2011-01-02

Në Kalkutë, në gjurmët e Nënë Terezës

Ja kush është shkrimtari, që prej 30 vjetësh ndjek gjurmët e Nënë Terezës. OJQ e tij është e pranishme në 246 fshatra dhe kujdeset për mijëra persona në nevojë.
Në Kalkutë, në gjurmët e Nënë Terezës
























Nga 106 ishujt në deltën indiane të Gangut, dikur plot pyje të dendur, pak më shumë se 50 janë të banueshme. Rreth 4-5 milionë bengalezët hindu, kristianët dhe myslimanët, shpesh emigrantë nga Bangladeshi jetojnë këtu me bujqësi, transportin lumor e detar, me pyjet gjithmonë e më të rrallë dhe me mjaltin e mbledhur në mënyrë të rrezikshme atje ku jetojnë tigrat dhe krokodilët. Takimi i parë është me ishullin Gaberian, i pari në Jug të Kalkutës, për celebrimet në nder të turit bengalez të një shkrimtari dhe filantropi të njohur, Domenique Lapierre, që pritet si një hero për ndihmën e tij të madhe ndaj të varfërve të Kalkutës dhe popullsisë së deltës së shkatërruar një vit e gjysmë më parë nga cikloni “Aila”. Lapierre është një nga bamirësit më të mëdhenj të Indisë, që prej vitesh ndjek gjurmët e Nënë Terezës. 

Me këshillën e saj ka financuar të parin nga 14 projektet humanitare. Shkrimtari e ka treguar shumë herë, madje pritet ta bëjë edhe në një libër tjetër që do të dalë së shpejti me titullin “India on Amouur”, për atë ditë të vitit 1981 kur i çoi shenjtores shqiptare 50 mijë dollarë të fituar nga suksesi me librin “Liri në mesnatë”, një bestseller për historinë e Indisë. Ajo ishte duke ushqyer një lebroz dhe i vendosi lugën në dorë. “Duaje dhe ushqeje”, i pati thënë. I prekur thellë, Lapierre e kishte pyetur se çfarë tjetër duhet të bënte dhe kështu nisi “zinxhiri” që e vuri në kontakt me një kategori të veçantë burrash dhe grash, të gjithë të ngjashëm me shenjtoren shqiptare. Një prej tyre ishte At James Stevens, ish-tregtar i këmishëve angleze dhe themelues i “Udayan”, atëherë si sot, e vetmja qendër e organizuar për t’u kujdesur për fëmijët lebrozë. 

Pasi i dha At James-it të gjithë 50 mijë dollarët, Lapierre publikoi në Perëndim një artikull për qendrën që rrezikonte të mbyllej. “Udayan” shpëtoi dhe shumë ish-lebrozë sot janë shëruar dhe kanë ndërtuar jetën e tyre. Këtu jetojnë dhe studiojnë të paktën 300 fëmijë. Disa shpëtuan në kohë nga sëmundja ngjitëse nga kontakti me prindërit, të tjerë janë nën kurim. E njëjta qendër tashmë më e shpejtë dhe efikase përdoret për të shëruar 75 mijë të prekur nga tuberkulozi, e financuar nga një tjetër megaprojekt. Ashti si fati i të varfërve të Sunderbans, edhe ajo e fëmijëve të lebrozëve dhe atyre të prekur nga tuberkulozi, një numër që vjen e rritet, varet tek solidariteti i perëndimorëve të udhëhequr nga Lapierre dhe personazhe të tjerë të famshëm, si lojtari australian i kriketit, Steve Vaugh, apo italiania Cristina Mondadori. 

Për këtë arsye, shkrimtari ka organizuar turin e tij të bamirësisë, duke sjellë në Kalkutë më shumë se 30 pasanikë perëndimorë për të vizituar, ashtu siç thotë ai, “Indinë e vërtetë plot plagë, jo atë të politikanëve dhe manjatëve të ekonomisë”. Lapierre është një nga të paktët që mund t’ia lejojë vetes një vëzhgim të tillë, në një vend me krenari të fortë kombëtare. I vlerësuar me çmimin prestigjioz “Padma Bhushan” dhe i shpallur qytetar nderi i Kalkutës, shkrimtari ka investuar 65 milionë dollarë në 28 vjet, pasi e lidhi emrin e tij me një prej tregimeve më prekëse për jetën e vështirë, në lagjet shumë të varfra të Indisë, tek libri “Qyteti i gëzuar”. Libri përmes të cilit siguroi fonde të reja për veprat e tij të bamirësisë, lindi falë At James-it që e prezantoi me një tjetër shenjtor të lagjeve të varfra indiane, At Gaston Dayanand-n, i njohur si prifti Lambert, në librin që shiti 9 milionë kopje në të gjithë botën. 

Nga ana e tij, At Gastoni i prezantoi Lapierre-s një tjetër figurë të rëndësishme në gjendje të administronte rrjetin e OJQ-ve lokale, që mbështesin aktualisht projektet e tij, themeluesin e SHIS, A. Wohan. Efekti i solidarizimit të shkrimtarit të pasur dhe një ish-djaloshi të kequshqyer është sot një strukturë e përbërë nga një rrjet OJQ që veprojnë në Kalkutë dhe 2486 fshatra të shpërndarë në 54 ishujt e deltës. Por me krizën ekonomike, që ka dëmtuar vlerën e dollarit dhe boshatisur xhepat e filantropëve perëndimorë, Lapierre pranon se jeton çdo ditë me ankthin se nuk do të arrijë dot të bëj rreth 3 miliardë dollarë në vit, të nevojshëm për të çuar përpara projektet e tij për OJQ-të lokale. 

“Ndonjëherë më vjen inat kur mendoj se disa prej njerëzve më të pasur të botës jetojnë në Indi, por që nuk bëjnë asgjë për të shpëtuar jetën e dhjetëra bashkëqytetarëve të tyre në nevojë. Kjo është ana tjetër e medaljes së këtij vendi që krenohet me shifrën e rritjes ekonomike prej 8 përqindësh në vit, ndërsa 60 milionë banorë flenë pa ngrënë, 50 milionë fëmijë nuk shkojnë fare në shkollë dhe 100 milionë ecin çdo ditë rreth 10 kilometra në këmbë për të arritur pusin më të afërt për të mbushur ujë”, tregon shkrimtari 80-vjeçar.

Serialet kosovare, veç për ekzistencë financiare të aktorëve

Aktorja dhe këngëtarja kosovare Edona Reshitaj punon edhe si organizatore dasmash e synetish. Pos tyre ajo ka moderuar mbrëmje dhe ka kënduar së bashku me bendin e saj. Këto thotë se i bën gjatë “pauzave artistike” të muajve të verës.
Serialet kosovare, veç për ekzistencë financiare të aktorëve


















Aktorja dhe këngëtarja kosovare Edona Reshitaj punon edhe si organizatore dasmash e synetish. Pos tyre ajo ka moderuar mbrëmje dhe ka kënduar së bashku me bendin e saj. Këto thotë se i bën gjatë “pauzave artistike” të muajve të verës.

“Sikur të mos ishin këto aktivitete që unë i bëj, nuk do të kishte të ardhura për mua. Gjatë sezonit jam në teatër dhe në shfaqje televizive e seriale. Mirëpo me përfundimin e serialit merrem edhe me organizime të ndryshme të ahengjeve glamuroze, dhe kjo është njëra prej punëve më të leverdishme për mua”, thotë Reshitaj.

Mirëpo gjatë sezonit për të seriali “SpitaliKS” është burimi kryesor i të ardhurave financiare.

“Në shfaqje teatrore honorarët janë të vogla dhe burimi kryesor i të ardhurave të mia është roli im në serial”, ka shtuar ajo.

Fatin e Reshitajt e kanë edhe jo pak aktorë kosovarë për të cilët rolet në teatër e film s’bëjnë punë për të siguruar mjete financiare.
Një episod në serialet vendëse arrin deri në 300 euro, që është e barabartë me dy paga mujore si aktor i Teatrit Kombëtar të Kosovës. Roli i Dajës në serialin “Familja Moderne” është edhe burimi kryesor i të ardhurave edhe për aktorin me 20 vjet karrierë në botën e aktrimit, Luan Jaha.

“Po bëhen më shumë se tetë vjet e burimi kryesor i të ardhurave të mia është ky serial. Sa për teatër dhe film nuk do të kishin mjaftuar”, ka thënë Jaha, i cili më me dëshirë luan në teatër sesa në shfaqje televizive dhe filma. Për Jahën shuma e parave që një aktor i merr në teatër është qesharake, ndërsa projektet filmike me buxhet të madh janë shumë të rralla.

“Disa projekte filmike mund të ofrojnë për një rol edhe 3 mijë euro, mirëpo ka edhe projekte të cilët kanë në përbërje aktorë, të cilët sa kanë filluar karrierën dhe mund të figurojnë si aktorë”, ka thënë Jaha.

Edhe roli i Okit në serialin “Kafeneja jonë” është burimi kryesor i të ardhurave për aktorin Fatmir Spahiu.

“Realisht kohëve të fundit nuk jam angazhuar në Teatrin Kombëtar. Mund të them që sikur të isha i varur nga teatri, mjetet do të ishin të pamjaftueshme. Prandaj edhe roli im në serial është burim kryesor i të ardhurave të mia”, ka thënë Spahiu, sipas të cilit situata ekonomike e ka bërë që shumë aktorë të zgjedhin shfaqjet televizive përpara atyre në teatër.

“Përkundrazi, teatri është ai që të mbushë shpirtërisht. Por kjo shoqëri nuk ka interesim që ai art të jetë i zhvilluar”, ka shtuar Spahiu.

Por për aktorin Çun Lajçi, vetëm me art nuk mund të mbijetojë.
“Në teatër për një muaj merr aq sa merr për një episod në një serial vendës. Mirëpo në këto seriale ka vend për një grup aktorësh”, ka thënë Lajçi. Për të angazhimi në rolet filmike janë të ardhurat e tjera ndërsa rolet në teatër janë në vendin e tretë për nga të ardhurat e tij nga aktrimi.

Edhe për aktoren Yllka Gashi burimi kryesor i të ardhurave tash nëntë vjet është seriali “Familja moderne”.

“Ky rol ka qenë burimi kryesor i të ardhurave të mia materiale dhe vazhdon të jetë, mirëpo është plotësuar vazhdimisht edhe nga angazhimet në teatër dhe reklama televizive”, ka thënë Gashi.
Mirëpo jo vetëm paraja ka shumë rëndësi në botën e aktrimit për Gashin.

“Në profesionin tonë ka rëndësi edhe satisfaksioni shpirtëror, mirëpo kjo shpesh nëse është e vetme mund të mos mjaftojë”, ka shtuar ajo.
Për Donat Qosjen edhe nëse një aktor punon pa ndërprerje, nuk mund të sigurojë më shumë të ardhura sesa mesatarja e të jetuarit në Kosovë. Për të seriali “Kafeneja jonë” për pesë vjet ka qenë burimi kryesor i të ardhurave në profesionin e aktorit.

“Nuk më kanë munguar të ardhurat në teatër e më pak në film, dhe aty për aty ndonjë reklamë”, ka thënë Qosja. Për kolegia e tij, Xhejlane Godanci, burimi kryesor është Teatri Kombëtar.

“Janë 152 euro që i marr në muaj. Edhe në ‘Dodonë’ punoj me honorar. Filma nuk më ka rënë të luaj shumë, prandaj këto janë”, ka thënë Godanci, sipas së cilës të ardhurat nga seriali ku ajo luan nuk llogariten si të hyra pasi nuk janë të përhershme.

Kur ndalohej ribotimi i Kanunit

Në vitin 1946, Ministrisë së Shtypit dhe Propagandës i sugjerohej mosbotimi i Kanunit të Lekë Dukagjinit. Varianti që propozohej, ndryshe nga i botimi i parë i Kanunit të vitit 1933, ishte i pajisur me shënime të disa autorëve reaksionarë. Kolë Jakova bën "ekspertizën"

Kur ndalohej ribotimi i Kanunit





































Shkruan:Elsa Demo



Në vitin 1946, Ministrisë së Shtypit dhe Propagandës i sugjerohej mosbotimi i Kanunit të Lekë Dukagjinit. Varianti që propozohej, ndryshe nga i botimi i parë i Kanunit të vitit 1933, ishte i pajisur me shënime të disa autorëve reaksionarë. Kolë Jakova bën "ekspertizën"


Për botën albanologjike viti 2009 shënon edhe përvjetorin e tetëdhjetë të vdekjes së At Shtjefën Gjeçovit (1874-1929), frati rilindas i urdhrit të Asizit të varfër, i cili u vra në Zym të Hasit, Kosovë.


Mbledhës "prej gojës së popullit" dhe kodifikues i Kanunit të Lekë Dukagjinit, prej vitit 1908 e deri në fund të jetës, ai nuk mësoi kurrë se ç'fat do të kishte kjo vepër e tij dhe ajo e mijërave faqeve që la në dorëshkrim.


U botua pjesërisht në "Hylli i Dritës", dhe më 1933 botohet për herë të parë e plotë e drejta kanunore e shqiptarëve të malsisë së.



Veriut të cilën ai e kishte rrahur me pëllëmbë duke shërbyer si famullitar e mësues, por edhe për shkak të kërkimeve për shkencat albanologjike, ku kontribuoi në veçanti në arkeologji, etnografi, histori.


Por cili do të ishte fati i veprës, si do të lexohej ajo nga të sapoardhurit në pushtet nga vjeshta e 44-ës?


"Kanuni i Lekë Dukagjinit në këtë kohë kur pushteti i ynë përparimtar po zbaton ligjët e reja dhe reformat e mëdha demokratike, ndryhen një vështrim t'errtë, sepse divulgimi i mundshëm i këtij Kanuni ndër masat malësore, ende në terrin e injorancës dhe sidomos ende n'infloencën e klerit, bjen ndesh me atë çka predikon lufta e jonë.


Kjo do të thojë me u kthye për së mbrapshti, në ligjët e doket primitive që kaq shekuj e kanë mbajtë n'errësinë popullin; don të thojë me mbrojtë jetën patriarkale të malësive ku nuk mund të zhvillohet breznia e re, don të thojë me mbrojtë hakmarrjen, që për sot ka vështrimin djallzuer, me strehu t'arratisunit kriminelë lufte që populli i lufton".


Ky vlerësim vjen nga përgjegjësi i Seksionit të Shtypit e Propagandës, Kolë Jakova.
Letra e arkivuar në Arkivin Qendror Shtetëror që mban datën 29 janar 1946 dhe që i drejtohet Ministrisë së Shtypit e Propagandës dhe K. P, ministri e Qeverisë Demokratike të Shqipënis, del nga qyteti i Shkodrës, nga Komiteti Ekzekutiv i Këshilli N. Ç të prefekturës së Shkodrës, pikërisht nga qyteti ku ndodhej Kuvendi i Etënve Françeskanë.
Kuvendi kishte kërkuar leje për ribotimin e Kanunit të Lekë Dukagjinit, me të drejtë, kishin kaluar 12 vjet nga botimi i parë. Këtë herë propozohej që vepra të pajisej me një "parathanje të shtueme që i pari nuk e ka".

Pasi ka shqyrtuar propozimin e Kuvendit dhe të vëllimit të paraqitur për ribotim, Kolë Jakova arrin në disa përfundime që vetëm e dërrmojnë Kanunin dhe sigurisht janë një notë negative për mosdhënien e lejes për ribotim.


"Në pregatitje të botimit të dytë A. Benedikt Dema, mbasi tregon rëndësinë në këtë kohë të këtij botimi, e mbyll kështu artikullin e vet: "Kush nuk e njef këtë "Kanu", jo vetëm se nuk e kupton Shqiptarin, por edhe nuk ka me dijtë kurr me drejtue dhe sundue".


Dhe pas kësaj vjen komenti i Jakovës: "Siç shihet këtu bahet aluzion për një kthim mbrapa."


Ky vëllim i paraqitur për ribotim në vitin 1946 me sa dihet, nuk është botuar kurrë. Në vitet e mëvonshme Kanuni do të botohej nga Instituti i Kulturës Popullore nën titullin "E drejta zakonore".

Në vitet shtatëdhjetë Kanuni i Lekës lexohej si "një përmbledhje rregullash të së drejtës zakonore të popullit shqiptar, i cili disa shekuj, duke zbatuar nenet e tij, qeverisi veten."


Por e veçanta e këtij varianti që flasim, ku natyrisht ajo që nuk ndryshonte ishte Kanuni i plotë, me të gjitha pjesët dhe nenet e kodifikuara nga Gjeçovi, janë shënimet e disa albanologëve, njohës të Kanunit dhe veprës së Gjeçovit. Janë:


"Shënime rreth kodifikimit" shkruar nga Dr. Emid Tedeskini, gjyqtar, i cili bën një koment nga pikëpamja juridike; "Burimi i Kanunit të Lekë Dukagjinit", një studim i albanologut të njohur Dr. Franc Nopça, anëtar i Akademisë Hungareze të Shkencave.


Për shënimin që shoqëron ribotimin, i shkruar nga P. Bernardin Palaj me titullin "Kanuni i maleve" Kolë Jakova bën këtë koment:

"P. Bernardin Palaj ban aluzione të ndryshme, shenjojmë se ky shkrimtar asht qenë në shërbim të okupatorit Italian që në ditët e para.


Ky mbasi mbron ligjët e doket primitive kombëtare dhe që nuk duhet t'i lajmë mbas dore, vend motto e parime që bijnë ndesh me luftën e popullit për çlirimin nga zgjedha e errsinës dhe e shtypjes.


"Besë e fe e gjuhë e Kanu kurrë mos me i lëshue: A ka gja ma të burrnueshëm për njeri, se sa me e pa tatën, që mbet pa djalë, tue dhanë besë, po, deri tue e përbujtë gjaksin, që i ra në dorë mu në shtëpi të vet?".


Pastaj Jakova përmend se në radhën e shënimeve hyrëse dhe komentuese të Kanunit, vjen artikulli i P. Gj. Fishtës i cili gjindet edhe në botimin e parë. "Edhe këtu mendime t'errta", tërheq vëmendjen shefi i Seksionit të Botimeve.


"P. sh, kështu thuhet në një vend: Kështu edhe na tue pasë këto arësye e kritera para sysh, Kanunin e Lekë Dukagjinit mund ta sjellim në një kod civil, që t'i përshtatet shumë ma tepër (!) shpirtit të popullit tonë e nevojave të vendit se çdo kod tjetër i kopjuem prej kombeve të huaja."


Është i qartë leximi nënçmues që i bën mes rreshtave Jakova analizave të autorëve që përfaqësojnë kryesisht klerin katolik.


Dihet që libri i parë i Kanunit është "Kisha", ku ndër të tjera, aty shkruhet: "Kisha s'ep pagesa as del n'ushtri, as u qet buken djemve të Bajrakut, as shkon angari nder punë të famullis.


Veç se kur famullia don me ba ndo'i punë per me mbajtë a per me shtue pasunin e kujris së vendit, në të cilin kisha të ket pjesë, kjo, atëherë, asht në detyrë me la pare, me qitë buken e me que puntorin në punë, mbas mndyert qi famullia t'i a u ketë da të gjithve për tym." Dhe më tej:

"Kisha shpatë e konop s'ka. Kush dhunon Kishën, dhunon Famullinë."
Kjo frymë për klerin në Kanun nuk ka gjë të përbashkët me atë "infloencë të klerit" të cilit, siç shkruan Jakova, pushteti përparimtar i pati shpallur luftë, "lufta e jonë" e quan ai.


Vetëm në vitet nëntëdhjetë "Kanuni i Lekë Dukagjinit" u ribotua sipas botimit të vitit 1933 shtypur në Shkodër.

Gjuha dhe kultura janë ura që njohin dhe lidhin popujt mes vete

Letërsia është djep i kulturës, nga ai djep duhet të rritet shkëndija e dritës, por që të rritet duhet që atë djep të e përkundim. Fillimisht kur u formua Lidhja e Shkrimtarëve i madhi Martin Çuni pat kërkuar që kjo Lidhje të ketë një shtëpi të vetën, ku mund të mirren aktivitetet, dhe mund të ndiqen nga artëdashësit.
Gjuha dhe kultura  janë ura që njohin dhe lidhin popujt mes vete










Shkruan: Shaban Cakolli


Martin Çuni, u lind në fshatin Ujz i Hasit të Thatë, më 14 maj 1948.
Ciklin e ultë të shkollës fillore e bëri në fsh. Bishtazhin të Hasit, ndërsa tetëvjeçaren e përfundoi në fsh. Keqekollë të Gollapit, ku i punonte i ati, Ndreca. Gjimnazin e mbaroi në vitin l968 në Prishtinë. Më pastaj i vazhdoi studimet në F F të Prishtinës,Dega e Pedagogjisë. Gjatë studimeve për shkak të gjendjes së vështirë ekonomike u detyrua të punojë. Fillimisht , tre vite punoi në sh.f. “ Rilindja “ të Keqekollës. Pastaj në K N I “ Ramiz Sadiku “ të Prishtinës. Më vonë pranohet në punë në RTV-të Prishtinës, si gazetar në Redaksinë e Kulturë - Programi për fëmijë. Ka udhëhequr Emisionet: “ 

Mirëmëngjesi fëmijë “, “ Kolovajza e së dielës “ , emisionin për të rritur“ Karvani i fshatit “, etj. 

Asokohe realizon reportazhe, shkruan vargje , prozë, tekste për radiodramë etj. 
Që nga viti 1968, M. Çuni , merr pjesë aktive në lëvizjen ilegale të kohës, në platformën e avancimit të çështjes kombëtare të shqiptarëve në trojet e tyre në Jugosllavi. Në vitin l982 arrestohet me shumë veprimtarë të tjerë, e më pastaj dënohet me tetë vjet burg. Për veprimtari në burg, më vonë dënohet edhe një herë. Në burgjet e Serbisë i mban nëntë vjet, prej tyre tetë izolim. Martini edhe 
në vuajtje të dënimit vazhdon të shkruaj. 

Në fund të vitit 1990, pas vuajtjes së dënimit, ai emigron në Zagreb, një vit më vonë shkon në Shqipëri, si reporter i Radio Zagrebit, për emisionin shqip atje. 
Në vitin 1992, për shkaqe ekonomike edhe politike emigron në Gjermaninë 
Federale. Aty u angazhua për themelimin e Bashkësisë Shqiptare. 
Në vitin 1998 kthehet në Kosovë dhe iu bashkohet radhëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. 

Fillimisht ishte në njësitet e Z U të Drenicës, te komandanti Sylejman Selimi, në Likoc, prej nga raportoi për Radion Deutsche Wele. Në nëntor të vitit l998, Shtabi i Përgjithshëm i U Ç K - së kishte marrë vendim për themelimin e institucioneve të luftës: Radios “Kosova e Lirë “ e Agjencisë“ Kosova Pres “. Aty M. Çuni do të veprojë deri në fund të luftës, së bashku me Ahmet Qeriqin, Berat Luzhën, Nusret Pllanën, Nezir Myrtën, Habib Zogajn, Qemal Aliun, Isa Krasniqin e të tjerë. 

Pas luftës, me vendim të Ministrisë së Informatave në Qeverinë e Përkohshme të Kosovës, derisa punonte në R. “ Kosova e Lirë “, M. Çuni caktohet në detyrë të udhëheqësit të Organit Drejtues për fillimin e punës në Radiotelevizionin e Prishtinës. Pas gjashtë muaj angazhimi gratis, në drejtim të krijimit të kushteve për kthim të gazetarëve dhe të punëtorëve në R T P , ai jep dorëheqje i pakënaqur me rezultatet e arritura. Për shkaqe ekzistenciale sërish i kthehet kurbetit. 

Aktualisht jeton e punon në Gjermani. M. Çuni ka këto vepra të botuara: “ Reportazhe Lufte “ dokumentar, “ Jetë e furtunë “poezi për të rritur, “ Jetë për jetën “ poezi për fëmijë. Ai ka edhe shumë dorëshkrime të pabotuara , nga burgu e pas tij. 

SHQIPTARVE 

Gjurmëve të Rrugës së Kryqes, vazhdë 
U kemi ra 
Trup, mishra e kocka me helm e vrer 
Na kanë la 
Lëkurës shtatë palë dredhë, dredhas 
Na kanë heqë 
Në shpirt e në zemër petka të zeza 
Na kanë veshë 

Gjilpërat nën thonj, në këmbë e duar 
Të thyera nejtë 
Të heqim dorë përgjithmonë nga e drejta 
Jonë e shenjtë 
Katilët me maska rreth e rrotull nesh 
Me fytyrën e djallit 
Hapu Tokë, hapu Qiell në paqe, të dalim 
Nga gropë e zjarrit 

Kalavar : fëmijë, gra e pleq të Arbërisë 
Masakrohen me orgji 
Eshtrat ua tundën, varrosën e zhvarrosën 
Nëpër serbosllavi 
Mbi gjirin e nënës së vdekur, fëmiu 
Përpiqej të mbajë jetën 
Heronjtë iu qepen shkrepave më dhëmbë 
Një copë Dielli gjetën 

O ZOT, me rrugën e JEZUIT profet 
Gjatë na shëlbove 
Lumenj gjurmësh gjaku nëpër vite 
E nuk na shpagove 
Kado që erdhi e keqja, futë e shemër 
Të ne bëri fole 
GJERGJ e ADEM çdo shekull, Përëndi 
Pse s munden me lé. 


I paepur, i kalitur në arsimimin e të rinjëve tanë në shkollat shqipe, i kalitur burgjeve dhe luftërave Martini emigroj në Gjermani. Atje ai nuk mundi të pajtohet të bëjë një jetë të qetë mërgimtari, ai po dëshiron që gjuha shqipe dhe kultura shqiptare të ndihet fuqishëm kudo që jetojnë shqiptarët. 

Ai mori mbi supe një veprim që vështirë bartet krijimin e Lidhjes së Shkrimtarëve, Artistëve dhe Krijuesve Shqiptar në Gjermani(LSHAKSH). 
Kjo nismë për Martinin ishte e shejtë edhe pse ai ishte në njohuri se nuk është e lehtë. Të jesh sot shkrimtar shqiptar do me thënë të jesh i vetëm në fushën e lojës, të bëhesh pre e botuesve që punojnë pa kontratë, e shpërndarësve dhe librarëve mospërfillës dhe e organizmave që shpërdorojnë të drejtën e autorit. Do me thënë të botohesh pa marrë asnjë pagesë për punën tënde, ose mbasi ta kesh paguar vetë botuesin. Do me thënë të shkruash gjithë jetën për të tjerët dhe rrallë, ose kurrë, të shkruajnë të tjerët për ty. 
Të jesh shkrimtar shqiptar, kudo në hapsirën gjeokulturore shqiptare dhe kudo ku shkruhet e ku botohet letërsi, do me thënë të kesh fatin të jesh bartës i realiteteve njerëzore dhe kulturore autentike, të cilat vetëm presin një sy për t’i parë, një shpirt për t’i ndjerë dhe një penë për t’i trupëzuar me përjetësi. 

Thënë drejt unë si mërgimtarë i kam njohur me kohë gjitha rrethanat që të përcaktojnë të qenunit shkrimtarë sot. Para ardhjes së Martinit në këtë nismë,unë personalisht kam shkruar në heshtje, pa u përballur me artdashësit e fjalës së shkruar në mërgatë. 

Thjesht bashkëpunoja me gjitha gazetat dhe revistat shqipe që botoheshin në diasporë dhe ato më botonin gjitha krijimet e mija. 

Me nismën e Martinit për formimin e LSHAKSH, unë vendosa të ndjek pas këtë veprimtarë të shquar nga se e njihja dhe ndjeja një krenari të ndjek pas një veprimtarë të përvuajtur, i cili ka kaluar të gjashtëdhjetat por dëshira për të bërë diçka për gjuhën, atdheun, kombin e mbanë të rinuar dhe energjik,si djalosh njëzetvjeqar. Martin Çuni gjeti mbështetëjen nga artdashësit dhe filloj një punë graduale me të cilën arritëm suksese të lakmuara, por që në Gjermaninë e madhe ku hë për hë organizohen tubime të LSHAKSH-së, kjo lidhje nuk posedon shtëpi të vetën. 

Krijuesit tonë i bie të udhëtoi qindra kilometra për të ndjekur një tubim letrar dhe kjo nuk përfundon këtu! Sallat ku organizohen tubimet e LSHAKSH duhet paguar për disa orë dhe çmimet nuk janë të vogla!Po kush paguan këto salla? As më pak dhe as më shumë se këta krijues, e këta janë dhjetëra, me një anëtarësi minimale prej pesë euro në muaj. A do të mund të mbajmë kështu kulturën në mërgatë? Është dhënë maksimumi i qdo fuqie për vazhdimin e më tutjem. Shumë herë Martin Çuni dhe disa tjerë nga kryesia,kanë dhënë mjete nga djersa e tyre vetëm e vetëm të mos shuajnë këtë punë të ndritshme.

Ky mik zemërgjërë i madhi Martin Çuni, herë-herë për të nderuar pjesëmarrësit nga paga e vet mujore ka shtruar dreka për pjesëmarrësit. Letërsia është djep i kulturës, nga ai djep duhet të rritet shkëndija e dritës, por që të rritet duhet që atë djep të e përkundim. Fillimisht kur u formua Lidhja e Shkrimtarëve i madhi Martin Çuni pat kërkuar që kjo Lidhje të ketë një shtëpi të vetën, ku mund të mirren aktivitetet, dhe mund të ndiqen nga artëdashësit. Kjo kërkesë qe miratuar nga pjesëmarrësit. Prej asaj kohe miratimi shtëpi për LSHAKSH nuk ka, edhe pse përpjekjet nuk kanë pushuar, shtëpia kërkon mjete, sigurisht këto mjete asesi nuk i mbulon antarësia. Po a do mundemi ne të bëjmë një shtëpi të LSHAKSH këtu?Nëse nisemi nga rreth 400.000 shqiptarë që jetojnë në Gjermani, të cilët pa hamendje ngurruan dhe derdhën mjete për të u ble shtëpi politikajve, që shumë prej tyre nuk dihet pse duheshin të kishin shtëpi në Gjermani, si shfrytezohen ato? 

Nëse nisemi me projektet dhe shumën e derdhur të mërgimtarëve tanë për ndërtimin e disa xhamive dhe kishave shqiptare në Gjermani, blerja e një shtëpie të LSHAKSH këtu nuk është e pa mundshme,dhe nuk do të kushtonte as sa shtëpitë e liderve që nuk dihet se çka bëhet me to këtu, as sa një objekt fetar qoftë xhami apo kishë. Jetojmë në një vend të huaj ku gjuha dhe kultura jonë më e begatshme në Europë, janë ura që lidhin dhe njohin në mes vete popujt, andaj po nuk e ruajtëm dhe kultivuam do të mbetemi të përbuzur vendeve të huaja, kur dihet se secili që ndihet shqiptarë duhet të krenohet se është shqiptar, për këtë krenari do të duhej që të bënim diqka për gjuhën dhe kulturën tonë kombëtare jashta atdheut. Kjo dmth.400.000 shqiptarë në Gjermani të derdhin nga xhepi i tyre nga 0,50 cent për këtë qëllim LSHAKSH në Gjermani do të kishte shtëpi të vetën ku do të kryante aktivitetet e veta për lakmi. Nuk ka ditë që shqiptarët mes vete të mos takohen në ndonjë kafene dhe të mos pijnë së paku nga një kafe, këto dy kafe meodomos kushtojnë pesë euro, dhe nuk do ishte humbje të shmangim një kafe në muaj që të kemi një shtëpi të kulturës kombëtare.! 

Nuk ka muaj që këtu nuk vijnë roker nga viset shqiptare, për të zhveshur xhepat e mërgimtarëve, të cilëve ua kanë shpërla trurin me antivlera të veshura me brendi sllavo-turko-rome, dhe asnjë biletë hyrëse nuk kushton më pak se 20Euro, por sallat janë të stërmbushura. Në analizimin e punës mjaft të frytshme dhe domethënëse që u bë në këtë vit, u pa dukshëm një begati e punës, por si rezultat i saj ka ardhur humbja materiale e krijuesëve të cilët prodhuan kulturë, por për të realizuar ate ndanë mjete materiale nga kafshata e fëmijëve të tyre. 

Gjatë këtij analizimi Martin Çuni i cili tërë jetën ja kushtoi kësaj çështje sikur dukej se do i thoshte një"JO" të mëtejme,por ne u bëmë sikur të përkulemi në lutje të cilën ai e kuptoj dhe i tha "PO" edhe një vazhdimi të mundshëm. Muajt në vijim LSHAKSH, ka aktivitete shumë të ngjeshura dhe domethënëse. A do mund të ia dalim me forcat tona, do të japim gjitha të mundshmet, por për artdashësit shqiptarë në Gjermani, sikur është koha e fundit të kuptohet se LSHAKSH ka nevojë të mbështetej, sepse pa një mbështetje nuk do mund të rrugëtoi më tej. Duhet të pranojmë se shesheve jemi mësuar të hecim gjërë, me gjoks të hapur, me krenari se jemi patriot,nuk kursejmë harxhimet kudo,por nuk japim aty ku duhet të japim. 

Të gjithë duhet të dijmë: Patriot nuk mund të jetë asnjëri që nuk pasuron gjuhën, kulturën, kombin, ai që nuk bënë që fëmiu i tij të njeh gjuhën dhe kulturën kombëtare jashtë atdheut........LSHAKSH, do të mbante gjallë dhe do e njihte me popujt europian kulturën tonë kombëtare, do të ruante rininë tonë në mesin e gjuhës dhe kulturës sonë kombëtare dhe të e shpëtonte nga asimilimi i mundshëm. Kjo le të mbetet si thirrje e ndërgjegjëjes për çdo shqiptar që jeton jashtë atdheut.

Kuba hap arkivat e Ernest Heminguej

Kritika Letërsi

Fituesi i cmimit Nobel ne Letersi, shkroi ne ishullin komunist disa prej kryeveprave te tij. Arkivi elektronik perfshin fotografi, letra dhe doreshkrime, si dhe epilogun e pabotuar te romanit “Per ke bien kembanat”.
Kuba hap arkivat e Ernest Heminguej






Kuba ka hapur arkivin elektronik, ku perfshihen mijera dokumenta qe i perkisnin shkrimtarit te famshem Ernest Heminguej.

Fituesi i cmimit Nobel ne Letersi, shkroi ne ishullin komunist disa prej kryeveprave te tij. Arkivi elektronik perfshin fotografi, letra dhe doreshkrime, si dhe epilogun e pabotuar te romanit “Per ke bien kembanat”.

Te gjithe dokumentet kane qendruar per dekada te tera ne kantinen e shtepise se tij ne Kube. “Behet fjale per 3194 faqe dokumentash, shume prej te cilave te dixhitalizuara, dhe qe per here te pare mund te shihen nga studentet dhe kerkuesit”, tha Ada Rosa Alfonso Rosales, qe drejton muzeun “Ernest Hemingway” ne Havana.

Kuratoret thane se arkivat ofrojne nje veshtrim te thelle ndaj 20 vjeteve te jetes, qe Heminguej kaloi ne ishull. Arkivi permban edhe mesazhe te koduara, qe shkrimtari i dergonte kur perdorte jahtin e tij per te kerkuar nendeteset gjermane qe vertiteshin prane ishullit.

Kopjet elektronike te dokumentave qe u interesojne, akademiket dhe kerkuesit duhet t’ia kerkojne Keshillit kubanez te Trashegimise. Arkivi pritet te hedhe drite mbi nje pjese te rendesishme te periudhes kubaneze, te panjohur nga biografet e Heminguej.

CD dhe mikrofilma me dokumenta jane derguar gjithashtu ne biblioteken “John F Kennedy” ne Boston dhe do te gjenden edhe ne internet.



Heminguej, Shkrimtari i dy Luftërave.

-Nga Flori Bruqi

http://www.gazetakritika.net/Forumi/index.php?itemid=1140


Ernest Heminguej (Cicero, Illinois,21 korrik 1899) i cili vrau tragjikisht vetën më 02 .07.1961, Ketchum, Idaho, kujtohet nga të gjitha qarqet 
null
artistike si një ndër shkrimtarët më në zë amerikanë të shekullit 20 dhe si përfaqësuesi kryesor i Brezit të Humbur. Ai përjetoi thellë tragjedinë e dy luftërave botërore, u gjend disa herë ballë për ballë me vdekjen dhe shkroi një letërsi ku dhunës njerëzore i kundërvihet dashuria, ndërsa kotësisë dhe zhgënjimit të jetës, përpjekja për të qëndruar me çdo çmim dhe me çdo kusht. Heminguej, i lindur në Oak Park Ilinois, më 21 korrik të vitit 1899, u rrit në një mjedis mbytës provincial, nën autoritetin e një nëne të rreptë, ndërsa vetëvrasja e të atit la gjurmë të pashlyera në zemrën e tij. Universiteti i parë për Heminguejin u bë Lufta e Parë Botërore. Ai shkoi vullnetar si sanitar në Itali, ku u njoh me tmerret e luftës, por edhe me burrërinë dhe vetëmohimin, që do të mbushin faqet e tregimeve dhe romaneve të tij të mëvonshme. Atë që mundi të shkruante, duke bashkuar llojin e gazetarisë me atë të letërsisë artistike, e mblodhi në vëllimin e parë "Në kohën tonë" dhe në vëllimin e dytë "Burra pa gra". Por në mbarë botën Heminguej u bë i njohur me romanin "Lamtumirë, armë", ku trajton një histori dashurie, që përfundon tragjikisht në një botë ku sundon ligji i luftës dhe ku njeriu vret njeriun. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Heminguej udhëtoi dhe mori pjesë në veprime luftarake si korrespondent. Në tregimet e kësaj kohe tingëllon e fuqishme ideja antifashiste kundër luftës. Heminguej u bë i famshëm me botimin e novelës "Plaku dhe deti" për të cilën u nderua me çmimin “Nobel”. Si për të vazhduar traditën familjare, Ernest Heminguej vrau veten, duke pasur frikë nga sëmundja, e cila e mundonte prej kohësh.

Ernest Hemingway (sqt. Ernest Heminguej) ishte një shkrimtar amerikan me renome. I përket shkrimtarëve të periudhës klasike të letërsisë amerikane. Ernest Heminguej në profilin e tij shkrimtaresk përfaqëson në menyrë të shkëlqyer realizmin letrar në ShBA.

I konsideruar nga shumëkush si strehë e brezit të humbur, Heminguej vazhdon të mbetet shkrimtari më i shquar amerikan. Proza e tij e gjallë shquhet për nga thjeshtësia mahnitëse, dialogu i thjeshtë plotë jetë. Personazhet kryesore të Heminguejit janë gjithnjë luftëtarë të paepur, me dinjitet krenar, toreador, përballë gjendjes së nderë që po përjetonte padrejtësisht brezi i humbur, brez në kurrizin e të cilit rëndoi më së shumti Lufta e Parë Botërore.

Ky shkrimtar kolosal amerikan është lauruar me shpërblime prestigjioze letrare, madje në vitin 1954 ky shkrimtar merr çmimin Pulitzer. Bëri vetëvrasje.

Në gjuhën shqipe janë përkthyer një varg romanesh, e vëllimesh me prozë tregimtare të këtij shkrimtari. Vlen të përmenden shqipërimet kolosale të Ismail Kadarese, Vedat Kokonës.

Vepra te Heminguejit ne shqip

* Plaku dhe deti
* Dëborërat e Kilimanxharos
* Për kë bien këmbanat
* Të kesh e të mos kesh

Plaku dhe Deti (origjinal: The Old Man and the Sea) është një nga romanët më të shitur (bestseller) të mbarë letërsisë amerikane, shkruar nga shkrimtari amerikan Ernest Hemingway. Tek kritikët letrarë ekziston mëdyshja në është roman apo novelë, por sidoqoftë "Plaku dhe deti" është margaritari më i ndritshëm amerikan që pushtoi mbarë botën. Që në fillim nga vete titulli kemi të bëjmë me dy kundërvënie të ndryshme: plakun në perëndim të jetës se tij dhe detin e paskajë, kjo fuqi e pambarueshme. Personazhi kult Santiago është plazmim i vetë ekzistencës njerëzore kundrejt dallgëve të shkumëzuara të jetës me përplot pusi e pabesi. Santiago përçapet me tërë fuqinë e tij të mplakur dhe për çudi të fatit ai del fitimtar. Kjo vepër është grishje e njëmendtë për rrugën e qarte të racës njerëzore: trazimi i përpjekjes për përvijimin e jetës në kushte sado të rënda.

Eshte nje lufte e pabarabarte ndermjet njeriut dhe natyres por qe gjithsesi i lejon njeriut te mase forcat e veta.Njeriu plaket ndersa natyra mbetet po e njejte, deti mbetet po i pamase dhe i pabese. Ne qender te vepres"Plaku dhe Deti" eshte plaku Santiago, nje peshkatar i zoti. Ka edhe disa personazhe te tjere por ato vetem sa skicohen ne veper sa per sfond. Dy miq-armiq te vjeter luftojne perballe njeri tjetrit, lufte qe jep edhe mesazhin e larte filozofik se njeriu nuk eshte krijuar per te pesuar humbje, te asgjesosh njeriun nuk do te thote qe e ke mposhtur ate. Duke krijuar personazhe te tille si plaku Santiago, E. Heminguej larteson figuren e njeriut qe tregohet dinjitoz perballe deshtimeve dhe sfidave ne jete. Eshte shkruar nga Heminguej me nje stil te drejtperdrejte,disi te ngjeshur dhe E. Heminguej ka perdorur parimin "ajsberg" dmth. flet pak por nenkupton shume. Personazhet parapelqejne me shume heshtjen, mbylljen ne vetvete cka e ben edhe me interesante e tronditese leximin e vepres. Ne pamje te pare ata duken te ftohte, indiferente por ne fakt cilesite e tyre qendrojne ne nentekstet e frazes. Vihet re edhe dialogimi me vetveten qe perben nje vecori tjeter te personazheve te ketij romani. Edhe nqs. personazhet ndiejne frike, gezim etj. Ato nuk jepen por nenkuptohen nga situatat e krijuara. Kjo mban gjalle emocionin gjate leximit te noveles.

http://www.gazetakritika.net/Forumi/index.php?itemid=1140

Ndërrimi i motmoteve, ripërtëritje e dashurisë vëllazërore

                   Kërko brenda në imazh                 Nga :  FLORI BRUQI  Për të festuar Viti i Ri 2025 , ja disa urime që mund të ndani ...