POEZIA, VLERË DHE METAFORË ARTISTIKE

Shkruan: Shefqet  DIBRANI

PROLOG:Arif MOLLIQI, është poet që ka krijuar individualitetin krijues jo vetëm në poezinë e sotme shqipe që krijohet në mërgim, por përmasat e këtij individualiteti maten me nivelin e poezisë së sotme shqipe në shkallë kombëtare. Tashmë poezia e tij ka fituar një vlerë dhe peshë artistike. Kjo gjë më dukshëm vërehet, sidomos në krijimet poetike të viteve të fundit të këtij autori. Poezia e tij, ka marrë vlerë që duhet respektuar, sepse ka tërhequr vëmendjen e lexuesit, për më tepër të asaj kategorie që leximin e poezisë e bëjnë më kujdesshëm dhe në mënyrë profesionale. Janë këto disa nga arsyet pse themi se Arif Molliqi është nga ata poet që poezinë e ka pasion, dhe atë e krijon jo për të plotësuar ndonjë vakum krijues, por thjesht shkruan për të shprehur ndjenjën dhe përkushtimin e tij letrar. Tash kur përmendim këtë autor, (sidomos në fushën e poezisë), duhet të besojmë se e kemi fjalën për një individualitet krijues, për një poet që krijon kujdesshëm i cili si prodhimtar i vlerave letrare duhet respektuar dhe duhet t’ia pranojmë suksesin e gjertanishëm për t’i dhënë vendin e merituar në kuadrin e letërsisë kombëtare.Arif Molliqi i ka mbetur besnik krijimit të poezisë duke u dalluar si një krijues që më me përkushtim merret me poezinë. Ai nga libri në libër ka shënuar ngritje, vlera këto të tejdukshme, qoftë në aspektin estetik apo të qasjeve metodike për të sendërtuar vlera që ai i ka synuar. Janë veprat letrare që tashmë atë e kanë bërë më të dalluar dhe dita – ditës edhe më të kërkuar. Deri më tani ky poet ka shënuar rritje, duke i dhënë vlerë poezisë, dhe sharmin e duhur artistik, që pastaj poezia e tij të jetë më e pranueshme dhe si vlerë artistike më e qëndrueshme. Te poezia e Arif Molliqit spikasin tipare dukagjinase të kultivuara qysh në kohën e rinisë së hershme dhe të shprehura qysh në librin e parë të tij “Simfoni për darkën e qenve” (1994), me të vetmin ndryshim se melankolia për atdheun sikur e ka ndryshuar baraspeshën. Tashti kundrimi i fenomeneve bëhet nga larg dhe është bërë obsesion i tij krijues, duke e bërë poezinë më meditative, më të përjetuar dhe shumë më të dhembshme, ngase edhe ato nota lirizmi edhe ato fije gëzimi sikur i këputen nga një jetë e të qenit larg atdheut, larg realitetit për të cilin ai jeton dhe krijon.: “Vjen një kujtim e ma ledhaton ballin/ Miqtë e mi vijnë dhe ulen rreth sofrës sime/ Me baladat e përgjumura…”,faqe 11.

METAFORA DHE SIMBOLIKA E MËRGIMIT:Mërgimi, ky fat a fatalitet nuk është vetëm i Arif Molliqit si poet dhe krijues, këtë fat e kanë pas dhe e kanë përjetuar me mijëra e mijëra poet të rruzullit tokësor, madje as për poezinë shqipe nuk shënon ndonjë risi. Por, mund të konstatojmë se motivi i mërgimit te poezia e Arif Molliqit sikur lëshon një mallkim për “Tokën Arbërore” që nuk pat vend të mjaftueshëm për të gjithë poetët të cilët më mirë se kushdo tjetër e deshën dhe u dogjën për atdheun e tyre, prandaj ata më mirë se kushdo tjetër mbollën dashurinë dhe kultivuan kulturën e dashurisë për atdheun, për të cilin vazhdimisht gjakojnë dhe krijojnë. Këtë gjendje shpirtërore të tij më së miri e shpjegojnë këto dy vargje: “Këtu askush nuk më njeh/ Përveç atyre që jetojnë si unë”, faqe 12.

Vëllimi poetik “NJË HIJE BËNTE RRUGË” , sikur i materializon dhe i sforcon këto bindje se:“Mbi moshën e tij (time)/ Durimi ka ngarkuar barrë të rëndë”, faqe 10. Padyshim, kjo vlerë meditative dhe ky sublimin i gjithë kësaj dendësie ka prodhuar poezinë më të avancuar në aspektin artistik. Në një rast tjetër ja se si shprehet ai: “Nëpër qytet lakuriq janë zhveshur rrugët”, e të njëjtën  poezi e mbyll me vargjet: “…pas muri/ Që kurrë nuk e kisha parë/ Nga etja për ta prekur piva vesën e syrit tim/ Pa lot ç´kuptim do të kishte lutja”, faqe 11.

Poeti merret shtruar me temën e mërgimit të cilën nuk e kundron përciptazi, ai është futur thellë në thelbin e çështjes duke na sjell një motiv e qasje të re të cilën nuk e hasim kaq artistikisht në librat paraprak. Prandaj kjo na gëzon dhe na shtynë për të besuar se autori poezinë e ka pasion ku i jep jetë, ashtu sikurse jeta e tij që i shërben artit dhe poezisë.

ZBRAZTËSIRË

Nëpër rrugët e Hamburgut

Kërkoj degë lisi

Ti var fjalët e turbullta

Që ecin bashkë me mua

Kërkoj ti var kujtimet

E mëngjeseve të lodhura

Shikimet nga udhë e sosur

Që humb nëpër ëndrra

Ca rrudha nga balli

Çdo ditë i kruaj

Dhembjen e tyre e bartë me vete 

 MËRGIMI DHE SIMBOLIKA E VENDLINDJES:Për jetën e të qenit poet i mërguar, larg atdheut, larg të dashurve dhe larg realitetit për të cilin jeton dhe krijon, Arif Molliqi, e ka konkretizuar në një sërë poezish të këtij libri. Temë kjo që nuk i shqitet nga vrojtimi, nga përjetimi dhe nga preokupimi artistik. Edhe në këtë përmbledhje poeti ka dhënë maksimumin e ndijimeve dhe krijimeve që për temë bosht kanë metaforën e mërgimit, mallit dhe tëdashurisë për atdheun. Këto tri elemente sikur janë bërë bosht i temës së trajtuar në bllokun e poezive që për temë kanë mërgimin. Sikur këto motive e ndjekin si hije autorin, sikur këto motive ia nxinë jetën, ia shtuan dhembjen ia rritën mallin për Kosovën e tij të dashur, për gurët e varret, për Llukën e Epërme, për Rrafshin e Dukagjinit, për freskinë e Gjeravicen që nuk i shqitet nga mendja, apo për krenarin e pa fundme të Alpeve Shqiptare të cilat poezisë së këtij autori sikur i kanë dhënë një ylberim artistik me shumë ngjyra, një portret artistik mjaft i realizuar në të cilin metafora artistike e kurbetimit i ka marrë nuancat e një krijimi artistik, kurse autorin e ka renditur në listën e poetëve që me përkushtim iu ka qasur edhe këtij motivi.

“Në një natë të ftohtë

U ngroha me fjalën

Në një natë plotë zagushinë

U freskova nga kujtimet

Dashuri thuaje

Në këtë stinë fërmake

Cilën ta zgjedh

Hijen e Blirit te Ura e Haxhive

A syrin e vashës te Liqenet e Gjeravices

KONTEKSTI LETRAR NË NJË METAFORË POETIKE:Arif Molliqi, ku më pak e ku më shumë ka dhënë prova të qëndrueshme se është poet dhe se poezinë e ka përkushtim. Ai di të merret me temat e përditshmërisë, duke i zgjeruar dijet dhe mundësitë me tema të tjera shoqërore e politike të cilat janë aktuale për një shoqëri në ndërtim e sipër, e cila ka synim identitetit e vet shtetformues  siç është rasti me Kosovën dhe qytetarët e saj se: “Njeriu lind gënjeshtar/ Apo mësohet nga njeriu te gënjen”, ose “Kur marrëzitë e zhveshin shkëlqimin/ Njerëzit e humbin rrugën e vet”, faqe 16.

 Deri sa në librat e hershëm të këtij autori hasnim aty këtu thumbimin dhe pickimin satirik, sikur me qëllim në këtë përmbledhje poetike autori iu ka shmangur pothuajse tërësisht këtij fenomeni duke dhënë prova të besueshme se ka qëndrim më të arsyeshëm, më të kuptueshëm dhe shumë më të besueshëm, gjë që është për t’u gëzuar dhe që duhet lavdëruar gjithsesi aftësinë e tij krijuese.Arif Molliqi, kujdesshëm e ka sintetizuar mendimin, ka një depërtim të thellë në brendësinë ideore të fjalës së shprehur artistike duke bërë përpjekje maksimale për ta thënë atë sa më bukur, sa më arsyeshëm, prandaj vargu i tij është edhe racional: “Fali o Zot  mesjetaret/ Sa herë kthehen me guri n´krah/ I matin mezhdat e huaja/ Zoti ua ka falur tokën/ atyre që jetojnë aty”, faqe 42.

Vlerat e librit maten edhe më vokabularin shprehës, bagazh ky i ngarkuar me shprehje të traditës dukagjinase duke hiperbolizuar mendimin artistik me doket dhe zakonet e trevës që i takon, si mjeti më i mirë dhe më i sigurt për t’u kushtuar vëmendje të veçantë mjeteve shprehëse, kulturës shprehëse që duken si një qasje origjinale dhe e mirëfilltë. Arif Molliqi edhe në këtë libër, (bile më me ngulm), është përpjekur për të dhënë një figuracion të bollshëm dhe mjaftë të pasur, dhe me një gjuhë sa të rrjedhshme, po aq  të kuptueshme e ka spikatur muzikalitetin e vargut dhe të fjalës artistike. Këto njohje dhe dije janë rezultat i punës dhe përkushtimit ndaj poezisë ose më saktë nga shoshitja e vlerave të traditës popullore, të gjuhës dhe kulturës, të njohjeve të historisë dhe mitologjisë të cilat duke i gërshetuar edhe me njohjet në fushën e poezisë, poezia ka marrë një ylberim specifik që e bëjnë më të dalluar, tipar ky i poezisë së sotme shqipe që krijohet jo vetëm në mërgim. “Nga Univers i kaltër/ Le të shpërthejë qielli/ …/ Mbi kokën lë të bjerë/ Le të bjerë borë e bardhë/ …/ E në kopshtin tim/ Le të mbijë dashuria/ Që i solla nga fushat e Dukagjinit…”, faqe 45.

KONCEPTI DHE IDIOMAT E NËNTEKSTIT:Arif Molliqi, si poet ka krijuar konceptin artistik të poezisë që krijon. Ai në një sërë ciklesh ka bërë përparim të thuktë në përkufizimin e mendimit dhe të formulimit artistik. Ngjyrimi dhe portretizimi i protagonistëve sikur ka qëllim  të të fut në brendësin e temës dhe mendimit,  duke përshkruar momente kuptimplota në njërën anë, kurse në anën tjetër ka atakuar mendimin negativ dhe veprimin e shëmtuar që mund ta bëjë njeriu (a pushtuesi?!): “Në grykë  të Deçanit/ Kanë mbetur dhëmbët e ujkut/ …/ Guri i Nuses pikturon Gjeravicën/ …/ Lumenjtë e Kosovës u rriten/ Vrasësit i morën më vete/ …/ Dilni n´derë të Kullës le të na shohin/ Oxhaqet tona po tymojnë”, faqe 38.

Gjithsesi Arif Molliqi e din pse shkruan dhe e din qëllimin e misionit poetik. Ai, gjithkund e gjithkah ka përshkruar momente të caktuara me finesa të stërholluara duke e detajuar qëllimin e krijimit si një idiomë artistik për fjalën e shkruar poetike.

SIMBOLIKA DHE MOTIVI I VENDLINDJES NË POEZI:Simbolikën me motive të vendlindjes e hasim qysh në poezinë kredo të këtij libri e cila sikur ka për qëllim të na përball me elementin e atdhedashurisë dhe të simbolikës së vendlindjes. Kjo poezi, jo vetëm  që është ndër poezitë më të realizuara, por mendoj se ky shënim do të mbetej i mangët po sikur të mos e theksonim këtë simbolikë e cila te poezia e Arif Molliqit ka marrë konotacione të një legjende e cila tregohet e ritregohet në secilën kohë dhe në secilën stinë duke nga kthyer e rikthyer në kohëra e lëvizje që për dijen e poetit janë bërë simbolikë e veçantë, të cilës ai i rikthehet në secilin libër që shkruan:

PËRSËRITJE NGA LIBRI I AMZËS

Në Llukë të Epërm

Shtëpia tek më ngrohet nga zjarri

Brenda kam harruar

Të gjitha librat

Harruakam një mollë

Dhe një ftua

 Simbolika e vendlindjes te poezia e Arif Molliqit ka një tëbanë ideoemocional specifik duke u bërë tipar kryesor i poezisë së tij në përgjithësi e veçmas në këtë vëllim poetik ka shënuar një përparim ku disa simbolika ia vlen për t’i theksuar ngase poeti më shumë është shqetësuar për “Një mollë/ Dhe një ftua” që i ka harruar në shtëpinë që ngrohej nga zjarri, se sa për librat e radhitur në bibliotekën personale të lëna prej kohës në shtëpinë e tij në Llukë të Epërme.Ndonëse poeti nuk e saktëson se për çfarë “ngrohje” të shtëpisë bëhet fjalë, (pasi ajo mund të kuptohet nga nënteksti), por ai shqetësohet se ka harruar “një mollë dhe një ftua” dhe mallin e hallin e ka se bashkë me librat iu ka djegur edhe libri i amzës ku mund të gjendshin shënimet përkatëse edhe për poetin e shqetësuar kaq shumë.Elemente të tjera që shprehin në njëfarë mënyre simbolikën në poezinë e Arif Molliqit janë: Molla, ftoni, kulla, oxhaqet, kopshti te mani, lisi, lisi plak, lumi, ura, guri, guri i shpuem, hëna, Lugu i Dollajve, Ura e Haxhive, Rrasa e Zogut etj. Në një bllok tjetër janë marrë figura nga mitologjia po më shumë nga legjendat shqiptare ta zëmë: Heketa, Doruntina, Bardh Bregu, Gjergj Elez Alia etj. Kështu poeti ka ndërtuar simbolikën e vet krijuese të cilën e pasuron edhe me elemente të tjera nga topografia apo vendbanimet që janë pjesë e tij siç janë: Lluka e Epërme, Verrat e Llukës, Gjeravica, Liqenet e Gjeravices, Lumenjtë e Kosovës, Dukagjini, Fushat e Dukagjinit, Drini, Drini i Bardhë, Drini i Zi, Dy Drinat, Alpet Shqiptare, Kalaja e Ulqinit, Kukësi, Adriatiku, Çamëria dhe një varg tjetër duke krijuar një hartë gjeografike të tërësisë Arbërore në njërën anë dhe në anën tjetër për të vërtetuar se si poet kudo që ai të jetë, pashmangshëm është i lidhur me tokën dhe atdheun që e bëri poet.

 SIMPLIFIKIMI METAFORIK I TEKSTIT POETIK: Thjeshtësia (lat. simplicitas), e kësaj poezie është tendenca dhe përpjekja e vazhdueshme që poeti i ka bërë poezisë së tij që ajo (pra poezia), të jetë sa më e lidhur me motivin e vendlindjes. Këto poezi mund të llogariten  ndër poezitë më të realizuara e më të përjetuara. Por, tablotë e poezive që kanë përshkruar jetën e të qenit poet i mërguar sikur janë më brengosëse, më shqetësuese, më të tejdukshme, ku halli i vetëm i autorit duket se mbetet një kthim atje ku ka nisur kurbetimi fizik i tij.Poezia e këtij autori për asgjë nuk dallon dhe as nuk ndryshon nga niveli dhe pikëpamja e asaj poezi që krijohet sot në Kosovë dhe mbarë hapësirën shqiptare. Shqetësimet dhe preokupimet më shumë mbeten tema e motive për të gjetur mendimin dhe metaforën e krijimit, se sa temë a preokupim për të përshkruar një realitet, një fatkeqësi që paska ndodhur në çastin e mërgimit fizik dhe praktik të autorit. Por, mënyra e qasjes dhe ai muzikaliteti i poezisë sikur ia shtojnë melankolinë këtij libri me vlera më të pranueshme dhe më të realizueshme, ndërsa harmonia e metaforës së mërgimit me atë të vendlindjes e sforcon motivin dhe përpjekjen për të dhënë maksimumin e vlerës së krijimit, gjë që ka dal edhe poezia nga përmasat e kontestit artistik. Përmbledhja poetike “NJË HIJE BËNTE RRUGË”, është e pasuruar me figuracion artistik, madje sa origjinal po aq funksional. Nëpër mjaftë vargje shohim një detajim, një personifikim deri në imtësi të vetvetes dhe brendësisë së tij krijuese, duke e bërë krijimin më të pranueshëm më personifikues dhe më përjetues, ngase krijimi niset nga vetvetja, nga përjetimi i ndijimeve dhe krijimeve të shumta që ka dal si një poezi e përjetuar deri në instancat e fundit të personifikimit real të asaj që e krijon nga përjetimi real e faktik, por që me mjeshtri i ka dhënë atë vlerën artistike për t’u pranuar e dëshiruar edhe nga të tjerët si një krijim i mirë dhe i realizuar në kuptimin më pozitiv të kësaj shprehjeje letrare.Gjetjet poetike për Arif Molliqin janë vetëm nuanca, a më mirë të themi vetëm substanca krijimi për të ndërtuar pastaj idenë e për të realizuar qëllimin ku ka sintetizuar me mjaftë mjeshtri idenë mbi metaforën si një sintezë poetike. “Në këtë kohë s´është turp/ T´ia bëni vetvetes një minutë heshtje”, faqe 60, ose “Te degë e kumbullës një bilbil këndon këngë dashurie/ Zëri i shkon gjer te pishat shtatgjata, te majat e malit”, faqe 63.Përplot motive lirike, përplot shprehje artistike dhe përplot realizime fisnike do të gjen lexuesi nëpër vargjet e këtij libri ku kanë breshëruar poezitë që për temë kanë motivin e mërgimit dhe shumë e shumë të tjera që për temë kanë vendlindjen dhe jetën përplot gjallëri në Rrafshin e Dukagjinit, në Llukë të Epërme, a gjithkund në hapësirën shqipfolëse. Por metafora e “një hije që bënë rrugë” del si njeri nga vargjet më të shqetësuara që shprehë drithërima reale ku ka dhënë një stad të ri të preokupimit dhe të shqetësimit autorial gjë që e kanë bërë më të prekshme dhe shumë më frymëzuese poezinë e këtij vëllimi  artistik. Shqetësimet janë pjesë e jetës të cilat ai i ka pranuar si realitet dhe me to ai sikur merret më shumë për të ndërtuar poezinë se sa thjesht si një nuancim a përjetim personal. Gjithsesi ai ka bërë mirë që është marrë kaq shumë me shqetësimin e tij personal si poet, i cili kaq shumë shqetësohet për fundin e pafundmë të këtij udhëtimi letrar, që kaq shumë shqetësohet për të tashmen shqiptare dhe për të ardhmen me perspektivë dhe përplot shpresë, emocione këto të cilat ku më shumë e ku më pak shfaqen nëpër cikle, nëpër poezi të caktuara, nëpër strofa a vargje të shumta të cilat vetëm e kanë freskuar poezinë, ia kanë rritë vlerën dhe ia kanë shtuar atë dinamizmin e zakonshëm në këtë epokë përplot tendenca e përpjekje për të zhvendosur identitetin në një koncept global, kurse njeriu i sotëm “nuk duhet më?!” ta identifikon vetën me atë që është, por duhet të bëhet një qenie e robotizuar në shërbim dhe interes të një pale të caktuar.

PARA SE TË THEMI “EPILOGU I VLERES POETIKE”:Arif Molliqi edhe me këtë përmbledhje poetike ka dëshmuar vetën se është nga poetët e rrallë që ka ruajtur lidhjet shpirtërore dhe të pandashme me vendlindjen, me atdheun dhe me Kosovën përgjithësisht. Kjo thellësi shpirtërore, kjo ndjesi artistike lidhet edhe me temat dhe motivet me të cilat ai merret vazhdimisht, pastaj me mjetet artistike dhe me atë ylberimin e ngjyrave të vendlindjes i ka dhënë aromë, shije  e përjetim më fisnik poezisë që ka krijuar, pastaj i ka dhënë formë brendësisë së saj si një tipar i rregullt që duket  sikur të ishte një ujëvarë e kreshpëruar, që ka buruar atje në rrënjët e jetës dhe që ka vazhduar e kthjellët si kristalet e  vendlindjes edhe në mërgimin e tij në Hamburg të Gjermanisë, vlera këto të pasqyruara me mjaftë mjeshtri brenda vëllimit “NJË HIJE BËNTE RRUGË”.

EPILOGU I VLERES POETIKE:  Arif Molliqi ka ditur të manipuloj me shprehje artistike sa që me tema të përditshmërisë ka arritur të krijoj veprën poetike e cila ka një shije e timbër të pëlqyer. E gjithë kjo është realizuar pasi autori ka gërshetuar përvojën jetësore me figuracionin artistik duke vazhduar sendërtimin e mendimit dhe krijimit që barten nga libri në libër, ku me mjaftë sukses ka kristalizuar qëllimin e veprimit si një mendim i përkufizuar poetik me vlera të qëndrueshme artistike.

Arif molliqi  „NJË HIJE BËNTE RRUGË“, poezi, botoi Shtëpia Botuese „FAIK KONICA“, Prishtinë 2009, faqe 117.

GRACKA

Nga: Muharrem  BLAKAJ

Me ndrojtje ju afrova kalit të shaluar. Për disa çaste u përpoqa ta vë këmbën e djathtë në zinxhi. Më erdhi zor. Disi u ndjeva tepër ngushtë nën ato rroba grash! Me ngushtuan aq shumë sa që m’u desh të ta shpërvjel tërlikun deri në gju… derisa m’u dukën qartë këmbëzat e tirqve. U turpërova! Ktheva kokën dhe pashë prapa. Ishte daja. I shpërqendruar po avitej. Më një buzëqeshje të ngrirë, më ndihmoi të hidhem mbi kalë. Pasi u rehatova maje kali, për një çast lëbyra sytë nga kënaqësia dhe besimi i fortë që kisha për dajën! Pashë edhe një herë drejt tij! Ai, në fytyrë e kishte akoma atë buzëqeshjen e zhvendosur që shprehte dyshim dhe frikë bashkë. Në shkëlqimin e rrezeve të diellit pashë vezullimin e tehut të mprehët të sëpatës së vogël që daja vazhdimisht e mbante me vete. Kali u nis pasi i thirri daja; „Hooo!“

Kënaqësia e pakmëparshme m’u davarit lehtë, sikur të ishte një fije e hollë tymi dhe vendin e saj e zuri reja e ankthit që kishte ditë që nuk më shqitej. Trokëllima e patkonjve të kalit m’u duk e thatë dhe e pa trajtë. Tundjet maje tij ishin edhe më torturuese. Një palë djersë të nxehta m’u bë se më përvëluan në mbarë trupin dhe disi filluan të më shtynin drejt dyshimit! Menjëherë, mendja më vajti te mauzeri, që pak çaste më parë e kisha fshehur në mes të shkurreve. Ngrita dorën ngadalë për t’i fshirë djersët. Dora më vajti te shamia! Më mbuloi turpi kur e kujtova së nën atë shami grash e kisha fshehur krenarinë e plisit të bardhë! Për një çast m’u bë se ato tesha grash, u shndërruan në rrjetë duke ma plogështuar shpirtin, duke m’i ngatërruar krahët dhe disi tinëzisht duke më shtyrë drejt një gracke të frikshme!

– Ndale kalin, o dajë! – m’u bë sikur i thirra dajës me zë të butë. Daja, duke e tërhequr kalin nga kapistalli, vazhdonte të ecte i qetë shtegut malor. Trokëllima e patkonjve vazhdonte si më parë, në të njëjtin ritëm, ndërsa dyshimi nga gracka kishte arrirë kulmin.

Për një çast dyshova se vërtet i kisha thirrur dajës për ta ndalur kalin. Ndoshta këtë, vetëm e kisha menduar me vete apo… mos vallë, e dëgjova nga dikush tjetër?!…

– Ndale kalin, o dajë! Dua të zbres… nuk dua të zhburrërohem! – i thirra kësaj radhe me zë të ngritur, dhe nën ngatërrimin e teshave të grave i dhashë trupit me tërë fuçinë për të zbritur nga kali. Daja vazhdonte rrugën me ritëm të shpejtuar, duke kthyer kokën herë pas here prapa. Krakëllima e patkonjve të kalit vazhdonte më e dendur. Shtegu i ngushtë malor, rruga me gurë, kaçuba e thera murrizi, si dhe ngatërrimi i gjymtyrëve në teshat e grave më bënë që këmba e djathtë të më ngatërrohet keq në zinxhi. Duart i mbaja të ngjitura fort pas shalës së kalit, kurse këmba e majtë filloi të shkonte zvarrë për tokë, duke u penguar herë pas here në guralecët e shtegut malor. Gjatë përpëlitjeve, pashë se daja nuk ishte më para kali. Si në vegime e pashë prapa… e godiste kalin me shkop vitheve! Ç’bën ai kështu?, e pyeta veten duke shikuar me dyshim vezullimin e mprehtë të tehut të sëpatës. Trokëllima vazhdonte edhe më e dendur. Kali hidhej me të katrat. Këmba nuk më shqitej se nuk më shqitej nga zinxhia. Sa vinte e më ngatërrohej edhe më keq. Kur nuk e prisja, duart mu shkëputën nga shala. Tani trupi më shkonte vazhdë për tokë, duke u përplasur gurëve e ferrave, ndërsa daja me sëpatë në dorë, i hakërryer, vraponte pranë meje. Në çastin kur isha duke menduar se çdo gjë kishte mbaruar, apo do të mbaronte së shpejti, ndodhi mrekullia. Këmba që kishte mbetur peng në zinxhi m’u lirua. Trupi m’u plandos pas gurëve e kaçubave. Pas ca rrokullisjeve buzë greminës, u kapa fort pas një degë shkoze. Me mundim u ngrita në këmbë. Hodha shikimin para duke shikuar kalin tani më të liruar nga pesha e trupit tim, që vraponte përpjetë shtegut malor. U ndjeva i qetësuar. Tamam në kohën kur isha duke menduar se ç’qe gjithë ky rrebesh, ende pa u tmerruar nga ndonjë goditje e mundshme pabesie, dhembja mbi shpatullën e djathtë, me bëri të lëshoja të pa kontrolluar një klithmë dhembje e tmerri bashkë, sa që nuk e njoha britmën time! Pastaj shkulmi i gjakut dhe ngatërrimi i gjymtuarve në ngushtimin e teshave të grave mu bë së nuk po shkërmoqsha unë para bjeshke, por po shkërmoqej bjeshka para meje! Si në ëndërr pashë dajën që kishte ngritur lartë sëpatën e gjakosur, për të më goditur prapë! Çka ky me mua?, isha duke e pyetur veten, dhe në mes të dhembjeve të tmerrshme arrita t’ia vë të dyja duart e lodhura tej mase në gjoks, dhe ta shtyj drejt greminës, me gjithë forcën që më kishte ngelur. Mauzeri tani nuk ishte larg, por plogështia e trupit me bëhej se me largonte prore prej tij. Shkulmi i gjakut vazhdonte, kurse ecja ngadalësohej. Me duar të këputura dhe me më sy të errësuar bëra përpjekjet e fundit për ta ndreq gabimin. Me mundim arrita të lirohem nga ato rroba grash që daja m’i kishte vënë si rrjetë për të më zënë më lehtë në grackë. Sytë m’u errësuan. Plogështia ishte mbizotëruese, kurse mauzeri ishte fare pranë. Pashë kur arrita pranë shkurreve ku ndodhej mauzeri i mbuluar me dushk… e preka me dorë, me trup e me fytyrë! U përpoqa ta marrë në dorë, por duart nuk më bindeshin më. Sytë filluan të më errësoheshin si në mugëtirë… pastaj çdo gjë e mbuloj errësira!

Pasi erdha në vete, pashë se ishin duke më bartur mbi vig. Ndjeva zërin e tulatur e bastard të dajës, që e justifikonte vrasjen time… nga frika u thoshte! I ndjeva edhe zërat e hakërryer të atyre që e kishin paguar, duke e sharë e qortuar… duke e nënvlerësuar! Ata nuk e shanin për tradhtinë, por pse më kishte vrarë aq lehtë, me një goditje sëpate, e nuk më kishte lënë në gojën e tyre të uritur për të më shqyer me dhëmbë… për të ma pirë gjakun si kanibalët, ashtu siç ishin duke ia pirë gjakun mbarë popullit tim!

Kur me lëshuan për tokë, ndjeva brohoritjet e turmës. Pas pak, nën tingujt e muzikës, filluan sharjet dhe goditjet me çfarë ju vinte në dorë! Ndjeja dhembje të tmerrshme! Nuk lëvizja dot! Ritmi i muzikës dhe hedhja e valleve nuk kishin të mbaruar… festonin vdekjen time! Kurse unë, para agonisë së vdekjes ëndërroja ditën e lirisë… dhe m’u bë së e pashë atë ditë të bardhë… e ndjeva kur vendin e ulërimave të tërbuara, dalëngadalë filloi ta zinte kënga e dasmorëve të prirë në valle nga zanat e malit! Dasmorët nuk qenkan të ngrirë! E morën… dhe u nisën për ta sjellë nusen e lirisë… mendova i lumtur, në çastet e fundit, atëherë kur po me dilte shpirti!

P.S. Ky tregim zuri vendin e tretë në konkursin letrar në Universitetin popullor të Gjenevës më 3 maj 2008

PALLATI I ËNDRRAVE NË KËSHTJELLËN E LUBJANËS

nga Entela  SAFETI -KASI

“Në kontinentin nokturn të ëndrrave shkruan Kadare, ndeshen si drita ashtu edhe errësira e njerëzimit,mjalti dhe helmi i tij,madhështia dhe mjerrimi i tij”.

Në kështjellën  e Lubjanës Komiteti i Shkrimtarëve për Paqe në PEN International, ndërtoi urën midis ëndrrës dhe të vërtetës, duke vendsour përballë shkrimtarëve të shumë gjuhëve romanin “ Pallati i Ëndrrave” të shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare.

Kur them “Urën”  midis kam parasysh dëshirën e madhe dhe insitimin e vazhdueshëm  të PEN International për të patur këtë libër të jashtzakonshëm të letërsisë së shkëlqyer dhe shkrimtarin e papërsëritshëm të gjuhës shqipe në një prej ngjarjeve më të rëndësishme letrare që PEN mban në Slloveni prej 42 vitesh, takimin ndërkombëtar të shkrimtarëve.Ka në jetën e çdo njeriu pamje dhe fjalë që nuk mund të fshihen nga koha! Shkrimtarët e e botës të sotme letrare i afroheshin shkrimtarit të gjuhës shqipe me një nderim të thellë dhe dukeshin sikur kishin prekur një ëndërr ndërsa i sillnin librat e tij në gjuhë të ndryshme të botës të botuara shumë vite para.Gati dhjetë vite para, mua personalisht më dukje sikur jetaoja një ëndër kur e gjithë bota aktuale letrare fliste me repsekt dhe tregonte një vlerësim të madh për vepërën letrare të Ismail Kadaresë, për personalietin gjenial, shkrimtarin dhe njeriun e jashtzakonshëm.Bente Christiansen, një përkktheyse mjaft e njohur në Norvegji e gjuhës Frënge, drejtuese ne Federatën Ndërkombëtare të gjuhëve dhe në zyrat ndërkombëtare të të drejtave të autorit,gati dhjetë vite më parë më kishte treguar se si kishte kaqërcyer qiejt e kishte ndërruar avionë për tu takuar me shkrimtarin, e midis të gjithave në krejt eksperiencën e saj “Pallati i Ëndrrave” dhe “Dosja H”, mbeteshin ndër librat më të dashur për atë.Një vit më parë në pritjen për shkrimtarët, presidenti i Sllovenisë Dr.Danillo Turk solli në vëmendjen e të gjithëve se takimi me Artur Millerin dhe mërritja e tij në Bled, Slloveni mbeteshin një ngjarje e jashtzakonshme e jetës së tij, dhe plot një vit më pas për Slloveninë, botën e letrave dhe PEN, mbërritja e Ismail Kadaresë dhe e “Pallatit të ëndrrave”, risollën ndoshta pamjet dhe fjalët e pashlyeshme në kujtesën e të gjithë  botës letrare.PEN International, organizata botërore e shkrimtarëve, e themeluar në prag të luftës së dytë botërore në Londër, u bë njëkohësisht shtëpia dhe tempulli i shkrimtarëve më të mëdhenj të kohës.Letërsia dhe idetë e mëdha diskutoheshin  dhe debatoheshin në këtë shtëpi të njerëzve të letrave, dikur nga Gollsuorthi, Moravia, Miller, e sot nga Amin Maluf, Orhan Pamuk, Salman Rushdie, Eugene Schoulgin etj.Letërsia e shkëlqyer i tejkalon kufijtë gjuhësorë dhe kohën. Që nga antikiteti i botës e deri në kohët tona moderne ne ende lexojmë veprat letrare të papërsëritshme të gjenialëve. Lexojmë Homerin, Eskilin, Danten, Servanetsin, Shekspirin, Dostojevskin, Kafkën, Kadarenë. Historian na ka sjellë parasysh të vërtetën e madhe se letërisa mbetet, dhe pushtetet politike, kufijtë gjeografikë dhe gjuhësorë shemben pikërisht prej letërsisë të madhe.Letërsia është letërsi në fakt, ajo ose ndodh të shkruhet dhe të bëhet ose nuk mund të jetë, por në këtë rast dua ta përdor termin letërsi e madhe pikërisht për letërsinë.Më lejoni të kthehem tek “Pallati I ëndrrave” në kështjellën e Lubjnanës.Ndoshta dhe ky shkrim nuk do të ishtë shkruar nëse “Pallati i Ëndrrave” në kështjellën e Lubjanës nuk do të ishte projektuar si pamja më e pashlyeshme në kujtesën time dhe të shkrimtarëve të huaj.Dr. Edvard Kovac, profesor i disa universiteteve të rëndësishme të Europës, President i Komitetit të Shkrimtarëve për Paqe në PEN International, gati një vit më parë kishte një ëndërr të madhe, të realizonte botimin e “Pallatit të Ëndrrave’ në Sllovenisht dhe të kishte në Kështjellën e Lubjanës jo vetëm veprën por edhe shkrimatrin. Madje edhe tema e konferencës së përvtshme të International PEN u morr nga “Ëndërr mashtruese” dhe ky profesor serioz nuk mund ta fshihte se ishte një  njeri i lumtur dhe i nderuar që e gjithë kjo po ndodhte.Për këtë profesor serioz dhe intelektual të njohur në botën e sotme, mbërritja e veprës së Ismail Kadaresë, e shkrimtarit, dhe Helena Kadaresë ishin një nga ngjarjet më të rëndësishme të jetës së tij. Kur e them këtë kam parasysh sekondat, minutat orët dhe ato dy ditë, të cilat gati shënuan një ngjarje planetare në jetën intelëktuale të këtij njeriu, ashtu si edhe në jetën time, ashtu si do të mbeten edhe në kujtesën e shkrimtarëve të tjerë në PEN International.Ajo që dua të them me këtë rast është se prezenca e  autoriteteve më të larta të shtetit Slloven dhe PEN përë këtë ngjarje në Kështjellën e Lubjanës, edhe një herë më solli ndër mend idenë se vetëm Letërsia e shëklqyer dhe shkrimtarët e gjenialë e kanë atë fat  të tejkalojë përkohësinë e pushteteve politike, e kufijve gjeografikë dhe kohës.

“Pallati i ëndrrave” tashmë ishte në gjuhën Sllovene dhe pjesëmarrësit përveç librit kishin para tyre një fragment në Frëngjisht dhe Anglisht, ndërsa shkrimtarja Helena Kadare, bashkshortja e shkrimtarit, do të lexonte në nderim të gjuhës shqipe dhe të veprës letrare po të njëjtin fragment.Mu kujtua për një moment se sa mund dhe sa përpjekje iu desh gjuhës shqipe për tu shkruar. Rallë në histori ndonjë gjuhë është nadluar se si u ndalua gjuha shqipe në historinë tonë të vështirë të mbijetsës si komb. Formula e pagëzimit shënon dokumentimin e shqipes, dhe në globalizmin e kulturave sot kjo gjuhë tregon se paska patur mundësinë e madhe të nxjerrë vepra të jashtzakonshme letrare.” Unë shkruaj në gjuhën shqipe, jam shkrimtar i gjuhës shqipe” më erdh në mend një nga fjalitë e Kadaresë, pikërisht gjatë kohës që të gjthë dëgjonin me vëmendje shkrimtarin shqiptar. Biseda që po zhvillonte Dr.Edvard Kovac me Ismail Kadarenë në kështjellën e Lubjnës tashmë e kishte tejklauar “Pallatin e Ëndrrave”, atje po flitej për fuqinë e letërsisë, për shkrimtarët, për diktaturat që nga themelet e qyetetërimit, dhe për fuqinë e fjalës. Vetëm fjala e ka atë fuqi të tejkalojë kohët dhe sistemet. Historia ka treguar që edhe sistemet janë zhbërë, rënuar, fuqitë perandorake janë zvetënuar, kanë rënë, por letërsia na ka sjellë përtej kohëve vetë njerëzimin, njeriun si një retorkikë dhe temë të përjetshme.“Unë kam një ëndërr”- më erdh aty për aty në kujtesë, edhe deklarata e Martin Luterking, dhe ajo ëndërr sot është realiteti i prekshëm amerikan.“Nëse ti e realizon atë ajo nuk është më ëndërr” mu kujtua ëndrra e Theodore Herzl, kur e shkroi në Vjenë, në 1986, për atdheun e hebrenjve.Kur kam shkruar dhe kam folur shpesh kam thënë se në udhëtimet e mia në PEN më është dukur se kam jetuar ëndrrën e ndaluar të shkrimtarëve dhe poetëve shqiptarë të cilët jetuan absurdin e ndëshkimit nën perandorinë komuniste të diktaturës. Pjesë nga ëndrrat e Lasgush Poradecit, Musine Kokalarit, Vilson Blloshmit.e të disa të tjerëve. Ëndrra të cilat egërsia e një sistemi gjatkatar të përbindshëm i ktheu në modele makthi përë të ndëshkuar dhe frikësuar pjesën tjetër.Por në këtë konferencë të radhës, gjuha dhe letërsia shqipe  kishin përvec ‘Pallatit të ëndrrave’ dhe Ismail Kadaresë edhe shkrimatrë të tjerë. Ishte Helana Kadare, Basri Qapriqi nga Kosova dhe shkrimtari Sadik Bejko nga Shqipëria.Përsëri në kujtesën time kthehet e vërteta: “Letërsia e madhe ka mundur të sfidojë dhe kapërcejë kufijtë poiltikë dhe gjeografikë madje ka mundur të kapërcejë edhe vetë kohën”. Sepse ashtu si në esenë e profesor Sadik Bejkos për globalizmin dhe letërsinë  në Slloveni: Letërsia i përgjigjet pyetjese: Përse të jetoj?“Pallati i Ëndrrave” në kështjellën e Lubjanës shënuan një ngjarje për letërsinë e gjuhës shqipe, një kujtesë të papërsëritshme për atë vend, gjuhë dhe ata njerëz, dhe në jetën time ndoshta një kohë në të cilën do të ndalem pikërisht tek madhështia dhe thjeshtësia e gjenalitetit të Ismail Kadersë si personalitet gjenial letrar dhe njerëzor jo vetëm i shqiptarëve por i krejt botës letrare dhe Universit.

VARRI I NUSES

Nga: Muharrem  BLAKAJ

Isha i shtrirë mbi kurriz, nën hijen e bredhit, me fytyrë nga qielli. Gjyshi im rrinte ulur pranë meje duke thithur duhan me çibuk. Unë, ashtu i shtrirë, shikoja retë që herë pas here i zinin rrezet e diellit, dhe pastaj qetë-qetë, largoheshin tutje, duke i lejuar rrezet e diellit të binin pjerrtas mbi tokë. Ishte buzë mbrëmje. Po afrohej koha që, unë bashkë me gjyshin, t’i nisnim delet drejt stanit. Disi m’u kujtua një këngë, që nuk e di se nga cilët fëmijë e kisha dëgjuar, dhe ashtu kot, më vete, fillova ta recitoj:

Re, re rrezen ku ma le?…

Lëshoma diellin,

Se ta zuri

Ferra shpirtin!…

„O Kadri Bajri, kthej dhentë në anën tjetër dhe, eja të mbështjellim nga një duhan!“ – thirri befas gjyshi, duke me trembur mua, dhe njëherësh duke m’i trazuar mendimet deri në tretje.

„Erdha, or erdha, ej!“ – u përgjigj ai, që unë ende nuk e kisha pikasur se ku ndodhej. Duke e zgjatur pakëz kokën në anën tjetër, e pashë siluetën e tij, duke i hapur krahët si shqiponja kur paditët të fluturoi, që t’i trembte delet, dhe duke vërshëllyer ecte pas tyre. Kur ai u afrua pranë nesh, gjyshi u ngrit në këmbë duke u përshëndetur me të. Unë nuk e pashë të arsyeshme të ngritsha në këmbë, por im gjysh ma tërhoqi vërejtjen që edhe unë duhej të ngritsha në këmbë në shenjë respekti për mixhën plak. Unë ashtu bëra, u ngrita në këmbë, por disi me zuri turpi dhe u skuqa. Migja Kadri nxori nga xhepi i xhaketës një karamele dhe ma zgjati mua. Sa u gëzova! Nga turpi nuk i thash „faleminderit,“ por në vendin tim, këtë e tha gjyshi.

Kadri Bajri, pasi u ul pranë gjyshit tim, pikërisht në atë vendin ku unë pak më parë kisha qenë i shtrirë, mori kutinë e duhanit që ia kishte zgjatur gjyshi dhe duke folur, që mua me dukej se ai fliste më vete, filloj ta mbështillte cigaren me ata gishtat e tij të trashë, të vrazhdë dhe të plasaritur. Nga xhepi i xhaketës nxori urorin, eshkën, dhe duke e vënë mbi gurin e strallit, filloj t’i binte, deri sa nga eshka fillojë të dal një fije e hollë tymi. Unë pa e kuptuar, instinktivisht,  zgjata duart e mija para dhe i shikova. Dallimi i duarve tona ishte i madh. Të dyja duart e mija nuk ishin sa njëra dorë e mixhës Kadri. Duart e mia ishin të vogla, të njoma dhe të bardha…

„Vrapo, o bir, e mos mi le dhëntë të shkojnë të Varri i Nuses“ – kësaj radhe me urdhërojë mixha Kadri. Unë u ngrita në këmbë dhe me vrap shkova në drejtim të deleve. Se si me bëri përshtypje ky emërtim i asaj lëndine të bukur, të rrafshët, të blertë dhe vende, vende me dëllinja, kurse në mesin e saj në një shesh tejet të bukur, të mbushur plot me lule ngjyra, ngjyra, ndodheshin dy gurë të bardhë, ku thuhej se aty ishte varri i një nuseje. Vallë, çfarë fshihet nën dhe?!… mendova me vete. Do ta pyes gjyshin për këta gurë, për këtë varr, që aspak nuk i përngjante varrit, sepse ishte i rrafshuar.

„Gjyshi, gjyshi as me tregon pse kjo lëndinë e bukur quhet Varri i nuses?“ – pyeta unë duke ua ndërprerë për një çast bisedën.

„Eh more birë, ekzakt nuk e di as unë, por siç me ka treguar mua gjyshi im ndjesë pastë, po të tregojë edhe unë ty, e ti kur të rritësh, mos harro, t’ua tregosh atyre që vinë pas teje, dhe e vërteta rreth kësaj ngjarje mos të harrohet:

E din ti ku janë Hurdhat? Në fund të Hurdhave poshtë në Plehni pra, edhe sot ndodhen themelet e staneve. Aty pra, një herë e një kohë kanë jetuar një familje që kishin pasur vetëm një djalë. Ai djalë, kishte qenë i dalluar nga shokët e vet moshatarë, si nga bukuria, ashtu edhe nga trimëria. Kishte pasur flokë të gjata e të zeza, krela-krela, të bëra perçe, dhe mbi kokë kapuçin e bardhë. Kishte të veshur tirq me dymbëdhjetë fije gajtan. Xhamadanin me sumbulla, po ashtu, me dymbëdhjetë fije gajtan, dhe shokën ngjyra-ngjyra njëzet pash të gjatë. Në shokë i kishte të varura thikën, jataganin dhe fyellin. Ai, në atë kohë i kishte ruajtur delet, sikurse ne sot. Por ai deleve ua kishte zgjedhur kullotën. Kështu ai i kishte larguar delet nga stanet, dhe i kishte dërguar përtej atyre bjeshkëve, – dhe gjyshi ngriti krahun në drejtim të veriut duke treguar bjeshkët e larta, dhe vazhdoj. – Atje pra, ai kishte njohur një vashë të bukur, që të gjithë në atë kohë kishin thënë se ajo vërtetë ishte një Zanë Mali.

Kur ai i binte fyellit, ushtonin malet, buçisnin lugjet!… edhe delet e ndalnin blegërimën, zogjtë e pushonin cicërimën, lopët në kullosë nuk e tundnin këmborën, kuajt në tufa e ngrinin kokën lartë, vashat i lenin bucelat pranë krojeve, nuset e largonin furkën nga dora, baqicat e lenin bulmetin, dhe me duar të lagura dilnin nga stani duke mbajtur vesh dhe duke e uruar djaloshin që ua ngrohte zëmrat të gjithëve, me ato meloditë e bukura dhe zërin mahnitës të fyellit. Edhe përtej atyre bjeshkëve, kur kishte shkuar t’i dërgonte dhentë për kullotë, i kishte rënë fyellit me ritme mallëngjyese, ku vasha, Zanë e Malit, e kishte dëgjuar, dhe ishte mallëngjyer. Dalë nga dalë, asaj i kishte lindur dëshira ta shihte djaloshin për se afërmi. Pas disa kohësh ajo e kishte parë djaloshin dhe, ishte mahnitur nga bukuria e tij. Dhe një ditë djaloshi e kishte parë vashën, dhe e kishte dashuruar, dhe të vona e kishte kërkuar për nuse. Prindërit e vashës ishin pajtuar dhe e kishin shpallë fejesën. Krejt bjeshka ishte gëzuar për fejesën e trimit me vashën që ishte si Zanë e Malit. Kishte filluar një dasmë e madhe, që nuk ishte mbajtur mend në këto anë. Shtatë ditë e shtatë net thuhet se kishte zgjatur dasma! Kishin gjëmuar lugjet dhe shkëmbinjtë nga tupanët, nga zurnatë dhe kavallet. Dasmorët kishin kënduar këngën maje krahut. Kishin ardhur lahutarët dhe kishin kënduar këngë kreshnike për Mujen e Halilin, për Rozafatin, për Ago Ymerin e shumë të tjera. Kishin gjëmuar mishnicat, fyelli e çiftelia. Ishin hedhur në valle djem e çika, nuse e plaka!…

Pas disa ditësh djaloshi kishte zbritur në vërri për të sjellë ushqime. Nusja e tij, që të gjithë e quanin Zanë e Malit, i kishte thënë të mos shkonte, sepse ajo e kishte parandie që moti do të prishej, por djali nuk e kishte dëgjuar. Vonë, në mbrëmje, kur çdo gjë kishte rënë në gjumë, kur delet, qengjat, lopët e kuajt, dhitë e edhat, bënin gjumin në freskinë e natës, befas kishte filluar të vetëtonte dhe të murmuronte. Pastaj kishte rënë një shi, i përcjell me gjëmë dhe me erë të fortë sa që edhe stanet i kishte shkatërruar. Vathët i kishte mbushur me ujë. Krojet i kishte turbulluar. Përrenjtë i kishte mbushur me ujë të turbullt thep me thep. Fërfëlliza i kishte shkulur me rrënjë shumë lisa, derisa edhe nga thellësia e tokës, thuhej se ishte dëgjuar gjëma. Nusja, që të gjithë e quani Zanë e Malit, si trimëreshë e guximtare që kishte qenë, ishte përballur gjatë gjithë natës me stuhinë duke i mbrojtur njerëzit dhe bagëtinë. Dhe po në atë kohë kur ishte dukur se stuhia kishte filluar të pushonte, kishte krisur një rrufe dhe e kishte goditur nusen për vdekje.

Pasi kishte pushuar shtrëngata, kishte filluar të agonte një ditë e re, një ditë e bukur, një ditë e kthjellët, dhe nga të gjitha anët, bashkë me cicërimat e këndshme të zogjve ishte dhënë edhe kushtrimi, se nusja, që të gjithë e quanin Zanë e Malit, ishte plagosur për vdekje nga rrufeja. Të gjithë ishin mbledhur të stani i saj, dhe e kishin marrë atë në vig që ta dërgonin në vërri të heqimi. Kur kishin arrirë tek lëndina e bukur, nusja pakëz e kthjelluar nga agonia i kishte lutur burrat që e mbanin mbi vig:

„Lëshomëni pak të pushoj në këtë lëndinë të bukur“ – ata e kishin lëshuar. Nusja e molisur ishte ulur, dhe pasi kishte shikuar anë e qark kishte thënë:

„Nëse vdes pa e parë trimin tim, amanet, në këtë lëndinë të bukur të me varroni!“

Dhe ashtu kishte ndodhur. Nusja kishte vdekur pa e parë trimin e saj. Ai kur ishte ngjitur në bjeshkë, e kishte marrë vesh se çfarë kishte ndodhur me nusen e tij, ishte penduar thellë në shpirt që nuk e kishte dëgjuar fjalën e saj, dhe me dëshpërim ishte përulë pranë trupit të saj, duke i derdhur disa pika loti mbi fytyrën e saj të pa jetë por, të bukur!…

„Qëndro he burrë, ti nuk je ligë edhe kur ke marrë plagë nga jatagani i armikut, e po ligështohesh sot?“. – i kishte thënë një plak i moçëm.

„Dhembjes nga plaga e jataganit i kam qëndrua, se ka qenë dhembje e prerjes së mishit, kurse kjo sot është dhembje e prerjes së dashurisë, ndaj nuk mbahem dot!…“ 

Pastaj, stanarët bashkë me trimin, të pikëlluar e kishin varrosur aty ku ajo e kishte lënë amanetin e saj të fundit.

Dhe pastaj djaloshi, sa herë i kishte rënë fyellit në atë melodi, të gjithë ishin përmalluar. Ai, përmes fyellit, gjithë jetën e kishte vajtuar nusen e tij, që kishte qenë si Zanë e Malit“…

„Paskan shkuar delet të Varri i Nuses“ – tha mixha Kadri duke u ngritur në këmbë. Edhe unë me gjyshin u ngritëm pas tij dhe u nisëm drejt stanit.

Lehtë, lehtë u afrova edhe më afër, fare pranë atyre gurëve të bardhë dhe, i preka me dorë, ku për një çast m’u bë se e pashë nusen e bukur si Zanë e Malit, ashtu të molisur, ulur pranë gurit të varrit, e veshur me një tis të hollë e të bardhë,  kurorën me lule mbi kokë të stolisur me perishane, me flokë të gjata e të arta që gati preknin mbi barin dhe lulet  e lëndinës… duke i lënë amanetet… dhe i  gjithë trupi m’u rrëqeth. Ika me vrap të gjyshi duke u kapur pas dorës së tij. Ktheva edhe një herë kokën prapa dhe pashë gurët e heshtur, dhe ashtu i liruar nga ai makth, dhe pranë ngrohtësisë së gjyshit, pashë se si zhdukeshin ngadalë  gurët e varrit prapa bregores. Dhe nusja si Zanë e Malit, e zjarrtë si flaka dhe e tejdukshme,  e ngjitur thellë në imagjinatën time, mbeti e ngrirë në atë lëndinë, që dalë nga dalë kishte filluar ta mbështillte mugëtira e natës që po errej…

P.S. Origjinali i këtij tregimi është konfiskuar nga policia më 14 dhjetor 1979.Shkruar në vitin 1977.Rishkruar në vitin 2000

Të ndalohet puthja!

Nga: Loer  KUME

Gjithçka erdhi me kamarierin. Me ardhjen e kamarierit për herë të tretë. Një kamarier nuk vjen kurrë për herë të tretë te një tryezë çifti. Ndërsa ai erdhi.Deri në atë moment ishin mirë. Madje nxehtë.Ishte takimi i parë dhe vrau shumë mendjen, derisa vendosi për atë lokal mistrec.Midis skutave të ndryshme, njëri shumë banal, tjetri shumë i ftohte, tjetri i panjohur, tjetri mund të ishte dikush që njihte, vendosi pikërisht aty.
Një lokal i vockël i lezeçem, mu në mes të Tiranes. Casual, dhe shumë i fshehur, afër qëndrës, dhe intim. Në katin e tij te dytë, të veshur me dru.. Yesss!
Ajo e priste te pesëmbëdhjetë katëshi. Takim moskokçarës në dukje, edhe pse ajo e lyer kujdesshëm ëmbël, ai veshur kepucët e rasteve të veçanta.Puthje në faqe, pak si shumë në faqe për herën e dytë që takoheshin në jetë, dhe herën e parë vetëm.Nga i ftohti u ishin mpirë gishtat të dyve. Ai u kollit, ajo gjithashtu, e menjëhere u vendos për çaj.
- Unë dua dhe një konjak. Konjak dhe çaj. Faktikisht, po më pihet një kafe, por dhe caji po më pihet më shumë akoma. Çaji me konjak është shume i mire. Edhe pse fare pa lidhje në shije. Merre dhe ti.
- Jo jo, unë s’dua konjak! Aman, se jam e tmerruar nga pijet, u bënë tërë këto ditë të vitit të ri duke pirë, a thua se na ka detyruar njëri me zor, mbrëmë kemi qënë tapë fare dhe nuk më pihet më, unë zakonisht nuk pi perditë, pastaj, ç’them dhe unë, në Romë pimë, pimë aq shumë, po këtu jo, se, e ke parasysh, babi po të më shohë të dehur, por jo, në Romë është tjetër gjë, pimë gati çdo darkë, unë mbahem për të pirë, jam e tmerrshme, sfungjer më thërrasin, por jo, konjak nuk dua, vetëm një çaj.
Nje çaj të lutem, – i tha ajo kamarierit që po rrinte prej disa minutash në kembë duke pritur e rrotulluar kokën.
Ai ktheu kurrizin e zbriti shkallët pa folur fare. Ata të dy u panë në sy, e ia shkrepën të qeshurit.
- Ç’ke?
- Hiç! Ti ç’ke? Pse qesh me mua?
- Qesh se je kështu… – i preku majën e hundës.
- Si kështu? Si jam? … Ca ke te gusha? Ajo iu afrua.
- Ça është aty??
Mor… Mos kishte ndonjë shenjë në gushë dhe ajo dinake po afrohej ta shihte më mirë?
- Një push… push i bluzës. Hidhe fare ketë bluzën. Në moment vajza u step.
Si i thashe keshtu? Ç’dreq bluze! Jo jo, se mori për ters. Po qesh. Sa çilter që është! C’buze!…
- Është jelek. Mirë që më kujtove të heq xhupin se u hutova.
Asaj i janë skuqur faqet. Po më sheh në sy. Mos po më pret mua? Të afrohem? Tani? Mos!… Erdhi çaji. Mos! Dreq! Po tani? Ky kamarier vjen gjithmonë atëherë kur s’duhet!
- Më fal pak, – tha ajo, e u çua.
Ai e ndoqi nga pas me sy, hapat e veckël, prapanicën e mbledhur që tundej duke iu drejtuar tualetit të femrave. Pa këmbët e lakuara pakëz, gati gati të shtrembëra, dhe iu ndez deri në fiksim, dëshira të shtërngohej prej atyre këmbëve. Duhej të ndiheshe mirë, rehat, midis këmbëve të shtrembëra!Hodhi sytë nëpër lokal. Asnjë njëri nuk njihte. Aty poshtë, një tavolinë me burra, në një tjetër nja tre gra, që duhet të kishin zyrat e punës aty rrotull. Po ata burrat ç’dreq duan këtu? Ky është lokal intim o vëlla! Ç’dreq doni këtu? Ato gratë shtyhen disi, japin klimë feminile, thashetheme, të teshtira lehtshëm, po ju derra ç’dreq doni këtu? Dhe shih ca kombinimi, dy janë veshur si zotërinj, me kostume, e tre janë si halabakë. Ec e merre vesh!Lart, para dhe pas tavolinës së tyre ishin dhe dy çifte të tjera. Sa siklet ishte të puthte për herë të parë në një vend me njerëz!Një aromë parfumi e njohur e mbështolli nga pas, ktheu kokën të shihte. Ajo më një levizje të shpejtë rrotulluese, u ul. Pse u ul shpejt? Për shaka? Për të mos më lejuar ti shihja siluetat e gjoksit të vockël që dukej më I vogël kur ishte në këmbë? Për të fshehur këmbët e shtrembëra?
Po e shihte me sytë e saj djallezore të bukur, me një buzëqeshje shpotitëse mbi buzë. Sikur po luante. Ç’i pjell mendja? Ç’truke të fshehta femërore sajon? Ahh… ja pse një orë në tualet. Qënka parfumosur mirë…
- Erdha!
- Shpejt moj se tu ftoh çaji!
Ajo mbërtheu me duart e vockla gotën e çajit, duke i ngrohur.
- Brrr! Nuk kishte ujë të ngrohtë në banjë.
- Ç’ne? Ky me demek është lokal i mirë. Përveç atyre bubuzhelëve të ulur aty poshtë, që nuk kanë kuptim aty, mua po më pëlqeka. Çdo gjë në vendin e vet. Vetëm që, jemi ulur këtu, mu në buzë të ballkonit… si ballkon qënka ky kati i dytë. Po të shkundësh cigaren, i bie tjetrit në filxhanin e kafesë poshtë.
- Uh, thuaj ç’më mungonte! një cigare! – tha ajo. Nisi te frynte tymin, në një qetesi të dukshme, duke tentuar të bënte rrathë.
More ti Fati, Fati i mirë, e njihke mirë këtë lokal ë? Hmm! Buzëqeshi dhelpërisht, – këtu i sjell vajzat ti per kafe? Sa vajza ke sjellë ketu deri tani? Ke pasur fat ti Fati këtu?
- Hahah! Epo, të vërtetën?
- Po të vërtetën more. Pse duhet të më gënjesh?
- Që të dukem çun i mirë e i urtë nuk thua? Epo, e vërteta është që kam sjellë… ok, ti je e treta. Me të parën më eci, me të dytën jo…
- Po pse more nuk të eci me të dytën?
- Epo, s’më eci me te dytën se ndryshe, nuk do kisha pasur mundësinë me qënë ketu, tani, me ty, fiks pas një jave.
- Hahha! i poshtër, ç’po thua? Dmth, e dyta ishte më e mirë se unë?
Joo! Thjesht, ‘F A T’ mirësisht, Fatit, me të dytën si eci! Hahah! E ke parasysh? Mosecja me atë, dhe takimi ynë sot, koincidencë rastësore, misterioze, punë energjish, punë lojrash të atij kalamanit me hark në dorë që qëllon andej këtej me shigjeta me majë zemre, dëshirat e fshehta të nënës Natyrë etj, etj…
- Ëëe! Po po, ëhë! … hë ti hë! Qeshi ajo.
…Ajo është harruar fare, është lëshuar, është gati… kur duhet ta puth? Sa bezdi e kam të më shohin këta mut njerëzish… jemi dhe këtu, mu në cep të katit të dytë, kot nuk u ula te ai kolltuku aty, afër nargjilesë, kënd i kuq ai, kënd erotik, ai po, qenka cep shumë intim, por… Bah! Ca buzësh… si kumbulla të vockla te kuqe, shkelqyese, te mira, tere leng, hmm! I lepiu, I njomi! shiih! o zot! Buzë të lagura… i janë fryrë, ç’… si i lëvizin flegrat …
- Fssffss… kam ftot nga duart…
Ç’mos kesh ftohtë nga duart, të ka shkuar gjaku në gushë, buzë, gjoks… sa mendoj dhe unë, jam…
U afrua duke u dridhur me padurim, dukshëm, dhe i zuri duart.
Shumë të ftohta i ke… u afrua më shumë duke i ndjerë frymën… aroma e buzëve të lagura, përzier me aromën e parfumit, e shtynte të bëhej gjarpër që i rrëshqiste nën rroba asaj…tani…
Ndjeu buzët tërë tul të ëmbël, rrëshqitje, ohh, u hhhapën … lagështira e gjuhës së saj.., vibronte.., gjuha… spërdridhej bëshëm, vrullshem, epshëm, kërkuese nëpër gojën e tij.., i thithi buzët, u shkëputën
…
- Kjo ishtehh… – belbëzoi ajo e para.
Ishin skuqur, të dy, të paktën ajo po, por ai e ndjente që ishte skuqur e po avullonte…
Erdhën në vete, po mbanin akoma duart të njëri tjetrit pa lëvizur, sikur të ishin duar xhami. Ajo u përmend; – ti sikur do më ngrohje more mistrec! Përfitove nga një vajzë e pambrojtur…- pëshpëriti, duke luajtur me hundë me të.
- E pambjojtur posi… prit, – u afrua ai me një gjest duke fshirë cepin e buzës së saj,- të ka mbetur një cikë buzë imja aty…
- Maskara…
ai e ndjeu, ajo po e thithte me sy…
U afruan përsëri… ia mori kokën në duar, atë kokë të vockël me flokët aq të lemuar, qe i rane mbi fytyre, buzet e saj u happen serish, tani mbetej vetem, të shijonte… me gjuhë, buzët e saj, ti mbante buzën e poshtme midis dhëmbëve lehtë, e të ndjente rrahjet e forta të zemrës së saj duke i prekur brinjët… c’lëkurë.. ndjeu shtrëngimin e pantallonave, dhe muskujt që kontraktoheshin e dridheshin … i vinte ta zinte për beli, e ta hidhte në divanin e kuq aty tej, ajo i zuri kokën i shtrëngoi flokët, duke i kafshuar gjuhën fort, duke i thithur buzët, e ai luante me lakueshmërinë e belit të saj…
- Khhmmm! Më falni!
Kamarieri, sërish. Hera e tretë e mallkuar! Fare i qetë, e shpërfilles mbi kokën e tyre. Pa u ndier. Se kishin vënë re fare.
S’lëshon hije ky? Ah, po, jemi brënda… sa i qetë që është njëherë, shpërfillës fare… është mësuar këtu ky!
- Po? Ça kishe? Foli.
- Me falni… u kontraktua në sekondë kamarieri duke hedhur sytë poshtë, në kat të parë. Por..
- Fol pra…
- Më falni po ata zotërinjtë…
- Ça thua? Ai pa poshtë, e ndeshi vështrimet e tyre që ulën kokat menjëherë.
- Ça problemi ka? Foli ajo.
- Po jo, ata burrat, – foli tërë siklet kamarieri, – kanë bezdi që të ..
- Të ???
- Po ja, që ju afroheni aq shumë…
- Ca thua mor burre, spo marrim vesh gjë…
- Po, ja, kanë bezdi që ju putheni!
- Ç’ ç’ ca?
- Si more?
- Kanë bezdi që ju putheni në sy të tyre, në sy të gjithë lokalit. Kamarieri më në fund u çlirua.
- Ça thanë ata? Thanë gjë? Folën ata? Me ne e kishin ata? Pse puthemi ne? Si? Pse puthemi?
- Jo pse putheni, por nuk duhet të putheni sy tyre…
- Kuush?… ne? në kte lokal? Po ky është lokal çiftesh… këtu… ne? ça thua?
(Ju q… robt, motrat, gratë, kalamajtë, surretërit ,shtëpiat, pragun, të vdekurit, kafshë, b..q..ra, legena, plehra, mutër, qenër, pleq të rrjedhur, pisa, rrjepacukë, shkerdhata… ju vras me bukë në gojë)
…Ata aty? Ulëriti Fati i skuqur kokë e këmbë. Kamarieri u terhoq pas.
Të vijë njëri këtu,e të më thotë mua të mos puthem? – Vazhdoi ai të bërtiste. Ktheu kokën nga poshtë. Ata me kostum vazhdonin bisedën, sikur se kishin mendjen, tre të tjerët shihnin lart me vështrime nervoze.
Ata të më thonë mua të mos puthem? Ata? Si guxojnë?
- Si su vjen zor? Ne na shohin ata? Tha ajo.
- Hë moj Ana, ça tu thuash këtyre?
- Ky është lokal çiftesh pastaj, ç’duan ata këtu? Foli Ana. – Rinë e hapin sytë si ata përgjuesit nga liqeni? Si su vjen zor njëherë? Këtu ka vetem çifte!
- Ikk! Ik djali, ik! Foli nëpër dhëmbë ai.
Kamarieri zbriti shkallët e drurit si mace. Ata u panë në sy. U krijua një klimë e shpifur. Ai pa sërish poshtë.
- Ca gomarësh!
- Ata janë kurva të ndyra! Plehra! Qena! Atyre su ngrihet më. Nuk shkojnë më me grate! U vjen të hanë veten me dhëmbë si qenër që neve jemi të rinj, e jemi në qejf të puthemi e të bëjme ç’të duam! Ata janë bythëqira! Bëjne si burra me namuz! Ku kanë pikë burrërie ata? Fyen burri burrin kur tjetri është me femër i shoqëruar? Si guxuan njëherë? S’kanë faj! Nuk kanë faj fare! Janë në kryeqytet këta! Janë kurva kryeqyteti! Të ishin në anët e mia! Do u dridheshin këmbët të më shihnin në sy! Neve gjak bajraktarësh, ata gjak kurvash! Vijnë e më flasin kur unë po puth një femër! Si su vjen vështirë nga vetja? Ti vdes fare…
Ajo pa përreth, dy tavolinat e tjera që shihnin me cep të syrit.
S’ndihen ata se si sheh njeri. Ne jemi ne ballkon.
Pa Fatin, e fiksoi e habitur masseterin, si i lëvizte nga shtrëngimi i nofullave.
- Pa më shih pak? Më shih në sy? Harroje atë muhabet të lutem? Lëri ata. Janë injorantë. Pse më injorantët do merremi ne? Ata janë si bulldogër aty , të rinë, të plasin. Ja hajde këtu…
Ajo afroi buzët te ai. Ai e puthi, duke lepirë buzët e saj, duke kafshuar fort derisa ajo këlthiti. – Kafshë, më hëngre ! – qeshi.Panë prapë poshtë. Njëri nga ata si halabakë porositi një xhiro tjetër. Uiski. Ti pështynte nga lart? Do bëhej skandal në lokal! Mos kishin gjë me vete ata pastaj! Po Anën ku dreq ta çonte?
- Dëgjo, ikim nga këtu? Dalim? S’po duroj më se më vjen tu pështyj. Ikim? Dalim.
O çun! Hajde lartt!
Pagoi, zbritën, hapi derën, ajo doli, ishte me kurriz, ai ktheu kokën dhe një herë nga tavolina me pesë burrat. Dy nga lloji halabak e panë dhe ata.
Të të përcjell deri te shpia.
Jo jo, se janë roje gratë e pallatit. Fillojnë flasin dhe… kot… lëre se këtu kthehem vetë!
Eh! Unë që kisha shpresë të ngjitesha sipër… e pa ai me cep të syrit, me djallëzi.
Hahah! More! As që bëhet llaf!
Ok ok, zemër, pafshim se flasim pastaj. Paçim!
U puthën sërish shkarazi.
- Këtu në rugë po, këtu me gjif men’ s’duhet të puthemi, jo atje.. – tha ajo duke qeshur.
Ai u nxi prapë.
- Lëre mos ma kujto!
- Paçim. Paçim. Puç!
Ajo eci me nxitim, kaloi rrugën e hyri në hyrje.
Vrap! Duhej të nxitonte!
Pas afër dhjetë minutash, me katër të tjerë, ndaluan e parkuan makinën, ndezur, me bagazhin drejtuar nga dera e klubit.
Hynë brënda. Burrat namuzqarë kishin ikur.
Sipas kamarierit, pasi ai kishte dalë nga lokali, ata ndenjën dhe pak, paguan shumë lekë, lanë bakshish shumë, e ikën me një touareg të zi, e një benz të fundit. Ai nuk i njihte.
- Çuni i turnit tjetër m ka thon iher që njoni nga ata, jo ata me kostum, ata t tjerët, njoni ka qen ne burg për vrasje.
- Po të ishim në anët e mia, grua do ishte bërë ai në burg.
Do behej grua, nuk do përgjonte njerëzit si puthen lokaleve. Bythëqiri! Po.
Të pesë djemtë dolën me supet lëshuar. Shoferi hipi në timon e rregulloi me kujdes dicka në kruskot.
- Hec pra! Na thinje!
- Prit pra të rregulloj këto se s’po rrija dot ul tamam ne sedilie. Ec, se do i shofim diku po hë. Ti mos u mërzit, – e gjuajti në krah Fatin ai. – Tirana e vogël është…

VETMIA……

Nga: Anita  DEDGJONI

Ate nate per te ishte nje nga netet me te bukura ndoshta qe kishte kaluar dy muajt e fundit ,kishte leshuar gjithe trupin e saj ne karriken lekundese, qe kishte ne kendin e zyres se saj dhe i kishte ngulur syte tek oxhaku, qe digjte me nje zjarr te cuditshem ashtu si ishin djegur ata te dy kur ishin ne krahet e njeri tjetrit…Sa ishte kthyer ne shtepi dhe gjithe qenia e saj qeshte ,ajo qeshje i buronte nga shpirti i saj edhe pse e dinte qe sado furtuna te medha vinin para saj,duhej ti perballonte…Por e kishte lene cdo gje pas ashtu sic  kishte lene ato dy ore qe ishte bashke me shpirtin e saj, dhe ne mes te tyre nuk kishte me as vuajtje as halle ishin vec te dy ne kete bote dhe jetonin castin,jetonin dashurine e tyre me nje pasion qe digjte ashtu si po digjeshin dhe drute ne oxhakun e saj….O Zot…….i doli nje ze nga shpirti thelle duke renkuar,si kam duruar dy muaj pa e pare pa takuar pa folur….Si si si??…Kishin vendosur qe te dy do jepnin ate lufte qe ajo duhej te fitonte, sepse ishte jeta e saj ishin femijet e saj ne mes.. Ish bashkeshorti i saj e kercenonte qe jo vetem do ja merrte pergjithmone,por s’do e linte me ti shifte kurre asnjehere,do i mesonte femijet e saj qe mamaja e tyre kishte vdekur….Jo per gje,por mendimi i tij mund te shkonte me larg…..Kjo ishte heren e fundit kur Eliza kishte dashur te shifte femijet e saj dhe kishte kerkuar,kishte qare,ishte lutur i kishte ren ne kembet e tij qe donte te shifte femijet e saj vec nje moment ti shtrengonte ne krahet e saj…..Por ai i ishte pergjigjur po me ate ze te ashper qe kishte gjithmon zgjidh dhe merr ose ju them femijve te tu ( cfare ironie) dmth femijeve te saj, jo te tanet qe mamaja juaj vdiq ne nje aksident ose qe je nje femer rruge dhe ike me dashnorin ndersa ishe e martuar me mua…O Zot ne ato momente kur i kujtonte Eliza i rridhnin lotet sepse nuk ishte aspak e vertet ajo genjeshter e ndyre qe donte te thoshte femijeve…..Per kete arsye dhe nuk i tha gje shpirtit te saj kur e kishte pyetur pak me pare,cfare bere fole sot per femijet…..dhe Eliza ishte pergjigj me nxitim nga frika:Qe smunda sepse nuk jane kthyer akoma nga pushimet e Krishtlindjeve…Krishtlindjet i kaloj vetem por para saj ishte akoma festa e Vitit te Ri dhe do e kalonte bashke me Jeten e saj me Shpirtin e saj…vec te merrte ose te shifte femijet e saj,i ngelej qe te plotesohej gjithe lumturia qe ndjente ne shpirt ne ato momente dhe duke u mbeshtjell lehte me guverten dhe duke veshtruar oxhakun po i mbylleshin syte e saj dhe po buzeqeshte e lumtur……………

VETMIA……

Nga: Anita  DEDGJONI

Ate nate per te ishte nje nga netet me te bukura ndoshta qe kishte kaluar dy muajt e fundit ,kishte leshuar gjithe trupin e saj ne karriken lekundese, qe kishte ne kendin e zyres se saj dhe i kishte ngulur syte tek oxhaku, qe digjte me nje zjarr te cuditshem ashtu si ishin djegur ata te dy kur ishin ne krahet e njeri tjetrit…Sa ishte kthyer ne shtepi dhe gjithe qenia e saj qeshte ,ajo qeshje i buronte nga shpirti i saj edhe pse e dinte qe sado furtuna te medha vinin para saj,duhej ti perballonte…Por e kishte lene cdo gje pas ashtu sic  kishte lene ato dy ore qe ishte bashke me shpirtin e saj, dhe ne mes te tyre nuk kishte me as vuajtje as halle ishin vec te dy ne kete bote dhe jetonin castin,jetonin dashurine e tyre me nje pasion qe digjte ashtu si po digjeshin dhe drute ne oxhakun e saj….O Zot…….i doli nje ze nga shpirti thelle duke renkuar,si kam duruar dy muaj pa e pare pa takuar pa folur….Si si si??…Kishin vendosur qe te dy do jepnin ate lufte qe ajo duhej te fitonte, sepse ishte jeta e saj ishin femijet e saj ne mes.. Ish bashkeshorti i saj e kercenonte qe jo vetem do ja merrte pergjithmone,por s’do e linte me ti shifte kurre asnjehere,do i mesonte femijet e saj qe mamaja e tyre kishte vdekur….Jo per gje,por mendimi i tij mund te shkonte me larg…..Kjo ishte heren e fundit kur Eliza kishte dashur te shifte femijet e saj dhe kishte kerkuar,kishte qare,ishte lutur i kishte ren ne kembet e tij qe donte te shifte femijet e saj vec nje moment ti shtrengonte ne krahet e saj…..Por ai i ishte pergjigjur po me ate ze te ashper qe kishte gjithmon zgjidh dhe merr ose ju them femijve te tu ( cfare ironie) dmth femijeve te saj, jo te tanet qe mamaja juaj vdiq ne nje aksident ose qe je nje femer rruge dhe ike me dashnorin ndersa ishe e martuar me mua…O Zot ne ato momente kur i kujtonte Eliza i rridhnin lotet sepse nuk ishte aspak e vertet ajo genjeshter e ndyre qe donte te thoshte femijeve…..Per kete arsye dhe nuk i tha gje shpirtit te saj kur e kishte pyetur pak me pare,cfare bere fole sot per femijet…..dhe Eliza ishte pergjigj me nxitim nga frika:Qe smunda sepse nuk jane kthyer akoma nga pushimet e Krishtlindjeve…Krishtlindjet i kaloj vetem por para saj ishte akoma festa e Vitit te Ri dhe do e kalonte bashke me Jeten e saj me Shpirtin e saj…vec te merrte ose te shifte femijet e saj,i ngelej qe te plotesohej gjithe lumturia qe ndjente ne shpirt ne ato momente dhe duke u mbeshtjell lehte me guverten dhe duke veshtruar oxhakun po i mbylleshin syte e saj dhe po buzeqeshte e lumtur……………