felgenhauer gjithashtu vuri në dukje se një nga mënyrat për të parandaluar konfliktet është t’i tregoni armikut tuaj të mundshëm nivelin e gatishmërisë tuaj ushtarake.

Sipas analistit ushtarak Sergei Ishçenko, qëllimi i Rusisë është të shmangë një konfrontim të mundshëm.

Ai tha se kjo është arsyeja pse Moska ka vendosur të mbajë një manovër të madhe larg kufijve të NATO-s.

Ishchenko gjithashtu pranoi se “lojërat e luftës” ruse synojnë të demonstrojnë fuqinë ushtarake të vendit.

“Në ditët në vijim, amerikanët në Alaska do të kenë mundësi unike për të parë nga afër njësitë e Flotës Veriore me dylbitë e tyre”, tha Ishchenko.

Eksperti në Këshillin rus për Çështjet Ndërkombëtare, Anton Mardasov rithekson shkallën e pjesëmarrjes së forcave ushtarake ruse në manovër.

“Forcat e Armatosura të Federatës Ruse numërojnë rreth 1,902,758 njerëz, duke përfshirë 1,013,628 ushtarë. Pra, rreth një e treta e të gjithë ushtarëve rusë do të përfshihen në manovra”, potencon eksperti.

Sipas Mardasov, duhet të mbash një ushtri të angazhuar për t’i mbajtur në formë.

“Kur nuk ka luftë, manovrat ushtarake janë një zëvendësim i tyre. Sa më e madhe manovra, aq më shumë detyra ushtria duhet të përmbushë, dhe duke zbatuar këto detyra, ato rrisin nivelin e kualifikimit”, tha ai.

– Stërvitjet ruse ‘një ngjarje shumë e pazakontë’

“Kjo është një ngjarje shumë e pazakontë”, tha Oktay Tanrisever, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare nga Universiteti Teknik i Lindjes së Mesme i Turqisë, duke nënvizuar se kjo është hera e parë që Rusia mbanë manovra të kësaj shkalle në Paqësor që nga Lufta e Ftohtë.

Tanrisever tha se për tre apo katër vitet e fundit Rusia ka kryer stërvitje ushtarake në shkallë të gjerë në pjesët kryesore dhe ato perëndimore të vendit.

“Por, këtë herë ata kryen një nga manovrat më të mëdha ushtarake në pjesën lindore të vendit”, tha Tanrisever.

“Rusia dëshiron të demonstrojë se është në gjendje të përballojë sfidat ushtarake në shkallë të gjerë përmes këtyre manovrave”.

Manovrat janë një mundësi që Rusia të demonstrojnë se ka sisteme të sofistikuara të armëve, shtoi ai.

Tanrisever tha se që nga shpërthimi i luftës në Ukrainë në vitin 2014 dhe aneksimit të Krimesë nga Rusia, marrëdhëniet e saj me NATO-n dhe SHBA-të u përkeqësuan ndjeshëm.

“Kjo është arsyeja pse ata në katër vitet e fundit kanë mbajtur edhe manovra të tjera ushtarake”, thotë Tanrisever.

Sipas tij, të gjitha këto tregojnë se Rusia është duke u përgatitur për një luftë të përgjithshem, për t’i dërguar një mesazh SHBA-së dhe NATO-s se Rusia është ushtarakisht e fortë dhe mund të ballafaqohet me sfidat.

Ai tha se Rusia gjithashtu është e shqetësuar për vendosjen e forcave britanike dhe të forcave detare të SHBA-së në Mesdheun lindor, prandaj, sipas tij, Moska ka zhvilluar një manovër më të vogël atje.

“Por, këto stërvitje (në Mesdhe) ishin po aq të rëndësishme sa manovra aktuale ushtarake Vostok”, theksoi Tanrisever.

“Për shkak se Mesdheu lindor është një nga rajonet më të prekura nga kriza në botë”, shpjegoi ai.

Tanrisever tha se manovra e Rusisë në Mesdheun Lindor tregon gjithashtu synimet më të larta gjeopolitike të Rusisë.

“Këto zhvillime janë të rëndësishme. Por, manovrat nuk duhet kuptuar me të vërtetë si gatishmëri për të filluar një konflikt. Është vetëm çështje shfaqjeje”, shtoi ai.

Presidentja kroate Kolinda Grabar-Kitaroviç reagon ndaj deklaratave skandaloze të kryetarit serb Aleksandër Vuçiçit në Kosovë

Gjatë vizitës në Kosovë, presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, ka lartësuar figurën e kriminelit, kasapit të Ballkanit, Sllododan Millosheviç. Ai ka vazhduar të përdorë retorikën nacionaliste duke thënë se, Serbia do t’i mbrojë serbët në Kosovë, ndërsa shtoi se në të kaluarën serbët kanë vdekur për Kninin, për Sarajevën e për Prishtinën.

E pas deklaratave skandaloze të Vuçiçit, ka reaguar presidentja e Kroacisë, Kolinda Grabar-Kitaroviç.
“Flamuri kroat është valëvitur në Knin dhe para se të flasë Vuçiç, dhe flamuj blu do të jenë edhe në të ardhmen”, deklaroi presidentja kroate, Kolinda Grabar-Kitaroviç për “DNEVNIK.hr”.

Më tej, ajo ka thënë se nuk do ta lejojë Vuçiçin që të përzihet në çështje të tilla, apo të përcaktonte agjendën politike në Kroaci.

Një plan ofensiv për Ballkanin që SHBA-ja duhet ta mbështesë

Nga Charles A. Kupchan

Ballkani mbetet në paqartësi strategjike. Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia dhjetë vjet më parë, por Serbia ende nuk ka arritur të pajtohet me humbjen e saj – duke refuzuar të njohë Kosovën dhe duke nxitur probleme mes serbëve etnikë të vendit dhe shumicës etnike shqiptare. Gati dy dekada pas fushatës së bombardimeve të NATO-s për të dëbuar forcat jugosllave nga Kosova, rreth 4 000 trupa të NATO-s mbeten atje për të ruajtur paqen.

Një avancim mund të jetë tani pranë jetësimit. Një avancim ky moralisht ofendues, por të cilin megjithatë Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian duhet ta mbështesin.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç dhe Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, me sa duket po punojnë për një propozim për t’u angazhuar për një shkëmbim territoresh që mund të sjellë fundin e konfliktit të nxehtë. Veriu i Kosovës, i cili është i populluar kryesisht nga serbët etnikë dhe kufizohet me Serbinë, do t’i bartej Serbisë. Në këmbim, një pjesë e madhe e Luginës së Preshevës, e cila ndodhet në Serbi, e populluar nga një pjesë dërrmuese e shqiptarëve etnikë dhe që kufizohet më Kosovën, do të bëhet pjesë e Kosovës.

Ky shkëmbim i territoreve përbën në mënyrë efektive një formë paqësore të spastrimit etnik. Megjithatë, është gjëja e duhur për t’u bërë. Në këtë rast, pragmatizmi duhet të triumfojë mbi parimin për të siguruar një marrëveshje që premton t’i japë fund viteve të gjakderdhjes dhe ndryshimeve kufitare që kanë ardhur si pasojë e shpërbërjes së Jugosllavisë.

Shkëmbimi i propozuar i territoreve fshihej në sfond që nga ditët e hershme të pavarësisë së Kosovës. Por, kjo çështje nuk ka lëvizur fare, sepse Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian e kanë kundërshtuar në mënyrë të palëkundur.

Siç pritej, kancelarja gjermane Angela Merkel së fundmi ka thënë se “integriteti territorial i shteteve të Ballkanit Perëndimor është vendosur dhe është i pacenueshëm”. Duke e mbështetur kancelaren Merkel, dhjetëra akademikë dhe politikëbërës të shquar në të dy anët e Atlantikut nënshkruan një letër të hapur, duke dënuar propozimin dhe duke kërkuar nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian ta kundërshtojnë “kthimin në etnifikimin e shteteve dhe kufijve”.

Por, ka shenja se disa zyrtarë perëndimorë po e pëlqejnë këtë ide. John Bolton, këshilltari për siguri kombëtare i presidentit Trump, la të kuptohet muajin që shkoi: “Politika jonë, politika e SHBA-së, është që nëse të dyja palët mund të punojnë mes vete dhe të arrijnë marrëveshje, ne nuk i përjashtojmë rregullimet territoriale”, tha ai. Z. Bolton po mendon qartë, të paktën në këtë rrafsh. Përderisa qeveritë serbe dhe kosovare bien dakord për marrëveshjen – dhe mund të sigurojnë mbështetje të mjaftueshme politike tek qytetarët dhe legjislaturat e tyre – Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropianë duhet ta mbështesin atë.

Prej rreth dy milionë banorëve të Kosovës, afërsisht 90 për qind janë shqiptarë etnikë dhe rreth 6 për qind janë të përkatësisë etnike serbe. Është e vështirë të hasësh në numra të besueshëm, por rreth gjysma e serbëve të Kosovës – përllogaritjet e larta kapin numrin prej 70,000 – jetojnë në veri të Kosovës, ku ata përbëjnë rreth 90 përqind të popullsisë. Për shkak të shumicës serbe, veriu i Kosovës (rreth 10 përqind e territorit të vendit) ka qenë pjesë e shtetit vetëm nominalisht që nga pavarësia. Serbia ka vazhduar të ruajë ndikimin politik dhe ekonomik atje, duke ua lënë kështu kosovarëve një pjesë të konsiderueshme të shtetit të tyre që nuk ka interes t’i përkasë Kosovës së pavarur.

Lugina e Preshevës në Serbi thuhet se banohet nga rreth 60,000 shqiptarë etnikë dhe është në përmasa të krahasueshme me veriun e Kosovës. Se sa pjesë të kësaj zone Serbia mund t’ia barte Kosovës është e paqartë. Megjithatë, tregtimi i veriut të Kosovës për të paktën një pjesë të Luginës së Preshevës do të ruante gjerësisht madhësinë territoriale dhe popullsinë e tanishme të Serbisë dhe Kosovës.

Qeveria serbe do të ketë vështirësi që ta bëjë njohjen formale të Kosovës së pavarur në çfarëdo rrethane. Kosova ka rëndësi historike dhe kulturore për serbët dhe objektet fetare serbe e pikëzojnë Kosovën. Por, nëse shkëmbimi i propozuar i ofron Serbisë për ta shpëtuar fytyrën e saj për të normalizuar marrëdhëniet me Kosovën dhe për të mundësuar që Ballkani të ecë përpara, kosovarët dhe mbështetësit e tyre ndërkombëtarë duhet ta përkrahin shkëmbimin me ngulm.

Ç’është e vërteta, serbët që mbeten në Kosovë do të ishin një pakicë edhe më e vogël nëse veriu i bashkohet Serbisë. Në fakt, disa serbë me siguri do të largohen. Transferime të pakëndshme të popullsisë pritet të ndodhin edhe në Luginën e Preshevës meqë shqiptarët etnikë lëvizin në zonat e destinuara për t’u bërë pjesë e Kosovës e të cilat serbët do t’i braktisin. Por, vendosja e marrëdhënieve formale mes Kosovës dhe Serbisë do t’i sjellë Kosovës një ndjenjë normaliteti dhe stabiliteti, duke inkurajuar ata serbë që mbeten atje për t’u angazhuar më shumë për të ardhmen e shtetit. Dhe deri më tani Kosova ka bërë një punë të pëlqyer për mbrojtjen e të drejtave të pakicave.

Kritikët e shkëmbimit pretendojnë se shkëmbimi do të shkaktonte një precedent të rrezikshëm në një kohë kur nacionalizmi etnik po rritet në Evropë dhe më gjerë. Në veçanti, shkëmbimi mund të nxisë thirrje në pjesë të tjera të Ballkanit për t’i ricaktuar kufijtë përgjatë vijave etnike. Mjaft e drejtë. Ndjenjat separatiste midis serbëve etnikë në Bosnjë, shqiptarëve etnikë në Maqedoni apo pakicave gjetkë mund të forcohen.

Por, askund tjetër në Ballkan nuk ka një rregullim konsensual të kufijve në tryezë. Nëse shkëmbimi i propozuar jetësohet, bashkësia ndërkombëtare duhet të theksojë se e mbështet atë si një përjashtim të jashtëzakonshëm.

Në vend që të shkaktojë një përhapje të ndarjes etnike, normalizimi i marrëdhënieve mes Serbisë dhe Kosovës mund të bëjë të kundërtën. Serbia është lojtarja dominuese e rajonit. Ajo mund të shndërrohet nga të qenit një ngatërrestare e hidhëruar në një aktore të kënaqur. Ndihma e Serbisë do të ishte veçanërisht e mirëpritur në dekurajimin e Republika Srpska-s, rajonit të mbizotëruar nga serbët në Bosnjë, të krijuar në vitet 1990, nga kërkimi për t’u shkëputur. Efektet pozitive të pajtimit mes Serbisë dhe Kosovës edhe më shumë justifikojnë një sakrificë të njëanshme të parimeve pluraliste.
Së fundmi, Bashkimi Evropian ka bërë të qartë se Serbia dhe Kosova duhet të normalizojnë marrëdhëniet nëse ato duan të anëtarësohen në BE – një hap që në një masë të madhe do të përmirësonte stabilitetin dhe prosperitetin e Ballkanit. Shkëmbimi i paraparë i territorit sjell më afër këtë të ardhme më të mirë.

Presidentët serbë dhe kosovarë kanë negociata të vështira para tyre. Por, nëse z. Vuçiç dhe z. Thaçi mund t’ia dalin, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian duhet të përqafojnë marrëveshjen. Duke ofruar një drite jeshile tentative sot, Uashingtoni dhe Brukseli mund të ofrojnë inkurajim vendimtar dhe të ndihmojnë në sigurimin e mbështetjes publike për një marrëveshje mes Serbisë dhe Kosovës.

MOS PREKNI KUFIJT ! PO PREKNI T’ ZEZEN TUEJ !

Nga Fritz RADOVANI:

Sa shekuj keni që po mendoni me i ngulë ata hunjë që tashti po doni me i zhgulë?

Ata endè sot nuk e kanë lëshue një rrajë...Po, kush ju siguron se vjen e i ngulë prap?

A i shihni lumejt e Gjakut të Popullit Shqiptar nder shekuj, a po nuk i keni sytë n’ballë?

Po kush dreqi ua ka mbushë mendjen me e sakatue të shkreten Rini edhe njëherë?

Ajo endè nuk ka mësue se ku bije Kosova, se emnin e vertetë DARDANI.., as nuk po e keni nder mend me ua mësue as Fëmijve tuej..? Moti i mirë shihet në mengjes heret. 

Historia e juej fillon që në 1913 me gjeneralin Vukoçiq, vazhdon me Pashiq, Titoviç, me Miladin Popoviq, Vukmanoviq, Visarionoviq e Millosheviq deri tek Vuçiqi, pushtetarët e shqiptarëve mbas viçave si me i pasë ba lopa... 

E besoj, ju kujtohet mirë Thaçi i çuem në kambë në Zvicerr kur Nanoviqi tha: “Njeriu ka një babë...!”

 E baba i këtyne të dyve na ishte terroristi anadollak Enver Hoxha.., që per një kolltuk ia “fali” Kosoven Titos...

Bani, bani marrveshje të mëshefta!

 Ju mësoi keq Ramiz Alia: “Edhe bar do t’ hajmë...”

Vazhdoni me këshillat e gjakbasave, se as bar nuk do t’ hani po sanë, e me rracion...

Por, mos harroni se serbët “per një plesht do t’ ua djegin jerganin!”... 

Fatkesi e madhe!

Po, a mendoni se kush mundet me kenë ai budallë nder shtetet e Europës, që i hypë prap aeroplanit e vjen me lanë koken per me luftue prap në Balkanin e “budallenjëve”?

A keni harrue o Shqiptarë se nuk jeni në BE, e ju o kosovarë nuk jeni as në O.K.B.?!

Ka pasë të drejtë Nanë Tereza kur tha në Rinas: “O Zot, hiqja mallkimin Shqiptarve!”

            Melbourne, Shtator 2018.

*****

Fritz Radovani u lind në Shkodër me 6 janar 1940. Në bombardimin e bamë nga Aleatët me 13 tetor 1943 në Tiranë, ìu vra i ati Kol Radovani, major i policisë shqiptare dhe u rrit me t'ëmën. Në vitin 1956, në Shkodër ka përfunduar shkollën e mesme Pedagogjike. U emënue nga Ministria e Arsimit në Burrel, në fshatin Macukull. Për nevoja shendetsore u kthye në Shkodër dhe u emënue disenjator në Kabinetin Pedagogjik, ku punoi 4 vjet. Mbas katër vjetësh,kaloi mësues në lagjen Liria po në Shkodër. Gjatë asaj kohë pra, në vitin 1965 ka përfunduar Liceun artistik me korrespondencë në Tiranë. Nuk ìu dha e drejta me vazhdue shkollë të lartë për arsye biografie. Në vitin 1968 në periudhën e Revolucionit Kultural, mbas arrestimit të dytë të vëllaut të madh, u transferua në fshatin Kosmaç, mësues në klasat fillore. Në vitin 1969, u largua nga arsimi dhe u emënue piktor në fabrikën e Tekstilit Shkodër. Aty nuk vazhdoi vetëm dy vjet me titull Piktor dhe kaloi në organikën e asaj fabrike si punëtor reparti stampimi deri me daljen në pension të parakohshëm në vitin 1992.

Që nga viti 1967 nuk ka pas të drejtë as me marrë pjesë në ekspozita pikture.

Që nga viti 1945 dhe deri në vitin 1998 (tue përjashtua vitet 1961–1964) ka pas vazhdimisht një njeri të familjes në burgjet e kampet e shfarosjes, prandej edhe ka qenë gjithmonë i përfshimë në “luftën e klasave” të pushtetit komunist. Në vitet 1945 janë arrestuar dy dajat Paulin e Mikel Prennushi. Paulini ka ba 5 vjet burg e 5 vjet internim. Mikeli ka ba 10 vjet burg. Në vitin 1946 është arrestuar axha i nënës At Mati Prennushi, Provincial i Françeskanëve të Shqipërisë, i cili është pushkatuar me 11 mars 1948. Në vitin 1948 është arrestuar daja tjetër prift Don Kolec Prennushi, i cili mbas hetuesisë ka vdekur në vitin 1950. Në vitin 1950 është arrestuar vëllau Alfonsi, dhe është dënue 8 vjet burg me grupin e studenteve të Gjimnazit Shkodër. Eshtë arrestuar prapë në vitin 1967 dhe është dënue me grupin e klerikëve të Tiranës, me 10 vjet burg për pikëpamje fetare tue u përfshi në nenin e “Agjitacionit e Propagandës kundër pushtetit”.

Në vitin 1991, në muajin janar u zgjedh Kryetar i Sindikatës së Fabrikës Pëlhurave të Shkodrës, në periudhën e lëvizjes antikomuniste në Shqipëri. Po këtë kohë u zgjedh edhe anëtar i Kryesisë BSPSh (Bashkimi i Sindikatave të Pavaruna Shqiptare) në Shkodër, për sektorin e propagandës dhe marrëdhënieve mes besimeve. Ka kontribuuar në përmbysjen e qeverisë komuniste të Ramiz Alisë, tue organizuar mbledhje, mitingje, greva dhe në radio “Shkodra” e gazeta, me artikuj kundër komunizmit. Nuk u pajtue asnjëherë me demagogët dhe komunistët e konvertuem në “demokrat” e “socialist”, për këtë arsye edhe nuk kam ba pjesë asnjëherë në asnjë parti politike të djathtë as të majtë. Kjo e ka shtye që në vitin 1997 me u larguar nga Shqipëria ilegalisht, mbasi u kercnue me vrasje. Në vitin 1998 u kthye në Tiranë dhe në vitin 2000 ka emigruar në Australi. Edhe këtu nuk kanë munguar veprimet kundër tij nga metastazat e Sigurimit famëkeq të komunistëve të Tiranës. Falë Shtetit Australian që i ka siguruar jetën.

Këtu ka përfunduar në vitin 2002 librin “Një monument nën dhe” dhe ka vazhduar punën për një botim të dytë të librit “At Pjetër Meshkalla S.J.”, i botuem për të parën herë në Shqipëri në vitin 1993. Në vitin 1992-1993 është bashkautor i librit “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare 1944-1990”, libër i cili i është dhurue Papës Gjon Pali II, me rastin e vizitës në Shqipëri me 25 prill 1993. Kam përfundue edhe librin “Gurt’ e Parë” dhe është futë në “labirintet e demokracisë përparimtare”, me mujtë me i dhanë rinisë një punë tjetër modeste nga ana eme. Dy të fundit janë dorëshkrime. Përveç “publicistikës” tashti Radovani po punon mbi një libër të vogël (xhepi) për mësimin e bazave të para të GJUHËS SHQIPE (Gegërishtja e sotme), për nxënësit e rritun në Australi që kanë përfunduar shkollat e ulëta e nuk njohin Gegërishten.

Redaksia Floripress