Dy fjale per vatan!

Lavdia e shekujve që ruan fisnikërinë

dhe mençurinë e Kapidanëve të Mirdiës në rrjedhat e historisë shqiptare

 

Kapidani Ndue Gjon Marku me histori dje dhe sot

Nga Tomë Mrijaj New York

Sa herë jam i lodhur ndjehem i çlodhur, sa herë jam i etur më shuhet etja si me magji, sa herë jam larg ndjehem afër në mishërim me historinë e popullit tim, kur marr në dorë “Lahuten e Malcis”, çerpiku ma tret gjumin, peshë më ngrihet qënia, zemra më ndizet flakë dhe syri më kthjellon dritën, kur endem mes vargjeve homerike të Lahutës, tek ndalem të marr vesht në një majë mali, në Orosh të Mirditës, në Sarajet e Kapidanit, kur lexoi trinitetin Nacion – Kanun - Kishë Katolike. Mitet dhe lëgjendat zgjohen prej honeve të bjeshkëve dhe si shtojzovalle zbresin me ujëvaret e krenarisë së kullave me sytë e shqipes roje në frëngji dhe poeti i madh Fishta, nis të këndoj vargjet:

“…Prenk Bibë Doda, djalë zotni:

Për kah mosha, mjaft i ri,

Por i vjetër për pleqni,

Kur të dojë me folë urti:

Aj asht, Zanë, njaj Kapitani,

Kapitani prej Mirditet,

Per të cillin larg perflitet,

Larg perflitet, larg kallzohet,

Zi edhe bardh per te shartohet…”

At Gjergj Fishta O.F.M.

(“Lahuta e Malcis”, Romë 1958, fq. 148)

Makina ime ecën me shpejtësi sa herë që unë i jap drejtimin në qytetin e njohur Queens të New York-ut, për t’i bërë vizitë të zakonshme mikut tim të nderuar Kapidanit të Mirditës Ndue Gjon Marku. Sapo afrohesh pak metra pranë shtëpisë së Kapidanit, të del përpara një burrë i gjatë, i veshur hijshëm dhe me elegancë, me një ecje krenarie si lisat e bjeshkëve të maleve tona kreshnike, që me vështrimin si shqiponja të fton pranë hyrjes kryesore të shtëpisë. Kur e takon çlirohesh nga ndonjë emicion i çastit dhe ndihesh si në shtëpinë tënde, për vetë thjeshtësinë e të komunikuarit me të gjithë njerëzit njësoj.

Në mjediset e shtëpisë spikat sfondi shumëngjyrësh i librave dhe dokumentave origjinale të shekullit XX, korrespondencë, me bashkëatdhetarë që kanë qenë përsonalitete të jetës politike, shoqërore dhe kulturore, me studiues të huaj, shokët e universitetit dhe miqtë e shumtë nga Europa dhe Amerika.

Je përpara një mirditori, të mbrujtur me visarin e traditës së vendlindjes dhe i formuar në shkollimin e mesëm e të lartë në Shkodër, Itali e Austri, i qytetëruar me vlerat e përparimit perëndimor, i cili ia del mbanë të realizojë misionin e tij (Qershor 1944 -  13 dhjetor 1990), në saj të kurajos të jashtëzakonshme, vullnetit të hekurt, dijës së thellë, pragmatizmit dhe zgjuarësisë për të realizuar nisma të guximshme në vendlindje, Itali dhe ShBA, të cilat sëbashku plotësojnë figurën e madhe të tij në të gjitha pikëvështrimet, për të cilat do të shkruaj më poshtë.

Sipas traditës së moçme shqiptare të mikpritjes, në shtëpinë e tij ruhen ende zakonet e të parëve nga Oroshi i Mirditës. Gjuha e tij shqipe në gëgnisht është shumë e pastër dhe e pasur me fjalë autoktone shqiptare, që do ta kishin zili edhe studiuesit bashkëkohorë në vendlindje dhe në trojet e tjera etnike shqiptare. Me një buzëqeshje dhe fjalët “Mir se t’ka prue Zoti”, më ofron paketën e cigareve dhe kafe, të cilët sikurse thotë ai i konsumon shumë.

Biri i Oroshit, ka një shtat të lartë me një prezencë, njësoj sikurse burrat e shquar diplomatë apo artistë europianë e amerikanë. Pamja e tij të kujton artistët e kinematografisë, ku spikat portreti i fytyrës së tij me tipare të pastra antropologjike të genit shqiptar dhe malësive tona. Ka një kulturë të gjërë dhe të thellë dhe respekton me mall zakonet e të parëve të trashëguar nga kullat kreshnike dhe të respektuar në të gjithë Shqipërinë.

Mes shtëllungave të tymit të duhanit të fortë amerikan (që i kujton duhanin e Sheldisë në Shkodër), pasi mendohet mirë, flet saktë dhe qetë njësoj sikur ngjarjet kanë ndodhur pesë minuta më parë… Kapidani me shumë respekt ngrihet shpejt nga kolltuku dhe për të treguar se është i fortë si më parë, kërkon të më ofrojë ndonjë dokument origjinal historik dhe me një humor të mprehtë mirditori, nis të buzëqesh me gjithë zemër…

Me një mikpritje të sinqertë thotë, se “me pak meze me raki rrushi Shqipnie asht mir me kuvendue s’bashku” dhe me elegancë mbushë gotat me raki, duke thënë: “Kjoft levdue Kreshti (Krishti)” e “Mir se ke ardh!”. E shoh me kujdes Kapidanin, që matet shumë dhe flet pak e saktë, ku çdo rrëfim ka peshën e argumentit dhe logjikën e shëndoshë për kohën dhe moshën e tij 90 - vjecare. Ai ka një diksion e timber të ëmbël në të folur, me një muzikalitet, që vjen nga gjuha e ëmbël gegë e trevave të pasura të Veriut, me të cilën u shkruajtën librat e parë në gjuhën shqipe. Çdo fjalë e tij, ka një gegnishte të përpunueme dhe me nuanca të pellgut të Mirditës, duke shprehur edhe fjalë të moçme shqipe, të ruajtur me fanatizëm gjatë shekujve në tërë krahinën e njohur të Mirditës.

Tek fliste Kapidani për ngjarjet historike dhe bashkëmoshatarët në vendilindje (Orosh), periudhën e udhëheqjes së Mirditës, sipas ligjeve të Kanunit të Dukagjinit (të cilat i kushtohen Derës së Dinastisë të Kapidanëve të Mirditës), unë tresja shikimin tim nëpër fotot e shumta origjinale, që ishin të ekspozuara në faqet e mureve në shtëpinë e tij.

Familja dhe njeri pas tjetrit Kapidanët e Mirditës dhe deri tek vëllezërit e tij në shekullin XX, ishin ruajtur me shumë kujdes në shtëpinë arkiv në New York. Dhe nuk ka se si të ndodhte ndryshe, mbasi Kapidani i Mirditës vinte nga Mirdita “…tokë katedralesh, sic të kanë quajtur, liman i madh, ku u thyhen si kërthinja tallazet balozezinj. Galun i pathyeshëm, ku ka hedhur spirancën anija e krishtërë, e cila me bashin e çeliktë prodhim i rrënjëve të saj i ka përballuar rrëbesheve e fortunave të historisë edhe kur mbi krye i ka ndejë shpata e “Demokleut” të Osmanllisë, edhe kur komunizmi i ngriti kurthe e pusi, edhe kur fqinjët shovisnitë iu afruan kullës së lashtë prej guri të verbuar nga prushi i lisit në vatër e nga plisi i bardhë në krye. Mirditë, tokë që e përpinë hordhinë, tokë kristalesh bilur në vezullimin ku reflekton vetëm një dritë, Drita e Krishtit përmbi Dhe…” (Zef Përgega, “Vigan në Krisht e në Vatan” Libër kushtuar Mons. Zef Oroshit, prelat i kishës katolike “Zoja e Shkodrës” në New York, Detroit 2003, fq. 19).

Këtu e kanë zanafillën kryengritjet për liri kundër Portës së Lartë, që kurrë nuk i ra nga dora flamuri nacional, ku zënë fill shumë mite e legjenda historike, ku fjala bujare shqiptare e përshëndetjes (Mirdita) ruan të gjithë simbolikën e saj ndër shekuj, duke mbetur deri më sot pengu i shpirtit të Kapidanit të saj Ndue Gjon Marku.

Një foto e Oroshit, e vendosur përballë hyrjes kryesore në shtëpi të Kapidanit Ndue Gjon Marku, i sjellë shumë herë kujtime të freskëta, për kohën e viteve të shkuara, trojet që ruajnë themelet e hershme të gurit të parë shtatëshekullor, pikërisht të kullës që mizorisht u rrënua nga fitili i dinamitit të drejtuar nga gjenerali komunist Petrit Dume. Por sadizmi, nuk mundi të zhgulë nga rrënjët themelet e historisë dhe as imazhin e jehonës së thellë të shpëndarë ndër shekuj dhe në të gjithë vendin për Derën më të pamposhtur nga cdo hordhi dje dhe në gjysmën e dytë të shekullit XX.

Miku im nga Mirdita, studiuesi e gazetari Zef Pergega, mes mallit dhe dashurisë për trojet e veta, nga Detroiti (Michigan), i kushton Oroshit një hyrje tek flet për Dr. Mons. Zef Oroshin (1912 – 1989), ku ndër të tjera vlerëson Derën e famshme të Kapidanëve të Mirditës, tek fton çdo visitor që të shkoj në Orosh, se atje mund ta etiketojë shkatërrimin e kullës, ku dëgjoheshin tingujt e violinës e të pianos si një mbetje të një kalaje të lashtë të jeshiluar nga myshqet. Muret e saj vende - vende lartohen deri në katër metra dhe syri të zë gurë të latuar dhe të gdhendur nga mjeshtri popullor me ide arkitektonike. Nëse dikush vendos të gërmojë mund të zbulojë planimetrinë e vendosjes së Sarajeve dhe mund të dallohet oda e miqve, ku darkonin shpesh burra nga të gjitha krahinat e Veriut, apo miq të huaj, përmes një debati të kujdesshëm. Porta kryesore që shikonte nga Veriu, ka patur të gdhendur një shqiponjë dhe emrat e djemve të Gjomarkut, si: Mark, Ndue, Llesh, Ded dhe Nikoll, të këtij fisi. Shtëpia e Kapidanit të Mirditës dhe Abacia e Oroshit, janë dy nga vlerat më të mëdha në historinë nacionale për Liri e Pavarësi, për organizimin e rezistencës antiosmane, për ta rikthyer Shqipërinë në dritën e Gjergj Kastriotit, apel që kanë firmosur 13 krahina të vendit.

As unë nuk e di, se si vitet kanë kaluar, duke sistemuar thellë në kujtesën time të freskët ngjarje, përsonalitete, kontribute, episode interesante, që lidhen me jetën dhe veprën e fytyrave të ndritshme të komunitetit shqiptaro - amerikan. Ato lanë emër shumë të mirë, duke mbetur të nderuar dhe respektuar për bashkëkohësit, bashkëluftëtarët e idealeve të pastra nacionaliste dhe antikomuniste, atdhetarë të mirë, që zemra e tyre gufoi vetëm për simbolet nacionale, traditat, doket, zakonet, kujtimin e të parëve në trojet amtare, ruajtjen dhe ushtrimin e gjuhës nënë në emigracion, zmergjerësinë dhe frymën e thellë të humanizmit për të gjithë njerëzit në nevojë, fisnikërinë e shpirtit, që vjen nga tradita e hershme familjare e tyre, e shumë virtyte të tjera pozitive, që i zotërojnë edhe sot ndonëse në moshë të thyer.

I tillë ishte dhe është edhe sot përsonaliteti i madh i botës shqiptaro - amerikane prej shumë dekadash, burrë i urtë deri në madhështi, fisniku dhe erudisti i thellë në kulturë, emërmiri dhe zemërmiri Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku.

*    *    *

Në Orosh të Mirditës para 90 - të vjetëve, do të lindë më 29 shtator të vitit 1914 Ndue Gjon Marku, që i shton gëzimin prindërve të vet dhe vëllait të parë Markut. Kjo familje e madhe oroshase, do të ketë 10 fëmijë, pesë djem dhe pesë vajza. Aty lindën fëmijët njëri mbas tjetrit, duke filluar me Markun, që është fëmija i parë dhe më pas u lind Ndoja, Lleshi (Aleksandri), Deda, Nikolla dhe motrat: Dava, Gjela, Marta, Dila dhe Bardha. Kapidani Ndue Gjon Marku, nga nëna ishte nipi i Bajraktarit të Kurbinit i Gjok Pjetër Pervizi, një përsonalitet i njohur askohe për besë, burrëri, zakone e tradita të hershme e bashkëkohore shqiptare. 

Babai Gjoni përkujdeset që djemtë të ndjekin shkollën fillore, ku midis tyre edhe Ndue Gjomarku vijon pesë vitet e para fillore dhe gjimnazin pranë shkollave private katolike të Fretenve Françeskanë dhe Jezuitve në vitin 1934 në qytetin e lashtë kulturdashës Shkodër, në kohën kur Ministër i Arsimit në Qeverinë e Mbretit Zog ishte Dr. Mirash Ivanaj. I prirur pas botës së librave dhe kulturës civilizuese perëndimore, adolishenti Ndue niset në vitin 1937 për studime të larta sëbashku me vëllaun Lleshin në Universitetin (College) në Terezianum të Vjenës në Austri. Pas disa vitesh kthehet në Shqipëri dhe pas disa muajsh shkon në Universitetin e Firences (Itali) për të ndjekur studimet e larta në Jurisprudencë. Ai për asnjë çast nuk e shkëputi lidhjen me vendlindjen, miqte e huaj dhe vendas, të cilët e donin dhe respektonin, mbasi gjithnjë Dera e Kapidanit të Mirditës ka respektuar popullin e Mirditës dhe krahinat të tjera të Atdheut. Me anije i riu Gjomarkaj në vitin 1943 kthehet në Shqipëri. Jeta studentore, miqtë e rinj dhe shokët në vendindje bëjnë që ai të zgjerojë rrethin e të njohurve. Kështu sikurse kujtojnë disa bashkëkohës që ende jetojnë sot në qytetin e Shkodrës dhe në Orosh të Mirditës, familja dhe ai vetë ka pasur nderin, fatin, privilegjin dhe kënaqësinë të marrë pjesë në shumë ngjarje dhe evenimente atdhetare, fetare dhe kulturore në qytetin e njohur të Shkodrës dhe qytetet e tjera, duke kuvenduar me krerët, parinë e qytetit, klerikë të lartë katolikë, konsuj dhe udhëtarë të huaj, që vinin shpesh në Shqipëri dhe në veçanti në trevën e Veriut.

Gjatë bisedave të lira e pyes Kapidanin, se a keni përjetuar ndonjëherë në jetën tuaj, një çast e cila ju ka mbetur thellë në kujtesën tuaj. Dhe ai me një buzëqeshje fisniku m’u përgjigj: “Isha shum i ri, rreth 16 - 17 - vjeçar e m’kujtohet casti kur n’Shkoder po pergaditej nga Kleri Katolik shugurimi i Ipeshkvit të qytetit dhe Primat i Shqipnis imzot Gaspër Thaçi (1882 - 1946). Paria e Shkodres vjen në shtepin time dhe me thon t’ju prij në ket rast ceremonie të randsishme për qytetin dhe besimtart e devotshëm katolik. U thash se baba gjindet n’Mirdit. Ata me than që Ju mund ta zavendsoni Kapidan Gjonin. Un me shum knaqsi mora pjes ne shugurimin e Ipeshkvit. Paria e qytetit, ku banin pjes krent e familjeve ma të njohuna të qytetit, si: Çoba, Muzhani, Pistulli, etj., ku mua ma caktuan vendin n’krye të sofres n’mesin e dy konsujve atij Italian dhe Jugosllav. Isha shum i ri të merrja pjes në at rreth të madh, në mesin e atyne figurave të nderueme të qytetit, por e kalova mir proven e par, pasi në Kullen e Oroshit kishim mësue të dëgjonim e jo të flasim…”.

Edhe studiuesi i njohur në diasporën shqiptaro - amerikane Idriz Lamaj, në shënimet biografike për Kapidanin Ndue Gjon Marku shkruan, se: “…Ndojt i paraqitën raste me pritë e përcjellë përsonalitete të shqueme shqiptare dhe të hueja dhe me perfaqsue oxhakun e tij të njoftun…Por simbas tij, në Mirditë në kontakt me popull e krenë, dhe të krahinave të ndryshme, formohet në pikpamje tradicionale e kanunore. Të gjitha këto kontakte e formojnë moralisht e politikisht me kuptue realitetin e gjendjes të ndërlikueme të kohës”. (Idriz Lamaj, “Komiteti Kombëtar “Shqipëria e Lirë” 1949-1956”, New York, USA, 2000, fq. 101).

Në bisedë e sipër e pyes me interes Kapidanin, se si e kalojshe kohën në ato male të pashkëluna të Mirditës. Ai si zakonisht me një buzëqeshje fisnike më përgjigjet: “Mirdita për mue asht vendi ma i bukur në botë e ma i dashtuni. Populli fisnik i krahines së Mirdites na ka dasht e respektue edhe ma shum. Na nuk kena prit asnjiher qi populli me na pershndet ne, por na i kena pershendet përpara të gjithë, pavarsisht se a kan ken të rij apo ma të vjetër se ne. Na kena shkue shum mirë me popull dhe kena ken tamam si nji familje e madhe. E prandaj Oroshi e tan krahina e Mirditës asht gjithçka për mue e Deren ton”.

Më kujtohet, një ditë tjetër më kishte ra në dorë një libër nëpërmjet një miku, që ishte e shkruar nga z. Pal Doci, e që fliste për Mirditen e Deren e Kapidanit. Gjatë leximit vura re se z. Pal fillim e mbarim kishte nxjerrë vrer ndaj Derës së Kapidanit të Mirditës. Mbasi e pashë edhe një herë librin, u nisa për t’ia dërguar Kapidanit që ta lexoj edhe ai. Kapidani, me gjakftohtësi sapo e pa titullin e librit dhe emrin e autorit, ma riktheu librin, duke më thënë këto fjalë: “Për Palin e shokë si ky Mirdita do ta thotë nji ditë fjalën e vet”.

Mirdita krenaria dhe lavdia e dinastisë së Derës të Kapidanit

ZEF PERGEGA : KAH PO NA ÇOJNE JARANAT BACA ADEM!

Thellë në palcën e eshtrave të martirizimit, të lidhura strall në prushin e dheut të bardhë të tokës tone, çeli petale lulja e bukur e lirisë.

Kur një popull nuk e mbron lirinë me drejtësi dhe këngën e shpirtit dhe nuk e ngjyen ate me gjakun e martireve, udha e tij është e deshtur dhe gropa e greminës është fundi i tij. Respekti dhe mirënjohja ndaj gjakut të derdhur nuk është një buçetë me lule për ditën e deshmoreve, as përthyerja pak e kurrizit me një minut jo të plotë me heshtje, as pamja e fytyrës së vrazhdë në bronx të zyrtarit, sikur babën dikush ia ka vrarë, as ngritja e një pllake përkujtimore apo vënja e emrit të një rruge a shkolle. Eshtë diç me tepër jaran! Eshtë çurja në fund e amanetit të tyre!. Sepse deshmorët nuk u flijuan për spaleta e yje lavdi mbi ta, as për kolltuk parlamentari dhe as për parti. Ishte i kthjellët si loti kumti i brëndshëm, ku leviz qeliza e gurit dardan!

Ti baca Adem kë qenë prej perëndisë në anën e malit dhe me shikimin tënd vizionar përtej mizorisë së armikut shoven, ke parë një re baroti me gjarpërime, që si një shami e zezë kërkoi t’ia zinte sytë Dardanisë tënde dhe helmin ta shprazte mbi llogorët e tokës e t’ia digjte lekurën. E krisma jote e parë e mori në shënjë dhe i’a këputi kokën.

E di se e ke marrë vesh pak vonë, baca Adem, se kështu e kanë lajmetaret e sotëm të rremë që sytë ia kanë nxjerrë të vertetës së flurudhës që qëlloi korbat dhe ende pa mbledhur mirë gëzhojat nga fëmijët e Prekazit e t’i shkrinin në këmbana për kushtrime të reja, ca llogoras shkundën kapotat dhe u nisen me turr. Turrin me hap të gjatë, duke shkel edhe varre edhe kocka, si njerëz të uritur për këmbë karrikesh me lugë në brez të babzitur, pa qenë kurrën e kurrës të përtypur!

Rrugës, kur rrokulliseshin shpatesh i ndërruan kostumet pa ditur marken që i kishte prerë dhe pa matur masen hodhën çantën e shpinës bukë thatë dhe grabitën valixhen e diplomatit, pa ditur së ç’shkresa e vendime u kishin shkruar për të firmosur pa mbaruar lufta. Gjithë ora e re ku ua caktuan vendet u lidh me kollare të kuqe. Nata e zjarreve ndjeu t’kurrje dhe në flakën e vobektë të saj xhezvja e tamlit të fëmijëve u ftoh. Nata e korbave e ka kaluar urën e Drenicës me valëvitjen e flamurit të strukturave paralele, duke shkelur mbi gjakun e lirisë së kosovarit dhe idealit tënd, pasha bukën baca Adem!

Baca Adem! Dikush që bën një foto para bustit tënd nuk mund të quhet trim dhe atdhetar! Kam ndodhur një ditë në festën e pavarësisë së Kosovës në Detroit, që u zhvillua në disa restaurante të Amerikës me bollek dhe sallatë mburrjësh. Kur u këndua hymni i Amerikës gjaku me vloj në dammar, mishi mu rrënqeth dhe fijet e flokut mu ngritën përpjetë. Fuqia e dheut të butë të kësaj toke të bekuar mi dha hov gjunjëve dhe dorën e djathtë ma vuri mbi zemër. Hymni i flamurit i kënduar me zjarr mi solli të gjallë heronjtë pa bujë dhe zani im u bë një me zanin e tyre. Me pas u lajmerua hymni i shtetit të ri të Kosovës. Kërciten mikrofonat, si në betejen e Kosharës. Fjala e rastit ngriu në telin e korentit dhe yjet ranë prej flamurit. I kanë qepur me zor bacë! Një burrë i fortë kosovar me afrohet e me thotë: “Mos u ligështo, o shqipe, se këtë flamur e kemi të huaj e për të huaj!”

Kur u shpall pavarësia e Kosovës, baca Adem, të gjithë brohoritem edhe ne këndej “Çoju baca Adem se u krye!” Dhe ti heshte. Ishe ngritur lart për të parë ç’farë po ndodhte edhe kur midis Prishtinës e ndamë tortën! Ajo bardhësi mbi tokën dardane nuk ishte majsa e tamlit të zanave të Kosovës! Po krem nga këshilli i Europës!

Një shqiptar në New-York fluturoi në 37 vende të botës të prezantonte lirinë me flamur të ri. Me beso nuk ishte faj i tij se i mungonte shqipja. Ai aeroplanin e ktheu në shqipe, por në bord mungonte ministri i jashtëm i Kosovës, ndërsa ushtarët e Euleksit kishin do punë të vjetra etnike me arrestimin e Albinit prej kullës së baca Kurtit! Bre burrë i fortë asnjë nuk është bash ashtu hapur kundër prezencës ndërkombëtare, por po me duket se Kosova është kthyer në një koloni e UMNIK-ut dhe të Euleks-it!

A mund të quhet shtet i lirë dhe i pavarur Kosova kur vellau me vella komunikon me doganë e duhet të pyes ushtarin e huaj edhe për dasëm! Kur nga portarja e çarë hyjnë e dalin derra e dosa çetnikësh?! A mund të quhet shtet i kosovareve kur ministri i jashtëm nuk mund të lobojë për miqësi e krushqi të reja? A mund të quhet shtet i të drejtës kur të drejtën e gjykon ushtari i Euleks-it?! Ç’farë denojnë dhe ç’farë gjykojnë gjykatat lokale?!

Tash baca Adem kamerat e prodhura jashtë nuk japin lajme po batallje. Kjo ndosh baca Adem se urat që lidhi pushka jote janë dhënë me tendera. S’po duan bre bacë me ngrit një themel, siç e kishin JASHARET, por një pite klline, siç po e ngjeshin dhe po e pjekin serbo-komunitaret!

Tash që po flas me ty nga dritarja e hapur katër kanatash e kalasë së demokracisë Amerikane, po me kujtohet themeli në dritën e flakës së pushkës së ushtarit të lirisë.

“…Unë ushtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës betohem se do të luftoj për çlirimin e tokave shqiptare dhe bashkimin e tyre”



Heronjtë

Vdesin për Dheun e Atit

Gjaku i pastër për liri

Polirikanet

Sakrificat edhe famën

Në kupë u pijne për lavdi!

Çoju bacë nuk është kry!


zefpergega434@hotmail.com

“Ylberet e Shejzave”

Doli nga shtypi dhe mberriti ne Amerike libri I shtate i publicistit,gazetarit te mirenjohur shqiptar  Zef Pergega “Ylberet e Shejzave” nje veshtrim letraro-historik kushtuar arkitraut te prozes moderne shqipe prof Ernest Koliqit dhe akademise se fjales shqipe ne mergim.

Ne kete liber te shkruar me ndjenje dhe profesionalizem pasqyrohet nga autori veprimtaria letrare, poetike historike, shklkencore, perkthyese, akademike dhe patriotike e disa figurave me te spikatura te diapores shqiptare ne Amerike e Europe qe nepermjet bashkepunimit me “Shejzat” mbajten gjalle frymen e tradites se genit shqiptar ne boten e lire. Pergega u ka bere nje analize letrare dhe poetike krijimtarise se Martin Camajt, Arshi Pipes, Gjon Sinishtes, Zef Oroshit, Vehbi Ismailit, Prek Ndrevashes, Baba Rexhepit, Zef Valentinit, Petro Vucanes, Karl Gurakuqit,  Antony Athana etj,

Ata ishin lisi I ushqyer me buken shqipe me dy dege disa toske e disa gege

Pozitivizmi jo ne kuptimin e rrymes filozofike letrare por si nje premise e prirje shpirterore eshte karakteristike e autorit pergega

Lidhja krijuse, shpirterore dhe patriotike e pesonazheve te ketij libri si nje kembane ne katedralen e fjales ne boten e lire, bashkepunimi me revisten me brilante te diaspores “Shejzat” me shoqaten “Vatra” dhe me iunstitucione akademike perendimore si dhe botimi nga ana e tyre te shtypit te lire shqiptar si “Albanika” Jeta katolike” “Buletini katoliK” “Jeta Islame” ”Dielli” dhe “Zei I Bektazhizmit’ paraqiten nga autori ne menyren me dimensionale dhe koncize ku shendrisin ylberet e mesazheve te ketyre korifejeve te letersise shqipe

Per nga vlerat qe mbart krijimtaria e gjithaneshme e ketyre autoreve dhe thesaret e vyera qe na lane si nje shkolle institucionale ne diaspore libri I  Zef Pergeges eshte i mirepritur ne cdo familje shqiptare ne Kosove,Shqiper dhe Diaspore.

Flori Bruqi

ZEF PERGEGA:MEDITIM PER GONXHEN…

            ZEF PERGEGA

MEDITIM PER GONXHEN…

Nana Terezë është shija e përkryer e humanizmit njerëzor, melhemi i shpirtit të përvuajtur që kërkon shpetim nga ëngjëjt e gjallë. Ajo, rrugëve të botës mblodhi eshtra dhe plagë të ngjitura nëpër trotuaret shqepanë e baltën e kasolleve të varfëra të Indisë dhe në gropat e thella të syve të mjerimit vaditi fidanin e shpresës Nana Terezë është pema hyjnore, që poqi frutin e dritës në agime të papërseritshme.
Ajo ështe gurrë e nëndheshme e liqenit të Shkodrës, kokrra e joduar e rerës së Shirokës, filizi i njomë në palcën e harmonisë së kullave të fisit tonë. Eshtë maja e Olimpit të shpirtit të Madh, është feja e re mbi fetë, mëndafshi i butë në qiellin e kalasë me frengji të shqiptarit, që në pëllëmbë të vizionit të tij paraprinë me hapin e fanarit.

Nana e Madhe shqiptare ështe pesha e globit dhe balanca e gravitetit. Veshja e saj e bardhë me vija blu, simbol i zanës së detit shqiptar, që lidhi valët me dallgët e oqeanit të mirësisë, për t’u ngritur lart në prehër të Atit, si pëllumbeshë e paqës. Në anijen e saj plot dhurata Krishtlindjësh punuan marinaret e pathyera nga përplasjet bord me bord me çmenduritë fortunale, për t’u ankoruar aty ku pllakoste sëmundja, shëndeti i lig, zvenitja e verdhë, aty ku mungonte buka edhe kripa, si një sfidë përballë luksit, dhunës dhe shtypjës së shfytyruar të anës tjetër të rrugës.

Nana Terezë është gonxhe trandofili në yllin me të shëndritshëm të shqiptarit, që kurrë nuk e mohoi të qenurit dhe gjuhën shqipe se ajo i përkiste Dheut të Atit të Arbërisë. Mohimit të rëndë iu përgjigj me një buçetë lulesh mbi varrin e diktatorit të Shqipërisë.
Une sa i preka dorën e lëmuar me frymë zane. Me krah mjelme përshëndeti në Tiranë në kodrën bektashijane. Atdheu atë ditë m’u duk se nuk kishte rrudhje e nuk qe thinjur nga dryni i kyçur në portën e mbylljës së hekurt. Prej erës së petaleve të saj, lavdija e kombit s’ka mortje. Hiri i saj hyjnor ardhur në tokën e nenës dhe motrës së vet, në epitafe të humbura diktature, flakëruar dhurata e vonë, si qirinjë të ndezur faltorëve.
Afsh prej ballit të fisit me erdhi si frymë e trojeve etnike, lotin tim ngjyrë ylberi Mikelanxhelo në penel e ktheu portretin e mëshirës të Nana Terezës. Për këtë Bijë, që është dashuria në veprim me vëllaun njeri, gjithkushi me tha një ditë në Detroit. biografi Dom Lushi.
Universi i humanizmit, Gonxhe, që shqip të rëndi gjaku dejeve, e Clintonit i the : “Ma ndihmo Rugoven se është vellau im!” Formën mori shekulli i 20-t në plazmën e gjakut ilirike, në mishërim me qiellin që shqip e dëgjoi punën e pendimit nga goja jote. Ajo është libri i bardhë i lutjeve në sheshin e Prishtinës, ku e thyen qafën Carët, për të rilindur Kosova me kosovaret!
Në hemisferën e privatizuar pa tapi nga këmbëza e zhdukjës, Nana Terezë është kënga e hymnit me kumbuese e korit njerëzor e ndihmës në nevojë dhe e paqës që ajo dirigjoi me vertebrat e fjalës hyjnore. Zonja e Shkodrës dhe Nana Terezë, lindur nga kalaja “Rozafa”, ngritur mbi lëgjënden e murimit që prej saj rrjedh tamel guri, janë princshat e qiellit të shtatë të shpirtit të njeriut dhe mërgimtarit, të cilin e ushqejnë me begati meteorësh.

Në vesen e barit të parimeve ideologjike të unit, ne, e përthyem dhe e vramë driten e tyre, por Dheu i Atit i mbati ngrohtë në djepine tij dhe me rrënjët e veta i mekoi për enërgji krahësh e veprash të mrekullueshme, për me e mbajtë eshkën ndezur në sytë tanë, për nga jemi nisur ta kapin bregun e diellit nga e mbara…

Zef Pergega :Leter nga Amerika : PO LIND QYTETI I KULTURES

From: zefpergega434@hotmail.com
To: bruqi-flori@hotmail.com
Subject: Pershendetje nga Pergega
Date: Wed, 2 Mar 2011 14:45:48 -0500

PO LIND QYTETI I KULTURES

Po lind qyteti i kultures kombetare shqiptare me permendore, me statuja, me amfiteatre, ku rrezatojne thesaret e fshehura te gurit te pare ilirik.

Shqiperise dhe Kosoves nuk i ka munguar deti, kripa, lumenjt e lendinat, drita e diellit qe e kishin perendi, kenga e shpendeve dhe e shqipeve dhe as fluturimi i engjejve te bardhe qe kane dominuar mbi korbat.

 Shqiperise dhe kosoves i ka munguar ngritja nga rrenojat e qytetit te kultures,te cilin po e shoh dhe po e dalloj qarte se nje dardan i palekundur si Flori Bruqi ka marre persiper me koshience, dhunti e perkushtim te ndertoje themelet e forta te ketij qyteti, ku per dritare mund te vendosen veprat e tij letrare e shkencore.

Neser koha me kompetencat e dhena nga qielli do ta shpalle kete qytet KRYEQYTET te shqiptareve

I nderuar mik i fjales shqipe Flori.

Lus fatin qe te na jepet mundesia te marim pjese ne inagurimin e ketij qyteti dhe te dalim ne ballkonin ku na e ke caktuar vendin dhe te kendojme sebashku hymnin e krijimtarise tende.

Urime dhe suksese nga Zef Pergega

Margriet De Moor,Një sonatë për dashurinë

Momentalisht Moor konsiderohet si një nga përfaqësueset femra më të denja të letërsisë bashkëkohore. Në veprën e saj gërshetohen disa lloje arti. Letërsi, muzikë, pse jo edhe pak skulpturë. Kjo e bën veprën e saj më universale. Për përkthyesin e saj të parë, Virgjil Kule, vepra e Moor ishte sa e bukur aq edhe e vështirë. “Vështirësi paraqiste mënyra se si autorja përdorte vetën e tretë në raport me vetën e parë dhe një tjetër vetë të parë, që shkon thellë në kujtesën e personazheve dhe m’u desh të mendohesha shumë që të gjeja një zgjidhje në përputhje me gjuhën shqipe”, - tregon Kule. Për përkthyesen Edit Dibra romani “Sonata e Krojtzerit” është një histori dashurie. Dashuri për dashurinë dhe dashuri për artin.

Për të, të shkruarit është një lloj çmendurie që të mbërthen pa kuptuar. Prej vitesh është e përfshirë në këtë hulli, që i fal një kënaqësi të veçantë, ashtu si edhe muzika, një nga pasionet e saj të mëdha. Shkrimtarja holandeze Margriet de Moor mori pjesë në Panairin e Librit “Tirana 2006”, për të prezantuar te lexuesit e saj romanet “Në fillim gri, pastaj e bardhë, pastaj blu” dhe “Sonatën e Krojtzerit”.

Promovoni krijimtarinë tuaj në Tiranë, çdo të thotë për ju ky takim me lexuesin shqiptar?

Jam me të vërtetë e kënaqur. Ajo çka më bëri përshtypje gjatë promovimit është që jo vetëm që ju e njihni librin, e keni lexuar, por edhe e keni kuptuar dhe e doni këtë libër. Madje ndër ato që u thanë mësova gjëra që nuk i dija më parë mbi librin tim. Kjo është një shenjë e mirë që libri po kryen misionin e tij. Fillimisht libri është i shkrimtarit, por pasi kalon një periudhë kohe ai shkon te lexuesi dhe kritika, dhe në këtë moment libri i takon lexuesit.

 

Në fillim gri, pastaj e bardhë, pastaj blu

nga Margriet de Moor

Roman

Shtëpia Botuese: Dituria

Përktheu: Virgjil Kule

Numri i faqeve: 216

Çmimi: 700 lekë

Sa i rëndësishëm është për ju procesi i përkthimit dhe si e vlerësoni ardhjen e librit tuaj në shqip?

Që zinxhiri nga autori te lexuesi të funksionojë, duhet patjetër të jetë ndërmjetësi, përkthyesi dhe unë i falënderoj të dy përkthyesit e mi, që kanë sjellë në shqip librin tim dhe e kanë bërë atë të kuptueshëm për lexuesin. Në mënyrë që ai ta lexojë, ta prekë, ta ndiejë atë që përcillet në faqet e librit. Ashtu si në një orkestër që ka nevojë për një dirigjent, edhe në këtë rast është përkthyesi ai që përkthen, interpreton dhe i ofron veprën lexuesit.

Gjithmonë ka një arsye pse njeriu nis të shkruajë, juve si jeni përfshirë në krijimtarinë letrare?

Zellin për të shkruar ia dedikoj dy pasioneve të mia të mëdha, muzikës dhe leximit. Kur isha e vogël, isha e çmendur pas leximit dhe lexoja jo vetëm letërsi holandeze, por letërsi nga e gjithë bota. Lexoja çdo përkthim nga letërsia frënge, ruse, polake, gjithçka. Dhe në njëfarë mënyre besoja se letërsia botërore ishte letërsi holandeze. Dhe mendoj se kjo ndihmon shumë për shkrimin e biografive dhe autobiografive, jo vetëm për mua si lexuese, por edhe për lexuesit e mi. Si një lexuese e apasionuar harrova të shkruaj dhe m’u deshën 40 vjet për të shkuar te të shkruarit.Një ditë mendova përse të mos shkruaj edhe unë? E mbaj mend. Ishte ditë e hënë, ora tetë, kur u ula pas një tavoline me disa fletë të bardha përpara. Nisa të shkruaj një histori prej 10 faqesh dhe prej atëherë nuk kam pushuar së shkruari.

Cilat ishin temat që preferuat fillimisht dhe që ju shtynë të shkruanit?

Ka shumë tema për të cilat unë mund të shkruaj. Rrjedh prej një familje të madhe, prej 10 fëmijësh, prindërit e mi vijnë gjithashtu prej familjesh të mëdha nga 13 deri në 16 fëmijë, kështu që mund të merrja tema pa fund nga familja ime. Por mund të rimerrja edhe tema që i kisha lexuar nëpër libra, një bazë e mirë kjo, sidomos kur fillon të shkruash.

Sonata e Krojtzerit nga Margriet de Moor Roman Shtëpia Botuese: Dituria Përktheu: Edit Dibra Numri i faqeve: 116 Çmimi: 500 lekë

Ju jeni njëkohësisht edhe një pianiste shumë e zonja. Sa ka ndikuar kjo në procesin e të shkruarit?

Muzika, formimi im në konservator si pianiste ishte një bazë shumë e fortë për të shkruar, madje t’ju them të vërtetën ndihem më shumë muzikante sesa shkrimtare. Për mua muzika është arti më abstrakt, megjithatë duhet thënë se ajo depërton në zemrën e njerëzve në mënyrë më të drejtpërdrejtë se çdo lloj arti tjetër. Që do të thotë që një art edhe pse abstrakt nuk të pengon të jesh i ndjeshëm dhe t’i bësh apel shpirtit njerëzor. Pra formimi muzikor ka ndikuar tek unë si shkrimtare dhe unë para se të krijoj një personazh shoh stilin, mënyrën e kompozimit të romanit, si të ishte një vepër muzikore. Por muzika nuk është i vetmi art që ka ndikuar tek unë. Bashkëshorti im është skulptor dhe kjo eksperiencë më ka bërë të kuptoj që një vepër arti duhet të qëndrojë, duhet të jetë solide.

Çfarë ju shtyu drejt “Sonatës së Krojtzerit”, përse kjo temë?

Në një kohë kur ekzistojnë qindra tema, kjo është pyetja më e vështirë. Ajo që më tërhoqi në këtë temë ishte loja me motivin estetik, që më zhvendosi nga muzika në letërsi. Por është edhe një lojë evropiane, pasi zhvendoset nga Gjermania në Rusi, në Çeki, pastaj në Holandë dhe jam kurioze të di se ku do të shkojë më tej. Çfarë njihni nga letërsia shqipe dhe cili është mendimi juaj? Nga letërsia shqipe njoh vetëm shkrimtarin e madh Ismail Kadare dhe mund të them se e njoh shumë mirë atë. Kur dëgjoj për Shqipërinë ndër mend kam Shqipërinë për të cilën Ismail Kadareja shkruan. Kështu që mendoj vetëm për Shqipërinë letrare, atë të pasqyruar në libra.

Patët ndonjë lloj ngurrimi përpara se të vinit në Shqipëri?

Në të vërtetë gjithmonë kam dashur të vij e ta vizitoj këtë vend. Nuk ka pasur asnjë lloj ngërçi, apo frike. Madje po të kisha më shumë mundësi do rrija më gjatë në Shqipëri, për të parë sa më shumë prej saj, pse jo për të mësuar. Këtu takova një punonjëse të shtëpisë botuese, e cila vetë i përkiste besimit ortodoks, bashkëshorti ishte mysliman, ndërsa nëna katolike. Për mua si holandeze ky ishte një rast shumë interesant, pasi momentalisht në Holandë ekziston një debat i madh në lidhje me ardhjen e shumë myslimanëve në shoqërinë tonë, gjë që është parë si problematike nga ana e holandezëve. Kështu që në këtë drejtim ne mund të mësojmë shumë nga Shqipëria. Është kënaqësi të dëgjosh historinë e kësaj familjeje, e cila nuk ka pasur kurrë probleme fetare, edhe pse brenda saj ekzistojnë tre syresh.

Intervistoi ALMA MILE

Një rrëfim i ditëve tona

Nga Flori Bruqi Kush është Orhan Pamuk? I lindur në 7 qershor 1952 në Stamboll, Pamuk është sot një nga shkrimtarët më të njohur të vendit të tij, Turqisë dhe i përkthyer në 34 gjuhë. Në fëmijëri ëndërronte të bëhej piktor, por studioi arkitekturë. Pas kësaj iu dedikua letërsisë dhe në vitin 1977 u diplomua për gazetari në Universitetin e Stambollit, ndonëse asnjëherë nuk e ushtroi profesionin e tij. Mes viteve 1985 dhe 1988 u vendos në Nju Jork ku punoi si profesor i jashtëm në Universitetin Columbia, deri sa u kthye në qytetin e lindjes. Romani i parë i Pamuk u botua në 1982, ndonëse iu desh të priste tre vjet që vepra e tij të njihej në nivel ndërkombëtar me romanin “Astrologu dhe Sulltani”. Por, njohja e tij në botë u përcaktua në vitin 1998 me romanin “Unë jam e kuqja”, që i vendos ngjarjet në Stamboll në shekullin XVI, kur sundonte Sulltan Murati III. Vepra e tij e fundit, një libër për Stambollin është një autobiografi me të cilin ai dëshmoi plotësisht talentin e tij në letërsi, të shkruash mbi qytetin ku ke jetuar që kur ke lindur, vendosur mbi një memorie perfekte, mbi mendime dhe filozofi, ky është libri “Stambolli, Qyteti dhe kujtime”. Pamuk është konsideruar nga kritika i barazvlefshëm me autorë të njohur si argjentinasi Ernesto Sabato, apo italiani Alberto Calvino. Mes çmimeve që ka marrë janë "Libri më i mirë i huaj” në Francë (2002), “Grinzane Cavour” në Itali (2002), “Internacional IMPAC” në Dublín (2003), “Médicis de Francia” (2005) dhe “Çmimin e Paqes” nga Botuesit gjermanë (2005). Pak vite më parë, një gjykatë e Stambollit arshivoi një çështje kundër Pamuk mbi komentet që kishte deklaruar mbi vdekjen e kurdëve dhe armenëve, botuar në gazetën zvicerane “Tages Anzeiger”. Ky rast provokoi një valë protestash ndërkombëtare kur shkrimtarët firmosën një deklaratë në mbështetje të Pamuk, duke akuzuar Qeverinë turke për shkelje të të drejtave të njeriut. Por ky intelektual, rolin e tij politik e shikon si një dënim. Gjithnjë ka thënë se është “një shkrimtar që e konsideron politikën si një kompromis të pashmangshëm, por që nuk i pëlqen”, “Dua të jem një shkrimtar i lirë”, ka thënë më shumë se në një herë Orhan Pamuk.(Flori Bruqi) Akademia Suedeze për Çmimin Nobel në Letërsi vlerësoi, për vitin 2006, shkrimtarin turk Orhan Pamuk me motivacionin e mëposhtëm: “Orhan Pamuk është zëri që në kërkim të melankolisë së trishtë të qytetit të tij të lindjes, Stambollit, zbuloi simbolet e reja të përplasjes dhe gërshetimit të kulturave.” “Unë jam e kuqja – është një roman i ngrohtë, i mprehtë, gazmor, vëzhgues, psikologjik dhe jashtëzakonisht i bukur.” The Independent

Në Stambollin e shekullit XIV, disa miniaturistë punojnë në atelienë e një sulltani. Papritur, një prej miniaturistëve vritet dhe një mori ngjarjesh trazojnë jetën e këtyre njerëzve, që mundohen të bëjnë art sallonesh ashtu siç ishte moda e asaj kohe.   Unë jam e kuqja nga Orhan Pamuk Roman Shtëpia Botuese: Skanderbeg Books Përktheu: Drita Çetaku Numri i faqeve: 536 Çmimi: 1300 lekë

Vetë Orhan Pamuk nuk e ka shpjeguar përse i ka vendosur ngjarjet shekuj më parë dhe pse kërkon të analizojë jetën e
miniaturistëve të këtij arti kaq pak të njohur në ditët e sotme.

Një roman që zbërthen një nga temat më të diskutuara sot në botë, atë të dy kulturave, Lindjes dhe Perëndimit, por jo me gjuhën e filozofisë, shkencës apo politikës, por gjuhën e bukur të artit, ajo gjuhë që e thotë aq thjesht gjithë atë mundim që mund t’u hajë studiuesve kjo temë delikate. “Unë jam e kuqja”, një roman sa simbolik aq edhe i thellë prek temën më të ndjeshme sot në botë, atë të dy kulturave që edhe pse kanë një bagazh të rëndësishëm historik sërish janë të përfshira në debatet se cila dominon mbi tjetrën.

Për të shuar të gjithë debatet që mund të lindnin pas botimit të këtij romani jo vetëm artistik, por dhe një prej problemeve më bashkëkohore të kohës, Pamuk shkruan në hyrje të librit se: “Lindja dhe Perëndimi i përkasin Zotit”, duke iu referuar kështu një thënieje të huazuar nga Kurani.

Ky roman që e bëri famën e këtij shkrimtari të kishte një sukses të jashtëzakonshëm në vitet ‘97-‘98 ka ardhur në shqip, nga
përkthyesja Drita Çetaku. Kjo përkthyese që e ka njohur për herë të parë këtë autor në vitin 1998, vendosi, ende pa e imagjinuar
si një nobelist të ardhshëm, ta sillte në gjuhën shqipe.

Kohët e përkthimit të këtij autori duket se kanë qenë të pazakonta për përkthyesen, e cila e quan edhe këtë si një sfidë që kërkon të bëjë në botën e bukur të përkthimeve. Ajo çfarë kërkon vazhdimisht ndërsa endej në faqet e këtij romani, ishte ideja që ky libër të kishte të njëjtat ndjesi si në origjinal.

Pasionet e shekullit XVI, nuk kanë pse të humbasin shkëlqimin në shekullin XXI, kur mesazhet vijnë për kohën që ne jetojmë. Për të është vetëm një gjë e rëndësishme, që përkthimi të jetë sipas standardeve të duhura, në mënyrë që nobelisti të mos zhgënjejë lexuesin shqiptar.



Si lindi ideja për të përkthyer një autor si Orhan Pamuk?

D.Ç. - Ideja ka lindur kohë më parë se ai të mendohej si një nobelist i ardhshëm. Unë e kam lexuar këtë roman në vitin 1998, kur
sapo ishte botuar në Turqi dhe sigurisht për vlerat që mbart më ngacmoi që unë ta përktheja duke ia prezantuar edhe lexuesit
shqiptar. Sigurisht që në atë kohë unë nuk e dija se cila nga shtëpitë botuese mund të ishte e interesuar për të përkrahur këtë
nismë timen dhe mbeti për një kohë të gjatë thjesht një ide. Vitin që kaloi u takova me zonjën Flutura Açka të shtëpisë botuese
“Skanderbeg Books” dhe të dyja e kuptuam se kishim të njëjtën dëshirë, shumë të madhe që ky libër të vinte në libraritë
shqiptare.

Cilat kanë qenë vështirësitë që keni hasur në përkthimin e një romani si “Unë jam e kuqja”, i cilësuar nga kritika si një nga prodhimet më të mira të këtij autori?

D.Ç. - Është një roman jashtëzakonisht i bukur dhe cilësor, por të gjithë autorët e mëdhenj, përveç kënaqësisë së leximit kanë edhe vështirësinë gjatë përkthimit, për faktin se edhe tema që trajtohet është
paska e vështirë. Është një temë pak e panjohur për shqiptarët. Është një lloj diskutimi për artin e Lindjes dhe atij të
Perëndimit duke e konkretizuar me miniaturat. Miniaturat janë format e pikturave të aplikuara në shekujt e kaluar në shtetet e
lindjes. Sigurisht që kjo është diçka fare e panjohur për lexuesin shqiptar, dhe vështirësia niste që në termat që përdoren në
këtë drejtim.

Mund të na flisni se për çfarë flet romani?

D.Ç. - Duke e thënë fare thjesht, ngjarjet zhvillohen në fund të shekullit XVI në Stamboll, kryeqytetin e Perandorisë Osmane, në
atë periudhë dhe kryesisht ngjarjet lëvizin nga atelieja e sulltanit në shtëpitë e disa miniaturistëve që punojnë për llogari të
tij. Romani hapet me një vrasje të kryer dhe njëri prej këtyre miniaturistëve papritur zhduket, vritet nga dikush dhe megjithëse
në pamje të parë ngjan si një roman policesk i rëndomtë, ecuria duke kaluar nga faqe në faqe të jep të kuptosh se ke të bësh me
shumë plane brenda këtij romani. Nga plani policesk ke të bësh me lidhjen dashurore të një çifti, në dilemat e një artisti të
lindjes, ku ai papritur ndihet me artin e perëndimit. Sigurisht që romani nuk mund të shpjegohet kaq thjesht, pasi është një
orvatje e Pamuk për të treguar kulturën, themelin kulturor të Perëndimit dhe Lindjes.

Cilën anë të këtyre dy kulturave mban Pamuk?

D.Ç. - Do t’i përgjigjesha kësaj pyetjeje me një fjali të shkurtër që ai vetë e ka huazuar nga një libër i shenjtë,
Kurani, ku thuhet se “Lindja dhe Perëndimi i përkasin Zotit”, dhe këtë ai e ka vënë në hyrje të librit të tij.

Cilat kanë qenë pikat tuaja të takimit, përveçse atij nëpërmjet procesit të përkthimit me këtë autor?

D.Ç. - Unë, personalisht, nuk e kam takuar Pamuk, por thjesht e kam admiruar si shkrimtar. Shtëpia Botuese “Skanderbeg Books” në momentin që nisëm të merreshim me përkthimin e librit, ka kontaktuar me këtë autor, duke e ftuar të vijë në Shqipëri dhe ai e ka pranuar me kënaqësi këtë ftesë për të ardhur në panairin e librit në nëntor, por siç duket marrja e “Nobel”-it e shtyu edhe ardhjen e tij në Tiranë. Përveç librit “Unë jam e kuqja” që pritet të dalë këtë javë në treg ne kemi në proces edhe disa libra të tjerë të këtij autori për t’i sjellë në shqip. Po të shohësh librat e tij, ata janë shumë interesantë. Në disa prej tyre që në tituj ndeshim ngjyrat. Si “Libri i Zi”, “Bora”. Ai luan me kontrastet jo vetëm brenda librave, por që në titull, si romani “Kështjella e bardhë”, “Fytyra e fshehtë” që është bërë edhe film në Turqi, “Shtëpia e heshtur”. Romanet e tij janë tetë dhe unë mund të them se ato të fundit sa vijnë e bëhen gjithnjë e më të suksesshëm.

Sa kohë ju është dashur për ta përkthyer këtë roman?

D.Ç. - E gjithë puna ime për të sjellë në gjuhën shqipe Orhan Pamuk ka qenë gati një vit, duke pasur parasysh se gjatë kësaj kohe kam pasur edhe shkëputje normale për një proces pune.

A jeni njohur me modele të tjera përkthimi në gjuhë të tjera që ka pasur ky autor, apo jeni bazuar vetëm në botimin origjinal?

D.Ç. - Përkthimi im është bazuar në përkthimin nga origjinali, por gjatë këtij procesi pune më është dashur të shikoj edhe përkthimet që i janë bërë këtij autori në gjuhë të huaj. Kam parë një përkthim në anglisht të Erda Dognar,i cili e ka bërë këtë përkthim për në Amerikë dhe për mua ka qenë një përkthim jashtëzakonisht i suksesshëm. Por unë jam munduar të jem një përkthyese sipas origjinalit.

Intervistoi ALDA BARDHYLI