43 punonjësit e administratës dhe 34 pronarët e pushkatuar e dënuar

Gjashtëmbëdhjetë të pushkatuar, 6 të vdekur në burg dhe 21 të burgosur. Ky është bilanci i dënimeve në vitet e para të Çlirimit të vendit në administratën publike.

Pjesa më e madhe e tyre, të arsimuar jashtë u dënuan me akuzën si antikomunistë. Po kaq tragjik është edhe situata në listat e pronarëve dhe tregtarëve. Mes tyre janë 8 të pushkatuar, 7 të vdekur në burg dhe 19 të dënuar. Akuzat më të zakonshme mes tregtarëve janë agjitacion e propagandë dhe pjesëtarë në incidentin e ndodhur në ambasadën sovjetike.

Viti i I
Sipas qarkores së datës 20.12.1944 konsideroheshin kriminelë lufte; Inspiratorët, organizatorët, ata që kanë dhënë urdhra si dhe ndihmesat dhe ekzekutorët... pronarët ose drejtuesit e sipërmarrjeve në Shqipëri dhe në vendet e okupatorit, kryetarët dhe anëtarët e regjencës, kryetarët dhe anëtarët e Qeverive, të dhomës koperative dhe të asamblesë kuislinge të Tiranës, organizatorët dhe inspiratorët e organizatave tradhtare mercenare, ushtria, milicia fashiste, Balli Kombëtar, Komanda e rinisë, Xhandarmëria, Legaliteti, Divizioni SS. Skanderbeg, ata që janë bërë vegla të propagandës armike si agjitatorët, propagandistët dhe publicistët... Nisur nga reformat e para të komunizmit në Shqipëri, grupi i nacionalistëve filloi të kundërshtojë hapur atë çka po ndodhte. Tabloja e qartë që u paraqitej ishte centralizim i pushtetit në duart e komunistëve. Të parët që u vunë në veprim për të ndaluar këto reforma me mënyra demokratike, ishin grupi i deputetëve. Më pas ata hynë në histori, sepse u ekzekutuan si kundërshtarë të diktaturës. Paralel me ta vepronte dhe grupi i rezistencës me Sami Qeribashin, Musine Kokalarin, Qenan Dibrën, Profi Çokën... dhe të gjitha këto u shkrinë dhe u bashkuan në lidhjen Bashkimi Demokrat. Ata kërkuan shtyrjen e afatit të zgjedhjeve dhe pranimin e vëzhguesve të huaj. Por lëvizja e tyre shpejt u bë pre e asgjësimit. Në librin e Tomorr Alikos, "Genocidi mbi elitën intelektuale të kombit shqiptar", gjejmë në listën e dënimeve të administratës disa deputetë të parlamenteve shqiptare ndër vite. Deputetët e 1945, Riza Dani, Hysen Shehu dhe Kol Kuqali u pushkatuan në vitin 1947 si kundërshtarë të regjimit. Vendimi erdhi pas përplasjeve që kishin në seancat parlamentare me drejtuesit më të lartë komunistë. Pas saj do të vinte vendimi i Byrosë Politike i datës 14 maj 1947, i firmosur nga Enver Hoxha, Nako Spiru, Hysni Kapo dhe Shefqet Peçi, ku urdhërohej arrestimi i 10 deputetëve, që me vendimin e datës 30 gusht 1947 dënohen me vdekje dhe ekzekutohen. Veç tyre janë dhe deputetët korçarë të legjislacionit të vitit 1921 dhe 1924, Kristo Krika dhe Kol Rrodhe, të cilët vdiqën në burg. Kristo Krika shkon në SHBA për themelimin e kishës autoqefale shqiptare. Më 1921 ai zgjidhet deputet i Korçës, ndërsa tre vjet më vonë konsull i Shqipërisë në Boston dhe Neë York. Deri më 1944 ai ishte prefekt i Korçës. Pasi kreu 10 vjet nga dënimi prej 20 vjetësh, ai vdiq në burgun e Burrelit. Kol Rrodhe, nga ana tjetër është deputeti i parë i Korçës në parlamentin e vitit 1924, por si pjesëmarrës në grupimin Bashkimi Demokrat, ai arrestohet dhe dënohet me 30 vjet burg. 1 vit pas dënimit, vdes në birucë. Shumica e të dënuarve të administratës, kishin shërbyer për vite me radhë në shtet dhe kishin mbaruar studimet jashtë për administrim. Edhe ish-kryetari i bashkisë së Tiranës, Abedin Nepravishta, është një ndër punonjësit e administratës të dënuar. Ai u dënua me 20 vjet burg dhe pas lirimit u internua familjarisht.

Pronarë
Me vendim të frontit të gjithë ata që dënoheshin për krime politike iu sekuestrohej pasuria. Këtë fat patën të gjithë tregtarët dhe pronarët, të cilët ishin kundërshtarë të regjimit. Megjithatë kishte dhe raste si Ali Panariti që u pushkatua pa gjyq. Shumica e tregtarëve u përfshinë në skenarin e madh të bombës në ambasadën sovjetike. Kështu, Reiz Selfo, Jonuz Kaceli, Haki Kodra, Thoma Katundi, Lluka Rankoviç u pushkatuan në vitin 1951 për atentatin që s'e bënë kurrë. Pjesa tjetër dënohet me akuzën armik i popullit dhe agjitacion propagandë. Ashtu sikurse ishte vendimi, shumë nga pronarët vuajtën edhe për moskallëzimin e pasurisë. Jonuz Shijaku, i cili u kap në Selanik bashkë me të vëllanë, u torturua në mënyrë çnjerëzore deri sa dorëzoi 57.000 napolona floriri. Irakli Qirjakos pas dënimit si kundërshtar i regjimit iu konfiskua pasuria prej 20.000 napolona floriri dhe 7 dyqane me mallra të ndryshme. Në mes të pronarëve është përfshirë dhe Mahmut Mëniku, i cili u angazhua në frontin e opozitës së parë Bashkimi Demokrat. Ai u dënua me vdekje, por familja e tij vuajti gjatë gjithë regjimit. Djalin, Eqeremin, ia burgosën për agjitacion e propagandë, ndërsa fëmijët e tyre shiheshin si të deklasuar dhe s'mundën të bënin përpara. Metodat e internimit ishin pjesë e shfrytëzimit dhe e riedukimit të të deklasuarve me frymën e pushtetit popullor. Internimi është krijuar në bazë të dekret ligjës të vitit 1949 dhe është ndryshuar më vonë me dekretin e vitit 1954. Në nenin 22 të Kodit Penal të vitit 1953 përcaktohet kështu masa e dëbimit; "Dëbimi është largimi i të dënuarit nga vendbanimi për një kohë të gjatë nga gjashtë muaj deri në pesë vjet, me ndalim ose jo të qëndrojë në një ose disa vende të caktuara. Kur dënimi jepet si dënim plotësues bashkë me dënimin me heqje lirie, koha llogaritet nga dita e vuajtjes së heqjes së lirisë. E gjithë jeta e këtyre njerëzve ka qenë e dhimbshme, luftë për mbijetesë, frikë se mos ndonjë e keqe më e madhe mund t'i ndodhte.

PRONARET E DËNUAR

ALI PANARITI
Lindur në Korçë 1903. Mbaron shkollën tregtare në Romë. Më 10 nëntor 1944, u pushkatua prej skuadrave partizane.

REXHEP PICARI
Lindur në Vorë, Tiranë më 1907. Arrestohet në vitin 1945 dhe dënohet me vdekje pushkatim si "Armik i Pushtetit".

LLUKA RANKOVIÇ
Lindur në Mal të Zi, 1900. Antikomunist, ardhur në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore. Krijon një agjenci udhëtaresh SATA. Pushkatohet në vitin 1951.

RAMADAN ZDRAVA
Lindur në Elbasan, 1911. Studimet e larta i kreu në Itali. Në 1939 formon shoqërinë "Zdrava & Deliallisi". Arrestohet në 1946 si "armik i pushtetit". Lirohet mbas 7 vjet burg. Arrestohet përsëri në 1979 dhe vdes si pasojë e torturave në hetuesi.

ADEM XHEPA
Lindur në Tiranë më 1885. Arrestohet në vitin 1946 si përkrahës i grupit të deputetëve. Lirohet në 1950. Arrestohet përsëri në 1952 për çështje ari. Torturohet në hetuesi derisa për t'i shpëtuar torturave hidhet nga dritarja ku gjen vdekjen.

TEMO SHEHU
Lindur më 1892, Sevaster, Vlorë. Arrestohet në vitin 1944 dhe dënohet me 20 vjet burg.

HAJRI NEVIRI
Lindur në Libohovë më 1883. Mbaron Akademinë Ushtarake të policisë në Stamboll. Arrestohet në vitin 1947 për veprimtari antikomuniste dhe dënohet me 10 vjet burg.

PROF ÇOKA
Lindur në Tiranë, në 1908, tregtar. Kryen të mesmen ekonomike në Rumani. Gjykata e dënon me pushkatim, por i kthehet në 30 vjet burg.

VASIL PAPA
Lindur në Himarë (Dhërmi) më 1879. Arrestohet në vitin 1946 dhe dënohet me 15 vjet.

MEDI QYTEZA
Lindur në Korçë më 1914. Arrestohet në vitin 1950 dhe dënohet 20 vjet burg. Vdes në burg nga torturat e herëpashershme në vitin 1956.

MANOL KUME
Lindur në Gjirokastër në 1918. Mbaroi shkollën tregtare. Tregtar grosist. Arrestohet në 1945 dhe dënohet me 20 vjet burg si armik.

JONUZ SHIJAKU
Lindur në Dibër 1895. Arrestohet në vitin 1945 në Selanik bashkë me vëllanë e tij. Dënohet me 30 vjet burg si armik i popullit.

IRAKLI QIRJAKO
Lindur në Topovë, Zagori në 1889. Arrestohet në vitin 1945 dhe dënohet me 15 vjet burg si kundërshtar i regjimit.

FAIK MËRLIKA
Lindur në Krujë në vitin 1917. Arrestohet në vitin 1945 dhe dënohet me 15 vjet burg.

IMER SHEHU
Lindur në Dibër më 1913. Arrestohet në vitin 1947 dhe dënohet me 10 vjet burg. Është marrë me tregti. I sekuestrojnë të gjithë mallin dhe e burgosin si kundërshtar i regjimit. Lirohet nga burgu në vitin 1955.

RUSTEM SHARRA
Lindur në Kavajë në 1909. Pronar fabrike. Arrestohet në vitin 1947 dhe dënohet me 20 vjet burg. Pjesëmarrës në grupin e deputetëve Opozita e Dytë, të vitit 1947. Lirohet nga burgu në 1964.

NEXHMI SHIJAKU
Lindur në Dibër, 1898. Arrestohet në Selanik së bashku me vëllanë. Dënohet me 15 vjet burg.

RAM MARKU
Lindur në Shijak, 1907. Pronar. Arrestohet në vitin 1946 dhe dënohet me burgim të përjetshëm.

SHABAN QOSJA
Lindur në Tiranë në 1892. Kreu shkollën tregtare në Itali. Arrestohet në vitin 1947 dhe dënohet me 7 vjet burg. I sekuestruan pronat dhe gjithë mallrat tregtare. Lirohet në vitin 1951.

NIMAN BIBERAJ
Lindur në Shoshan, Tropojë, në 1918. Arrestohet në vitin 1946 dhe dënohet me 10 vjet burg për veprimtari antikomuniste. Dallohej për trimëri dhe burrëri. Lirohet në 1956 dhe mandej arratiset jashtë shtetit.

MALIQ REKA
Lindur në Dibër më vitin 1910. Tregtar (pastiçier), arrestohet në vitin 1946 dhe dënohet me 8 vjet burg për agjitacion e propagandë. Lirohet në 1955.

MYFTAR KUPI
Lindur në Krujë, 1920. Pinjoll i familjes Kupi me reputacion në Krujë. Arrestohet në vitin 1945 dhe dënohet me 15 vjet burg si armik i popullit. Fisi Kupi persekutohet nga regjimi komunist që gjatë luftës. Lirohet në vitin 1958.

BAJRAM XHINDOLLI
Lindur në Lushnjë, 1920. Pronar. Arrestohet në vitin 1950 dhe dënohet me 12 vjet burg për agjitacion e propagandë. I sekuestrojnë shtëpinë dhe pronat. Lirohet në vitin 1962.

ISMAIL SHEHU
Lindur në Tepelenë, 1920. Kryen Medresenë e Tiranës. Familjarisht besimtari të Tarikatit Helveti. I ati, Sheh Beqir Toçi, pjesëmarrës në luftën e Vlorës kundër italianëve. Arrestohet në 1948 dhe dënohet me 10 vjet burg për agjitacion e propagandë. Lirohet në 1953.

SHABAN PLAKA
Lindur në Elbasan, 1918. Ka qenë pronar i disa pronave. Pjesëmarrës aktiv në organizatën "Balli Kombëtar". Arrestohet në vitin 1944 dhe dënohet me pushkatim. I falet jeta dhe i kthehet dënimi në 25 vjet burg. Lirohet në 1955. Arrestohet përsëri në 1966 dhe dënohet me 10 vjet burg. Lirohet në 1975.

FUAT HALIMI
Lindur në Gjirokastër në 1895. Arrestohet në vitin 1946 dhe dënohet me 8 vjet, sepse kundërshtoi reformat e shtetit. Lirohet në vitin 1951.

HYSEN MALI
Lindur në Krujë më 1885. Arrestohet në 1947 dhe dënohet 20 vjet burg për veprimtari antikomuniste. Lirohet nga burgu në 1951 si i sëmurë i pashërueshëm.

NEXHIP ZDRAVA
Lindur në Dëshiraj, Elbasan, në vitin 1909. Vëllai i Ramadan Zdravës. Arrestohet në vitin 1945 dhe dënohet me 15 vjet burg si pjesëmarrës në organizatën "Balli Kombëtar". Lirohet në 1955.

MUHARREM NEVIRI
Lindur në Libohovë, 1860. Është marrë me tregti. Arrestohet në vitin 1947 dhe dënohet me 5 vjet burg për agjitacion e propagandë. Lirohet në vitin 1949. Arrestohet përsëri në vitin 1951 dhe lirohet në vitin 1953.

PUNONJES TE ADMINISTRATES TË PUSHKATUAR
1. ISMAIL PETRELA
2. JORGJI MEMA
3. JAKUP DELIALLISI
4. KAPLLAN DELIALLISI
5. QAZIM PEZA
6. IRFAN MAJUNI
7. HAKI PENGELI
8. TELAT DRINI
9. ABDULLA KUSI
10. RIZA DANI
11. HIVZI GOLE
12. HYSEN SHEHU
13. XHELADIN KUQI
14. MEDI KUQI
15. KOL KUQALI
16. ZALO FAMA

VDEKUR NE BURG
1. MUHARREM BEJLERLI
2. KRISTO KIRKA
3. KOL RODHE
4. M XHIXHA
5. XHILE LLAHA
6. ALI MALIQI

TË BURGOSUR
1. ABEDIN NEPRAVISHTA
2. LUTFI SHEHU
3. SHEFKI TËRSHANA
4. HAKI BUSHATI
5. ALI FORTUZI
6. SHEFKI MINAROLLI
7. ANTON DUKAGJINI
8. ZENEL PRODANI
9. IBRAHIM HASNAJ
10. ALI MENA
11. RAMAZAN TABAKU
12. ISMET KRYEZIU
13. PETRIT SHAHINI
14. QAZIM MERLIKA
15. RAMAZAN JARANI
16. REFAT TARTARI
17. HYSEN MECE
18. XHELAL NDREU
19. ISLAM NDREU
20. HYSEN MERLIKA
21. HASAN SAKOLLARI

PRONARE TË PUSHKATUAR
1. ALI PANARITI
2. REIZ SELFO
3. JONUZ KACELI
4. HAKI KODRA
5. MAHMUT MENIKU
6. THOMA KATUNDI
7. REXHEP PICARI
8. LLUKA RANKOVIÇ

VDEKUR NE BURG
1. RAMADAN ZDRAVA
2. ADEM XHEPA
3. TEMO SHEHU
4. HAJRI NEVIRI
5. PROF ÇOKA (V.Internim)
6. VASIL PAPA
7. MEDI QYTEZA


TË BURGOSUR
1. MANOL KUME
2. JONUZ SHIJAKU
3. IRAKLI QIRIAKO
4. FAIK MERLIKA
5. IMER SHEHU
6. RUSTEM SHARRA
7. NEXHMI SHIJAKU
8. RAM MARKU
9. SHABAN QOSJA
10. NIMAN BIBERAJ
11. MALIQ REKA
12. MYFTAR KUPI
13. BAJRAM XHINDOLLI
14.ISMAIL SHEHU
15. SHABAN PLAKA
16. FUAT HALIMI
17. HYSEN MALI
18. NEXHIP ZDRAVA
19. MUHAREM NEVIRI


Pergatiti: Rezarta Delisula