Frankët dolën nga Panonia e ilirëve dhe emigruan me në krye djalin e Antenorit, Sunno. Këta autorë i quajnë frankët si panonë, po ashtu dhe normanët, të cilët kishin të njëjtin gjysh, Antenorin. Rethaan Macaré në librin e tij “Oude Kronijk van Brabant”, në “Codex Diplomaticus Neerlandicus”, seria 2, pjesa 3 (publikuar nga Het Historisch Genootschap te Utrecht, Holland në 1855), jep të gjithë linjën dinastike nga Hektori deri te Karli i Madh i frankëve, që ishte dhe Duka i Brabanteve. Studiuesit e Mesjetës janë të një mendimi që dinastia mbretërore franceze e ka origjinën nga djali i Hektorit, që quhej Franko. Rethanan Macre jep dhe linjën e djalit të Hektorit, që qëndroi në Sikambri të Panonisë ilire. Priami i II, nipi i Hektorit të dytë, stërnipi i Priamit dhe Hektorit të Trojës, sipas tij filloi të qeverisë në Panoninë Ilire 1063-1036, dhe themeloi qytetin e Sikambrit, dhe që më vonë, kur emigrojnë, quhen si gjermanë. Pas tij vjen Enea 1063-1036 dhe Priami i III 976-965.
Selvi Brabon 965-916 ishte djali i Priamit të III. Ai pati 6 djem të quajtur Vandal që i dha emrin fisit të quajtur Gjerman të Vandalve, Polex që i dha emrin Polonisë së sotme, Ruso që shkoi në Rusi që e mori emrin sipas tij, Himu dhe Frixi që shkuan në Frigji dhe Brabon Selvia mbajti pushtetin e të atit. Pra siç e shohim nga kjo e dhënë që jep autori dhe fisi i Vandalëve që njihen si gjermanë, ashtu si dhe frankët dhe normanët që njihen po ashtu si gjermanë kanë dalë nga fisi ilir i panonëve.
Hektori III 881-847 në vitet që ai qeveriste vendin e tij, gjashtë heronj sikambrian, pra panonët emigruan për në Francën e sotme me 4000 veta. Ata ndërtuan një qytet që për nder të djalit të Priamit të quajtur Pari e quajtën Paris. Autori jep me radhë mbretërit në Panoni dhe thotë se djali i Hektor Brabonit 732-700, i quajtur Demfon martohet me vajzën e mbretit Anku Marku të Italisë, me të cilën pati Tarkuinin, i cili u bë mbret. Në historinë e Italisë ka një Demrat, që martohet me vajzën e Anku Markut, por burimet thonë se ai ishte nga Korinthi. Në fakt Panonia e poshtme ka qenë shtrirë deri në jug të Maqedonisë antike dhe kështu që nuk përjashtohet mundësia që Demrati apo Demfoni të jetë nga Panonia ilire. Një nga prijësit e Sikambrit në Panoni quhej Pylime (552-522) që pati tre djem; Priamin, Arkadhin dhe Makedon, nga i cili rrjedh dhe emri Maqedoni. Në fakt Maqedonia është quajtur Panoni nga Homeri kështu që autori mendoj se mund të ketë të drejtë kur thotë se emri Maqedoni ia dhanë panonët pasi të thuash Panoni dhe Maqedoni është e njëjta gjë
Në kronikën “Chronicle of Hunibald” jepet emigrimi i pasardhësve të Antenorit nga Iliria për në Francë. Trojanët kishin qëndruar në Paioni, e cila quhej edhe vet trojane, në fund të shekullit V p.l.k. filluan të emigrojnë drejt perëndimit. Ky është edhe grupi më i madh dhe më i rëndësishëm që krijoi edhe kombin francez. Antenori dhe pasardhësit e tij njihen edhe si etër të Frankëve, Normanëve dhe Vandalëve. Suno dhe Markomiri ishin pasardhës të Antenorit që u vendosën në Francë në 439 p.l.k. Ata ishin këshilluar me një prift, i cili iu kishte thënë të shkonin në perëndim, ku kishte shkuar Briti i Britonëve dhe që profecia i premtonte fitoren mbi galët dhe romakët
Më 439 p.l.k. ata lanë Danubin dhe lëvizën për në perëndim, ku u vendosën në lumin Ren me rreth 0.5 milion njerëz, përveç skllevërve, pra, një numër i madh njerëzish që do formonin një komb të madh.
Markomiri 444-416
………………………
Dioklea 341-302
……………………..
Besani i Madh 288-252
…………………………………
Meradaku 125-97.
…………………………….
Anthari 76-41
……………………
Mbretëria e frankëve
Franku 41-13
…………………….
Rathheri 66-87
……………………
Rishmir 87-111
……………………
Odomar 111-125
………………………
Markomir IV 125-146
……………………………….
Faraberti 163-183
………………………….
Hilderik 211-251
……………………….
Clodomir V 317-335
……………………………
Richimir II 335-348
……………………….
Teodomir 348-358
……………………….
Clodi V 358-376
……………………..
Marcomirus V 376-391
…………………………….
Dagobert II 391-396
………………………….
Pharamund 396-417
……………………………
Clodi VI 424-444
………………………..
Meroveus 444-456
…………………………
Hilderik II 456-459
…………………………
Clodove or Klovis 481-511
………………………………….
Dukdomi i Frankonisë Lindore
Genebaldi I 322-352
……………………………
Klodi II 487-503
……………………
Mbretërit e Brabantit (Austrazisë)
………………………
Mbretëria e Frizisë (Vendet e Ulta) 321 p.k.-775 erës së re.
…………………….
Dinastia e Habsburgve
………………………….
Dinastia maqedonase
Çfarë e lidh Maqedoninë me ilirët?
Maqedonasit ishin pellazgo-ilir. Në burimet antike ata dalin herë si ilirë, si maqedonas, si epriotë, si pellazgë dhe herë si Trojanë.
Maqedonët janë quajtur si paionë nga autorët antikë, por paionët janë një fis ilir, që ka banuar territoret e Maqedonisë dhe më gjerë, që nga koha e Homerit, Herodotit, madje edhe në kohën kur mbretëria Maqedonase ishte e fortë, një pjesë e saj quhej Paioni.
1 – Homeri tek [b]Iliada në bisedën që zhvillohet midis Akilit dhe Pelagonit, udhëheqësit të Paionëve, në Luftën e Trojës, i vë në gojë të Pelagonit këto fjalë për origjinën e tij:
“Jam nga Paionia pjellore dhe e largët burrave pajonë heshtgjatë u prij…fisi im vjen prej Aksit me rrjedh të gjerë”.[/b]
Lumi Aks është lumi Vardar i sotëm, që derdhet në gjirin e Selanikut dhe që është në zemër të Maqedonisë antike të Filipit dhe Aleksandrit të madh. Pra, sipas Homerit paionët janë maqedonas, por paionët janë ilir, atëherë edhe Maqedonasit janë ilirë.
2 – Straboni te Gjeografia thotë po të njëjtën gjë si Homeri: “Paionët në viset rreth lumit Aks të quajtur për këtë Amfaksitë”. Pra edhe Straboni i quan maqedonasit, Paionë.
3 – Herodoti te libri Historia përforcon të njëjtën gjë që ka thënë Homeri, por i shtrin më në lindje “Paionët që banonin rreth Strymoni”. Edhe për Herodotin tokat ku banonte popullsia e Maqedonisë quheshin, Paioni, pasi lmi Strymoni derdhet më në lindje të lumit Vardar, pra derdhen në truallin etnik të Maqedonisë.
4 – Apiani i quan paionët dhe panonët si i njëjti fis kur thotë se “Paionët janë një fis i madh pranë Istrit dhe shtrihen për së gjati që nga Japodët deri te Dardanët. Prej helenëve ata quhen Paionë, kurse prej romakëve quhen Panonë, të cilët përfshihen në Iliri”. Pra, Panonët dhe Paionët janë i njëjti fis dhe kanë pasur një shtrirje të gjerë.
5 – Straboni i quan të njëjtë nga ana etnike si Maqedonasit dhe Epirotët kur thotë se: “Edhe gjithë fiset deri në Korkyr disa i quajnë Maqedoni, për arsye siç thonë se banorët e këtyre krahinave përdorin edhe të qethurin edhe të folmen edhe mantelin edhe gjërat e tjera në mënyrë të ngjashme”. Kjo e dhënë e Strabonit dëshmon se maqedonët dhe epirotët kanë pasur të njëjtin etnicitet.
6 – Justini thotë se “Maqedonia më parë quhej e Emathia populli quhej pellazg e krahina Botia”. Pellazg janë quajtur dhe epirotët që do të thotë se maqedonasit dhe epirotët ishin një komb dhe sot meqë epirotët janë popullsi etnike shqiptare atëherë dhe maqedonasit ishin pellazgo-ilorë me një fjalë shqiptarë.
7 – “Paionia thonë se shtrihej deri në Pelagoni dhe Pieri, Pelagonia më parë quhej Oresti. Sikurse më parë edhe tani duket se paionët zënë një pjesë të madhe të Maqedonisë së sotme”. Orestët janë paion, por ata janë njohur edhe si fis Maqedonas, edhe si fis epirot, çka do të thotë edhe njëherë se epirotët, maqedonë dhe ilirët kanë qenë fise të së njëjtës etni.
8 – Po te Straboni “Maqedonia kufizohet nga Perëndimi me bregdetin e Adrias dhe nga Lindja me vijën paralele me këtë, e cila kalon nëpërmjet derdhjes së lumit Hebrit” (Maricë). Straboni quan Maqedoni një pjesë të territoreve të mbretërisë ilire.
8 – Gjeografi tjetër, “Ptolemeu, territoret e Maqedonisë i vendos nga Durrësi, duke mbaruar në jug me Amantët”. Pas Amantëve vendosë fiset epirote. Ai quan Maqedoni truallin historik të shtetit Ilir. Pra, të dy gjeografët më të mëdhenj të Antikitetit, quajnë territoret e Ilirisë si Maqedonase. Siç shihet koncepti Maqedoni përfshin tokat ilire të Adriatikut, që do të thotë se Maqedonia ka qenë një entitet politiko-shtetëror, ashtu si mbretëria ilire, epirote, por që ka qenë e së njëjtës etnie me to. Dardanët nuk bënin pjesë në mbretërinë ilire, kishin një mbretëri më vete, por ata quheshin ilirë, kështu edhe maqedonasit, kishin shtetin e tyre bashkim fisesh ilire, epirote, thrake fise të cilat ishin të një kombi.
9 – Një pjesë e ushtrisë së Aleksandrit të Madh rreth 6000-10000 ikën nga ushtria pasi Aleksandri, në gjaknxehtësi e sipër, vret të birin e dados së tij Lanika Mila. Aleksandri u bë aq shumë pishman, saqë donte të vriste dhe veten, por nuk e la garda që e ruante. Këta ushtarë iliro-maqedonas që ikën nga ushtria e tij vendosen në një vend midis Afganistanit dhe Pakistanit të sotëm.
Para disa vjetësh skenaristi James Hilton xhiroi dokumentarin Horizonte të Humbura, ku tregohej se banorët e atij vendi ishin të gjatë, të bardhë me flokë gështenjë. Ultësira ku jetojnë quhet Hundëza, që në shqip është hunda. Kjo ka marrë këtë emër ndoshta ngaqë fusha ku jetojnë mbyllet me një hundë midis dy maleve që e rrethojnë. Një tjetër vend moçalor quhet Balta, që si në shqip moçali është baltë. Gjuha që flasin është e ndryshme nga ajo vendase dhe quhet Burrusheski, pra gjuhë burrash, po në shqip. Ata hanë mish derri dhe pinë verë, edhe pse janë myslimanë ekzaktësisht siç bëjnë një pjesë e shqiptarëve myslimanë sot. Atje ndodhet një kala që quhet Qala e Aleksandrit, pra në shqip fjala qala është kala.
10 – Feverial citon Puarson dhe Coyx në “Saktësimin e Historisë së lashtë” kur thonë se “Maqedonia ia detyron origjinën e saj një kolonie pellazgësh të dëbuar nga Histioktida prej Kadasmëve rreth 1302 p.l.k. Ata u vendosën në Pind me emrin Maqedonas dhe u shtrinë deri në Emathia”. Kuint-Kyras dhe Plutarku shohin se midis Greqishtes e Maqedonishtes ekziston një ndryshim i thellë, saqë duke kuptuar njërën prej këtyre gjuhëve, nuk mund të kuptosh tjetrën” – “Maqedonasit nuk flisnin greqishst dhe për t’u amrrë vesh ishte e nevojshme një përkthyes”.
11 – Herodoti thotë se Aleksandrit, të birit të Amyntës, nuk iu lejua të merrte pjesë në Lojëra Olimpike, sepse nuk ishte grek.
12 – Se çfarë i lidhte maqedonët me grekët e tregon qartë Demosteni, i cili thotë për mbretin e Maqedonisë Filipin e II, të atin e Aleksandrit të Madh, kështu: “Jo vetëm që nuk je grek dhe nuk ke asnjë lidhje me grekët, nuk je as edhe një barbar nga ndonjë vend që mund të quhet me nder, por je një zuzar shtypës nga Maqedonia, që dikur nuk ishte kurrë në gjendje për të blerë një skllav të saktë”.
Fjalët e Demostenit e vulosin origjinën jo greke të Maqedonasve dhe tregojnë origjinën e tij barbare, që do të thotë i huaj. Territoret e Maqedonisë i kanë banuar me shekuj iliro-shqiptarët ashtu siç i banojnë edhe sot. Vet ekzistenca e shqiptarëve në këto territore që në mënyrë absolute është kombi më etnik i Evropës tregon qartë se shqiptarët i kanë banuar ato territore që prej mijëra vjetësh, kohë para Filipit dhe Aleksandrit.
Mbreti i parë i Maqedonisë sipas burimeve historike është Pelagoni, i cili mori pjesë në Luftën e Trojës si aleat i trojanëve. Dinastia maqedonase e ka fillesën me Keraunin në shekulin e nëntë para erës së re. Në shekullin e shtatë ka të dhëna për një mbret i quajtur Trimi. Pas tij qeverisën Perdika, Argoja, Filipi, Aeropi, Alketa.
Amynta 540-498 Me të cilin fillon historia e Maqedonisë, sepse ai ishte i pari mbret që lidhi marrëveshje me shtetet fqinje. Në këtë kohë Maqedonia ishte ende një shtet i dobët dhe vasale e Darit të Persisë, ashtu si dhe Thraka dhe një pjesë e ilirëve të Lindjes.
Aleksandri I 498-454
Ai nuk ishte shumë miqësor me persët, por sidoqoftë i shërbeu Persisë në kohën që ajo po pushtonte Greqinë. Nën Aleksandrinë e parë Maqedonia fitoi pavarësinë nga Persia. Ai shprehu dëshirën që të merrte pjesë në Lojërat Olimpike të grekëve, por u fefuzua, sepse ishte barbar, pra, i huaj jo grek, pasi ato lojëra ishin vetëm për ata që ishin grekë.
Perdika II 454-413
Ishte djali i Aleksandrit dhe qeverisi Maqedoninë në një kohë shumë të vështirë kur fiset e saj ishin bërë autonome nga shteti qendror dhe në një kohë kur shtetet greke kishin hyrë në një luftë të gjatë me njëri tjetrin, gjë që ndikoi në të gjitha vendet fqinje, që nga Italia deri në Azi të Vogël. Në politikën e jashtme është treguar diplomat, sepse herë lidhej me Spartën dhe herë me Athinën, sipas interesave të shtetit të tij, gjë që solli përfitim prej Maqedoninë. Ai e shfrytëzoi luftën civile të grekëve për të forcuar shtetin e tij.
Arkelau 413-399. Ishte djali i Perdikës me një grua jashtë martesës. Për të siguruar pushtetin, zhduku të gjithë njerëzit e afërt që i kishte rivalë. Arriti të përfitoi shuma parash duke ndërtuar anije, të cilat ia shiti me çmime të larta AThinës, që në këtë kohë luftonte ende kundër Spartës. Ai ndërtoi rrugët e Maqedonisë dhe organizoi ushtrinë dhe kalorësinë. Arkelau vendosi kryeqytetin e Maqedonisë në Pela, që është një emër që i përgjigjet në shqipen e sotme fjalës Pela, femrës së kalit. Në Maqedoni ka pasur shumë qytete me emrin Pela, si Pelion, pasi Maqedonasit ishin shumë të dhënë pas rritjes së kuajve. Ai e shndërroi qendrën shpirtërore fetare të Maqedonasve, Dionin, në një qendër të rëndësishme. Ai u vra nga një shërbëtor i pallatit ndërsa po gjuante në pyll dhe ndoshta ka qenë një plan i përgatitur më përpara për ta eleminuar fizikisht. Tuqididi thotë se Arkelau ka bërë për Maqedoninë më tepër sesa bënë të gjithë mbretërit përpara tij. Pas vdekjes së Arkelaut, fillon një garë e madhe për pushtet dhe disa mbretër hipin e rrëzohen nga pushteti, deri në 392 vjen Amynta.
Amynta III 392-370. Erdhi në pushtet pas 10 vjet trazirash dhe vrasjesh, që vazhduan pas vrasjes së Arkelaut II. Ai luftoi me ilirët që e dëbuan nga pushteti në Maqedoni, por që më vonë u arrit një marrëveshje paqeje, që u firmos me martesën e tij me Euridikën, princeshën lynkeste të ilirëve, që në atë kohë shtrihej në territoret ku sot banojnë shqiptarët në Maqedoni në pjesën perëndimore të saj. Euridika pati tre djem dhe një nga ata ishte Filipi II, babai i Aleksandrit të Madh. Pra, pasardhës të gjyshes së Aleksandrit të Madh, janë shqiptarët që banojnë sot në ato territore ku kanë banuar paraardhësit e tyre prej mijëra vjetësh. Shqiptarëve u takon flamuri me diellin simbolin e Ilirëve, të mbajtur nga gjyshi i tyre Aleksandër, si edhe emri, Maqedoni.
Aleksandër II 370-368. Ishte djali i Amyntës dhe Euridikës së Lynkeste. Ai u fut në një sërë luftrash dhe aleancash për të mbrojtur pushtetin e tij, megjithatë nuk arriti të qeverisë, sepse u vra nga kundërshtari i tij politik brenda pallatit, burri i motrës, Ptolemeu.
Ptoleme 368-365. Ishte dhëndër i Amyntës dhe Euridikës, sepse kishte marrë vajzën e tyre për grua. Aleksandri II ishte djali i madh i Amyntës dhe pas vdekjes së tij pushteti i kaloi djalit të dytë Perdika III dhe regjenca i kaloi Ptolemenut.
Perdika III 365-359. Perdika vrau Ptolemeun që mbante realisht pushtetin në Maqedoni dhe siguroi fronin që i takonte. Perdika u vra në luftë kundër mbretit të ilirëve Bardhylit dhe froni i kaloi djalit të tij të vogël, Amynta IV me regjent Filipin II që më vonë e mori vetë pushtetin në dorë, sepse Maqedonia kërcënohej të zhdukej si shtet nga fqinjët e saj.
Filipi II i Maqedonisë 382-334 p.l.k.
Filipi ishte mbret i Maqedonisë gjatë viteve 356-334 p.l.k.. Ai lindi në vitin 382 p.l.k. nga një baba maqedonë dhe një nënë ilire nga Lynkestia e quajtur Euridike. Nga martesa me Amynten II, ajo lindi 3 djem dhe një vajzë”.Euridike ishte vajza e princit të lynkestëve, mbesa e mbretit ilir, gruaja e Amyntës së dytë mbretit të Maqedonisë, nëna e Filipit II dhe gjyshja e Aleksandrit të Madh.
Me vdekjen e të shoqit të saj, ajo së bashku me dhëndrin Ptoleme, morën realisht pushtetin në dorë në Maqedoni dhe Filipin e dërgoi peng në Iliri tek Lynkestët, për të garantuar marrëveshjen e paqes midis Lynkestisë dhe Maqedonisë, e vendosur që me martesën e princeshës Euridike me Amyntën. Pas Ilirisë Filipi dërgohet peng në Tebë.
Situata do të ndryshojë më vonë, pasi trashëgimtari i fronit maqedonas, Perdika vritet në luftë me ilirët, dhe froni maqedonas i jepet të birit të tij, Amynta, me regjent Filipin që kthehet në Maqedoni. Në vend plasë kontradikta për marrjen e pushtetit ndaj dhe Filipit iu dha kurora e mbretit të Maqedonisë.
Kështu në 359 p.l.k. Filipi, hipi në fronin mbretëror kur ishte 23 vjeç.
Jeta e Filipit II
Filipi gjatë viteve të adoleshencës kishte qëndruar peng në Lynkesti dhe Tebë nga ku mori shumë njohuri të artit luftarak. Ai ishte një burrë tipik maqedonas, të cilit i pëlqente të pinte, por edhe punonte shumë.
theopompi thotë se “Çështja e jetës që Filipi kuptonte më pak ishte velra e parasë” këtë zakon e trashëgoi dhe i biri i tij Aleksandri i Madh, i cili pasuroi të gjithë ata që e ndoqën nga mbas duke mos mbajtur asgjë për vete. Ai i kishte shumë për zemër gratë dhe binte në dashuri nga shkonte rrugës duke lënë shumë fëmijë të ligjshëm, dhe të paligjshëm.
Gruaja e parë e tij e ligjshme ishte ilirja Audata, me të cilën pati një vajzë, Kynën. Por më vonë gjërat do të ndryshonin pasi në ishullin e Samotrakës ai njohu një grua të bukur, princeshën epirote Olimpian, e cila me emrin e saj origjinal është quajtur Mirtal. Ishte e bija e mbretit Neoptolem I.
Siç thotë Vajgal, vizita e Filipit në Samotrakë pati rëndësi për historinë botërore se aty pa gruan me të cilën u martua, dhe që u bë nëna e Aleksandrit të Madh. Olimpia ishte një bionde e bukur me flokë me onde të mëdha. Ajo merrej me zbutje gjarpërinjsh, ishte shumë fetare, ambicioze dhe xheloze.
Marrëdhëniet mes Filipit e saj nuk ishin të mira, pasi ajo pretendonte se Aleksandrin nuk e kishte me të, por me Amonin, perëndinë më të lartë. Kjo e tërbonte Filipin, sepse ajo me Amonin, që ishte një gjarpër i pështirë, rrinte në shumicën e kohës, madje dhe flinte, fakt që do t’i jepte fund dashurisë së tij për të. Mohimi i atësisë së padiskutueshme të Aleksandrit, e xhelozonte pa masë Filipin, i cili urrente nëpërkën Amon, që i kishte rrëmbyer dashurinë e gruas, dhe atësinë e të birit.
Në fakt Olimpia si nënë e si besimtare e ndiente se nuk kishte lindur një mashkull dosido, por Aleksandrin, një nga burrat më të mëdhenj të njerëzimit, një burrë biblik.
Jeta politiko-ushtarake e Filipit të II
Qëllimi krysor i Filipit ishte zgjerimi i Maqedonisë, prandaj ai filloi të forcojë ushtrinë, duke formuar kalorësinë me 600 ushtarë, ndërsa këmbësoria ishte e pajisur me falanga prej 7 metrash dhe një shpatë të shkurtër, përkrenare dhe mburojën.
Fushatën kundër lynkesteve
Filipi fushatat e tij ushtarake në fillim i drejtoi kundër lynkestëve, fisit të së ëmës, sepse nuk mund të vazhdonte të varej nga ata, ndërkohë që pretendonte të zgjeronte territoret e shtetit të tij dhe për këtë duhet të kishte prapavijën e sigurt. Lynkestët që nga viti 423 p.l.k. kishin dominuar me politikën e forcën e tyre ushtarake në Maqedoni, por Filipi i detyroi që mos kishin më atë rol, sepse i mundi.
Dëbimi i kolonive greke nga territori maqedonas
Pas kësaj ai pushtoi dhe dëboi të gjitha kolonitë greke në gjirin e Selanikut, pasi i shihte si shkaktare të rrënimit të ekonomisë vendase. Në luftë për marrjen e kolonisë greke të Methanës ai humbi dhe njërin sy pasi u godit nga një grek me emrin Aster. Ai filloi të presë monedha ari, të cilët u përhapën kudo në botën tregtare, sepse futi në dorë disa miniera ari në vendet që pushtoi.
Pushtimi i Paionisë, Thrakisë dhe Skithisë
Më vonë zgjeroi territoret në Paioni, Thraki, Skithi, dhe në këto territore zhduku 200 koloni greke, duke e çuar kufirin në Helespont, ku sot ndodhen ngushticat e Dardaneleve e Bosforit, ndërsa në veri deri në Danub.
Pushtimi i Greqisë nga Filipi II
Fitoret kundër grekëve i festonte me komedi greke, pasi atij i pëlqente të qeshte e pinte gjithë ditën. “Athinës i dërgonte fjalë se kishte dashur që të spastronte brigjet e atdheut të tij prej kolonizatorëve të huaj, të cilët nuk kishin asnjë të drejtë mbi tokën maqedonase”. Pasi dëboi të gjithë kolonët grekë kudo në tokat e pushtuara prej tij, kërkonte marrëdhënie të mira me grekët, pasi tani donte t’i pushtonte dhe vetë ata.
Në botën greke këtë synim të Filipit ishin të paktë ata që e kuptonin, dhe njëri prej tyre ishte Demosteni, i cili njihet në histori për Filipiket, të cilat ishin fjalimet publike kundër barbarit Filip, që kërcënonte interesat e botës greke. Madje Demosteni mburrej se kur të shkonte në Maqedoni do e vinte Filipin me shpatulla pas murit, por në realitet kur shkoi s’tha asnjë fjalë, pasi nga natyra ishte shumë frikacak, ligjëronte kundër Filipit, por kur ishte larg.
Ai priste shkakun të pushtonte Greqinë e cila ishte e pasur, dhe preteksti erdhi kur në Pele, kryeqytetin maqedonas, vjen një lajmëtar nga Delfi, i cili i kërkon ndihmë Filipit për ndëshkimin e malësisë së Amfisas, pas ata kishin grabitur tempullin e Delfit. Kështu, çasti i ëndërruar për të pushtuar Greqinë erdhi nga vetë grekët, ai mori të birin Aleksandrin dhe u nis. Teba, mikja e tij ishte bërë me Athinën, të cilën e kishte ngritur në këmbë Demosteni. Kështu filloi një luftë maqedono-greke, ku Sparta e Arkadhia qëndruan asnjanëse.
Pasi pushtoi Amfisasin ai i propozoi Athinës dhe Tebës paqe, por ato nuk deshën. Atëherë në frontin kundër tebanëve vendosi të birin Aleksandër, i cili kishte përballë çetën e shenjtë tebane, të cilën e asgjesoi komplet dhe i shkoi në ndihmë të atit kundër Athinasve. Athinasit morën arratinë së bashku me Demostenin, i cili me filipiket e tij i kishte çuar në luftë.
Filipi ishte burrë i madh, ai nuk u tregua ashpër me të humburit, disa athinas të shquar i uli për të ngrënë në tavolinë me të pas fitores dhe lëshoi robërit e luftës, por nuk u soll kështu me tebanët, pasi ata e kishin ngrënë në besë se nga miq të tij ishin bërë armiq, duke u bashkuar me Athinën.
Kështu ai pushtoi tërë botën greke, përveç Spartës. Tani e kishte të lehtë të përdorte grekët si të donte për qëllimet e tij, duke i vrarë në sedër ai u kujtoi persët, armiqtë e tyre, por që në fakt ishin më tepër të Filipit, se sa të grekëve, të cilët putheshin e përqafoheshin me persët prapa krahëve të maqedonasve.
Megjithatë ai arriti t’i detyronte grekët që të merrnin pjesë në luftë kundër persëve dhe për këtë në vitin 337 p.l.k. u mblodh Kuvendi i Korinthit, në të cilin ai u bë komandant i ushtrisë greke. Kështu Filipi me luftë e me zgjuarsi arriti të vendosë nën sundimin e tij botën greke që ishte e pasur dhe ta përdorë atë si mashë për qëllimet e veta.
Bashkimi që i bëri Filipi me forcë botës Greke, ishte në të mirën e Grekëve, të cilët për shkak të xhelozisë e ambicies së tyre kishin pataksur botën e kohës, sepse i kishin larë në gjak territoret greke, në luftë me njëri-tjetrin.
Ajo që ndërpreu fushatën e Filipit kundër persëve ishte rënia në dashuri me një grua tjetër që quhej Kleopatra, e cila donte të bëhej mbretëreshë, ambicje që do t’i hante kokën asaj dhe Filipit.
Dashnorja e re e Filipit pretendonte të mënjanonte mbretëreshën e Maqedonisë, Olimpian. Në fakt ajo nuk i kishte bërë hesapet mirë pasi nuk kishte grua të matej me Olimpian, madje dhe as edhe vetë Filipi nuk merrej dot me të. Ajo e akuzoi Olimpian se Aleksandrin nuk e kishte me Amonin, por me një burrë tjetër të vdekshëm dhe se ia kishte dredhur Filipit, por që në fakt nuk diskutohej që Aleksandri ishte i biri i Filipit, sepse Olimpia nuk njihej si imorale.
Meqë Aleksandri s’ishte i Filipit dhe as i Zotit më të lartë, Amonit, ajo pretendonte të lindte trashëgimtarin e fronit. Filipi aq sa i fortë ishte në fushën e betejës, aq i dobët bëhej me gratë, sepse dashurohej marrëzisht prapa tyre, kështu ai ndau Olimpian dhe u martua me Kleopatrën. Por gjatë dasmës ndodhi një incident pasi një i afërm i nuses së re, uroi që së shpejti të lindë trashëgimtari i fronit. Atëherë Aleksandri, që ishte detyruar nga Filipi të merrte pjesë në dasmë, përmbysi tavolinën e tha “Pse kopil jam unë!”
Filipi ngriti shpatën të qëllonte të birin, por rrëshqiti e ra. Pas kësaj Aleksandri iku te fisi ilir i gjyshes në Lykesti për një vit dhe Olimpia në Epir te familja e saj. Filipi sulmoi Lynkestet, për të marë me forcë të birin por s’i mundi dot dhe nuk arriti të marrë Aleksandrin nga fisi i gjyshes, ku qe strehuar. Në betejën me Lynkestët, Filipi për pak humbi jetën. Pas një viti ai kërkoi të pajtohej me Aleksandrin, por ky i fundit vuri kusht që e ëma të kthehej në Maqedoni e të respektohej, kusht që Filipi e pranoi. Për të forcuar miqësinë me fisin e Olimpias, ai i dha mbretërit të Epirit, vëllait të saj, të bijën për grua të quajtur Kleopatra. Në dasmën e së bijës së tij Kleopatra me mbretin e Epirit, grekët, persët dhe Olimpia ngritën një komplot. Ata nxitën një ushtar të tij, i cili e vrau Filipin me thikë në zemër. Pas kësaj Olimpia vret nusen e re të Filipit së bashku me fëmijën e saj, dhe për këtë krim Aleksandri e qortoi ashpër. Në fronin maqedonas hipën Aleksandri i Madh.
Filipi mbetet i famshëm në histori se e bëri Maqedoninë nga një mbretëri të vogël malësore vasale të një fisi ilir të Lynkestëve, në një mbretëri të madhe, nga Danubi në Egje duke pushtuar edhe Greqinë. Ai ngriti një ushtri moderne për kohën pa të cilën Aleksandri nuk do të kishte pushtuar dot pjesën më të madhe të botës së atëhershme në një kohë rekord. Filipi ka një pjesë të meritës në veprën që realizoi Aleksandri.
Aleksandri i Madh i Maqedonisë 356-323 p.l.k.
Aleksandri i Maqedonisë padyshim është burri dhe strategu ushtarak më i madh që ka njohur njerëzimi deri më sot. Sot për të fituar të drejtën e pasardhësit të tij, janë futur në garë shumë kombe, të cilat nuk kanë të bëjnë fare me Aleksandrin dhe Maqedoninë antike. Cila është e vërteta? Cilës etnie i përket ai?
Etniciteti i Aleksanrit të Madh të Maqedonisë
1 – Emri i vërtetë mbretëror i Aleksandrit të Maqedonisë është Mirjamun Aleksandër (Alexander’s royal name Meryamun Setepenra Alexandro) Këtë emër e ka vendosur në një mbishkrim në Egjipt ku thuhet një citim dhe në fund vendoset emri i tij “Horus, the strong ruler, he ëho seizes the lands of the foreigners, beloved of Amun and the chosen one of Ra –meryamun setepenra Aleksandros”. Emri i Aleksandrit, Mir-jam-un do të thotë nga shqipja Mir-jam-un, jam mir unë. Pra, Aleksandri e ka emrin shqip të pastër.
2 – Babai i tij ishte Filipi II i Maqedonisë, i cili ishte gjysmë Maqedon dhe gjysëm nga fisi ilir i Lynkestëve të cilët banonin rreth liqenit të Ohrit dhe kishin kryeqytet Manastirin e sotëm.
3 – E ëma e tij ishte Mirtali ose Olimpia, princesha e Epirit, i cili në antikitet është quajtur nga autorët antikë grekë si popull “barbar” që ka kuptimin jo-grek, pra që nuk ka të njëjtën gjuhë dhe zakone me grekët dhe janë të shumtë autorët që i kanë quajtur me emrin pellazg. Epiri historikisht është banuar ashtu siç banohet edhe sot në pjesën më të madhe të tij nga rraca shqiptare.
4 – Në të gjitha të dhënat e autorëve antikë, Maqedonia asnjëherë s’është quajtur nga grekët si greke, por si barbare, pra jogreke. Autori Pompe Trogu që ka shkruar një vepër të plotë për Maqedoninë, e cila ka ardhur përmes Justinit, shprehet “Populli quhej pellazg, kurse krahina Beotia”.
Straboni i quan me gjuhë dhe zakone të njëjta si maqedonasit dhe epirotët pellazgë. Maqedonasit janë quajtur si paion, por paionët ishin ilirë që tregon se edhe maqedonët ishin ilir. Maqedonasit kishin një gjuhë të tyre që ndryshonte nga gjuha greke. Ka fakte të forta që ata flisnin me përkthyes dhe se Aleksandri, ushtrisë së vet i fliste maqedonisht dhe grekëve, greqisht, të cilën nuk e zotëronte mirë. Kur ka fakte që maqedonasit flisnin një gjuhë të ndryshme nga grekët atëherë si ishin grek kur nuk flisnin asnjë dialekt greke. Nëse ishte grek pse duhet që Aleksandri të mësonte greqisht?
Që këtu del se Aleksandri ishte 100 përqind ilir. Them 100 përqind sepse nga e ëma ishte epirot nga i ati 50 përqind ilir e 50 përqind maqedonas, por siç e pamë maqedonasit ishin pellazgo-ilirë, atëherë në dejet e tij rridhte 100 përqind gjak pellazgo-ilir, pra shqiptar.
Historia duhet të thotë të vërtetën dhe t’u japë shqiptarëve meritat që ata kanë në lindjen dhe rritjen e burrave të mëdhenj si Aleksandri. Grekët apo sllavët mund të pretendojnë Aleksandrin vetëm nëse plotësojnë një kusht, nëse në dejet e tyre rrjedh gjak iliro-shqiptar. Kur të vërtetojnë përqindjen e gjakut iliro-shqiptar në dejet e tyre, atëherë mund të pretendojnë se në raport me përqindjen e gjakut shqiptar që kanë, është edhe përqindja që u përket Aleksandri.
Kush është Aleksandri i Madh? Cila është jeta dhe vepra e tij?
Aleksandri lindi në një ditë vjeshte me stuhi në tetor të vitit 356 p.l.k. në pallatin mbretëror të Maqedonisë, ndërsa sipas gojëdhënave të popullit shqiptar ka lindur në Emathia dhe pasi u bë një vjeç, Mirtali e çon në Pela. Disa thonë se Emathia mund të jetë Mat i sotëm, por kjo mund të vërtetohet vetëm nga të dhënat arkeologjike në të ardhmen. Mirtali nëna e tij një natë para martese thuhet se kishte parë në ëndërr se një rrufe shkrepi mbi trupin e saj, ndërsa Filipi pa në ëndërr një natë pas martese sikur vulosi me unazën e tij me kokë luani trupin e Olimpias. Pra, nga ëndrrat që panë të dy prindërti e tij, ishte shkruar se do lindte një njeri i madh.
Profecia e Biblës për Aleksandrin
Po të shikosh me vëmendje Biblën te profecia e Danielit, lajmërohet që në shek. e 7 p.l.k. lindja e Aleksandrit. Kështu te profecia e Danielit te “Vegimi i dashit dhe Cjapit” thuhet: “Pashë një dash që godiste kundrejt perëndimit, drejt veriut dhe drejt jugut. Asnjë kafshë nuk mund t’i rezistonte, askush nuk mund të çlirohej nga pushteti i tij, kështu ai bëri atë që deshi, dhe u bë i madh ndërsa kisha parasysh këtë, ja ku po vinte nga perëndimi një cjap që përshkonte tërë sipërfaqen e dheut pa prekur tokën. Cjapi kishte një bri të madh midis syve të vet. E pashë që i afrohet, dhe të zëmrohet kundër tij pastaj i ra me bri dashit dhe copëtoi dy brirët e tij ndërsa dashi nuk kishte fuqi për t’i rezistuar kështu e hodhi për tokë dhe askush nuk mund ta çliroi dashin nga pushteti i tij. Cjapi u bë shumë i madh, por kur u bë i fuqishëm biriri i tij i madh u thye, në vend të tij dolën katër brirë të mëdhenj që drejtoheshin në të katër erat e qiellit”.
Po te Danieli shpjegohet “Dashi me dy brirë që ti ke parë, përfaqëson mbretin e Medisë dhe Persisë. Cjapi leshtor është mbreti i parë i Javanit dhe briri i madh që ishte mes syve të tij, është mbreti i parë. Briri i thyer dhe katër brirët që dolën në vend të tij janë katër mbretërit që do të dalin nga ky komb, por jo me të njëjtën fuqi të tij” Dashi ishte mbreti i Medisë e Persisë, të cilët në shekullin e 6 e 5 p.l.k. arritën të vendosin nën vasalitetin e tyre Maqedoninë e Thrakën, por duhet theksuar veç Greqisë.
Ndërsa cjapi me një brir është Aleksandri i Madh, i cili mundi mbretin e Persisë, Darin III që na paraqitet me simbolin e dashit. Ky cjap pushtoi Persinë e territore të tjera shumë shpejt, përreth 10 vjet, ashtu siç thuhet aty ku cjapi “përshkonte dheun pa prekur Tokën“, ashtu si e realizoi Aleksandri.
Briri i thyer në katër pjesë në drejtimet e erës ishte ndarja e mbretërisë së Aleksandrit nga gjeneralët e tij të një kombësie me të ashtu siç u nda në të vërtetë ndërmjet gjeneralëve të tij Ptolemeut, Lisimakut, Antipatrit, dhe Selekut.
Danieli e jep të njëjtën profeci te “Konflikte të ashpra deri në kohën e mbarimit” ku thotë “Atëherë do të dalë një mbret i fuqishëm që do të sundojë mbi një perandori të madhe dhe do të bëjë çfarë të dojë. Por kur të jetë formuar mbretëria e tij do të coptohet e do të ndahet në drejtim të katër erërave të qiellit, por jo midis trashëgimtarëve të tij dhe as me po atë forcë me të cilën ai mbretëonte, sepse mbretëria e tij do të çrrënjoset do t’u kalojë të tjerëve dhe jo trashëgimtarëve” Mbretëria e tij u ndaj midis katër gjeneralëve, por të së njëjtës kombësi me të, dhe jo midis trashëgimtarëve të tij, ashtu si ndodhi në realitet, sepse djemtë e tij nuk trashëguan asgjë.
Dhe sa për sqarim me emrin Jovan, Zoti në Bibël ka quajtur nipin e Nohut të birit të Jafetit që mitologjia thotë se pellazgët e mbajnë si gjyshin e tyre. Duke qenë se Aleksandrin në Bibël e quan bir të Jovanit, atëherë me këtë emër kuptohet popullsia pellazge e Maqedonisë e rrethinat gjë që vërteton se kjo popullsi është aq e vjetër, sa thonë dhe grekët e lashtë, të cilët thonë se me parë ka dalë pellazgu në tokë, se sa hëna. Pra, dhe para Zotit, Aleksandri s’ka të bëjë me kombësi tjetër, veç asaj më të vjetër evropiane që është quajtur pellazge që nuk është e ardhur por vendase.
Zoti bën fjalë për një mbret, populli i të cilit ka aty që nga koha e Nohut, dhe s’është i ardhur siç janë disa kombe që sot pretendojnë se janë pasardhës të Aleksandrit.
Zoti të birin e Jovanit, pra Aleksandrin, në Bibël e quan cjap, edhe Pirroja dhe Skënderbeu në kapelet e tyre vunë kokën e dhisë është kjo rastësi apo ata e kanë njohur Shkrimet e Shenjta ku flitet për të. Kjo është një temë interesante, që meriton të diskutohet më thellë. Një tjetër simbol që ka pasur Aleksandri, ka qenë shqiponja, të cilën e përdori si Pirroja dhe Skënderbeu, dhe sot shqiptarët e kanë në flamur dhe emrin e shtetit.
I dhanë këto detaje për të kuptuar lexuesi se sa i rëndësishëm është Aleksandri në hsitorinë botërore dhe atë të Zotit.
Jeta e Aleksandrit të Madh
Edukimi kulturor-ushtarak
Deri në dy vjeç për të u kujdes dadoja e quajtur Lanika Mila, të cilën e deshi shumë gjatë gjithë jetës së tij dhe më vonë për edukimin e tij, Mirtali solli nga Epiri një njëri të vetin të quajtur Leonidha, që e edukoi për 10 vjet. Ishte një djalë bjond me sy bojëqielli, lëkurë të trëndafiltë, tepër i bukur, dhe një paraqitje më tepër i ngjante Olimpias. Kishte marrë nga ajo zgjuarsinë, trimërinë, ambicien, besimin fetar, ndërsa nga Filipi besnikërinë, trimërinë, pijen dhe prishjen e parave.
Olimpia e mbante larg nga Filipi, pasi ajo po e rriste që ta bënte të madh; për të nuk ishte as më shumë e as më pak, por vet biri i Zotit më të lartë Amon dhe jo i Filipit. Nga ana tjetër Filipi donte ta shkëpuste nga influenca e Mirtalit që ta edukonte me artin ushtarak, gjë që e bëri shumë mirë ai dhe Leonidha. Filipi zgjodhi Aristotelin që ta edukonte me filozofi, letërsi. Marrëdhëniet e tij me Aristotelin nuk ishin aq të mira, pasi ai s’e vlerësonte shumë. Plutarku thotë se “Aristoteli shtypi në librat e tij disa nga parimet filozofike që u kishte mësuar nxënësve të tij. Aleksandri i dërgoi letër e tha: “Gjithçka na mësuat ju, ia bëtë të ditur gjithë botës, përsa më përket mua, do doja t’ua kaloja të tjerëve më fort në dituri se sa në fuqi e ndikim vetjak”. Pra këtu del qartë ambicia e dëshira e tij për të qenë i ditur më tepër se të tjerët. Në moshën 16 vjeç ai mbante pushtetin real në Maqedoni, kur Filipi ikte për fushata ushtaake.
Virtytet e tij si njeri
Aleksandri njihet në histori jo vetëm si strategu më i madh i njerëzimit, por edhe si një nga burrat me mendje dhe me zemër të madhe. Në histori ka disa ngjarje që çudisin të gjithë ata që i lexojnë. Kështu ishte sjellja e tij e mirë me familjen e Darit. Në betejën e Isos, ai zuri peng të gjithë familjen e Darit: nënën, gruan dy bijat dhe princin trashëgimtar të Perandorisë Perse, pra të birin e vetëm të Darit. Çuditesh nga marrëdhëniet e mira që mbajti me këtë familje për 10 vjet, edhe pse ai luftonte kundër Darit III. Nëna e Darit do të bëhej nënë e tij deri në fund të jetës, pasi ai e trajtoi atë si nënë, edhe pse luftonte kundër të birit të saj. Edhe ajo, nga ana e saj, e donte Aleksandrin sikur ta kishte bir, dhe u bë një nënë e dytë për të, madje, kur vdiq Aleksanri, ajo nuk duroi dot dhe vdiq pesë ditë pas tij. Ku është parë në histori që të dojë si birin e vet nëna e kndërshtarit.
Gruan e Darit e trajtoi si mbretëreshë dhe nuk lejoi ta prekte askush me dorë, madje as shfaqi dëshirën ta shikonte. Gjatë kohës që gruaja e Darit qëndronte në kampin e Aleksandrit, sëmuret rëndë dhe vdes. Aleksandri u prek shumë sikur ta kishte nënë. Qau, mbajti zi dhe agjeroi për të. I bëri varrimin si mbretëreshë. Dari s’e besoi kur i dëgjoi që ai ia kishte respektuar gruan dhe familjen sikur ta kishte të tijën, dhe thuhet se iu drejtua perëndisë dhe i tha: “Nëse mbretërisë persiane i ka ardhur fundi, po ju lutem që asnjë tjetër të mos hipë në fronin e Kirit, përveç Aleksandrit të Maqedonisë”.
Të dyja vajzat e Darit i trajtoi si motra dhe si princesha, madje ai së bashku me shokun e ngushtë do të martoheshin pas dhjetë vjetësh me këto dy princesha. Princin trashëgimtar të Persisë të birin e Darit e trajtoi si vëlla dhe e mbajti afër vetes. Është unikale në histori që një pushtues të sillet kaq mirë me robërit e vet. Kjo tregon fisnikërinë e këtij burri të madh edhe pse ende ishte 23 vjeç dhe kulturën e lartë të fisit të lavdishëm, nga ku ai kishte gjakun.
Të njëjtën gjë bëri edhe me vet Darin, kundërshtarin e tij më të madh, me të cilin luftoi për disa vite. Pas betejës së Guagamelës, truproja e Darit e kishte detyruar atë të abdikonte nga froni dhe pritej ta vriste. Kur mori vesh Aleksandri, u nis menjëherë me një grup të vogël kalorësish, por qe vonë se e gjeti Darin duke dhënë shpirt. Aleksandri e puthi në ballë Darin, duke i thënë “të betohem se këtë nuk e kam dashur kurrë” dhe dha urdhër të varrosej si mbret pranë familjes mbretërore perse.
Truprojën e Darit e kapi, dhe e lidhi midis dy pemëve, duke e shqyer më dysh, si ndëshkim për vrasjen e Darit. Edhe pse ishte vetëm 25 vjeç, ai e nderoi dhe e varrosi kundërshtarin e vet si mbret. Ai kishte bërë plan që Darin të mos e vriste, por t’i jepte një pjesë të mbretërisë dhe ta linte të jetonte si mbret me familjen e tij.
Në vitet e fundit të jetës u bë shumë nevrik dhe në gjaknxehtësi vrau të birin e dados Lanika Mila, i cili e shau duke i thënë se ti s’je biri i Zotit, se unë të kam shpëtuar jetën. Në fakt Aleksandri ishte shumë besimtar dhe e mbante veten sipas frymëzimit të nënës së tij si bir të Zotit, dhe nëse e kundërshtoje për një gjë të tillë, të ikte koka. Pas vrasjes u pendua aq shumë sa qau tre ditë e netë, dhe donte të vriste veten por s’e lanë rojat e tij. Pra pavarësisht faktit që ai ishte i pamëshirshëm me ata që e kundërshtonin, ai pendohej shumë, aq sa donte të vriste dhe veten kur u bënte keq atyre.
Aleksandrit nuk iu dorëzua Jerusalemi, sepse i qëndroi besnik Dari. Meqë ishte vend i shenjtë Aleksandri si besimtar që ishte, ia kishte frikën dhe nuk bëri luftë me të, por i kërkoi të futej në qytet që t’i bënte kurbane perëndisë së tyre, që pas disa shekujsh do të bëhej perëndia e pjesës më të madhe të njerëzimit. Priftrinjtë pranuan dhe Aleksandri bëri një dem kurban dhe u largua pa pasur në mend që ta pushtonte Jeruzalemin, i cili mbeti i vetmi vend i papushtuar, ndërkohë që të gjitha territoret rreth tij ishin pushtuar. Një gjeneral i tij i tha, si e nderove kryepriftin që mban anën e Darit dhe ai iu përgjigj: “Unë nuk nderova personin, por Zotin e tij. Madje, shumë historianë thonë që Aleksandri ndoshta e ka pyetur si besimtar që ishte nëse kishte ndonjë profeci për të Bibla dhe prifti duhet t’i ketë treguar profecinë e Danielit. Besoj se profecinë e Danielit ai dhe Olimpia e kanë ditur.
Ndërkohë që po ndërtonte flotën për të pushtuar tokat deri në Gjibraltar sëmuret rëndë dhe vdes shoku, Hefesti të cilin e kishte si vëlla.
Hidhërimi e tërboi. Nuk kishte njëri ta ngushëllonte për vdekjen. E humbi arsyen, dhe qau tri ditë mbi kufomën e tij, shkuli flokët dhe i qethi, preu jelet e kuajve dhe dha urdhër që të mbante zi gjithë Perandoria. Varrimin e tij e bëri në Babiloni në një monument madhështor. Në fakt atë e kishte pasur shok që nga fëmijëria dhe ishte i vetmi njëri besnik që kishte, sepse po të mos kishte qenë ai mundej që Aleksandri të ishte vrarë nga komplotet, ashtu si ndodhi menjëherë pas vdekjes së Hefestit.
Disa njerëz e akuzojnë Aleksandrin se ishte homoseksual, dhe se Hefestioni ishte dashnori i tij, që është tepër qesharake. Këta njerëz xhelozë për lavdinë e tij dhe ngaqë nuk mund të ëndërrojnë kurrë që të bëhen as hija e tij, duan të hedhin baltë mbi burrërinë dhe veprën e Aleksandrit, duke shpifur gjëra të tilla. E vërteta është se këta nuk kanë parë traditën e popullit nga ku lindi dhe u rrit Aleksandri që e vlerësonte shoqërinë, edhe sot te pasardhësit e tij direkt, që janë shqiptarët, dy meshkuj mbajnë shumë shoqëri me njëri-tjetrin, aq sa mund të japin jetën për njëri-tjetrin, dhe ky është një virtyt i mashkullit shqiptar. Ndërsa sot ka plasur një epidemi e madhe e homoseksualizmit, aq sa ka kombe, që gjysma e burrave janë zhburrëruar duke u kthyer në femra, meshkujt e kombit shqiptar nga ana sentimentale vdesin për femrat, madje janë të pangopur. Nuk duhet ngatërruar homoseksualizmi tek grekët të cilët e sollën nga Lindja e Mesme, me shoqërinë mashkullore që kanë shqiptarët, pasi Aleksandri në dejet e tij nuk pati as 1 përqind të gjakut grek sipas autorëve antikë grekë.
Jeta sentimentale
Ai ishte i frymëzuar nga nëna e tij që ishte hyjnor dhe pjesën më të madhe të adoleshencës e ka kaluar duke menduar për lavdi. Gjatë kësaj kohe Olimpia kujdesej për jetën sentimentale të princit hyjnor, duke i gjetur dashnore tokësore, siç thotë Vajgali.
Pasi filloi betejat në perëndim, ai u dashurua me një vejushë me të cilën pati një djalë që lindi gjatë rrethimit të Tirit dhe që i vendosi emrin Herkul, për nder të perëndisë së qytetit, i cili e ndihmoi ta pushtonte.
Pati një djalë dhe me një princeshë tjetër të një qyteti të quajtur Masaga, të cilit ia vuri emrin Aleksandër.
Gjatë kohës së pushtimit të Baktrinës, ai u dashurua me princeshën Roksana, të cilën e kishte rob lufte dhe mund të bënte çfarë të donte, por ai nuk e preku me dorë. Aleksandri i kërkoi dorën të atit të vet, të cilin e kishte mundur dhe u martua me të bijën e tij, e cila d lindte një djalë të quajtur Aleksandër pas vdekjes së tij. Komandantët Maqedonë nuk e donin një martesë të tillë, sepse ata pretendonin që mbreti i tyre të merrte një grua nga kombi i vet, andej nga kishin marrë gjithmonë mbretërit maqedonas si në Maqedoni, Epir, Iliri. Ata nuk e njohën dhe respektuan kurrë Roksanën si mbretëreshën e tyre, madje quanin bashkimin e tyre si bashkëjetesë dhe jo si martesë të vlefshme.
Para se të vdiste, u martua dhe me të bijën e Darit, të cilën nuk e preku me dorë për rreth 10 vjet të ngujuar në kampin e tij, deri ditën që u martua. Vajza e Darit, pas vdekjes së tij, vritet nga Roksana xheloze, e cila në atë kohë ishte shtatzënë dhe lindi djalin trashëgimtar të Aleksandrit, që nuk e trashëgoi kurrë të atin.
Jeta politiko-ushtarake e Aleksandrit të Maqedonisë.
Pas vrasjes së Filipit nga një komplot greko-persë me asistencën e veçantë të ish-mbretëreshës së shkurorëzuar Mirtali, në moshën 20 vjeç, Aleksandri mori fronin Maqedonas. Ai menjëherë filloi të përgatisë ushtrinë për në lindje, për luftë kundër persëve. Aleksandri kishte pasur përvojë në drejtimin e shtetit maqedonas, sepse Filipi kur ikte në fushata ushtarake e linte atë të kujdesej për Maqedoninë. Ai kishte marrë pjesë në disa beteja që në moshën 16-17 vjeç, ku midis të tjerave kishte shkatërruar Çetën e Shenjtë Tebane dhe i kishte shpëtuar jetën Filipit disa herë.
Grekët të cilët mendonin se me vdekjen e Filipit s’kishin më punë me Maqedoninë, filluan ta shihnin me mospërfillje Aleksandrin, por që shumë shpejt e panë se me kë kishin të bënin. Grekët filluan të shpallin pavarësinë nga Maqedonia, ndërsa Demostenit i qe dukur Aleksandri si “një budalla qesharak i padëmshëm” kjo tregon qartë se sa fjalë të pa menduara ka thënë Demosteni.
Betejat ushtarake
Bukuroshi hyjnor mori ushtrinë dhe doli një xhiro nga Greqia por sa mbërriti atje, nuk pati burrë t’i dilte para, as dhe vetë Demosteni. Grekët pranuan që ta njihnin si komandant të të gjithë Greqisë. Pas kësaj, ai shkoi deri në Danub ku kontrolloi territoret e pushtuara, dhe u kthye me të shpejtë se mori vesh që mbreti ilir Kliti, i cili mendonte të merrte kontrollin e Maqedonisë, meqë vdiq Filipi shkeli kufijtë maqedonas e po marshonte drejt Pelës.
Beteja e Pelionit.
Në Pelion u zhvillua beteja midis mbretit ilir, Kliti, i ndihmuar nga mbreti i Taulantëve, Glaukia me mbretin e Maqedonisë, Aleksandër. Në këtë betejë Aleksandri pësoi të vetmen dhe të fundit disfatë në jetën e tij, ku mbeti i plagosur rëndë me gurë në kokë, aq sa u hap lajmi se vdiq. Ushtria e mbretit ilir fitoi. Pra Aleksandri nuk e pati të lehtë të fitojë me burrat e fisit të tij që ishin aq luftëtarë sa ai. Por ai ishte gjeni ushtarak; pas tre ditëve kur ilirët mendonin se i shpartalluan, ai kthehet e sulmon në befasi dhe fiton, por nuk shkel më tej tokat ilire, sepse donte vetëm të siguronte prapavijën kur të nisej ndaj persisë.
Masakra e Tebës
Në kohën kur u plagos në kokë në luftë me ilirët, në Greqi u hap fjala se vdiq dhe grekët u ngritën në këmbë kundër pushtuesit maqedonas. Tebanët rrethuan garnizonin maqedonas që u mbyll në kështjellë për të luftuar. Aleksandri vjen me të shpejtë dhe i kërkon Tebës paqe, por përgjigjja e saj ishte se do bashkohej me Persët kundër Maqedonisë.
Persia kishte qenë armike e Greqisë më tepër se sa e Maqedonisë dhe tani që Aleksandri përgatitjej të luftonte kundër saj, grekët preferonin më mirë persët. Pa dyshim kjo e tërboi Aleksandrin, i cili së bashku me gjeneralët e mirë që i kishte lënë Filipi e mori mjaft lehtë Tebën që e kishte ngrënë në besë dy herë, një herë të atin e tij e një herë atë. Ndërsa Filipi u hakmor duke mos varrosur kufomat e mos çliruar robërit, hakmarrja e Aleksandrit qe e paparë.
Ai masakroi dhe vrau 6000 tebanë dhe shiti si skllevër 8000 të tjerë, shkatërroi Tebën deri në themel. Kjo masakër e parë e jetës së tij tmerroi tërë botën greke, që kishte ngritur krye, e cila filloi të hynte në garë se kush do i nënshtrohej më shumë. U pa se Aleksanri qe më i tmerrshëm se i ati dhe me të nuk bëhej shaka.
Pasi vuri në kontroll prapavijën, shiti pasurinë e tij për të mbajtur 30 mijë ushtarë dhe 5000 kalorës për një muaj, përshëndeti të ëmën, që e donte shumë dhe iku drejt Lindjes për të mos u kthyer më kurrë. Ndalesën e parë e bëri në Trojë, ku i bëri kurban heronjve të saj, pasi ai ishte i marrosur pas tyre dhe filloi të përgatitej kundër Persisë.
Beteja e Granikos
Dari III i dërgon një letër ku e këshillon që të kthehet në shtëpi tek e ëma, një kamzhik që tregonte se Aleksandri do rrahur, një top që të lozë dhe një arkë me flori që ta kishte si para xhepi. Dari e quante atë fëmijë të papjekur, mëndjemadh dhe kokëfortë. Aleksandri s’e prishi gjakun fare, mobilizoi ushtrinë dhe fiton në Graniko kundër ushtrisë së Darit, ku mbetën të vrarë dhëndri dhe kunati i Darit. Në ushtrinë e Darit kishte shumë mercenarë grekë me të cilët u hakmor rëndë duke i therur dhe lënë pa varrosur, ndërsa persët e vrarë i varrosi. Pjesën tjetër të grekëve që zuri robër, i dërgoi si skllevër në Maqedoni së bashku me plaçkën e luftës.
Pushtimi i Azisë së Vogël
Ai pothuajse pa luftë pushoi Friginë, Lidinë, Efesin që i hapën portat e qyteteve Aleksandrit pasi ishin të një race me të.
Problem i hapi kolonia greke e Miletit, që ishin të kënaqur nga Persia dhe i mbyllën dyert atij. Ai u tha se “Nuk pranoj të ndaj me të tjerët atë që më takon vetëm mua”. Rrethoi qytetin dhe e mori në këtë betejë, vritet i biri i Dados së tij Lanika Mila që quhej Kliti, si mbreti ilir. Miletasit filluan t’i tregojnë medaljet që kishin marrë në Olimpiadë, por ai u ktheu kurrizin, pasi s’i pëlqenin mburrjet e këtyre lojërave, se ndoshta për të s’përbënin burrëri të madhe.
Pas kësaj iu drejtua kolonisë greke të Halikarnasit, e cila si Miltei ia mbylli dyert. Aleksandri zhvilloi një betejë të ashpër, ku u vranë shumë Maqedonas midis tyre u vra dhe një princi lynkest Ilir i afërm i tij nga gjyshja, që pretendonte fronin e Maqedonisë. Qytetin e pushtoi dhe e rrënoi që nga themelet dhe shiti popullsinë si skllave. Ndërsa Aleksandri luftonte kundër persëve, Sparta bënte plane me Persinë të pushtonte Maqedoninë nga pas. Athina i lutej Aleksandrit që të lironte pengjet greke dhe nga pas thurte intriga e komplote kundër tij. Pushtimet vazhduan me marrjen e Gordonit dhe Kilkilisë.
Beteja e madhe në Isos
Në Isos u ndesh me ushtrinë perse që e komandonte vetë Dari III. Në këtë betejë ai arriti të thyejë krahun grek dhe të fitojë betejën, edhe pse ushtria e tij ishte e vogël. Fitoret e Aleksandrit i dedikohen dhe kësaj ushtrie pellazge apo albane, e cila kishte ushtarë tepër të zotë të cilët më vonë ishin ushtarët më të mirë të Romës, Bizantit dhe Perandorisë Osmane. Në këtë betejë ai kap rob familjen e Darit; nënën, gruan, vajzat dhe djalin e tij të vetëm, që ishte princi trashëgimtar i kurorës së Perandorisë Perse.
Beteja e Tirit.
Pas betejës së Isosit u dorëzuan qytet-shtetet e bregut lindor të Mesdheut, pothuajse pa luftë, por hasi vështirësi me Tirin e ndërtuar në ishull. Nabukodonosor, mbreti i Babilonisë e mbajti 13 vjet rrethuar dhe nuk e pushtoi dot. Aleksandri e kishte zakon që t’u bënte kurban perëndive kudo që shkonte pasi ishte shumë besimtar, madje ai nuk fillonte asnjë betejë pa therur vetë ndonjë dem, ky është një zakon që grekët e vjetër thonë se e kanë pasur pellazgët.
U kërkoi tirasve që të futej brenda paqësisht pa ushtarë për t’i bërë kurban perëndisë së qytetit, por ata s’deshën dhe kjo e tërboi Aleksandrin, që vendosi të pushtojë qytetin. Tiri i fenikasve, racë me grekët, ishte në ishull dhe Aleksandri nuk kishte flotë. Ai ishte kaq i vendosur të pushtonte qytetin, sa urdhëroi ushtarët që të ngrenë një pendë me dhe që të lidhte ishullin me tokën. Kjo kërkonte një punë të madhe dhe vite kohë, por ai ishte i vendosur ta bënte, sepse ata e kishin tepruar që s’e kishin lejuar që t’u bënte kurban perëndisë. Penda do ishte 800 m e gjatë e 50 m e thellë, gjë që është një çmenduri që kërkon shumë punë edhe me mjetet që nuk janë në dispozicion edhe sot. Ndërsa vazhdonte punën për pendën, atij i erdhën 224 anije nga vendet që kishte pushtuar, të cilat donin shkatërrimin e Tiros, sepse ai u bënte konkurencë të madhe në tregti.
Edhe pse e përfundoi pendën, ajo nuk i hynte në punë, sepse ishte e vështirë të pushtohej pasi kishte mure të larta, ndaj përdori flotën dhe fitoi. Kur pushtoi Tiron, lindi dhe djali i parë i tij me një robëreshë të cilit i vendosi emrin e perëndisë së qytetit që e kishte ndihmuar të fitonte, pra Herkul. Vrau si në Tebë rreth 8000 burra të Tirit dhe të tjerët i shiti si skllevër.
Pushtimi Egjiptit dhe Afrikës Veriore
Ai e mori Egjiptin pa luftë dhe atje i bëri kurban perëndisë Amon me të cilin thoshte se e kishte Olimpia dhe në grykderdhjen e Nilit themeloi Aleksandrinë. Gjithë Afrika bregdetare veç Kartagjenës, u dorëzua pa luftë. Ai nuk u mor me Kartagjenën, sepse kishte plan të ikte në lindje, dhe më pas do të kthehej përsëri të merrej me perëndimin. Në Egjipt, djali i gjeneralit të tij më të mirë, Hektori, u mbyt në Nil, ngjarje që e trishtoi shumë dhe për nder të tij bëri një therore të madhe. Ndërtoi tempullin e perëndisë Amon, që e zbukuroi me ar, sepse e mbante për baba shpirtëror që e ndihmonte.
Beteja e Guagamelës.
Para kësaj beteje vdes gruaja e Darit, të cilën e varros si mbretëreshë. Beteja e Guagamelës ishte më seriozja e jetës së tij, sepse do luftonte me 50 mijë ushtarë përballë ushtrisë perse prej 200 mijë ushtarësh. Tërë natën para betejës kishte parë zorrët e pulës si e kishte mësuar e ëma nëse do të fitonte apo jo dhe në mëngjesin e betejës nuk po çohej nga gjumi. Betejën e fitoi dhe Dari e la ushtrinë e iku.
Pushtimi i Babilonisë, Persepolit.
Duke u vënë në ndjekje të Darit, ai arriti t’i pushtojë këto dy qytete të mëdha e të pasura ku kapi një pasuri përrallore me ar e argjend, të cilën ua ndau me shumicë ushtarëve të tij.
Në një letër që dërgoi në Maqedoni, thuhet se nuk do të mjaftonin as 20 mijë mushka dhe 5000 deve ta trasnportonin arin që kishte në dorë. Kur mori vesh Olimpia bujarinë e tij që ishte e njëjtë me atë të Filipit, i shkruan dhe thotë: “Ti po i bën të gjithë mbretër dhe vetë po varfërohesh”. Në këtë kohë Aleksandri ishte 25 vjeç.
Pushtimi i Arianës që është Afganistani i sotëm, Baktrinës dhe Sogadianës.
Ushtria donte të kthehej por ai vazhdoi të pushtojë territoret më në lindje. Aleksandri shkoi deri në kufi me Kinën, ku gjeti një koloni greke, të cilët i theri të gjithë pasi grekët i konsideronte si tradhtarë të pabesë. Në Baktrinë u dashurua me të bijën e mbretit, princeshën Roksana, me të cilën u martua.
Pushtimi i Pakistanit të sotëm; ai po planifikonte të pushtonte Indinë, por ushtria e tij donte të kthehej në shtëpi, kështu nuk e kapërceu dot lumin Ind. Aty zhvilloi disa beteja që i rrezikuan seriozisht jetën. Në një nga këto beteja ngordhi dhe kali i tij i dashur që e kishte shoqëruar që nga mosha 12 vjeç dhe për nder të tij themeloi qytetin Bukefal. Ushtria donte të kthehej dhe kështu mori rrugën e kthimit për në Perëndim. Kur mbërriti në Persi ai dhe shoku i tij i ngushtë Hefestion u martuan me të dy princeshat perse, të bijat e Darit III, që i mbante që prej 10 vjetësh. Pas kësaj ai nxiti një epidemi martesash mes gjeneralëve e ushtarëve të tij dhe grave vendase. Pothuajse e martoi të gjithë ushtrinë; ushtarët kishin nga dy gra, një aty dhe një grua me fëmijë në Maqedoni e Iliri. Ndërkohë që po ndërtonte flotën për të pushtuar tokat deri në Gjibraltar, sëmuret rëndë dhe vdes shoku më i ngushtë i tij Hefestioni, të cilin e kishte si vëlla.
Vdekja e Aleksandrit
Pas vdekjes së mikut të tij më të ngushtë i cili u sëmur e vdiq pasi hëngri e piu 2 ditë, po në të njëjtën mënyrë i ndodhi dhe Aleksandrit. Atë e ftuan për të pirë disa miq të tij, dhe pas dy ditësh u sëmurë rëndë. Në ditën e dhjetë pasi u sëmur, edhe pse ishte duke vdekur, po përgatiste flotën për në perëndim dhe u bëri kurban perëndive dhe po atë ditë dha shpirt në Babiloni në datën 13 qershor të vitit të 13 të mbretërimit pa mbushur 33 vjeç të cilat i bënte në vjeshtë në vitin 323 p.k. Trupin e tij e mori me vete Ptolemeu, të cilit ia kishte lënë amanet, dhe e çoi në Egjipt, ku e ballsamosën. Trupi i tij ka qenë deri në vitin 30 p.l.k., por Augusti xheloz e dogji, sepse ndoshta donte të bëhej më i madh se ai. Historianët hedhin dyshim për vdekjen e tij ashtu si hodhi dhe e ëma Olimpia që e paralajmëroi se kush donte ta vriste, por ai s’e dëgjoi. Thuhet se nuk vdiq nga pija, por u helmua gjë që ka shumë mundësi, sepse po në të njëjtën mënyrë vdiq dhe shoku më besnik që kujdesej për jetën e tij, dhe ishte pengesë për eleminimin e Aleksandrit. Kështu eleminuan Hefestion të parin, i cili kishte zbuluar disa komplote për vrasjen e Aleksandrit dhe qe bërë pengesë për ata që donin vdekjen e Aleksandrit dhe më pas eleminuan vetë Aleksandrin. Gjeneralët u pasuruan shumë nga bujaria e tij dhe nuk donin të luftonin më drejt perëndimit, ku ai po përgatitej të shkonte. Pas vdekjes së tij, 5 ditë më pas, vdes e ëma e Darit. Ndërsa gruaja e tij xheloze Roksana vret gruan tjetër të tij, që ishte e bija e Darit bashkë me të motrën e saj. Perandoria u nda në 4 pjesë. Ptolemeu mori Egjiptin, Lisimaku mori Thrakinë e rrethinat, Antipatri Maqedoninë dhe Greqinë, dhe Seleuku, Sirinë. Roksana lindi djalë dhe i vendosi emrin Aleksandër.
Olimpia akuzoi Antipatrin se kishte helmuar Aleksandrin dhe filloi luftën me të; ajo mbeti e vdekur së bashku me dy gratë dhe dy djemtë e Aleksandrit, Herkulin 12 vjeç, dhe Aleksandrin 2 vjeç. Ai la një djalë me një princeshë në lindje i cili shpëtoi, por që nuk ishte trashëgimtar, sepse kush do të shkonte këtu e në kufij me Kinën të merrte të birin e tij për ta vendosur në fronin e Maqedonisë në një kohë kur disa gjeneralë të tij po ziheshin për pushtetin në Maqedoni. Kështu mori fund raca e tij e lavdishme.
Aleksandri njihet në historinë botërore si strategu më i madh ushtarak që ka njohur njerëzimi. Ai arriti që për një periudhë kohore prej 10 vjetësh të pushtonte pjesën më të madhe të botës së qytetëruar që njihej deri në atë kohë. Kufijtë e perandorisë shtriheshin nga Iliria në Perëndim, dhe deri në kufi me Kinën në Lindje. Në Jug nga bregdeti verior i Afrikës pa Kartagjenën dhe oqeani Indian dhe në veri deri në Danub në pjesën evropiane, dhe Azinë Qendrore në atë Aziatike. Kjo ishte perandoria më e madhe e krijuar në histori nga dora e një burri dhe për një periudhë kohe kaq të shkurtër. Ai mundësoi përzierjen e kulturave dhe qytetërimeve të asaj kohe, duke i afruar më tepër midis tyre. Krijoi qytete të mëdha dhe mundësoi rritjen e tregtisë midis kombeve të ndryshme, nga e cila përfitonte pjesa më e madhe e këtyre popujve.
Aleksandri është burri më i madh iliro-shqiptar, dhe më i madhi burrë që ka njohur njerëzimi. Kanë kaluar 2300 vjet nga vdekja e tij, do të kalojnë edhe shumë vite të tjera që do të nxjerrin burra të fuqishëm, por asnjëri prej tyre nuk ka për të qenë si Aleksandri, që me kalë dhe me këmbë arriti që për një periudhë kohe rekord të pushtojë sipërfaqe kaq të mëdha. Aleksandri meriton të quhet më tepër se i Madh, sepse kjo fjalë është tepër e vogël për të, sepse Zoti e ka privilegjuar atë mbi të gjithë burrat e tjerë të mëdhenj, duke i dhënë një fuqi që nuk e ka pasur asnjë njeri deri më sot në tokë.
Aleksandri IV 323-309
……………………….
Demetri I Poliorket 294-287
……………………………
Antigoni II 277-239
……………………….
Demetri II 239-229
…………………….
Filipi V 222-179
…………………
Perseu 179-168
……………………
Dinastia e Epirit
Mbretëria e Epirit shtrihej në Ilirinë e Jugut dhe përfshinte territoret nga Karaburuni në Prevezë dhe ndonjëherë kufijtë shtriheshin dhe më në jug. Epirotët ishin iliro-pellazgë. Shqiptarët e kanë banuar Epirin historikisht ashtu si dhe sot pjesën më të madhe të tij.
Dinastia mbretërore e Epirit e ka origjinën nga Pirro Aiakidi, djali i Akilit, që pas luftës së Trojës themeloi dinastinë Molose. Në vitet në vazhdim dinastia e Molosëve qeverisi të gjithë Epirin. Në fakt mbretëria në Epir nuk fillon me Pirro Aiakidin, sepse nga të dhënat e mëparshme Epiri ka pasur dhe mbretër të tjerë. Ajo që duhet theksuar është fakti se me djalin e Akilit fillon një dinasti që zgjati rreth një mijë vjet.
Aleksandri Molos ka qenë një nga mbretërit e dinastisë Molose që qeverisi Epirin gjatë kohës së Aleksandrit të Madh të Maqedonisë. Ndërsa nipi i tij shkonte drejt Lindjes, Indisë daja shkonte drejt perëndimit për të luftuar kundër Romës. Atë e ftuan në Itali fiset e tjera ilire që banonin atje dhe që kërkuan ndihmë për të mos rënë në pushtimin romak. Aleksandër Molosi shkon në ndihmë dhe arrin që të ketë disa fitore, por vdes duke e lënë për gjysmë fushatën që kishte nisur.
Pirro i Epirit 319-272 p.k.
Jeta e Pirros
Pirroja lindi në Epir në vitin 319 p.k., pra rreth 4 vjet pas vdekjes së Aleksandrit të Madh, kushëriri i tij. Pausania thotë se “Neoptolemi babai i Olimbisë, dhe Arrypa gjyshi i Pirros ishin vëllezër, dhe kishin baba Alketën. Vetë Pirroja kishte baba Ajakidin”. I ati i tij ashtu si edhe xhaxhai i tij vdiqën në luftë kundër Maqedonisë se mbanin anën e Olimbisë pas vdekjes së Aleksandrit. Gjyshi i Pirros, dhe gjyshi i Aleksandrit të Maqedonisë ishin vëllezër, Olimpia e ëma e Aleksandrit me Ajakidin të atin e Pirros ishin kushërinj të parë, dhe Aleksandri me Pirron kushërinj të dytë.
Plutarku thotë se “Meqë populli nga urrejtja kundër të atit, (Ajakidit, i cili i erdhi në ndihmë kushërirës së tij Olimbisë në luftë kundër vrasësve të të birit të saj Aleksandër) kërkonte vdekjen e tij (Pirros). Atëherë këtë e morën fshehurazi dhe e shpunë tek ilirët, ia dorëzuan Berojës, bashkëshortes së mbretit Glaukia (mbretit Ilir) për ta mbajtur se edhe ajo ishte nga familja e ajakidëve (pra mbreti ilir, gruan e kishte epirote). Në këtë kohë Pirro ishte 2 vjeç, të cilin Glaukia e bëri bir për shpirt dhe e mbrojti nga Kasandri i Maqedonisë që e kërcënoi mbretin ilir me luftë. Kasandri kërkoi të blinte me para Pirron duke i ofruar Glaukias rreth 3000 kg argjend që ky ta dorëzonte, por Glaukia nuk pranoi. Maqedonasit kërcënuan por nuk bënë luftë me ilirët.
Pirro pati disa gra, pasi ai lidhi disa martesa politike për të forcuar pushtetin e vet. Gjatë kohës që iku në Egjipt ai u njoh me Antigonën, vajzën e Berenikes, njërës nga gratë e Ptolemeut. Këtë vajzë ajo e kishte pasur me Filipin II të Maqedonisë.
Ai u martua me të bijën e Filipit II të Maqedonisë, që ishte motra e Aleksandrit të Madh nga babai. Në fakt, nëse Antigona ka qenë vajza e paligjshme e Filipit, sipas Plutarkut, dhe motra e Aleksandrit, ajo do të ketë qenë të paktën 35 vjeçe, (sepse Filipi vdiq në 336 p.k., kështu që nuk mund të ishte më e vogël se kaq) dhe Pirro rreth 20 vjeç. Antigona ka qenë gruaja që Pirro ka dashur më shumë në jetën e tij, por vdiq shumë shpejt pasi i dha një djalë, ky fakt që e hidhëroi pa masë. Ai ia përjetësoi emrin duke ngritur një qytet me emrin e saj Antigona që sot ndodhet pranë Gjirokastrës.
Plutarku thotë se pas vdekjes së Antigonës, Pirro mori disa gra për arsye shtetërore, dhe rriti fuqinë e tij. Mori për grua princeshën nga fisi i madh ilir i paionëve. Mori princeshën ilire të bijën e mbretit Bardhyl II të Enkeledëve, që quhej Brikena, e cila i dha një djalë të quajtur Helen, dhe Lanasën të bijën e sundimtarit të Sirakuzës, që solli prikë Korfuzin, e cila i dha një djalë të quajtur Aleksandër. Pirroja ka dashur shumë Antigonën dhe Brikenën princeshën ilire.
Jeta politiko-ushtarake e Pirros
Pirro e kaloi të gjithë fëmijërinë e tij në oborrin mbretëror ilir, nga 317 p.k. deri në vitin 307 p.k. kur sipas Plutarkut mbreti ilir “e dërgoi me një ushtri të madhe në Epir, dhe e vendosi në fron”. Pra, ishte mbretëria ilire që e vendosi atë në fronin e Epirit, e rriti, dhe e edukoi. Sipas Plutarkut “në moshën 17 vjeçare kur kujtonte se e kishte siguruar fronin, iu desh të bënte një udhëtim, pasi njëri nga djemtë e Glaukias me të cilin qe rritur do të martohej”. Atëherë molosët (302 p.k.) u ngritën për të dytën herë dhe e dëbuan, ndërsa miqtë e tij i rrëmbyen pasuritë dhe thirrën në fron Neoptolemin”. Burimet historike e nxjerrin Pirron në Maqedoni, ku Demetri, mbreti maqedon i cili ishte martuar me motrën e Pirros, e çoi peng në Egjipt pasi humbi betejën me Ptolemeun e Egjiptit. Atje ai krijoi një miqësi të jashtzakonshme me ilirin, Ptoleme që kishte qenë gjeneral i Aleksandrit të Madh, dhe martohet me Antigonën të bijën e Filipit II.
Plutarku thotë se “kjo martesë e rriti më tepër emrin e Pirros, duke pasur dhe ndihmën e gruas së tij të mençur Antigona, ai arriti të mbledhë të holla dhe ushtarë dhe u nis për në Epir”. Në Epir u prit mirë dhe i propozoi paqe e miqësi mbretit Neoptolem, duke bashkëqeverisur me të, por shpejt midis tyre filloi sherri, sepse Neoptolemi po bënte plane ta eleminonte, kështu që Pirro e vrau para se ai ta vriste. Në këtë kohë, Antigona lindi djalë dhe Pirro i vuri emrin e të vjehrrit ilir, Ptoleme, i cili ishte njerku i së shoqes por, që ai e donte dhe e respektonte shumë.
Pasi forcoi pozitat në pushtet ai filloi përgatitjet për një politikë të jashtme agresive ndaj Greqisë, Romës, por edhe ndaj Maqedonisë, pasi e motra e martuar me mbretin Maqedon kishte vdekur. Pirro bashkoi pas vetes Prevezën, Akarnaninë, Amfilokin, dhe një pjesë të Maqedonisë, dhe u përgatit të sulmonte Maqedoninë. Lisimaku, mbreti i Thrakës dhe një ishgjeneral i Aleksandrit, nuk donte që ai të pushtonte Maqedoninë dhe nisi një letër fallco sikur t’ia kishte nisur Ptolemeu i Egjiptit, të cilin Pirro e dëgjonte shumë ku e këshillonte të mos sulmonte Maqedoninë. Pirro e kuptoi që nuk ishte letër e Ptoelemeut sepse përshëndetja ishte “Mbreti Ptoleme përshëndet mbretin Pirro”, kur zakonisht ai e përshëndeste “Babai i dërgon përshëndetje të birit”, dhe kjo e zemëroi shumë me Lisimakun. Të dy ushtritë nisen kundër njëra-tjetrës, por Pirro nuk takohet rrugës me Demetrin mbretin maqedonas, i cili hyn në Epir dhe shkatërron vendin, ndërsa Pirro hyn në Maqedoni, ku ndeshet me një pjesë të ushtrisë që kishte mbetur atje. Pra, të dy mbretërit nuk u ndeshën me njëri-tjetrin. Pirro nuk arriti fitoren që donte.
Lanasa, njëra nga gratë e tij, u bë xheloze ngaqë Pirro donte më shumë njërën nga gratë ilire dhe ikën në Korfuz, ku, për inat të Pirros martohet me mbretin e Maqedonisë Demetrin, i cili kishte qenë martuar më parë me Diademën, të motrën e Pirros, por që në këtë kohë siç e thamë ajo kishte vdekur.
Shpallja e Pirros mbret i Maqedonisë
Së bashku me Ptolemeun e Egjiptit, dhe Lisimakun e Thrakës, Pirro lufton kundër Demetrit dhe e rrëzon atë nga froni, duke u shpallur mbret i Maqedonisë, por për pak kohë pasi i ndau territoret e pushtuara Maqedonase me Lisimakun midis Lisimakut, dhe mbretit Pirro, të cilët pak më vonë vepruan si aleatë kundër Demetrit filluan grindjet. Më pas, Pirro e humbi Maqedoninë, sepse Lisimaku ishte nga Maqedonia, pavarësisht se sundonte në Thraki, dhe kishte shumë influencë atje, kështu që ai arriti të bindte ushtarët maqedonas dhe t’i kishte pas vetes.
Fitoret mbi Romën
Pirro synonte, ashtu si kushëriri i tij Aleksandri Molos, daja i Aleksandrit të Madh dhe vëllai i Olimbis, të luftonte ndaj Romës. Në vitin 281 p.k. tarentasit kaonë, sidomos plebejtë japigë (ilirë) të lidhur ngushtë tejembanë me Dodonën, e ndihmua Pirron me flotën e tyre gjatë çlirimit të Korkyrës kaone, prej maqedonasve.
Ishin fiset ilire apo pellazge të një gjaku të cilat kishin ndihmuar Pirron, që të çlironte Korfuzin nga Maqedonasit, të cilët u vendosën aty kur u martua gruaja e tij Lanasa me mbretin e Maqedonisë, Demetër Pliorketi.
Kjo ndihmë erdhi sepse kishte qenë Aleksandri Molos i cili i kishte ndihmuar ata kundër Romës. Këtu del dhe një fakt tepër interesant sepse kaonët e Italisë ndihmuan kaonët e Korfuzit. I gjithë ky fis i lavdishëm kaonësh ishte me origjinë nga Troja, të cilët u shpërngulën që atje dhe u vendosën në këto vise. Edhe pse kishte kaluar 1000 vjet në atë kohë, nga lufta e Trojës që ishin të një fisi, dhe i gjendeshin njëri-tjetrit, pavarësisht se ishin përtej Adriatikut.
Një vit më pas (pra në vitin 280) u nis me një ushtri prej 3 mijë kalorësish, 20 mijë këmbësorësh, 2 mijë harkëtarësh dhe 20 elefantë që i kishte marrë nga ata që solli Aleksandri i Madh nga India. Gjatë rrugës i zuri një stuhi dhe vetëm gjysma e ushtrisë doli në brigjet e japigëve.
Megjithëse me gjysmën e ushtrisë në betejën e parë, ai i mundi romakët dhe u bë zot i lëmit, por humbi shumë nga komandantët e tij më të mirë. Në këtë kohë i ndodhi një pabesi nga mjeku i tij, i cili i dërgoi një letër konsullit romak Fabricio, ku i kërkonte një shpërblim të mirë dhe nga ana tjetër, ai do t’i jepte fund Pirros dhe luftës.
Konsulli romak u tërbua nga pabesia e mjekut të Pirros dhe ndërmori një veprim tepër burrëror. Ai i dërgon letrën Pirros dhe e këshillon që të marrë masa të menjëhershme kundër doktorit. Në letër thuhej “Gai Fabric dhe Kuit Emil, konsuj romakë, i dërgojnë përshëndetje mbretit Pirro. Duket se nuk ke pasur fat, as në zgjedhjen e miqve, as në të armiqve. Kur ta lexosh këtë letër që na u dërgua ne do ta kuptosh se po lufton kundër njerëzve të ndershëm e të drejtë dhe u beson miqve të ligj e të pandershëm. Ne të vemë në dijeni, jo pse të duam të mirën, por n.q.s. do të pësosh ndonjë gjë, të mos thonë se ne romakët, duke mos qenë në gjendje të fitojmë luftën me trimëri, përdorim dredhi”. Pirro pasi e vërtetoi komplotin, e dënoi ashpër mjekun e tij dhe i dërgoi Romës njerëz për të biseduar për paqe. Në shenjë mirënjohjeje liroi të gjithë robërit romakë dhe po të njëjtën gjë bëri Roma duke liruar dhe ajo disa pengje të ilirëve vendas.
Por lufta vazhdoi me betejën e Askolit, ku morën pjesë dhe elefantët. Pirro arriti të fitojë edhe pse u plagos. Plaçkën e luftës ia dha fisit ilir të daunëve. Pas kësaj beteje Pirro deklaroi “n.q.s. do t’i mundim romakët dhe një betejë tjetër si kjo, do të humbasim plotësisht”.
Një natë para se të ndeshej për herë të tretë me Romën, pa një ëndërr që e tronditi shumë. Ai ëndërroi sikur i ranë të gjithë dhëmbët. Kjo ëndërr e shqetësoi, pasi ai e shpjegonte se do të kishte humbje të mëdha në ushtarë. Edhe sot po të pyesësh të gjitha gratë shqiptare plaka dhe të reja do të thonë menjëherë se rënia e dhëmbëve do të thotë vdekje. Është shumë interesante se edhe pse kanë kaluar mbi 2285 vjet që atëherë, përsëri në mendjen e popullit tonë, e njëjta ëndërr shpjegohet njësoj. Në këtë betejë ai humbi gjysmën e ushtrisë dhe sot fitoret me humbje të mëdha quhen “fitore pirrike”. Në të vërtetë atij i doli ëndrra siç e interpretoi.
Fitorja mbi Kartagjenën
Në 278 Pirros do i dorëzohej Sicilia pa luftë, por pas kësaj Kartagjena do të hynte në konflikt të armatosur për këtë zotërim territorial të saj dhe në betejën që do të zhvillohej midis tyre, Pirro fitoi.
Humbja me Romën
Ai e la Sicilinë për të luftuar përsëri kundër Romës. Në Maleventum në 275 p.k. sulmoi Romën me 23 mijë ushtarë, ku fitorja u buzëqeshi romakëve, sepse elefantët bënë rrëmujë të madhe.
Fitorja mbi Maqedoninë
Pas kësaj humbje u kthye në Epir dhe sulmoi sërish Maqedoninë ku sundonte i biri i Demetrit, Antigoni, me preteksin se ai nuk i kishte dërguar ndihmë në Itali. Pirro arriti që të mund maqedonasit shumë lehtë, sepse një pjesë e ushtarëve u dorëzua vetë.
Pa konsoliduar fitoren me Maqedoninë e thërriti Sparta që ta ndihmonte pasi kishin një luftë të brendshme për pushtet, por ai vajti e plaçkiti. Pas kësaj shkoi në Argos ndërsa luftonte me një ushtar vendas e ëma e tij e godet me një qoromillë në kokë, dhe humb ndjenjat. Në këtë kohë kali e tërheq zvarrë, dhe një ushtar që i shërbente mbretit maqedonas Antipatri II, përfiton nga rasti dhe i pret kokën. Kështu në vitin 272 p.k. në moshën 47 vjeçare vdiq dhe një nga strategët më të zotët të antikiteti me gjak iliro-shqiptar.
Pirro njihet si i madh në histori se ai mundi të luftojë, dhe fitoi mbi tre fuqi të mëdha ushtarake të botës. Fitoi mbi Maqedoninë që kishte bërë vetëm disa vite më parë një perandori deri në Indi, arriti të fitojë mbi Romën, që pas disa vjetësh do bëhej fuqia e vetme ushtarake në botën e atëhershme, por duhet thënë se fitoi, dhe mbi Kartagjenën në Sicili që ishte zonja e Mesdheut.
Tit Livi thotë se “pyetjes së Skipion Affrikanit (një komandant i famshëm romak, që luftoi e mundi Kartagjenën) drejtuar Hanibalit Kartagjenas se kush ishte sipas tij komandanti ushtarak më i madh, ai iu përgjigj: “Aleksandri mbret i Maqedonisë, i cili me një grusht ushtarësh shkatërroi ushtri të panumërta, dhe kishte arritur krahinat më të largta të botës ku askush nga njerëzit nuk shpresonte të arrinte. Në vend të dytë u përgjigj për Pirron, sepse ky ishte i pari që u mësoi të tjerëve si të vendosnin lëmin, dhe komandanti i tretë pa dyshim ishte ai vetë”. Autorët antik kanë vënë në dukje se Pirro më tepër kujdesej të merrte pushtetin se sa ta mbante”, që në fakt është e vërtetë. Megjithatë, të gjithë bashkëkohësit e tij e vlerësojnë si një nga mbretërit më të drejtë dhe pa të meta dhe mbi të gjitha si strateg ushtarak të madh.
Heleni, djali që kishte me iliren Brikena, të bijën e Bardhylit II, trashëgoi fronin në Epir, sepse Ptolemeu djali i madh kishte vdekur në një betejë ushtarake. Heleni, me ndihmën e armikut të të atit Antipatrit II mbretit të Maqedonisë, të cilin Pirro e kishte mundur, arriti të marrë fronin e Epirit. Kjo dhe njëherë tregon madhështinë e këtyre burrave të cilët luftonin me njëri-tjetrin, por për çudi, kur kundërshtari mbetej pa mbrojtje dhe dobësohej, i dilnin krah. Por nga ana tjetër ndihma për të trashëguar fronin i biri i Pirros ishte në kuadër të legjitimitetit të monarkive, të cilat sundonin me shekuj në këto shtete. Ajo ishte një marrëveshje ose një kod moral i fisnikërisë pellazgo-iliro-albane. Pirro, Aleksandri Molos dhe Aleksandri Maqedonisë ishin burrat më të mëdhenj që nxori dinastia e lavdishme e Ajakidëve, e themeluar që pas Luftës së Trojës nga Pirro, i biri i Akilit me Andromakën, gruan e Hektorit Trojan.
