Shkrimtarja Mira Meksi, një personalitet i mirënjohur tashmë në botën e letrave shqipe, me këtë përmbledhje me novela dhe me tregime, e ka pasuruar më tej fondin e krijimtarisë së vet artistike.
Lirizmi, si njëri nga tiparet thelbësore të këtij libri, ndjek hullinë e përhershme të rrëfimtarisë së kësaj shkrimtareje, çka, në këndvështrimin tim, përbën boshtin e krijimtarisë së saj artistike. Prandaj skenat e jetës që pasqyrohen në këtë përmbledhje, përcillen përmes filtrit të jetës së autores, përmes përjetimeve të saj të fuqishme.
Autorja pikësynon dhe ia arrin të shprehë në një mënyrë mjeshtërore këndvështrimet dhe përfytyrimet e saj për normat socialetike që shpalosen në skenat e jetës së heronjve të tregimeve dhe të novelave. Ajo e përqendron vëmendjen në mendimet dhe në ndjenjat e tyre, në dialektikën e shpirtit të tyre. Prandaj në strukturën e veprave të natyrës lirike janë të mundshme lidhjet në raportin kohë dhe hapësirë. Kjo është edhe arsyeja që në këto novela dhe tregime janë aq të shpeshta kujtimet, retrospektivat, si edhe shtegtimet drejt një së ardhmeje të përfytyruar. Struktura e tyre, në një masë të konsiderueshme, përcaktohet nga funksionet e këndvështrimit të autores, e cila jo vetëm e organizon fabulën në një të tërë, por edhe kushtëzon ritmin e rrjedhës së ngjarjeve, duke e veshur përmbajtjen me një harmoni estetike.
Përmbajtja e kësaj përmbledhjeje zbulon lirizmin origjinal dhe të papërsëritshëm të autores. Shkrimtarja Mira Meksi, si mjeshtre e fjalës artistike, ka një këndvështrim të vetin për botën që na rrethon, ka mendimin e vet poetik që shpaloset në mënyrat e shtjellimit të temës. Lirizmi i saj e rrëmben lexuesin me natyrshmërinë e jashtëzakonshme të rrëfimtarisë. Kur lexon tregimin e parë, që shërben edhe si titull i kësaj përmbledhjeje, ai e ka të pamundur të mos emocionohet nga skenat që autorja përshkruan me aq ngohtësi shpirtërore për jetën e Violës, heroinës kryesore të tregimit.
Si një tipar mjaft i rëndësishëm i lirizmit të autores, vjen e ravijëzohet pikësynimi i saj për t’i përcjellë lexuesit ndjenjat dhe përjetimet individuale të heronjve të saj si emocione gjithpërfshirëse.
Mes tipareve që përcaktojnë thelbin e përmbajtjes së novelave dhe të tregimeve të kësaj përmbledhjeje, kam bindjen se më e rëndësishme është natyra çiltërore e “unit” lirik të autores.
Përshkrimet e mjedisit, ku zhvillohen ngjarjet dhe del në pah bota e heronjve të kësaj përmbledhjeje, qoftë në trojet amtare ose në botën ispanite apo italiane, janë modele të një lirizmi të mahnitshëm. Skenat e skalitura me aq art befasues, janë të lidhura ngushtë me jetën e heronjve, me përjetimet e tyre plot uljengritje shpirtërore. Ato mbartin në vetvete një ngarkesë të fuqishme, sa psikologjike aq edhe emocionale. Bukuria e atyre skenave, të cilat autorja i ka gdhendur me aq elegancë krijuese, janë dëshmi e erudiconit të saj të admirueshëm.
Mbresa të fuqishme më la tregimi me titull “Prifti i mallkuar dhe gjuha e shenjtë”, të cilin autorja ia ka kushtuar stërgjyshit të saj, priftit Isaia. Ky prift, me një formim të jashtëzakonshëm nacionalist, është modeli i shqiptarit atdhetar, i cili pati rënë pre e urrejtjes së kishës shoviniste greke, me përkrahjen e gjithanshme të agait të Stambollit. Idenë themelore të tregimit, të shtjelluar mjeshtërisht në vetën e parë, autorja, me një leksik të kursyer, e ka dhënë në një fjali me domethënie kuptimplote:
“Të gjithë ata që kanë dashur të zhbëjnë kombin e shqipes, janë vënë të zhbëjnë gjuhën e tij”.
Si edhe në veprat e tjera, edhe në këtë përmbledhje, tema e dashurisë zë kryet e vendit.
Dashuria është një ndjenjë hyjnore, e cila fsheh në vetvete një botë të mistershme. Ajo ka qenë dhe mbetet një enigmë joshëse deri në përjetësi. Por, çuditërisht, dashurive “të mëdha” Hyjnia u ka vënë përballë fatkeqësinë, prej nga burojnë trishtimet, vuajtjet, zhgënjimet, të cilat shpeshherë çojnë drejt ngjarjeve tragjike.
Kur arrita në faqen e fundit të këtij libri, me përshtypje ende të freskëta nga jeta dhe dashuritë e heronjve të tij, vetvetiu m’u kujtua Pol Valeri (Paul Valéry – 1871-1945), poet, eseist dhe filozof francez. Midis aforizmave që u ka lënë trashëgim brezave pasardhës, tepër domethënës është aforizmi në vijim:
“Në natyrë, rrënja e pemës zgjatet poshtë drejt vlagës, kurse maja e saj bën përpjetë drejt diellit. Dhe pema vjen e hedh shtat nga njëra mungesë kënaqësie te tjetra. Të jetosh, do të thotë që orë e çast të përjetosh pamjaftueshmëri në diçka: të ndryshosh për të arritur diçka dhe kësisoj të kalosh në gjendjen e një tjetër pamjaftueshmërie”.
Figuracioni në këtë vepër të shkrimtares Mira Meksi, i ngritur deri në nivelin e fantastikes, lind, si të thuash, në pikëtakimin e dukurive të realitetit dhe të pasqyrimeve të tyre në vetëdijen e autores, ku ato, duke ruajtur lirizmin, ngrohtësinë e shpirtit njerëzor, vijnë e shndërrohen në një realitet të dytë, hipotetik, të afërt dhe të kuptueshëm për një lexues me një diapazon të gjerë të rikuptësimit krijues të tekstit.
*****
Mira Meksi është e martuar me Ilir Meksin dhe i biri i saj është Marin Meksi.
Edukimi - Studime :
Arsimi i mesëm: Gjimnazi “Qemajl Stafa” (Tiranë).
Specializime: Studime te larta per Filologji shqipe dhe frënge (Universiteti i Tiranës);
Punime përkthimi letrar: Kolegji i Përkthyesve Arles, France & Shtëpia e Përkthimeve Tarazona, Spanjë;
Studime: letërsi moderne hispano-amerikane (Universiteti i Zaragosës, Punim letrar mbi Poezinë e sotme Aragonase nën drejtimin e profesoreshës dhe shkrimtares Ana Maria Navales.
Aktiviteti
1984-1990 Përkthyese ( frengj-spanj), Shtëpia Botuese 8 nëntori”.
1990-1993 Redaktore&Përkthyese letrare. Shtëpia Botuese “N.Frashëri”.
1994-2002 Bashkëthemeluese dhe Drejtore e Fondacionit të parë kulturor privat shqiptar “Velija”.
1995-2000 Anëtare e Bordit Ekzekutiv të "Fondacion SOROS".
1996 dhe vazhdim: Themeluese dhe Drejtore e revistës letrare "Mehr Licht", anetare e rrjetit europian letrar eurozine
1998-2002 Kryetare e Bordit të Drejtorëve të "VEVE Group".
1999-2002 Anëtare e Këshillit Drejtues të Radio Televizionit Publik Shqiptar.
2002-2010 Drejtore e Përgjithshme e "TV ALSAT".
Përkthimet
Ka përkthyer nga gjuha e huaj në shqip autorë si: Dumas, M. Yourcenar, M. Duras, Baudelaire,Lamartine, Rimbaud, Marquez, Borges, Neruda, Paz, Sabato, Allende, Javier Marias, Vargas Llosa, Saramago, Fuentes, Cela, Lorca, Bernardo Atxaga, etj.
Ka përkthyer nga shqipja në frëngjisht dhe në spanjisht: "30 vjet Poezi” të I. Kadare; "Antologjia e Poezisë së Sotme Shqipe" në spanjisht.
Veprat origjinale
Romanet: “Frosina e Janinës”; “Porfida – Ballo në Versailles”, “ E kuqja e demave”, “Mallkimi i Priftëreshave”,
“ Planeti i ngrirë” dhe “Fantazma me sy njeriu” (romane për adoleshentë)
Novelë: “Ballo në Versailles”, "Pa zemer ne kraharor", "Vrasje ne Venecia"
Përmbledhje me tregime: “ Mali i shpirtrave”; “Buzë të panjohura gruaje”; Zonja plakë e Parisit”
Antologjia e Poezisë së sotme Aragonase
Eseistikë: “Guri Filozofal”, "Leximet e ndaluara dhe shkrimet e fshehura"
Publicistikë: në shtypin shqiptar dhe atë francez e spanjoll
Letërsi për fëmijë: Katër përmbledhje me përralla dhe një novelë e ilustruar: “Magjistrica e 12 pasqyrave”
Mirënjohjet
1995: Çmimi i Tregimit të Pabotuar të RFI, Paris
1996: Çmimi i Festivalit të Sain Quentin, Francë;
2008: Çmimi i Përkthimit Letrar i Ministrisë së Kulturës së Shqipërisë;
2009: Titulli i Nderit: “Personalitet Frankofon i Multilinguizmit 2009” dhënë nga Organizata Ndërkombëtare e Frankofonisë dhe akorduar nga Ministria e Punëve te Jashtme;
2011: Çmimi Letrar "Gjergj Fishta" dhene nga Ministria e Kultures se Shqiperise
2011: Urdhri ”COMENDADORA” i Meritës Civile i dhenë nga Mbreti i Spanjës Huan Carlos I.
2011: Çmimi i Eseistikës "Gjergj Fishta 2011" t akorduar nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve për librin me ese "Leximet e ndaluara dhe shkrimet e fshehura".
2015: Çmimi i Perkthimit 2015 Panairi i Librit
2015: Çmimi i Romanit 2015 "Rexhai Surroi"
Vepra origjinale e Meksit është e përkthyer në gjuhë të ndryshme si maqedonisht, bullgarisht, serbo-kroatisht, greqisht, frëngjisht, anglisht italisht, gjermanisht etj.
(Floripress,17.04.2018)
