Libri i simbiozës zhanrore

Shkruan Prof. dr. Hysen Matoshi

Të shkruash një krijim letrar dhe të shkruash një vepër shkencore këto janë dy punë konceptualisht e metodologjikisht të ndryshme, dy perceptime, dy procedime, dy rezultate, dy lexime, dy interpretime. Aftësia e përtej të mundshmes, e cila e karakterizon imagjinatën, na hyn më shumë në punë në rastin e parë; fuqia argumentuese e mendjes mbizotëron në rastin e dytë. Autori në rastin e parë e krijon realitetin artistik në suaza të imagjinatës së papërsëritshme të individuas; teksa i dyti e zbulon imagjinatën krijuese në trajtën e realitetit të pashmangshëm faktografik.Po, a mund të bashkohen këto dy lloje shkrimi në një të vetëm? Në esenë si një trajtë transzhanrore të shkrimit, bie fjala. Sigurisht që eseja realizuar mbi bazën e simbiozës letraro-shkencore bëhet gjithnjë më e lakmuar pikërisht për faktin se përpiqet të përafrojë fiksionin me erudicionin, pse synon, sikundër e kemi në rastin e autorit që po përurojmë sot, të zgjidhë enigmën e magjikes. Të pajtosh këto pole të kundërta, t’i bësh të bashkëveprojnë fjalët në kuadër të një kompozite, shpeshherë krejtësisht të parëndomtë...Në planin strukturor libri Enigma e magjikes i Mehmetali Rexhepit ndahet në shtatë kapituj tematikë që karakterizohen për aspekte homogjene e identifikuese brenda njësive të tyre përbërëse. Kapitulli i parë, i titulluar Përsiatje imagjinare, përmban koncepte teorike letrare të autorit, sikurse edhe përpjekjen për t’i konkretizuar me faktografinë tonë letrare. Synimi për ta lexuar në mënyrë të veçantë këtë realitet, për ta përshkruar me terminologji të veçantë, që, jo një herë, krijohet zorshëm, për ta letrarizuar interpretimin kritik letrar, duke e zhvendosur balancën ndërmjet shkencës dhe letërsisë në të mirë të kësaj fundit, u japin këtyre shkrimeve një dimension të qasjes origjinale, e cila ndonjëherë bën jetë në kufirin moskomunikimit konvencional letrar.

Diçka më të konkretizuara, jo vetëm në planin e perceptimit të objektit shkrimor, por edhe të interpretimit të tij, dalin shkrimet e kapitullit Përqasje estetike. Në to shpërfaqet kultura e gjerë tejkombëtare letrare e autorit Mehmetali Rexhepi, qoftë kur merret me interpretimin e veçorive të personazhit, qoftë kur merret me përbërës të tjerë strukturorë, gjithnjë në një përqasje të gjerë kontekstuale letrare.Kompozita treshe artjetëshkrimi përfaqëson konceptin autorial të Mehmetali Rexhepit për skicimin eseistik të jetës dhe të veprës së dy krijuesve tanë, Rexhep Elmazit dhe Beqir Musliut, si përfaqësues të dy prirjeve të ndryshme të poetikave letrare. Vëmendja e autorit të librit Enigma e magjikes nga tradita në kapitullin Metafora e dhimbjes zhvendoset në bashkëkohësi. Tani objekt trajtimi bëhen krijime të autorëve aktualë. Gjeografia e autorëve zgjerohet, megjithëse ruhet një dominim i natyrshëm i autorëve të trevës. Gjithsesi, Ramadan Mehmeti, Shefik Shkodra, Sabit Rrustemi, Sarë Gjergji, Nuri Plaku dhe Hasije Selishta në shkrimet e Mehmetali Rexhepit gjejnë një interpretim, në të cilin, përveç veprën e tyre, e gjejnë pashmangshëm edhe interpretuesin.Kapitulli metakritik, i titulluar si Kureshtje e përmasa të valorizuara, përmbledh kontributet e Mehmetali Rexhepit lidhur me veprat studimore të Shefik Shkodrës, Nuhi Ismajlit, Ilhan Berkut dhe Tahir Arifit. Pasi trajton në kuadër të pesë kapitujve letërsinë, autori i librit Enigma e magjikes gamën e interesimit e shtrin në atë që mund të quhet tematikë përtejletrare, saktësisht tematikë kombëtare. Fillimisht kemi një vështrim për librin publicistik-letrar Joplotënia e lirisë të Ismail Sylës, për të vijuar me tri shkrimet për librat e karakterit publicistiko-historik të Selatin Novosellës, përkatësisht për librat Demonstratat e gjashtëdhjetetës (vëllimi i tretë); Rexhep Mala – Anteu i Lëvizjes ilegale dhe një shkrim përgjithësues për veprimtarinë 45-vjeçare të Selatin Novosellës. Pena që trazoi heshtjen është shkrim i Mehmetali Rexhepit që merr në shqyrtim veprën polemizuese të Bislim Pirevës, si një përgjigje adekuate ndaj falsifikimeve të pseudoshkencës serbe, këtë herë të rishfaqura nën emrin e Radomir Trajkoviqit....
A e ka zgjidhur me këtë libër enigmën e magjikes Mehmetali Rexhepi është një pyetje krejt normale që mund të shtrohet në fund të kësaj fjale. Përgjigjja më e sigurt, duke pasur parasysh karakterin ezoterik të magjikes, është se ky libër, megjithatë, e ka zgjidhur enigmën e magjikes së Mehmetali Rexhepit.

Bukuroshet!...

Revista “Maksim” ka publikuar listën e 100 femrave më të bukura, ku në vendin e parë është aktorja e pjesës së tretë të filmit “Transformers”, manekinia dhe aktorja britanike Rouzi Hantington Uajtli.
Bukuroshja 22-vjeçare nga Devonshiri, Rouzi Hantington Uajtli, edhe pse qysh para pesë vjetësh kishte nisur të reklamojë rrobat intime të prodhuesit të njohur “Victoria’s Secret”, zyrtarisht është prezantuar para medieve para dy muajve.


Anglezët janë jashtëzakonisht krenar me suksesin e saj dhe e kanë quajtur “trëndafili anglez”.
Në vendin e dytë është renditur aktorja Olivia Man nga filmi “Iron man 2”, ndërsa në vendin e tretë është këngëtarja Keti Peri.
“Engjëlli i Çarlit”, Kameron Diaz është në vendin e katërt, kurse pas saj renditet Mila Kunis e njohur nga roli në filmin “Black Swan”.
Bar Refaeli, e cila është ëndërr e shumë meshkujve, renditet në vendin e gjashtë. Pas saj vijnë En Hatauej, Natali Portman, Kobi Smalders, Xhenifer Lorens etj. Rihana është në vendin 22, Britni Spirs në vendin 25, Kejt Midëlton në vendin 26.

Bukuroshja 22-vjeçare nga Devonshiri, Rouzi Hantington

Bukuroshja Cheryl Cole duket se ka tërhequr vëmendjen e fotografëve dhe të pranishmëve në ceremoninë e pritjes për premierën e Habemus Papam të italianit Nanni Moretti në festivalin e Kanës. Anëtarja e jurisë së “US X Factor” e veshur në një fustan të gjatë e të bardhë duket se ka shkëlqyer.
Në një moment ajo nuk ka harruar të dhurojë edhe puthje për fansat ndërsa ka pozuar përpara papacarëve.

VIP-at shqiptarë

Bleona Qerreti: Jeta ime në tapetin e kuq
Këngëtaren shqiptare Bleona Qerreti duket se po e prin mjaft bujshëm martesa me Gani Bardhën.
Që pas largimit të saj nga Shqipëria jeta e saj po ndryshon gjithnjë e më shumë. Ajo dëshiron me çdo kusht të bëhet pjesë e tregut amerikan dhe nga çfarë kemi mësuar, është në rrugë të mbarë.
Sipas një gazete të përditshme, Bleona është prononcuar për dëshirën dhe investimin e saj ndaj vetes për të arritur diçka në industrinë muzikore në SHBA.
“Do të qesh vetëm kur të arrij qëllimin që i kam vënë vetes”, tregon këngëtarja gjatë një komunikimi telefonik.
“Këtë javë kam qenë pjesëmarrëse në ‘Billboard Music Awards’. Kam ardhur me avion nga Kana dhe tani më duhet të udhëtoj përsëri”, ka vijuar më tej ajo, duke treguar se ndalesa e radhës është Formula 1.
Kujtojmë që vetëm pak muaj më parë Bleona ka qenë pjesëmarrëse edhe në “Grammy Awards”. Jeta e saj tanimë ka shumë ndalesa. Është prezente në të gjitha eventet e rëndësishme ndërkombëtare dhe pjesëmarrja në to e ka ndihmuar të krijojë shumë kontakte.
“Falë tapetit të kuq kam njohur shumë njerëz të famshëm, madje disa prej tyre i kam bërë miq të mirë”, vazhdon Bleona të tregojë se disa prej tyre çuditen kur e shohin në çdo event.
“Një nga anëtarët e grupit “Black Eyed Peas” më tha: ‘Ti udhëton më shumë se ne’, pasi disa ditë më parë kishim qenë bashkë në Kanë”, shton Bleona.
Sakaq nëse do t’i rikthehemi muzikës duket se ëndrra e saj amerikane po merr formë. Më 2 qershor do të jetë në studion e një prej emrave më të lakuar në muzikën botërore siç është Timbaland dhe vetëm disa ditë më pas do të ndalojë në studion e një prej kompozitorëve të Rihanës, Taio Cruz Makeba.
Dafina Zeqiri ka bërë gjoksin operacion
Këngëtarja Dafina Zeqiri ka pranuar se ka bërë operacion gjoksin.
Pohimin e ka bërë në një emision televiziv të Kosovës. Ndërhyrja kirurgjike është bërë në Maqedoni. Ajo ka mohuar të ketë bërë operacione të tjera në buzë e fytyrë, siç është raportuar në disa media.
Dafina ka treguar se si më herët e ka bërë hundën operacion dhe se mjaftohet me kaq dhe nuk do të bëjë më të tjera operacione.
Këngëtarja e njohur e skenës muzikore shqiptare duket se edhe pas ndërhyrjes kirurgjikale në gjoks nuk duket të ketë bërë ndonjë ndryshim drastik, aq sa pritej. Sipas një citimi në shtyp, një mikesha e saj është shprehur se “Dafina Zeqiri edhe pas rritjes së gjoksit nuk ka ndryshuar shumë pamjen e saj, duket e njëjtë dhe nuk vërehet se ka pasur rritje të madhe gjoksit”.
Dafina ka thënë se ky është operimi i saj i dytë pas atij në hundë, kur iu desh të operohej pas një incidenti të vogël në Brezovicë kur ishte duke xhiruar një spot.

Xhemi ka lindur djalë
Xhemi Shehu, prezantuesja e njohur televizive, ka më pak se një javë që ka lindur djalë.
Njoftohet se prezantuesja simpatike është bërë nënë e djalit që ka marrë emrin Martin. Lindja mësohet se është kryer pa operacion në një maternitet të Tiranës dhe pa probleme mjekësore.
Xhemi zyrtarizoi martesën e saj rreth një vit më parë. Një muaj më parë, Xhemi ndërpreu daljen e saj në skenë tek emisioni “E Diell” për shkak të shtatzanisë ndonëse dukej simpatike edhe në këtë gjendje.

Edona Llaloshi pret një vajzë
Edhe pak muaj kanë ngelur që këngëtarja kosovare Edona Llalloshi të bëhet nënë.
Edona pritet të sjellë në jetë një vajzë pas fejesës me biznesmenin e njohur nga Peja, Gazmend Fejzullahun.
“Përkushtimi im për muajt e shtatzanisë ka bërë që të ndërpres të gjitha aktivitetet muzikore. Mendoj se më e rëndësishme në jetë është fëmija, sesa çdo gjë tjetër. Tani po kaloj ditët më të bukura të jetës sime emocionale”, ka thënë këngëtarja në një prononcim të saj dhe shton se është duke menduar për emrin që do i vendosë vajzës, në mometin kur do vijë në jetë.
“Për momentin jam duke i shikuar disa emra, ende jam në kërkim të tyre. Do të mundohem të zgjedh një emër të bukur për vajzën time”, ka theksuar më tej këngëtarja.

Pjesa jote

Nga Meri Dishnica

Do të vij tek ty,
me frymën time,
Në ato stinë të plakura,
të duhemi si dikur.

E frymëzuar do të vij,
sërrish e bardhë,
aromatike.

Do të vij,
do të të prek,
atëherë kur era të më prek mua.
le të fryjë frymën time,
kur unë nga malli do të bluhem imët,
dhe si dikur mbi ditë të thata,
tek ty të zbardh unë stinët.

Meri Dishnica

VDEKJA E DYTË E DIN MEHMETIT (Ose: Si më vdiq “Bacëloku” në Tiranë?)

Nga prof.dr.Agim Vinca

          

                    Poeti Din Mehmeti

Lajmin për vdekjen e Din Mehmetit e mora vesh në çastet kur po merrte fund konferenca shkencore “Letërsia shqipe dhe realizmi socialist”, që u mbajt ditë më parë në Tiranë. Ndërsa ndiqja debatin përmbyllës të kësaj konference në sallën e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, befas në celularin tim ia behu një mesazh. Sinjali që tregon mbërritjen e “sms”-ve, s’di përse, m’u duk më i thekshëm se zakonisht. Kur e hapa, pashë kumtin që më së paku e prisja në atë çast. “Ka vdekur Din Mehmeti. Varrimi sot në orën 14” - më shkruante im bir nga Prishtina.            Më goditi fort ky lajm, aq sa njerëzit që kisha pranë e hetuan se diç nuk ishte në rregull me mua. E dija se ishte në moshë, se ishte i sëmurë dhe se gjendja shëndetësore i qe rënduar në kohë të fundit, por nuk e prisja kaq shpejt largimin e tij nga jeta. Në bisedat telefonike që kisha pasur me të në kohë të fundit (si rëndom në orët e pasdarkës), më qe ankuar për keqësimin e shëndetit, por unë, gjysmë me shaka e gjysmë seriozisht, natyrisht për ta inkurajuar, i thosha: “Bacëlok, i fortë je ti. Do të na përcjellësh të gjithëve!”. Dhe, ja, tani, lajmi për ikjen e tij, një mesazh i thatë në një sallë ku flitej për një problem të ftohtë shkencor: Letërsia shqipe dhe Realizmi socialist! Aq më pak prisja që ky lajm të më gjente jashtë Kosovës, duke ma bërë plotësisht të pamundur pjesëmarrjen në varrimin e tij. Ora shënonte fiks 13.30 minuta. Pas jo më shumë se gjysmë ore, trupi i pajetë i mikut tim poet, i përcjellë nga familjarët, miqtë, kolegët dhe dashamirët e tij të shumtë, do të nisej për atje ku, siç thotë poeti popullor, “një nga një do shkojmë të tërë”. Nuk kisha shans të isha në atë kortezh, e aq më pak të thosha ndonjë fjalë në atë ceremoni, dëshirë kjo që i ndjeri e kishte shprehur më se një herë në gjallje të tij.
            Pa humbur kohë u ngjita në podium dhe e njoftova kryesuesen e seancës për ngjarjen, duke kërkuar nga ajo që të mbanim një minutë heshtje. Për çudi, nuk hasa në mirëkuptim. Para se të kthehesha në vend ia bëra me dije se pas pak do të dilja në tribunë për të diskutuar dhe me atë rast do t’ia kumtoja auditorit lajmin që sapo mora. Ashtu dhe bëra. Posa e shqiptova kumtin e hidhur, me mua u solidarizuan dy-tre kolegë nga salla, kështu që kryesia e punës nuk pat çare pa u ngritur në këmbë bashkë me ne të tjerët. Përballë kisha pjesëmarrësit e konferencës, në mesin e të cilëve edhe shumë studentë, kryesisht vajza; në të djathtë bustin e hijshëm të kryetarit të parë të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, historianit Aleks Buda, kurse në të majtë treshen kryesuese të mbledhjes, që, rastësisht, përbëhej nga tri zonja studiuese të letërsisë. Pas nderimit me një minutë heshtje, fola shkurtimisht për jetën dhe veprën e poetit, duke e cilësuar Din Mehmetin si njërin nga poetët më të shquar shqiptarë të kohës sonë, i cili me vargun e tij u bë interpret i shpirtit liridashës të Kosovës dhe i qëndresës së saj shekullore. Ndërkaq, pas mbarimit të konferencës, i ftuar nga gazetarja Jolanda Lila, drejtore e Radios “Kontakt” (radiostacionit të parë privat në Shqipëri), fola rreth një orë para mikrofonit për jetën dhe veprën e Din Mehmetit, duke iu përgjigjur një për një të gjitha pyetjeve të saj. (Pas kthimit në Prishtinë, gazetarja e re dhe e talentuar e radios në fjalë, e cila bën një punim “master” për poezinë e sivëllait të Din Mehmetit, poetit Ali Podrimja, më njoftoi se gjatë emetimit të intervistës kishin telefonuar dëgjuesit për të bërë pyetje lidhur me temën e bisedës, duke menduar se emisioni ishte i drejtpërdrejtë).
            Rrugën nga studioja e Radio “Kontaktit”, që gjendet në afërsi të Urës së Tabakëve, një urë e vjetër tiranase, me harqe, identike me Urën e Tabakëve në Gjakovë, veçse pak më e vogël, e deri te Pallati i Kongreseve, ku mbahej Panairi i Librit, e bëra vetëm. Ishte pasdite e vonë me diell dhe rrugët ishin përplot me njerëz. Ecja vetëm buzë Lanës, nën zhurmën e makinave që rendnin furishëm në të gjitha drejtimet. Isha e s’isha vetëm, siç janë zakonisht poetët dhe filozofët. Më shoqëronte hija e “Bacëlokut”, poetit Din Mehmeti, hapat e të cilit nuk do të ndihen më kurrë rrugëve të qytetit buzë Erenikut, Gjakovës, ku e ngrysi jetën poeti i lindur rrëzë Bjeshkëve të Nemuna, në djepin e kullave jetike dhe të odave tradicionale shqiptare. Kujtoja çaste nga miqësia e gjatë me poetin; më silleshin në mend titujt e veprave të tij: Në krahët e shkrepave, Rini diellore, Dridhjet e dritës, Heshtja e kallur, Ora, Ikje nga vdekja, Zogu i diellit, Fanar në furtuna, Fatin s’e nënshkruaj, Gjaku që këndon, Prapë fillimi, Lumturia është mashtrim, Mos vdis kur vdiset, Verbim i bardhë, Zjarri i këngës; copëza vargjesh, figurash e imazhesh nga poezia e tij antologjike Më lënë e më marrin tërë jetën dhe, mbi të gjitha, vargu lapidar: Krismë është emri im, një metaforë e madhe e fatit të atdheut, që rend mes krismash drejt Diellit të Lirisë. Isha disi i përhumbur, “as në tokë as në qiell”, po qe se do ta parafrazonim titullin e njërës nga përmbledhjet e poetit Din Mehmeti, por edhe i kthjellët si uji i Drinit të Bardhë e Drinit të Zi, për të cilët ai këndoi me aq dashuri, duke ëndërruar bashkimin e tyre në një Dri’.
            Çdonjërit nga të njohurit e mi që takoja rrugës, kryesisht shkrimtarë e gazetarë, i tregoja për Dinin. Doja ta ndaja dhimbjen me dikë. Disa e kishin marrë vesh lajmin, disa jo. Reagimet ishin nga më të ndryshmet: prej atyre që i pikëllonte shumë ky lajm e derdhnin edhe ndonjë pikë lot si poeti Xh. Spahiu, i cili, kur i tregova për vdekjen e Dinit, hoqi syzet dhe fshiu sytë, e gjer tek ata, që, për habinë time, mbeteshin disi të ftohtë e indiferentë. Pavarësisht nga kjo “ftohtësi”, për mua e pakuptueshme, ecja bulevardit, nën hijen e pishave shtatlarta si pishat e Deçanit, me emrin e “Bacëlokut” në gojë. Me emrin e tij shkela shkallët e Pallatit të Kongreseve, ku Panairi ishte në vlug dhe hyra në mjediset e tij. Atmosfera, si zakonisht, ishte e gjallë dhe e zhurmshme. Vizitorë të shumtë nga Tirana dhe viset e tjera të Shqipërisë e, madje, edhe nga Kosova e Maqedonia, me praninë e tyre, madhëronin “festën e librit”, “Madhërona sonte në këngë, më thanë një natë në fshat./ Në këngë që na kthen besimin e tretur në vete…/ Kallna sonte në këngë/ E tymi le t’u dalë merimangave të mendimit/ Gaz të na duken vuajtjet/ E lehtë të na duket pesha e kohës…” - m’u kujtuan vargjet e poezisë së hershme Lutje për këngë. Ishte larguar nga skena njeriu që kishte krijuar këto vargje, klasiku i gjallë i poezisë shqipe, autori i 15 librave me poezi, bardi i fatit të njerëzve të këtij trualli, por askush s’kujtohej të bënte diç për të, në mos tjetër të merrte nga raftet ndonjërin nga librat e tij (besoj se kishte ndonjë të tillë në atë panair) dhe të lexonte disa vargje për vete e të tjerët.
            Nuk u kujtua ta bënte këtë organizatori i Panairit, Shoqata e Botuesve Shqiptarë, e cila në këso rastesh do të duhej të bënte një ndryshim në programin e saj të hartuar qysh më parë.
            Nuk u kujtua të bënte diç as “Toena”, botuesi më i madh i Tiranës, që ishte edhe botues i Din Mehmetit, i librit të tij me poezi të zgjedhura Klithmë është emrin im (2002) dhe i përmbledhjes së fundit të poetit botuar për të gjallë të tij Zjarri i këngës (2007). Aq më shumë që përzgjedhësi dhe studiuesi i poezisë së librit me poezi të zgjedhura dhe i poezisë së tij në përgjithësi, ndodhej aty, ndoshta krejt rastësisht, por i gatshëm të thoshte dy fjalë për poetin që sapo ishte ndarë nga ne dhe për poezinë e tij që na la trashëgim. Kishin me siguri punë të tjera, më të ngutshme e më të rëndësishme, siç ishte, fjala vjen, promovimi i librit Don Kishoti shqiptar dhe i librave të tjerë, të paraparë në program, të autorëve të gjallë, natyrisht.
            Nuk u kujtuan, madje, as botuesit kosovarë të pranishëm në Panair, në ato dy-tri stenda që mezi binin në sy, të organizonin një takim, qoftë edhe të improvizuar e modest, aty, në mjediset e Panairit, në kujtim të poetit dhe njeriut Din Mehmeti, me të cilin kishin kaluar një jetë të tërë. Nuk deshën apo nuk ditën, nuk e di, por duhet të jetë më shumë kjo e dyta, mosdija, që i karakterizon njerëzit pa invencion e fantazi.
            Si kompensim, në bufenë e Panairit, në katin e dytë, sipër stendave përplot libra, mes të cilave endej mizëria e njerëzve që nga lart dukeshin si buburreca, me disa miq, botues, shkrimtarë e publicistë, duke pirë kafe, çaj e edhe ndonjë gotë raki, e kujtuam me pietet poetin Din Mehmeti, evokuam kujtime për të e rrëfyem edhe anekdota, pse jo dhe, mbi të gjitha, recituam disa nga vargjet e tij, në të cilat rron shpirti i trazuar i këtij poeti gjenuin. “Nëse doni të dini cila është dashuria ime/ Le të flasë kulla e shpuar,/ Le të flasë toka e stolisur me varre/ Nëpër të çarat e thella një zë ka jehuar:/ Për gjuhë, /Për tokë,/ Për nderë,/ Na kurrë s'jemi ngopur nga vdekjet...”. (Dridhjet e dritës, 1969). Ose: “Ndalu bre Din/ të të pyes diçka…/ se tym i zi më ka hyrë në fjalë/ se shi i zi në mendime m’pikon/ e erdha të të pyes ç’kam bërë/ që edhe qeni im po leh në mua/ e nisem dikund/ e s’arrij askund/ ndalu bre Din…”. (Fatin tim nuk e nënshkruaj, 1984) apo edhe: “Poet ka ardhur koha/ Kur duhet t’i armatosësh/ Edhe vargjet/ T’i vendosësh mitralozët/ Në çdo rrokje/ Në çdo fjalë/ Poet bëji foljet kazerma ushtarësh/ Në emër të jetës/ Dil nga vetmia/ Nga ëndrrat/ Dhe jepja shpirtin tënd delikat popullit/ Bëhu një me të në këto çaste”. (Lumturia është mashtrim, 1999).
            Në mbrëmje, në hotel, më kot kërkoja nëpër kanalet e shumta televizive ndonjë vlerësim a deklaratë për poetin Din Mehmeti. Asgjë prej gjëje, madje, as raporti i korrespondetëve nga Prishtina për vdekjen e poetit në mëngjesin e datës 12 nëntor 2010 dhe varrimin e tij po atë ditë në varrezat e qytetit në Gjakovë.
            Po të ishte Din Mehmeti ndonjë politikan kosovar, ndonjë ministër a deputet, qoftë edhe mediokër, a së paku anëtar kryesie i ndonjërës nga partitë e mëdha, puna do të ishte krejt ndryshe - do të ushtonin ekranet e televizioneve të Tiranës, por për poetin që më se gjysmë shekulli këndoi për fatin tragjik të popullit të vet; që i ngriti monumente në vargje atij, si dhe mësuesin e pedagogun e sa e sa brezave të nxënësve e studentëve nga mbarë Kosova e më gjerë, pothuajse heshtje e plotë.
            As gazetat e Tiranës, që si zakonisht, ishin përplot me lajme për krime makabre dhe senzacione turlifare për VIP-at e politikës dhe të estradës, me përjashtim të gazetës “Shekulli”, që kishte ribotuar të plotë një intervistë me poetin të para katër vjetëve, tok me një fotografi karakteristike për pamjen dhe natyrën e tij, nuk informuan si duhet për vdekjen e Din Mehmetit. Shumica sosh nuk e dhanë as lajmin, kurse të tjerat, gjithsej dy-tri, jo më shumë, njoftonin fare shkurt, në ndonjë cep gazete dhe me germa gati të padukshme, për vdekjen e poetit të njohur kosovar. (Si s’u kujtuan të paktën ta sillnin tekstin për Din Mehmetin në Fjalorin enciklopedik shqiptar, botimi i ri, vëll. II, ku jepen të dhënat për jetën dhe veprën e poetit dhe bëhet një vlerësim sintetik i krijimtarisë së tij?!).
            Çfarë paradoksi! Më shumë u fol e u shkrua në Shqipërinë “andej Drinit” (shprehje e të madhit D. Agolli, mikut dhe kolegut të poetit tonë), në mos edhe këndej, në Kosovë, për “vdekjen” e Din Mehmetit në vitin 1999, kur u përhap lajmi i rremë për vrasjen e tij dhe të disa intelektualëve të tjerë kosovarë nga forcat serbe, sesa për vdekjen e tij të vërtetë më 2010! Poeti i dilemave dhe i paradokseve ekzistenciale, edhe vdekjen, ashtu sikurse jetën dhe veprën, e pat paradoksale. Me të drejtë poeti Visar Zhiti, i revoltuar nga kjo heshtje mortore mediatike - dhe jo vetëm mediatike, e quajti atë “vdekje e dytë e poetit”.
            Nuk mund ta mbyll këtë shkrim pa bërë edhe pakëz autokritikë. Më mbeti peng që nuk e mora në telefon para se të nisesha për në Tiranë, t’i tregoja se atje do të flisja edhe për të si për njërin nga poetët tanë që e modernizuan poezinë shqipe, duke e larguar atë nga modeli socrealist e foklorizant, por pa e privuar nga misioni i poetit të angazhuar me fatin e popullit dhe të vendit të vet.
            Mendërisht i kthjellët deri në fund të jetës, e di se do t’i bëhej qejfi shumë, sepse të qenit modern, madje më shumë se ç’është realisht, ishte obsesion i tij si poet.
            Në orët e vona të natës, kur dita po mbyllte kanatet dhe Tirana po bëhej gati të binte në gjumë, e tok me të edhe unë, rilexova edhe një herë mesazhin e sime bije dërguar nga Prishtina pak kohë pas marrjes së lajmit për vdekjen e poetit, të cilin ne miqtë e tij më të rinj e thërrisnim me përkëdheli “Bacëlok”: “Bab’, ngushëllime për Bacëlokun. Një telefonatë më pak nga Gjakova”.
            Një telefonatë më pak nga Gjakova, ku poeti Din Mehmeti, i tillë çfarë ishte, një jetë të tërë, “pakëz i ndrydhur, pakëz i frikësuar”, “pakëz kokëfortë kur shqelmoj zotërat”, po niste udhëtimin për në amshim.

Din Mehmeti

MOS VDIS KUR VDISET

Mos vdis
I shtrirë në shtrat
Nga dhimbjet
Din Mehmeti

Nuk të ka hije
Kur të burrëron dashuria
Kur të bën tufan zemërimi

Kur qesh nga gëzimi i befasishëm
Kur të këndon qan shpirti

Kur të njollosin
Kur të gjuajnë me gur
Kur pas teje qentë lehin

Kur të stërkeqet drita terri
Kur të pëlcet durimi

Mos vdis
Kur ndërton rrënon
Kur shpirtëzon natyrën
Të egrën të pamëshirshmen

Kur lufton
Kur zihesh rob

Kur sprovohen mbi ty
Të gjitha turpet

Mos vdis kur vdiset
Kur jetohet
Din Mehmeti

Vdis duke ecur nëpër furtunë
Për ta arritur atë dritë të largët

Vdis në këmbë
Të të gjejnë agimet
Të ngrirë në të bardhë

(Nga libri Mos vdis kur vdiset, “Rilindja”, Prishtinë 2001, f. 107-108)

Si një patriark mbron fisin e vet 

Entela Kasi Presidente e qendrës PEN të Shqipërisë


Mosmarrëveshja, Shqipëria evropiane dhe moskuptimi. Në vjeshtën e dytë të këtij viti, Ismail Kadare ka arritur si mjeshtër i shkrimit të gjuhës shqipe, mjeshtëri në të cilën është përthyer gjithë vetëdija dhe mbrujtja historike, t’u japë shqiptarëve dhe krejt planetit, nga lartësia e pakrahasueshme prej patriarku, jo thjesht atë çka vetë shkrimtari ka emërtuar sprovë letrare, “Mosmarrëveshja”, por testamentin e identitetit, madje vetë mbrujtjen e identitetit kombëtar dhe kulturor të shqiptarëve në vragimin e tij shumëshekullor...

Në vjeshtën e dytë të këtij viti, Ismail Kadare ka arritur si mjeshtër i shkrimit të gjuhës shqipe, mjeshtëri në të cilën është përthyer gjithë vetëdija dhe mbrujtja historike, t’u japë shqiptarëve dhe krejt planetit, nga lartësia e pakrahasueshme prej patriarku, jo thjesht atë çka vetë shkrimtari ka emërtuar sprovë letrare, “Mosmarrëveshja”, por testamentin e identitetit, madje vetë mbrujtjen e identitetit kombëtar dhe kulturor të shqiptarëve në vragimin e tij shumëshekullor.
Kjo vetëdije e thellë historike e kombëtare i ka dhënë këtij libri kumbimin e zërit profetik të një patriarku që mbron fisin e vet, genin e demosin, në thellësitë e tij më të dukshme dhe më të fshehta, thellësi të cilat janë tronditëse.
 “Ajo nyje që e vë qenien në raport dramatik me lirinë është prodhimi i popujve, shtati trupor, por edhe shpirtëror i të cilëve dyshohet se mund të përballojë rrebeshe botërore”, - shkruan Kadare.
Ai ka vendosur të shkruajë të vërtetat që trondisin, të cilat në gojën e patriarkut përcjellin kumte dhe kuptimësi.
Ai e ka këtë vetëdije dhe kërkon ndihmën e patriarkëve të tjerë të gjuhës shqipe. Ai u drejtohet rilindasve: Asdrenit, Naimit, Fishtës, Konicës, Nolit.
Brenga e dikurshme e tyre mbetet brenga e përhershme e tij. Një brengë e thellë që trondit prej një shekulli.
Nëse ne i shkojmë burimit, aty prej nga ku lumi nis qoftë edhe prej një pike të vetme, ai shkon dhe ndalon tek Skënderbeu.
Pikërisht këtu qëndron toni madhor i veprës. Projeksioni në të cilin shkruhet libri është sa i lashtë po aq edhe modern e kështu, “Mosmarrëveshja” shndërrohet në testament, që kumton mesazhe dhe kumbon nga ndjesitë profetike nën mjeshtërinë e gjenialitetit Kadare.

Universalizmi dhe identiteti
Mosmarrëveshja në aspektin historik të kushteve gjeopolitike të shqiptarëve shenjon shqiptarët në ndeshjen me vetveten, çka ka sjellë mosmarrjen në duart e tyre të fateve të kombit në momente vendimtare historike.
Filozofi Fukayama shkruan: “Problemet e identitetit janë një fenomen që shoqërojnë vetë procesin e modernizimit të shoqërisë”.
Në këtë proces, Ismail Kadare, të cilin bota e vlerëson jo vetëm si një prej shkrimtarëve më të mëdhenj, por gjithashtu edhe një prej intelektualëve më të shquar të saj, në këto vitet e fundit ka sjellë para nesh një seri esesh, për të cilat shqiptarët dhe vetë shoqëria shqiptare duhet të ndihen me fat.
Ky libër universal për identitetin është në vazhdën e eseve, si: “Mbi identitetin evropian të ahqiptarëve”, “Tri këngë zie për Kosovën” apo “Hamleti, ky princ i vështirë”.
Ai nga lartësia e mendimtarit ka dashur të zbulojë rrënjët evropiane të Shqipërisë dhe përkatësinë evropiane të saj. Ai i referohet flamurit, himnit, gjuhës, Skënderbeut, Nënë Terezës, racës.
Ismail Kadare ka risjellë idenë e madhe që identiteti riformulohet në çdo kohë, pasi brezat në përballjen me synimet e tyre duan të njihen me rrugët nga kanë ardhur dhe me shtigjet nëpër të cilat duhet të rravgojnë në të nesërme.

Era post-ideologjike e izolimit dhe lirisë
Në kohën e sotme, në erën post-komuniste dhe post-shtetërore, të gjithë popujt, madje edhe superfuqitë, mbas rënies të erës ideologjike (të konfrontimit të dy botëve, asaj të lirë dhe asaj komuniste), u janë kthyer problemeve për të riformuluar rolin e tyre të brendshëm dhe atë të jashtëm.
Sot aktualisht shtetet po përcaktojnë rolet e tyre në botë ngaqë era ideologjike është kapërcyer.
Për disa popuj, kryesisht popujt e mëdhenj, ekzistenca nuk kushtëzohet prej lirisë, shkruan Kadare. Zhdukja e një kombi për shkak të mungesës së lirisë është e pamundur!
Kina jo vetëm më si shtet, por si kombi i një qytetërimi të lashtë, gjatë shekullit XX i ka ndërruar disa herë pozicionet e veta sipas kahut të fuqisë, me qëllim që të përcaktonte rolin e saj në raport me botën dhe superfuqitë e kohës. Pas rënies së erës ideologjike, ajo i është kthyer konfucianizmit, identitetit të saj racor, të gjakut dhe gjuhës, e në këtë mënyrë synon rolin e saj hegjemon në zonën e saj të përkatësisë si udhëheqëse e vendeve të Azisë Juglindore me këtë identitet kulturor.
Rusët e erës post-ideologjike janë kthyer tek ortodoksizmi rus e amerikanët janë kthyer tek kredoja amerikane.
Ne sot shohim se shumëkulturat e globit nuk mund të mbërrijnë në globalizëm pa të veçantën e kulturës të çdo kombi, pa identitetin kombëtar dhe kulturor.
Shekulli XXI është shekull i riformulimit të identiteteve kombëtare. Vitet e kanë lënë pas erën ideologjike dhe më së shumti ndarjet e botës sipas pikëpamjeve komuniste të Internacionales III.

Ç’duhet të bëjnë shqiptarët në këtë rast?
Të luftojnë kundër identitetit kur identiteti kombëtar dhe kulturor është në vetvete pasuri për njerëzimin apo të shndërrohen në ndalues të zhvillimeve të mëdha e si gjithmonë, të vonuar në këtë moskuptim për shkak mosmarrëveshjesh mes vetes, ta shndërrojnë në fatalitet fatin historik të kombit dhe të çështjes shqiptare në Ballkan?

MOHSAT - Moskuptimi, mohimi, historia dhe deformimi i historisë -
Konfigurimet ideologjike të erës ideologjike u kanë lënë vendin konfigurimeve të qytetërimeve. Idetë ideologjike u përthyen në identitete kulturore. Mendësia ideologjike e shekullit XX u zëvendësua nga gjetja e rrënjëve kulturore në shekullin XXI.
Ndërsa “Mohsat”, “albanologët e rinj”, në tranzicion po përpiqen të risjellin në shoqëri argumente ideologjike (me thelb komunist, përafërsisht sipas Internacionales III) të shekullit XX, duke u veshur atyre një kostum modern. Një kostum i përdorur dhe i hedhur për zhvillimet e një shoqërie të shekullit XXI, e cila është shoqëri post komuniste, post shtetërore.
Ismail Kadareja në gjithë sprovat e tij e sjell mendimin shqiptar, në veçanti diskursin për identitetin, nga shekulli XX në shekullin XXI, shekull kur shtetet mund të humbin diçka nga sovraniteti i tyre, por sado kontradiktore që të duket kjo, këto shtete asnjëherë nuk i zbehin identitetet e tyre kombëtare e kulturore.
Sot, gjermanët, francezët, italianët, anglezët, kroatët etj. ndihen më tepër gjermanë, francezë, italianë, anglezë, kroatë se dje.
Pikërisht këtë nuk e kanë kuptuar “albanologët e rinj” apo “mohsat”.
Këta të fundit (mohsat), pra “mendimtarët” e anës sonë, të cilët po sundojnë duke u shfaqur si më të ndritur, të modernizuar apo të ditur, janë duke luftuar e duke sulmuar gjuhën shqipe dhe lashtësinë e saj, Skënderbeun dhe historinë e tij, vetë identitetin në emër të çmitizimit, kinse si mbeturina të mendimit komunist të Internacionales III.
Në të vërtetë ata po lajkatojnë komunizmin, duke artikuluar atë se na paskësh qenë Enver Hoxha ai që e bëri gjuhën dhe identitetin (sic).
Por a nuk është fakt që të parët njerëz që u shkuan në plumb prej komunistëve ishin pikërisht nacionalistët, kombëtarët?
A nuk është fakt që në post-diktaturë në shoqërinë post-komuniste prapë u deformua historia, duke fabrikuar disidentë të rremë e duke rehabilituar persekutorë.
Për tmerret që ti ke parë atje (në arkiv), ti s’mund të heshtësh!
Shuarja e kombeve s’është as e rrallë dhe as e pamundur, shkruan Kadare, por ti e di ç’mund të ndodhë me një komb që ka keqkuptim me vetveten, t’i shuhen befas shenjat, qokat, pikat e orientimit, ashtu siç shuhen faret në një terr të madh.
 “Intermexo me dy vrasje në sfond” hedh dritë në të vërtetën e dy prej librave të post-diktaturës, “Disidentët e rremë” të S. Bejkos, dhe “Nega Totum” të V. Barutit, dy libra që do të trondisin. Këta dy libra zbulojnë dhe denoncojnë të vërtetën e hidhur të deformimit të historisë nën terrorin komunist, zëvendësimin e saj me një surrogat, por edhe thelbin kriminal të vetë mohuesve dhe të deformuesve.
Në post-komunizëm brezat duhet të studionin “Mekamin” si lëndë letrare, ndërsa në komunizëm brezit tim e të tjerëve para meje iu ndalua Fishta dhe Konica!
A nuk është fakt që era komuniste dhe doktrina e saj kishin në thelb të saj internacionalizmin, që diktatura shqiptare, stalinizmi shqiptar, enverizmi kishin në themel partinë dhe jo kombin, jo shqiptarinë?
Kjo parti e frikshme dhe e fshehtë që në fillimet e saj ekzekutoi R. Gjebrenë, që donte të pajtonte shqiptarinë me ideologjinë, me doktrinën komuniste. A nuk ishte kriminal, me duart me gjak, themeluesi i policisë sekrete, autori i “Mekamit”, që na u servir në 20 vite si disident? A nuk na kanë servirur një mashtrim mua dhe brezit tim për një kohë të gjatë? Pse e vërteta e madhe, por e frikshme e ndryrë në arkiva, duhej mbajtur e fshehtë me çdo kusht?
Ismail Kadare ka elegancën të qëndrojë në një nivel të lartësuar, gati prej orakulli, për të thënë të vërteta të mëdha. Në këtë libër ai nuk polemizon, nuk akuzon, ai parashtron dhe sheston rrugët nga duhet të kalojmë.
Ismail Kadare i bën strehë identitetit dhe në gjuhën shqipe vjen fjala “strehsat”, e për “strehsat”, të thoshe se nëna e Skënderbeut ishte serbe e sidomos ta thoshe këtë në maj të vitit 1999, ishte vërtetimi më i saktë se punoje për serbët.
Dua të ndalem e të shoh kumtin dhe veprimin që përcjell fjala tjetër në këtë libër:
“mohsat”. Ata kanë marrë përsipër rolin e vjetër të rimohuesit në kohët e reja.
Në këtë libër këta janë njëherësh dhe mohuesit e rimohuesit në vazhdë historike, një fatkeqësi dhe një fatalitet i përsëritur në truallin shqiptar.
Ripërtëritja e mohsave në historinë tonë kombëtare, ripërtëritja e atyre që kanë rrëmbyer mikrofonat e mediave, që kanë prerë pyje për të nxirë me karbon identitetin, nxin sot ekranet e lodhura të shoqërisë shqiptare.
Mohsat sot duhet të përballen me rilindasit, me Naimin, me Asdrenin, me Nolin e Fishtën, me Konicën e së fundmi me Kadarenë!
Pa rënë në nivelin e “mohsave”, të atyre që më së shumti po shtohen si bari i keq, të hidhëron vazhda e rimohuesve. Kadare shkon tek mendimi se bari i keq që nuk po i ndahet këtij vendi, është shndërruar gati në një fatalitet.
Ismail Kadare, me brengë të thellë, duke zbuluar rrënjët e fatalizmit, nuk e bën këtë si pjellë të disa kohërave apo të një përkohësie, por të diçkaje që buron vetvetiu nga një deformim në ndërgjegjen kombëtare.
Duke i shkuar në thelb kësaj plage, Kadare na bën të hapim sytë se “diçka nuk shkon me ne”. Kjo e vërtetë që vjen së bashku me brengën më të thellë të gjeniut, është në fakt paralajmërim prej orakulli, urtia e kumti i të cilit është: të paralajmërojë, të parashikojë!
Ky paralajmërim sikur na kthen tek vargjet e Filip Shirokës:
Do thonë kam fe,
Do thonë kam din,
Njani asht turk,
Tjetri latin
...Jeni të gjithë vllazën more të mjerë…

 Raporti moral dhe subjektiv me identitetin
Çështja shqiptare, Shqipëria jonë londineze dhe Shqipëria atlantike, Kosova, siç i quan Ismail Kadare tek “Mosmarrëveshja”, kanë sot në duar një libër testament të identitetit kombëtar dhe kulturor.
Identiteti nuk fitohet, ai të dhurohet që prej lindjes nga familja e nga mjedisi kulturor ku ke lindur. Nëse objektivisht je në një identitet të dhënë, por subjektivisht ti zgjedh një identitet tjetër, atëherë njëanshmërisht ke prishur kontratën e përhershme të individit me kulturën e tij (Renan). Sa më shumë individë apo shtresa në emër të “dum babën” apo kinse të modernitetit, të “së resë”, marrin rolin e mohuesit, aq më shumë tretet e rrallohet si demografi dhe si mendësi hambari i identitetit kombëtar. Dhe kjo ndodh subjektivisht, me dashje. Pikërisht kjo arratisje me dashje, ky mohim me dashje a në moskuptim i identitetit ndër shqiptarët, tingëllon që në vargun profetik të himnit: “Se kombe zhduken përmbi dhé”. Theksimi i këtij raporti moral e subjektiv në marrëdhëniet e individit me identitetin e vet rrënjës përbën një nga vlerat më të shënuara të kësaj eseje. Brenga dhe paralajmërimi që ato mos ndodhin janë lënda e gjerë dhe e plotë krijuese e esesë “Mosmarrëveshja”.
Veç lëndës që sjell, ky libër të mpreh mendimin dhe shijen estetike dhe për stilin, kompozicionin, për teknikën e lartë të të shkruarit, për pajisjen me shënime, të cilat ndonjëherë janë ese në miniaturë për problem a personalitete të historisë dhe të së sotmes. Një libër që duhet t’i kthehesh.

Libri: SEKRETI I SËMUNDJEVE TË RREZIKSHME!

Autori i librit:Endri Haxhiraj

Ky libër synon të evidentojë faktorët të cilët kanë ndihmuar / ndikuar në lindjen dhe zhvillimin e sëmundjeve të rrezikshme. Faktet dhe argumentat e paraqitura në këtë libër mund të jenë befasuese, por njëkohësisht edhe një thirrje për të njohur të vërtetën. Shkencat që përfshihen në këtë libër janë të shumta duke filluar nga shkencat antropologjike, mjekësore, fizike, agrare, kimike, gjeografike, ekonomike, politike, shkencat e komunikimit dhe shumë të tjera. Libri përpiqet të ndërtojë të gjithë panoramën e sëmundjeve që kërcënojnë planetin gjatë viteve të fundit.

Ky informacion i shërben të gjithë publikut, por veçanërisht i drejtohet njerëzve që duan të hulumtojnë mbi atë çka ndodh në planetin tonë, studjuesve, aktivistëve, dietologëve, njerëzve që përkujdesen për njerëzit, mjekëve, njerëzve që dëshirojnë që bota të jetë një vend më i mirë për fëmijët dhe veten e tyre.

Në këtë libër është punuar shumë, jo vetëm për ta bërë sa më të kuptueshëm dhe të afërt me lexuesin, por edhe për të shmangur ekzagjerimet e për t’ja lënë vendin fakteve që hapin derën drejt së vërtetës.

Megjithëse është shumë e vështirë për të përfshirë gjithçka në brendësi të këtij libri, mendoj se thelbi është evidentuar në një mozaik të cilin do ta zbulojmë së bashku.