Sistemi i drejtësisë në Kosovë është i destinuar të jetë i dështuar në vijimësi, sepse e pengojnë shkaqe të rëndësishme objektive. E pengojnë përvoja dhe kultura e tij e hidhur që ka qenë dhe po mbetet me kokën nga Serbia, dhe që u ka punuar shqiptarëve gjithë të zezat e kësaj bote
Shkruan: Av. Idajet Beqiri(Gazeta Kosova Sot)
Plagët e rënda që u ka hapur Serbia shqiptarëve të Kosovës për më shumë se një shekull, janë aq të thella e të rënda, sa kurrë nuk mund të shërohen. Nga çdo pikëpamje, mbi nëntëdhjetë për qind e shqiptarëve në Kosovë, të lindur para vitit 1999, kanë nevojë të domosdoshme të bëjnë në vazhdimësi terapi tepër të specializuara psikologjike, me qëllim që t’u fashiten plagët e kujtesës së hidhur, rrjedhojë e gjenocidit dhe e masakrave të përsëritura të Serbisë kundër tyre. Për fatin e keq, edhe pse Kosova është bërë shtet, me njohjen ndërkombëtare të shumicës dërrmuese të vendeve më të fuqishme dhe më me autoritet në botë, përsëri politika zyrtare e Serbisë nuk ka nxjerrë asnjë mësim nga historia e largët dhe e afërt e saj. Kjo Serbi, që për ironi të fatit po merr edhe statusin e vendit kandidatë për në BE, në vend që të njohë Republikën e Kosovës në kufijtë e saj të njohur nga ndërkombëtarët, (sepse kufijtë historikë realë të Kosovës me Serbinë janë te “Molla e Kuqe”, pak më tej Nishit), në vend që t’u bashkohen shteteve më të qytetëruara të botës, të cilat e kanë njohur shtetin e Kosovës, vazhdojnë të shohin “ëndrra në diell” me pretendime të kota territoriale, vazhdojnë të skërmisin dhëmbët dhe të tundin “urat e zjarrit” që mbajnë në duar, duke u rikujtuar shqiptarëve traumat që u kanë shkaktuar në të kaluarën, dhe duke u bërë kështu një me disa kriminelë të “barrikadave”, apo me disa trafikantë në Veriun e Kosovës.
Traumatizmi i rëndë psikik
Në këtë situatë të padëshirueshme, të paadmirueshme dhe të pamirëkuptueshme, politika dhe institucionet e shtetit të ri të Kosovës, në vend që t’i shërojnë popullit të tyre plagët shekullore që u ka shkaktuar Serbia, në vend që t’ua fashitin dhe t’ua zbutin kujtimet e hidhura, e mbajnë atë ende nën një terror dhe nën një traumatizim të rëndë psikik, e madje i shtojnë ato çdo ditë e më shumë. Më kujtohet data 24 tetor 1991, kur së bashku me 4 bashkëpunëtorë të mi, hymë për herë të parë në Kosovë. Gjysme legalë, gjysmë ilegalë, kishim për qëllim të takoheshim dhe të shkëmbenim mendime me tri forcat politike shqiptare që vepronin në atë kohë në Kosovë, si dhe me disa prej personaliteteve të shquara të Kosovës, rreth iniciativës së Partisë së Unitetit Kombëtar të Shqipërisë për mbajtjen në Tiranë të një Kuvendi Mbarëkombëtar të Bashkimit. Krahas veprimtarive të tjerëve që zhvilluam gjatë qëndrimit dy ditor në Kosovë, u takuam dhe shkëmbyem shumë mendime me akademikun Rexhep Qosja, në shtëpinë e tij. Ai na dha një intervistë të shkruar enkas për gazetën “Kombi”, organ i PUK-ut, në të cilën u vihej theksi pikërisht problemeve që duhet të trajtonte Kuvendi Mbarëkombëtar Shqiptar. Në Lepasoviq, në rrugën nacionale, kishin ngritur një postbllok forcat e shumta të milicisë së Serbisë dhe na arrestuan. Meqenëse isha i pajisur me një pasaportë diplomatike, arrestimi im shkaktoi një skandal ndërkombëtar, falë ndërhyrjes në kohën e duhur, dhe me autoritetin e duhur të shtetit dhe të diplomacisë së Shqipërisë së atij viti. Me procedura të përshpejtuara autoritetet serbe ngritën një akuzë për “surbverzion” kundër Serbisë! Autoritetet policore, gjatë kontrollit që bënë, na gjetën disa gazeta e revista që flisnin për Shqipërinë Etnike, si dhe intervistën “tepër të rrezikshme për integritetin e Serbisë” që kishte shkruar akademiku Rexhep Qosja. Gjyqi u zhvillua në orët e vona të natës në Gjykatën e Mitrovicës prej një gjyqtareje me emrin Nadja, e cila çalonte nga një këmbë. Na dënuan me nga 20 ditë burg, të cilin më vonë na e konvertuan me gjobë, me dinarë, si dhe mua më shpallën “person non grata” duke më ndaluar hyrjen në territorin e ish-Jugosllavisë për 10 vjet. Kopjen e vendimit gjyqësor që dha në Gjykatën e Mitrovicës gjyqtarja serbe Nadja, e ruaj si një “relike” drithëruese në arkivin tim.
Kujtesa historike nuk shlyhet lehtë
Në ditët e sotme të Kosovës shtet, për arsye të profesionit që ushtroj, më bie të shoh me dhjetëra vendime gjyqësore penale dhe civile, që kanë dhënë dhe japin çdo ditë organet gjyqësore në të gjitha gjykatat komunale, të qarkut dhe në Gjykatën Supreme. Sinqerisht, kur krahasoj vendimin penal të dhënë 20 vjet më parë prej gjyqtares serbe Nadja në Mitrovicë, me vendimet gjyqësore që jepen sot në Kosovë, të drithërohet shpirti. Këto vendime gjyqësore, në formën tekniko-administrative të paraqitjes së tyre, në pjesën hyrëse, në pjesën e dispozitivit, në pjesën përshkruese dhe arsyetuese, në fundin e tyre ku përcaktohet e drejta që kanë palët për ankim, janë të njëjta, pa ndryshimin më të vogël,me strukturën e vendimeve gjyqësore të Serbisë. Nga pikëpamja psikologjike këto vendime gjyqësore “të vrasin”. Kujtesa historike nuk shlyhet lehtë. Me një vendim gjyqësor të së njëjtës formë, dhjetëra mijëra shqiptarë të Kosovës janë vrarë, janë burgosur, janë internuar e dëbuar, janë plaçkitur, janë larguar masivisht nga puna etj. Për rrjedhojë, shumica e vendimeve gjyqësore që japin sot gjykatat në Kosovë, nga pikëpamja përmbajtjesore e dhënies së drejtësisë mund të jenë në përputhje me ligjin, të drejta dhe objektive, por besueshmëria në to bie ndjeshëm vetëm për faktin se “të vrasin” syrin, të kujtojnë të kaluarën e hidhur të Serbisë, dhe kështu psikologjikisht ato nuk e kanë fuqinë e duhur për subjektet që ju drejtohen. Kosova tashmë është shtet demokratik, me kombësi qartësisht të definuar. Ajo ka qenë dhe është pjesë e Shqipërisë Etnike. Ka gjuhën e vet shqipe, ka alfabetin e vet latin, ka kulturën e vet kombëtare. Këto i kemi krejt të kundërta me alfabetin cirilik serb, me kulturën sllave të të menduarit dhe të të vepruarit. Në këto kushte, përse koka e sistemit gjyqësor në Kosovë të jetë nga Serbia, dhe të mos kthehet një herë e përgjithmonë nga Shqipëria?
Shqipëria e ka legjislacionin të përparuar
Për ironi të fatit, me dashakeqësi kombëtare domosdo, i gjithë sistemi gjyqësor i Kosovës, e madje edhe pjesa dërrmuese e legjislacionit të ri që është hartuar për funksionimin e këtij sistemi, e ka kokën të kthyer vetëm nga Beogradi. Nga pikëpamja strukturore të gjitha kodet, të gjitha aktet e tjera ligjore dhe nën ligjore, është zgjedhur në formë dhe në përmbajtje sipas përvojës së sistemit të Serbisë, në veçanti, dhe të atij sllav në përgjithësi. Mënyra e të sjellit të pjesës së konsiderueshme të gjyqtarëve në vend, janë kopje e sjelljes së gjyqtarëve të djeshëm dhe të sotëm të Serbisë. Mungesa e transparencës në sistemin gjyqësor, “bunkerizimi i tij”, mbyllja e gjyqtarëve dhe prokurorëve “në kuvli” për të penguar me çdo formë dhe mjet marrjen e informacionit prej masmediave të lira dhe vet qytetarëve për “bëmat” e përditshme të kundërligjshme dhe korruptive të tyre, janë të huazuara pikërisht nga sistemi i vjetër serb i drejtësisë. Lind me të drejtë pyetja: Pse sistemi gjyqësor i Kosovës nuk ndërron kahe, duke e kthyer kokën përfundimisht nga Shqipëria? Kush e pengon këtë proces? Mos vallë ndikon fakti se Shqipëria e ka të infektuar dhe të korruptuar më keq se Kosova sistemin e drejtësisë? Apo qarqe të caktuara prej kohësh punojnë në mënyrë të sofistikuar dhe tepër të specializuar, me plane afatgjata, që kokën e Kosovës ta mbajnë gjithmonë me drejtimin nga Beogradi, dhe jo nga Tirana? Shqipëria mund ta ketë sot sistemin gjyqësor të korruptuar. Kjo është dukuri e përkohshme. Ka qenë një kohë që sistemi gjyqësor i Shqipërisë nuk ka qenë i tillë, por ka qenë model edhe për vendet më të zhvilluara në Perëndim. Në fund të fundit, sistemi gjyqësor i Shqipërisë sot vuan prej shkaqeve subjektive. Një klasë e përgjegjshme politike, e cila i mungon sot Shqipërisë, por me siguri do të vijë si domosdoshmëri nesër, i ndreq me shpejtësi dhe me cilësi të lartë të gjitha shkaqet subjektive që e mbajnë sistemin e drejtësisë në Shqipëri të lidhur pas korrupsionit dhe paaftësisë. Por Shqipëria e ka legjislacionin të përparuar, thuajse të përshtatur me vende të tilla si Italia, Franca, Gjermania dhe vende të tjera të përparuara të Evropës. Merrni dhe shikoni një vendim gjyqësor të të gjitha shkallëve të gjykimit në Shqipëri. Nga çdo pikëpamje kënaqesh t’i shikosh. Hidhu një sy akteve zyrtar që nxjerrin në Shqipëri prokurorët, avokatët etj. Nga pikëpamja estetike, kulturore, kombëtare dhe përmbajtjesore, janë diametralisht e kundërta e akteve skandaloze që nxirrte dje Serbia në Kosovë, apo që nxirrnin sot institucionet e sistemit të drejtësisë në Republikën e Kosovës!
Shekulli i ri na buzëqeshi ne shqiptarëve
Në sistemin gjyqësor të Kosovës numërohen me gishtat e dorës ata gjyqtarë që i arsyetojnë aktgjykimet dhe aktvendimet në mënyrë të plotë dhe të gjithanshme, duke ju referuar me hollësi ligjeve përkatëse, neneve të tyre, si dhe duke bërë një analizë të hollësishme të të gjitha provave pro dhe kundër, me qëllim që kushdo që t’i lexojë, apo t’i zbatojë këto aktgjykime, të bëhet plotësisht i ndërgjegjshëm dhe i përgjegjshëm për domosdoshmërinë e zbatimit të tyre. Në Gjykatën e Lartë të Shqipërisë, e cila funksionon si shkallë e tretë gjykimi, qoftë për çështjet penale, qoftë për çështjet civile, janë të pranishëm avokatët e të gjitha palëve, sikurse është i pranishëm edhe prokurori, të cilat dëgjohen me vëmendje, para se të jepet vendimi gjyqësor, dhe nuk veprohet si në Gjykatën Supreme të Kosovës, e cila lexon vetëm dosjet e gjykatave të shkallës së parë dhe të shkallës së dytë, të cilat shpesh herë janë “invalide”, invaliditet i cili konstaton në faktin se shumë prej sekretareve gjyqësore nuk dinë të formulojnë ato çka thonë palët në gjykim, si dhe të shkruajnë shqip. Kush na pengon që të njësojmë se paku formën e akteve më të rëndësishme të sistemit të drejtësisë, duke e kthyer kokën plotësisht nga Tirana? Sistemi i drejtësisë në Kosovë është i destinuar të jetë i dështuar në vijimësi, sepse e pengojnë shkaqe të rëndësishme objektive. E pengojnë përvojë dhe kultura e tij e hidhur që ka qenë dhe po mbetet me kokën nga Serbia, dhe që u ka punuar shqiptarëve gjithë të zezat e kësaj bote. E pengon mosreformimi i gjithë sistemit gjyqësor, mënyra e sjelljes së gjyqtarëve dhe të prokurorëve, mos distancimi i tyre nga përvojat dhe praktikat dëmsjellëse të punonjësve të drejtësisë së Serbisë, kur sundonin në Kosovë, dhe kur shqiptarët i konsideronin dhe i trajtonin si qytetarë të dorës së dytë, e që i mbanin dhunshëm si “freri” që mban kalin! E pengon përmbajtja e kodeve dhe e ligjeve, të cilat janë ende i njëjti variant që vepron në Serbi.
E pengon forma e aktvendimit dhe e aktgjykimit, të cilën shqiptarët e Kosovës e kanë urryer dje, se ishin akte që e persekutonin dhe e masakronin, dhe nuk e shohin dot sot të njëjtin në formë dhe në përmbajtje. Të gjitha sa theksojmë, jo vetëm që e zvogëlojnë forcën ndikuese të sistemit gjyqësor të Kosovës mbi qytetarët, forcën e aktgjykimeve dhe të aktvendimeve që jepen në shqyrtimin e çështjeve penale dhe civile, por nga ana tjetër dhe më e rëndësishmja, i mbajnë qytetarët e këtij vendi ende nën terrorin psikologjik të dukjes, domethënë të asaj që Serbia nuk është fizikisht, por është e pranishme me formën dhe përmbajtjen e legjislacionit, me formën dhe përmbajtjen e aktgjykimeve, me formën dhe përmbajtjen e të konceptuarit dhe të ushtruarit të detyrës prej gjyqtarit, prokurorit, përmbaruesit gjyqësor etj. Integrimi evropian i Republikës së Kosovës nuk mund të realizohet me një sistem gjyqësor dhe me një përmbajtje legjislacioni, i cili e mban kokën nga Serbia. Shekulli i ri na buzëqeshi ne shqiptarëve, sepse na dha pavarësinë dhe krijimin e shtetit të dytë shqiptar në Ballkan, atë të Republikës së Kosovës. Integrimi evropian për Kosovën kalon nga Tirana. Pa u integruar në radhë të parë ne shqiptarët me vetveten, nuk mund të ketë një integrim real, sasior dhe cilësor të kombit shqiptar në Ballkan në familjen evropiane, të cilës i përkasim.
