Nje regjisor per prostitutat

nga Flori Bruqi

Nje parrulle e madhe e zeze e vendosur ne hyrje te qytetit, ku nga shume larg shquhej fjala "trafik" duhet t'i kete lene te shokuar banoret e Beratit. Shoqerimi i saj cuditerisht me fjalen "teater", duhet t'i kete ngaterruar ca me teper mendjet e pergjumura te atyre njerezve qe te mesuar ne nje qytet ku nuk prodhohet asgje pervec lajmeve te kronikes se zeze, e kane pasur te veshtire te perkthenin termin "trafik teater". E nese i shtoje kesaj edhe ca postera ku krah fjaleve te parrulles shkruhej edhe "Goodbye dashuri", lemshi dukej i pazgjidhshem. Se paku keshtu i eshte dukur nje djali muskuloz qe eshte afruar ne rajonin e policise per te kerkuar sqarime se per c'trafik behej fjale. Regjisori Arben Kumbaro i ka shpjeguar me durim se behej fjale per nje shfaqje teatrale kunder trafikimit te qenieve njerezore. "Ne rregull", i kishte thene pertueshem djali dhe ishte larguar. Kurse regjisori Arben Kumbaro qe sapo kishte shkelur ne qytet per te biseduar per shfaqjen e fundjaves kishte menduar se kishte goditur perseri ne shenje. Kishte provokuar perseri. Kishte arritur te ngjallte reagime. Jo me me nje pjese te mirefillte teatri te huazuar nga dramaturgjia boterore. Zgjedhja e tij e re, nje eksperimentim i cuditshem qe sillte ne skene copeza te historive reale, kishte filluar te sillte reagimet e para. Ato reagime qe regjisori i kishte pasur si qellim qe diten kur vendosi te merrej me nje projekt te tille.

Ne momentin kur Arben Kumbaro mendoi per nje shfaqje teatri qe do te ishte si nje mesazh kunder trafikimit te qenieve njerezore, as qe imagjinonte nje shfaqje si ajo qe realizoi ne te vertete: me pese aktore te reja qe nuk kane perpara nje tekst te mirefillte letrar dhe me nje skenografi te perbere vec nga nje valixhe dhe disa qirinj. Rreth gjashte muaj te shkuara ai dinte vetem temen e shfaqjes se tij te ardhshme dhe kishte nje kerkese te vetme: ajo duhej te ishte sa me e vertete. "Nga te gjitha dramat shqiptare qe kisha pare, kisha vene re dicka qe stononte: kjo ishte e verteta", tregon Kumbaro. Dhe per te arritur te shkruante ate te vertete "troc" ai filloi punen me takime ne Vlore, Elbasan, Tirane, Korce, Fier…. Me ndihmen e OJQ-ve dhe ne shume raste me ndihmen e policise, Arben Kumbaro nisi te takohej me njerez qe ne te shkuaren kishin qene viktima te trafikimit.. Vajza te perdhunuara e te shitura, ish-prostituta tashme nen mbrojtjen e organizatave apo te policise, femije qe kishin punuar si lypesa. Filloi te njihte dite pas dite nje bote qe deri ne ate kohe e njihte vetem nepermjet lajmeve ne televizione e gazeta apo leximeve. Ne librin "Yjet nuk vishen keshtu", te Elvira Donesit pershembull, apo "Skllavet e perendimit" te autoreve Emanuela Moreli e Roberta Sibona. Mirepo tjeter gje ishte t'i lexoje ne liber dhe krejt tjeter t'i takoje balle per balle. Ishte tejet shokuese per te te qendronte perballe nje vajze qe tregonte se i ati e kishte shitur, nje tjeter qe tregonte se si ishte perdhunuar e me pas trafikuar nga nje shef i antitrafikut. Apo te qendronte perballe nje tjetre qe tregonte se si e kishin rrembyer e perdhunuar perpara se ta detyronin te punonte ne trotuare… Nga nje qytet ne tjetrin, nga nje qender pritjeje ne tjetren, blloku i tij sa vinte e mbushej me histori rrenqethese. Histori qe sa me shume i degjonte aq me shume Kumbaro mendonte t'i fuste ne dramen e tij ekzaktesisht ashtu, per te qene sa me i vertete. Pikerisht ne kete moment, kur kishte mbledhur gjithe historite qe do t'i sherbenin si tharm per dramen e tij, per Kumbaron nisi edhe puna me e veshtire. Duhej gjetur nje celes artistik per t'i mbledhur te gjitha. Historite duheshin perzgjedhur, te ngjashmet duheshin shkrire me njera tjetren, pastaj duhej te lidheshin me nje veprim dramatik per t'u materializuar ne skene. "Kishte dy menyra, tregon Kumbaro. Ose do te futesha ne menyre klasike, ose do te merresha vetem me tematiken e problemit". Sa here provonte menyren e pare, e shihte se dicka ngecte. Nje veprim dramatik i sajuar qe do te lidhte te gjithe ndodhite, tingellonte i pavertete. "Disa here nisa te shkruaj, por ngecja", tregon ai. Dhe pikerisht atehere vendosi per menyren e dyte. Historite do te vinin ne skene ashtu sic kishin ndodhur. Pa asnje sajese.

Aktoreve te zgjedhura prej tij duhet t'u jete dukur e pazakonte dita e pare e provave. Dinin qe do te benin nje shfaqje, por ne dore nuk kishin tekst. "Shkruani te gjitha ne flete diten me te bukur te femijerise suaj", u kishte kerkuar regjisori. Dhe ato i kishin dhene historite e tyre. Histori qe filluan te gershetoheshin me histori te mbledhura ne bllokun e Kumbaros. Dhe qe dite pas dite nisen te mbushin fletet e bardha te "projektit" te tij. Deri kur pas kater javeve "Goodbye dashuri" kishte lindur dhe ishte formesuar. Ne formen e nje shfaqjeje etydesh te cilen ritmi nuk e le te copezohet. Nje perzierje e zerave qe tregojne te njejten histori, ishte celesi per te dhene idene se keto histori nuk i kishin ndodhur nje vajze te vetme. Ishin histori qe perseristeshin thuajse ne te gjitha fletet e bllokut te regjisorit. Jo rastesisht ai kishte vendosur ta fillonte shfaqjen me femijerine. Pasi te gjitha historite e tmerrshme qe kishte ndeshur pergjate rrugetimit te tij kishin pasur te perbashketa traumat e femijerise. Sic kishin pasur te perbashketa gjithashtu aksidentet, goditjet pas te cilave kishte ardhur trafikimi ne perendim. Kjo u be pjesa e dyte e shfaqjes qe pasohet nga elementi i trotuarit. Pikerisht ne kete pjese, vec pese aktoreve Kumbaro futi nje te gjashte. Nese aktoret i kishte gjetur ne skenat e Tiranes apo ne Akademine e Arteve, personazhin e tij te gjashte e solli drejt e nga troturi. Se bashku me historine e tij te vertete. I maskuar ne fytyre, ai pranoi te tregonte perpara spektatoreve historine e tij, ate qe i kishte treguar disa muaj te shkuara edhe vete regjisorit. Pranoi te kendonte kengen e tij, nje nga pjeset me te dhimbshme te shfaqjes, e cila ne pjesen e saj te katert e te fundit ka temen e masakres. Nje kukull qe digjet ne skene dhe letra qe deshmojne masakra dhe te zhdukur. Ne kete moment, ish- i trafikuari qe deri ne ate kohe kishte "lypur" neper cepat e skenes duke u hequr zvarre me nje kembe, zhvesh pantallonat. Ai ka qene duke luajtur "rolin" e tij te sakatit. Sic ka luajtur ne te vertete edhe ne skene. Teatrin e Kumbaros.

As shkrimtar e as regjisor. Ne "Goodbye dashuri" Arben Kummbaro nuk ka pranuar te quhet as me njerin emer e as me tjetrin. Ai thjesht ka sjelle ne skene ato qe ka pare. Ne menyren me besnike. Sic nuk do te bente dot me nje pjese letrare te mirefillte. Dhe ka provokuar serish.

Per Kumbaron nje gje e tille eshte mese normale. E ka ditur gjithmone qe teatri i tij do te ishte gjithmone provokim. Qe kur i eshte drejtuar dramaturgjise boterore per te "peshkuar" absurdin, apo edhe kur ka shkruar dhe ka vene ne skene dramen "Harromeni". Por edhe nje vit me pare, ku nje pjese teatrale me ndertim krejt klasik si "Rreshajat" ka sjelle ne skene probleme te perbotshme. Kurse kesaj radhe ka menduar te provokoje jo vetem me temen por me te teren. Perfshire edhe disa biseda qe organizohen gjithmone pas shfaqjes, kur nje pjese e publikut, pese aktoret e reja dhe regjisori diskutojne. Nderkaq Kumbaro eshte i ndergjegjshem: nje pjese teatrale, nuk mund te ndryshoje kushedi se cfare ne shoqeri. Por se paku njerezit e nje qyteti si Berati, qe njihet per numrin e madh te trafiqeve, kane pasur mundesi te shohin provokimin e tij kete fundjave. Ashtu si edhe te tjera qytete qe ne javet e ardhshme kur te gdhihen do te kene ne hyrje te tyre parrullen e cuditshme "trafik teater".