Akademik Mehdi Hyseni,PHD
- Profesor Dr. Mehdi Hyseni , është Doktor i Marrëdhënieve Politike Ndërkombëtare dhe Bashkëpunëtor i Institutit të Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Boston të SHBA-së si dhe nenkryetar i AAAS në New York,Tiranë , Prishtinë dhe Shkip.
A mund të jetë shkëmbimi i territoreve mes Kosovës dhe Serbisë një zgjidhje e qëndrueshme, apo është një opsion i rrezikshëm që mund të shkaktojë tensione të mëtejshme në rajon.
Mehdi Hyseni: Qëndrimi im ishte, është dhe, ende do të jetë kundër këtij kompromisi të keq politik, sepse nuk ka kurrfarë mbështetjeje, historike, gjeopolitike, ligjore, kushtetutese e as jurdike ndërkombëtare, sepse në rastin konkret nuk kemi të bëjmë me dy territore të ndryshme serbe dhe shqiptare, por me të njëjtin territor shqiptar si në Veriun, ashtu edhe në Luginën e Preshevës, d.m.th. është territor autokton integral i Shqipërisë Etnike Natyrale, jo i Serbisë !?
Lexoni edhe:
Vuçiç e përdor kartën e Kosovës për të larguar vëmendjen nga protestat dhe kriza politike në Serbi
-Në këtë kontekst, ndarja e kufirit mes Serbisë dhe Kosovës, mund të bëhet vetëm në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, pas demaskimit dhe penalizimit të Serbisë kolonialiste mbi territoret autoktone të Shqipërisë Natyrale.
Prandaj, -JO, “shkëmbimi i territoreve” mes Kosovës dhe Serbisë, nuk mund të jetë “zgjidhje e qëndrueshme” e as afatgjatë përfundimtare, por vetëm e përkohshme dhe me rrezik permanent, që Serbia ta gllabërojë sërish koloninë e saj sikurse në shtatorin e vitit 1912.
Prandaj, asnjë qeveri e Kosovës nuk duhet pranuar “recetën” serbofile të “shkëmbimit të territoreve mes Kosovës dhe Serbisë”, pa konsultuar me Referendum Sovranin e Kosovës.
-E kam shumë të qartë se çfarë domethënie dhe peshe të madhe ka kompromisi politik, por, jo GJITHMONË të FITOJË Serbia e ASNJËHERË Kosova dhe Shqipëria! – O, “më të mençurit e botës”!
– E, po, kështu nuk thotë as Populli, as Zoti, as shkenca, as e drejta, as demokracia, as patriotizmi e as shqiptarizmi, sepse territori i Shqipërisë Etnike nuk është pronë e luajtshme, që kujt t’i “teket” për hesape të veta politike, bajraktariste, karrieriste, materialiste të ndyra, ta bëjë “rrush e kumbulla” në emër të rremë të atdhetarizmit, të demokracisë, të vërtetës, të drejtësisë, të popullit dhe të Zotit, por është thesar i paluajtshëm, që i përket mbarë kombit shqiptar.
Edhe sikur Beogradi zyrtar të pranonte formulën e gabuar të “shkëmbimit të territorit verior të Kosovës me atë të territorit të Preshevës”, ne, me asnjë kusht nuk duhet të pranojmë, sepse do ta humbisnim minierën “Trepça” dhe territorin shqiptar. Sikur të ndodhte kjo, Kosova do të ngelte një vend i varfër dhe i pazhvilluar, i parëndësishëm dhe pa kurrfarë perspektive. Por, gjithmonë e rrezikuar dhe e varur nga Serbia. – Andaj, kujt, do t’i duhej një Kosovë e tillë pa “Trepçen”? –Askujt, sepse “Trepça” është pasuria kryesore e ekzistencë së Kosovës!
“SHKËMBIMI” do t’i jepte “vulën” historiko-diplomatike Dialogut të Brukselit (2011-2024)!
Prandaj, thoni, -JO DIALOGUT TË BRUKSELIT (2011-2024), -Jo “shkëmbimit” të territorit shqiptar-shqiptar me Serbinë e Madhe kolonialiste dhe gjenocidale, sepse duam rikthimin dhe ribashkimin e territoreve tona autktone të Shqipërisë Etnike (Presheva, Bujanoci, Medvegja, Vraja, Prokuple, Bllaca Kurshumlia etj.).
Kjo do të ishte zgjidhja e drejtë dhe përfundimtare e problemit kolonial shqiptar, pavarësisht nga aspiratat dhe nga pretendimet hegjemoniste, militariste dhe kolonialiste të Serbisë së Madhe për t’i mbajtur të copëtuar dhe të sunduar shqiptarët dhe territoret e tyre si “plaçkë” të përjetshme koloniale, duke u mbështetur në historiografinë falsifikatore të miteve të tyre nacionalshoviniste romantike të mesjetës dhe të shekujve XIX dhe XX.
Ndryshe, çdo zgjidhje tjetër do të kishte karakter paliativ afatshkurtër dhe të dëmshëm për zgjidhjen e çështjes koloniale shqiptare në Ballkan.
Humbja e Veriut të Kosovës nënkupton edhe humbjen e përgjithmonshme të “Trepçes”!
-Andaj, çfarë do na duhej Presheva dhe Kosova, pa “TREPÇEN”?!
-Asgjë, sepse do ngelnim tërë jetën të varfër dhe shtegtarë si “vezet e qyqes” nëpër botë, duke bredhur me djepa në shpinë për të siguruar një krodhe buke për fëmijët tanë, ashtu sikurse deri tash (1912-2024). –Nuk lihen gjithmonë në megrim mbi 6 milionë shqiptarë. Ndaj, duhet të jemi të kujdesshëm, të vendosur, largpamës dhe këmbëngulës, që të mos humbasim asnjë metër katror të territorit shqiptar, sepse “një popull pa territor, ai nuk është popull”, ka thënë Rilindësi, ideologu, patrioti dhe arktiketi i ribashkimit të kombit shqiptar dhe të Shqipërisë Etnike, SAMI FRASHËRI.
Pra, jo kurrfarë shkëmbimi territoresh shqiptare-shqiptare me Serbinë (ndoshta Serbia do të pranonte të shkëmbente Preshevën me Veriun e Kosovës, gjithnjë duke llogaritur në pasurinë milionshe dhe miliardshe të rezervave të arit, të plumbit, të zinkut, të argjendit dhe të bakrit të “ Trepçes”. Kjo pasuri llogaritet të jetë më e madhe sesa e gjithë pasuria e sheteve të BE-së. Kështu ka pohuar akademiku serb, Matija Beçkoviq: “ Pasuria e Kosovës vlen më shumë se krejt BE-ja. Nuk mendoj në vlerën shpirtërore, e cila është e paçmueshme, por në vlerën materiale, e cila, leht mund të llogaritet. Dhe, askush nuk mund të na japë më shumë sesa të na marrë.” (
http://www.blic.rs/Vesti/Politika/555017/Matija-Beckovic-Ako-Vucic–kaze-ne–Putinu-bice–novi-Tito
A është ndikimi i Donald Trump në procesin e normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë i mjaftueshëm për të tejkaluar problemet e thella politike dhe ndërkombëtare që ekzistojnë mes dy vendeve?
Mehdi Hyseni: Ndikimi i Donald Trumpit dhe i administratës së tij në procesin e normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë ka qenë i kufizuar në aspektin afatgjatë, pavarësisht disa përpjekjeve të dukshme për të ndërmjetësuar. Marrëveshja e Uashingtonit e vitit 2020, e cila u promovua nga administrata Trumpit, kishte për qëllim t’i përmirësonte marrëdhëniet ekonomike dhe tregtare mes dy vendeve si një hap drejt stabilizimit të marrëdhënieve politike të ndërsjella.. Megjithatë, kjo qasje u përball me disa sfida:
Fokusimi në Ekonomi dhe Jo në Problemet Thelbësore: Marrëveshja e Uashingtonit u përqendrua kryesisht në çështje ekonomike, duke anashkaluar temat themelore politike, si njohja reciproke dhe statusi i Kosovës. Kjo e bëri marrëveshjen të pamjaftueshme për të adresuar problemet më të thella.
Mungesa e Mbështetjes në BE dhe në Rajon: Marrëveshja nuk kishte mbështetje të plotë nga Bashkimi Evropian, i cili është ndërmjetësi kryesor në dialogun Kosovë-Serbi. Kjo krijoi një mungesë koordinimi ndërkombëtar dhe e uli efektivitetin e përpjekjeve të administratës së Trumpit.
Qëndrueshmëria e Çështjeve Ndërkombëtare: Problemet midis Kosovës dhe Serbisë nuk janë thjesht çështje bilaterale, por përfshijnë interesa më të gjera ndërkombëtare, përfshirë ndikimin e Rusisë dhe Kinës në qëndrimin ndaj Kosovës. Një administratë e vetme amerikane ka kufizime në ndikimin e saj për të zgjidhur këto dinamika komplekse.
Ndryshimi i Administratës: Me largimin e Donald Trump dhe ardhjen e administratës Biden, prioritetet dhe strategjitë e SHBA-së ndryshuan, duke shtuar pasiguri për implementimin afatgjatë të marrëveshjeve të arritura nën administratën e kaluar.
Përtej këtyre pikave, ndikimi i një presidenti të vetëm është i kufizuar nëse nuk mbështetet nga një strategji gjithëpërfshirëse dhe bashkëpunim ndërkombëtar. Procesi i normalizimit kërkon angazhim të qëndrueshëm nga të dyja palët dhe mbështetje aktive nga SHBA-ja, BE-ja dhe aktorët tjerë ndërkombëtarë. Administrata e Trumpit ofroi një mundësi, por jo një zgjidhje të qëndrueshme për problemet e thella që ekzistojnë mes Kosovës dhe Serbisë.
A po përdor Vuçiqi çështjen e Kosovës si një mjet për të larguar vëmendjen nga protestat dhe krizën politike në Serbi?
Mehdi Hyseni: Po, duket se Aleksandar Vuçiqi e përdor çështjen e Kosovës si një mjet strategjik për të larguar vëmendjen nga problemet e brendshme në Serbi, duke përfshirë protestat dhe krizën politike. Kjo është një taktikë e njohur e liderëve që përballen me sfida të brendshme: të fokusojnë publikun te një “armik” ose një çështje e jashtme për të krijuar një ndjenjë uniteti kombëtar dhe për të shmangur kritikën ndaj qeverisjes së tyre.
Në Serbi, protestat kundër Vuçiqit kanë qenë të lidhura me çështje si kufizimi i lirive demokratike, korrupsioni dhe problemet ekonomike. Në këtë kontekst, retorika ndaj Kosovës shërben si një mënyrë për të devijuar vëmendjen dhe për të konsoliduar mbështetjen te elektorati nacionalist.
Vuçiqi shpesh përdor retorikë nacionaliste dhe kërcënime për konflikt për të mbajtur në fokus çështjen e Kosovës, duke e paraqitur veten si “mbrojtësin” e interesave gjithëserbe. Kjo strategji është veçanërisht e dukshme kur tensionet në veri të Kosovës përshkallëzohen, duke krijuar një narrativë krize që shpesh e lë opozitën serbe dhe komunitetin ndërkombëtar të përqendruar në stabilitetin rajonal, në vend të çështjeve të brendshme të Serbisë.
A është e mundur që Lëvizja Vetvendosje të ruajë këtë përparësi të theksuar deri në zgjedhjet e 9 shkurtit 2025, apo mund të ketë një ndryshim të papritur në balancën politike të Kosovës?
Mehdi Hyseni: Përparësia e theksuar që Lëvizja Vetëvendosje (LVV) gëzon aktualisht mund të ruhet deri në zgjedhjet e 9 shkurtit 2025, por kjo varet nga disa faktorë kryesorë:
Performanca e qeverisë në muajt e ardhshëm: Nëse qeveria e Albin Kurtit arrin të përmbushë disa nga premtimet kyçe, të menaxhojë me sukses sfidat ekonomike dhe të sigurisë, dhe të sigurojë një dialog konstruktiv me bashkësinë ndërkombëtare, LVV mund të forcojë mbështetjen popullore. Për shembull, përparime konkrete në drejtësi, arsim ose shëndetësi do të jenë vendimtare.
Marrëdhëniet ndërkombëtare: Roli i SHBA-së dhe BE-së në proceset diplomatike, veçanërisht lidhur me dialogun me Serbinë, mund të ndikojë ndjeshëm në imazhin e Kurtit dhe LVV-së. Një marrëveshje eventuale që shihet si e favorshme për Kosovën mund të rrisë mbështetjen për partinë, por çdo kompromis i perceptuar negativisht mund të sjellë pakënaqësi.
Rivali politik dhe mobilizimi i opozitës: Nëse partitë opozitare, si PDK, LDK ose AAK, arrijnë të artikulojnë një platformë të qartë dhe tërheqëse që ofron një alternativë ndaj LVV-së, mund të kemi një ndryshim në balancën politike. Megjithatë, opozita duket ende e fragmentuar dhe e pafuqishme për të sfiduar seriozisht Vetëvendosjen.
Ngjarjet e papritura politike: Çdo krizë e brendshme apo skandal mund të ndikojë në mbështetjen ndaj LVV-së. Për shembull, një destabilizim në veri të Kosovës, përkeqësimi i gjendjes ekonomike, ose një debat i fortë për ndonjë çështje të ndjeshme politike mund të ndryshojë dinamikën elektorale.
Në përgjithësi, LVV duket në një pozicion të fuqishëm për momentin, por stabiliteti i këtij avantazhi varet nga aftësia për të menaxhuar me sukses sfidat e përmendura. Votuesit në Kosovë janë tradicionalisht shumë të ndjeshëm ndaj zhvillimeve të fundit, prandaj asgjë nuk mund të merret si e sigurt.
A mund të zgjidhet me sukses problemi i furnizimit me energji elektrike nëpërmjet angazhimit të KOSTT dhe KEDS, apo është ky një problem struktural që kërkon një reformë më të thellë në sektorin energjetik?
Mehdi Hyseni: Problemi i furnizimit me energji elektrike në Kosovë është një çështje komplekse që lidhet si me sfidat operative të KOSTT dhe KEDS, ashtu edhe me çështje më të thella strukturore në sektorin energjetik. Për të kuptuar nëse problemi mund të zgjidhet me sukses përmes angazhimit të këtyre dy operatorëve apo nëse kërkohet një reformë më e thellë, duhet të merren në konsideratë disa aspekte kryesore:
KOSTT (Operatori i Sistemit, Transmetimit dhe Tregut) ka për detyrë menaxhimin e rrjetit të transmetimit dhe garantimin e stabilitetit të furnizimit. Megjithatë, furnizimi varet nga kapacitetet e prodhimit vendor, të cilat janë të kufizuara dhe të mbështetura kryesisht në termocentrale të vjetëruara si Kosova A dhe Kosova B. Modernizimi i këtyre kapaciteteve ose investimi në burime të reja prodhimi (si energjia e rinovueshme) është jetik.
KEDS (Operatori i Shpërndarjes dhe Furnizimit) përballet me humbje të larta teknike dhe komerciale në rrjet, që ndikon drejtpërdrejt në cilësinë dhe qëndrueshmërinë e furnizimit.
Kosova është pjesë e Komunitetit të Energjisë të BE-së dhe ka obligime për të liberalizuar tregun e saj të energjisë. Kjo kërkon reforma rregullative dhe ndërtimin e një tregu të hapur, i cili mund të sjellë konkurrencë dhe përmirësim të furnizimit, por kërkon gjithashtu investime në infrastrukturë dhe bashkëpunim rajonal.
Mungesa e investimeve të mëdha në energji për dekada ka krijuar një hendek mes kërkesës dhe ofertës. Diversifikimi i burimeve të energjisë (p.sh., duke shtuar energjinë diellore dhe erën) dhe modernizimi i rrjetit janë domosdoshmëri për zgjidhje afatgjata.
Problemi me energjinë është gjithashtu një çështje strukturore që lidhet me menaxhimin dhe qeverisjen e sektorit energjetik. Transparenca, llogaridhënia dhe efikasiteti operacional janë thelbësore. Një reformë e thellë mund të përfshijë rishikimin e pronësisë dhe menaxhimit të kompanive publike, përmirësimin e modelit tarifor dhe krijimin e mekanizmave mbështetës për investime private.
Angazhimi i KOSTT dhe KEDS mund të ndihmojë në përmirësimin e situatës aktuale, por këto institucione janë të kufizuara nga kapacitetet dhe sfidat e trashëguara. Për zgjidhje të qëndrueshme, kërkohet një qasje gjithëpërfshirëse, e cila përfshin:
Investime strategjike në burime të reja prodhimi.
Zhvillim të energjisë së rinovueshme.
Rehabilitim të rrjetit të transmetimit dhe shpërndarjes.
Përfshirje më të madhe të partnerëve ndërkombëtarë për financim dhe ekspertizë.
Nëse qeveria dhe institucionet e energjisë i qasen problemit me një vizion afatgjatë dhe bashkëpunim rajonal, problemi mund të zgjidhet me sukses. Përndryshe, do të mbetet një pengesë strukturore që do të vazhdojë të prekë zhvillimin ekonomik dhe cilësinë e jetës në vend.
