Lugina e Preshevës, Kosova Lindore (Shqipëria Verilindore)

NGA FLORI   BRUQI


 Regjion në lindje të Kosovës, përkatsishtë Shqipëria Verilindore. Lugina e Preshevës përfshinë teritorin e komunave të Preshevës në jug, Bujanocit në mes dhe Medvegjës në veri.
Lugina e Preshevës administrativisht ishte ndarë nga Kosova në vitin 1945 prej komunistëve jugosllav në shkëmbim të dy komunave në veri të Kosovës, me Leposaviqin dhe Zubinpotokun, të cilat në atë kohë kishin popullsi shumicë sllave. Qëllimi i kësaj ndarje ishte copëzimi i trungut shqiptar dhe defaktorizimi i tyre, si në aspektin politik, por edhe nacional.


Harta e Luginë së Preshevës


Pozita gjeografike

Pozita gjeografike e Luginës së Preshevës ka pozitë shumë të përshtatshme edhe pse ndodhet në periferi të Kosovës Pozitën e përshtatshme e bënë jo vetëm se shtrihet në pjesën qendrore të Gadishullit Ballkanik , por edhe rrjedha ujore e Moravës dhe Vardarit. Këta dy lumenj ia kanë hapur rrugën për në viset veriore dhe jugore të Ballkanit, duke i lidhur me pjesët e tjera të Evropës. Në të vërtetë Lugina paraqet korridorin më të rëndësishëm dhe më të shkurtër të daljes së shteteve te Evropës në Detin Egje. Presheva dhe Bujanoci gjinden në rrugën kryesore të Moravës, ndërsa Medvegja ka pozitë periferike dhe më të pavolitshme gjeografike. Medvegja gjendet në rrjedhën e lumit Jabllanicë, degë e Moravës Jugore.

Relievi

Strukturën e relievit të Luginës e përbënë relievi kodrinoro-malor në të dy anët e lumit Morava, dhe në mës fushëgropa e Bujanocit dhe Preshevës ( nga edhe e ka marrë emrin ky regjion). Luginën e Preshevës në perëndim e mbyllin Malet e Karadakut, e në lindje mali Rujen. Lumenjtë, duke rrjedhë prej maleve të larta , kan krijuar luginat e veta të thella dhe të ngushta e kështu kanë formuar reliev mjaft të copëtuar dhe të llojllojshëm. Fushëgropa e Bujanocit dhe Preshevës ka prejardhje tektonike. Dikur (në terciar) ajo është fundosur(ulur) dhe është mbushur me ujë, pra është shëndrruar në liqe, ndërsa pastaj më vonë uji është derdhur përmes Lumit Morava , duke u shëndrruar në fushë të gjërë.

Klima

Lugina e Preshevës e ndodhur në thellësi të Gadishullit Ballkanik, e hapur nga veriu me luginën e Moravës dhe nga jugu me luginën e Vardarit, ka ndikuar në gërshetimin e e masave ajrore të ftohta nga veriu dhe të nxehta nga jugu. Temperaturat mesatare vjetore është 11.5 gradë celsius dhe është më e lartë se ajo e Rrafshit të Kosovës. Temperatura mesatare e muajit më të ftohtë të janarit është 0.5 gradë celsius, ndërsa ajo më e nxehta e korrikut 26.5 gradë celsius. Reshjet mesatare vjetore nuk janë të mëdha dhe arrijnë në 637 mm. Sa i përket reshjeve i ngjanë shumë Rrafshit të Kosovës. Lugina e Preshevës ka pak reshje dhe këtë e kompensojnë rrjedhat ujore të Moravës dhe të Jabllanicës.


Hidrografia

Lumenjtë e Luginës së Preshevës kanë prurje të ndryshme gjat vitit. Periudha e prurjeve të mëdha është në pranverë dhe në fillim të verës për shkak të shkrirjes së borës në viset e larta. Në këtë kohë prurjes i ndihmojnë edhe reshjet e mëdha të shiut që përputhen me këtë kohë. Në këtë kohë këto prurje ndikojnë që Morava të dalë nga shtrati dhe të shkaktoj vërshim të tokave punuese, duke shkaktuar dëme të mëdha në bujqësi. Gjat verës prurja është e vogël, edhe pse nevojat janë të mëdha për ujitjen etokave bujqësore. Nga kjo shihet se ky regjion ka nevojë të madhe për ndërtimin e liqeneve akumulues për ujitjen e tokave.Lugina e Preshevës është e pasur me ujra nëntokësor. Ne kët regjion ndodhen disa burime termo-minerale. Rrëzë Maleve të Gollakut është Banja e Sijarinës, e cila me burimet e saja të nxehta, afro 69 gradë celsius, shëron shumë sëmundje.Banja e Bujanocit me ujrate sajë të nxehta dhe me përmbajtjen e mineralave është afirmuar për shërimin e sëmundjeve të ndryshme.

Demografia

Ndër të gjitha shtimi i lartë i popullsisë. Këtë regjione karakterizon shkalla e lartë e lindshmërisë, dhe shtimi i lartë natyror. Lugina e Preshevës ka një territor prej 1250 km katror në të cilën jetojnë mbi 100 000 banorë. Me mbi 80 banorë në km katrorë është ndër regjionet me dendësi të madhe të popullsisë.



Numër më të madh të popullsisë ka komuna e Bujanocit, ndërsa dendësi më të madhe ka komuna e Preshevës. Medvegja edhe pse është dy herë më e madhe ka dy herë ma pak popullsi se komuna e Preshevës.



 Sipas dy regjistrimeve të fundit komunat e Preshevës dhe Bujanocit tregojnë rritje të popullsisë , ndërsa ajo e Medvegjës tregon ulje për 400 ose rreth 20%.Lugina e Preshevës me potencialet e veta natyrore të kufizuara dhe me numrin e mafh të popullsisë së aftë për puinë paraqitet si krahinë emigruese.

Statistikat për Preshevën si vendbanim

Viti	Banorë	Grafiku
1948	5102
1953	5051
1961	5680
1971	7657
1981	11637
1991	15107
2003	17899

Lugina e Preshevës ka 1249 km2 me 111 000 banorë, dendësi 76 b. km2 dhe me 62% shqiptarë
Komuna e Preshevës ka 264 km2 me 40 000 banorë dendësi 129 b. km2 dhe me 95 % shqiptarë
Statistikat për Preshevën si vendbanim

Statistikat për Bujanocin si vendbanim

Viti	Banorë	Grafiku
1948	3177
1953	3681
1961	4603
1981	11789
1991	17050
2003	14613

Komuna e Bujanocit ka 461 km2 me 50 000 banorë, dendësi 95 b. km2 dhe me 60 % shqiptarë.

Statistikat për Medvegjën si vendbanim

Viti	Banorë	Grafiku
1948
1953
1961
1981
1991
2003

Komuna e Medvegjës ka 524 km2, me 21 000 banorë, dendësi 33b km2 dhe me 32% shqiptarë.
Statistikat për Medvegjën si vendbanim

Ekonomia

Struktura ekonomike e Luginë së Preshevës tregon ngjashmëri me shumë krahina të Kosovës. Bujqësia është degë kryesore e ekonomisë. Afër 70% e popullsisë merret me bujqësi. Fushëgropa e Preshevës dhe e Bujanocit është e përshtatshme për zhvillimin e bujqësisë. Kulturat kryesore që kultivohen janë drithërat, ndërsa prej bimëve industriale më së tepërmi kultivohet duhani.


Deri vonë kultivimi i duhanit ka përfshi sipërfaqe të mëdha , sepse leverdia ekonomike ishte e madhe. Kohëve të fundit janë duke u zvogëluar sipërfaqet e mbjellura me këtë kulturë industriale.


Qendra më e rëndësishme e Luginës është Presheva ( 7.00 banorë), qendër komunale e njohur me industrinë e materialit ndërtimor, industrinë e përpunimit të duhanit dhe të lëngjeve joalkoolike. Në veri të Preshevës është zhvilluar Bujanoci (7.500 banorë), si qendër komunale me industrinë ushqimore dhe të ujit mineral.

Çështja e shqiptarëve të Luginës së Preshevës do të duhej të përfshihej në dialogun politik që po zhvillohet në mes të Kosovës dhe Serbisë.

Ish-shefi i misionit të OSBE-se në Kosovë, William Walker mendon se çështja e shqiptarëve të Luginës së Preshevës do të duhej të përfshihej në dialogun politik që po zhvillohet në mes të Kosovës dhe Serbisë.

Ai ka thënë se qeveria serbe nuk po i trajton qytetarët në Luginë si të barabartë me pjesën tjetër të vendit.

“Po, absolutisht! Nëse të dy palët ulen në tavolinë dhe bisedojnë për marrëdhëniet ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve aty natyrshëm duhet të bisedohet edhe për shqiptarët që jetojnë nën kontrollin serb. Mirëpo, mendimi im personal rreth pyetjes se kah po shkojnë bisedimet... Unë nuk jam shumë optimist. Unë e përcjell situatën atje për më shumë se 13 vjet dhe e kam vërejtur se serbët nuk e kanë dhënë akoma asnjë centimetër dhe ata nuk janë serioz rreth ndryshimeve, por ata vetëm duan që të dominojnë bisedimet dhe e tyre, të jenë të sigurt se pozita e tyre nuk dëmtohet. Pra, unë nuk jam shumë optimist për bisedimet që po bëhen. Në anën tjetër do t''u sugjeroj që në bisedime të shtrohet në tavolinë edhe çështja e Luginës së Preshevës”, ka thënë Walker.

Ish i pari i OSBE-së në Kosovë, i cili politikën, krimet e Serbisë në Kosovë i pati cilësuar si “krime kundër njerëzimit” thotë se merakoset për qytetarët e Preshevës sepse e njeh mirë politikën serbe. Ai u bënë thirrje preshevasve që të ngrisin zërin për kërkesat e tyre.

“Unë vetëm po shpresoj se qeveria e Beogradit kupton se ata duhet t''i trajtojnë të gjithë qytetarët dhe të gjitha etnitetet si qytetarë të besueshëm dhe t''i trajtojë disa kinse ata nuk janë në njëfarë mënyre qytetarë të dorës së parë. Pra, ky është një gabim i madh në anën e Beogradit. Unë po shpresoj se populli që jeton në Luginën e Preshevës e kupton këtë gjë, t''i paraqesë kërkesat e veta ku do të futeshin të gjitha kërkesat shoqërore dhe ekonomike. Nëse shqiptarët nuk do të trajtoheshin në të njëjtën mënyrë si trajtohen serbët nga qeveria e Beogradit atëherë ata duhet të ankohen dhe të bëjnë diçka rreth këtij problemi”, ka theksuar Walker.

Ai shpreson se qeveria e Shteteve të Bashkuar një ditë do të shoh fytyrën e vërtetë të Beogradit dhe të ngrit zërin në mbrojtje të të drejtave të njeriut. Sipas tij, Qeveria në Beograd do të duhej të kuptonte se të gjithë njerëzit janë të barabartë dhe se, si të tillë, do të duhej të trajtoheshin.

STUDIM KRITIKË VEPRIM-“Oscari” për korrupsion

Sot studentët e Lëvizjes Studentore për Barazi – STUDIM KRITIKË VEPRIM, organizuan një aksion simbolik para ndërtesës se Qeverise se Kosovës. Kjo pasi, sipas tyre, Qeveria e Kosovës karakterizohet me një veçori - Korrupsionin!
“Kryeministri me vartësit e tij për vite me radhë e ka dëshmuar se është mjeshtër i praktikave korruptive. Ai e ka perfeksionuar kaq shumë këtë zhanër sa që ne besojmë se meriton çmimet më të larta ndërkombëtare. Për këtë arsye, ata kanë përgatitur një listë çmimesh “Oscar” për mjeshtrit e aktrimit, regjisë e teknikave të tjera, pasi që kemi vërejtur se këta vërtetë i meritojnë ato. Këto çmime u ndahen të gjithë atyre që kanë merita të larta për pasurim në kurriz të popullit dhe instalim të pushtetit e hajnisë”, kanë thënë drejtues të kësaj lëvizje.
Çmimet simbolike të ndara të Lëvizjes Studentore për Barazi – STUDIM KRITIKË VEPRIM janë:

Filmi më i mirë/Producenti: Fitues - Kadri Veseli
Aktori më i mirë në rolin kryesor: Fitues - Bajram Rexhepi (Afera e Pasaportave)
Aktorja më e mirë në rolin kryesor: Fituese - Mimoza Kusari-Lila, (Taksa për çimenton)
Aktori më i mirë në rolin mbështetës: Fitues – Blerim Shala
Aktorja më e mirë në rolin mbështetës: Fituese - Vlora Çitaku (Punësimi i familjareve të Shefit të Shefave)
Regjia më e mire: Fitues - Hashim Thaçi
Filmi më i mirë i huaj: Çmimi ndahet në mes të Bechtel Enkas, - Billion Dollar Highëay, dhe KEDS - Sold for Pennies
Filmi më i mirë i shkurtër: Fitues - Behxhet Pacolli për Grandin

Skenari më i mire: Fitues – Chris Dell, Hashim Thaçi, Isa Mustafa, Behxhet Pacolli (Për zgjedhjen e Presidentes nga zarfi)
Skenari më i mirë i adaptuar : Fitues - Forenzika (Konkludimi për rastin Dino Asanaj)
Efektet speciale më të mira: Çmimi shkon për - Zhdukja e Xhabir Zharkut përmes aeroportit të Prishtinës
Zërimi më i mirë: Çmimin e merr - Adem Grabovci (Pronto Afera )

Sipas, studenteve, në Kosovë korrupsioni nuk është spontan por është i organizuar e i orkestruar.
“Ky organizim shihet me se miri ne procesin i cili po quhet "privatizim i ndërmarrjeve publike". Në emër të privatizimit Qeveria fali dhe pritet të falë ndërmarrjet publike me vitale në vendin tonë të cilat janë shpresa e vetme për punësimin e qytetarëve tanë tani dhe në të ardhmen. Për më tepër, ato janë potenciali i vetëm me të cilën mund të rimëkëmbet ekonomia e Kosovës”
Organizata studentore vlerëson se, qytetarët e Kosovës sot jetojnë në varfëri të skajshme, 45 % e popullsisë jetojnë në varfëri dhe 19% në varfëri të skajshme me nga 0,92 cent në ditë. Kjo gjendje e cila po vjen drejt përkeqësimit, sipas tyre, është edhe falë organizimit korruptiv e kriminal të modelit qeverisës të Hashim Thaçit me shokë.
Studentët nuk kanë lënë pa kritikuar edhe Universitetin e Prishtinës, për siç thonë ata uzurpim të partisë në pushtet.
“Kjo vërehet qartazi në Universitetin e Prishtinës, të cilën partia ne pushtet e ka uzurpuar dhe e ka bërë vegël të vetën. UP-ja nga pushteti përdoret për plaçkitjen e studenteve dhe përdorimin e parasë së tyre për t'i financuar fushatat elektorale”.

DEMAGOGJIA SI APOLOGJI E QEVERISË SË RAMADAN MUJËS

ARBËR A.REXHAJ: 

Kur Aristoteli në “Techne retorica” flet për oratorin, artikulon edhe diskursin retorik, shpjegon edhe mënyrën sesi duhet t’i drejtohet masës, gjë që masa për të është një grup shoqëror. Me shembullin e bretkosës ndër të tjera flet për efektivitetin e demagogjisë. Sipas tij nëse masa mendon se bretkosa i ka pesë këmbë, oratori nuk duhet ta pohoj të vërtetën sepse në vend të simpatisë dhe mbështetjes e gjen të kundërtën. 

Me shembullin e “Bretkosës” është brumosur edhe elektorati i PDK-së në Prizren. Gjatë dy mandateve të qeverisjes lokale në Prizren e vetmja apologji që mbetet është Ramadan Muja. Pikërisht kjo apologji për ta është vetë demagogjia. E demagogjia është mashtrimi sistematik i këtij elektorati pas kryetarit të Komunës së Prizrenit. Megjithëse tani më edhe kjo figurë e udhëheqësit të komunës është drejtë kuptimit të së vërtetës. Drejt demitizimit semantik.

Apologjia e mbështetësve të kësaj qeverie lokale qëndron pikërisht tek demagogjia. E kjo demagogji është vetëmashtrimi i tyre. Ideja se të gjithë drejtorët janë të korruptuar, me dosje për krime ekonomike në prokurorinë e qarkut, ndërsa Muja është i mashtruar dhe i keqpërdorur nga ta është gjuhë dashakeqe, sepse në këtë formë nuk mbrohet kryetari. Edhe po qe se është kështu ai është kryefajtori. E gjë që nuk është kështu!

Minir Krasniqi - drejtor i Administratës në KK të Prizrenit,

Hasan Hasani - drejtor i Shërbimeve Publike në KK të Prizrenit

dhe Dr.Ramadan Muja - kryetar i KK të Prizrenit.

...................................................................

Një kryetar, i cili nuk mund t’i ndalë drejtorët drejt keqpërdorimeve, i cili është i keqpërdorur nga Minir Krasniqi - drejtor i Administratës, Nexhat Qoqaj - drejtor i drejtorisë për Arsim, Hasan Hasani - drejtor i Shërbimeve Publike, Sadik Paqarizi - drejtor i Urbanizmit dhe Nijazi Kryeziu - kryesues i Asamblesë në Prizren, vetëm si artikulim i apologjisë nuk mund të jetë i saktë, sepse të gjithë këta, prirë nga kryetari dhe drejtorët, të gjithë kanë dosje të keqpërdorimeve.

Figura e të qenit i pastër në moçal, kryetarit të viktimizuar i cili vuan e këlthet nga sëmundja e personave që ka afër në asnjë mënyrë nuk krijon alibinë e mbrojtjes. Sepse logjikisht nuk e ka saktësinë.

Madje edhe vetë “Bretkosa” e Aristotelit, më nuk bën punë. Pa asnjë dyshim kjo qeverisje e korruptuar e tij tani më ka frymën e fundit. Muja e ka të konfirmuar aktakuzën nga prokuroria e qarkut për shumë shpërdorime, momentalisht gjendet nën hetime. Prandaj pa të drejtë ai, duke mos e merituar në asnjë formë qeverisjen e PDK-së në Prizren, puna e tij lere që ka sjellë një keq-qeverisje që nuk është mbajtur mend, por na ka rënduar gjendjen ekonomike duke keqpërdorur paratë tona.

“Bretkosa” e Aristotelit” nuk mund të dal nga moçali, sepse është në moçal, jeton dhe gërhet aty. Pa të s’është bretkosë. Prandaj është bretkosë...

- Autori është Kryetar i lëvizjes VV në Qendrën e Prizrenit.

=========================================

SHTOJCË E PASHTRIKU.ORG

RAMADAN MUJA&CO. PO HETOHET NGA PROKURORIA!

Tashmë opinioni publik e di mirëfilli se, pothuaj i gjithë ekzekutivi i Komunës së Prizrenit në krye me Ramadan Mujën, (i cili është edhe kryetar i Degës së Partisë Demokratike në Prizren), janë duke u hetuar nga Prokuroria e Qarkut në Prizren dhe Prokuroria e EULEX’it, për keqmenaxhimin e buxhetit të Komunës, si dhe për shpërdorimin e pozitës zyrtare, duke kontraktuar (në kundërshtim me ligjin)pronat komunale me bizneset private, pa shpallur tenderë dhe pa ndonjë kompenzim për interesin e Komunës dhe qytetarëve të saj, tjetësimin e pronave publike etj! Aktvendimi për fillimin e hetimit kundër tyre është lëshuar më 15 shtator 2011... Më 23. 11. 2011 Prokurori i EULEX’it në Prizren, Cezary Michalezuk, i ka bërë një kërkesë Kryetarit të Asamblesë së Gjyqtarëve të EULEX’it, për caktimin e një Gjyqtari të EULEX’it për procedurë penale (PP.nr. 147/2011) kundër gjashtë zyrtarëve të Komunës së Prizrenit: Ramadan Muja, Njazi Kryeziu, Sadik Paçarizi, Avni Ademaj, Kadri Ukimeri dhe Abdullah Tejeci, ndërkohë që nga prokuroria po hetohen edhe drejtorë tjerë të qeverisë Muja për hajni e abuzim të buxhetit komunal….!

SA PËR ILUSTRIM:

KËRKESA E PROKURORIT TË EULEX'it CEZARY MICHALEZUK, PËR CAKTIMIN E NJË GJYQTARI TË EULEX'it, PËR PROCEDUR PENALE KUNDËR 6 ZYRTARËVE TË KOMUNËS SË PRIZRENIT:

.......................................................

SHTËPITË MILIONSHE TË NIJAZI KRYEZIUT - KRYESUES I KUVENDIT TË PRIZRENIT DHE MINIR KRASNIQIT - DREJTOR I ADMINISTRATËS NË KOMUNËN E PRIZRENIT!

Minir Krasniqi dhe Nijazi Kryeziu...

...........................................................

Shtëpia luksoze e Nijazi Kryeziut, Kryesues i Kuvendit të Prizrenit!

 * * * 

Njëra nga shtëpitë gjigante të Minir Krasniqit -

drejtor i Administratës në Komunën e Prizrenit!

Krerët e Prizrenit dyshohen për shpërdorim dhe përfitim

Zyrtarët e lartë komunalë të Prizrenit akuzohen nga Prokuroria e EULEX-it se gjatë ushtrimit të mandatit të tyre në disa raste kanë shpërdorur pozitën zyrtare ose autorizimin, të cilat më pas kanë rezultuar me shfrytëzimin dhe përfitimin e kundërligjshëm nga toka që i takonte Komunës së Prizrenit.

Madje në mesin e përfituesve direkt nga këto shkelje në aktakuzë është përmendur emri i drejtorit të Administratës, Minir Krasniqi.

Minir Krasniqi - drejtor i Administratës në KK të Prizrenit,

Hasan Hasani - drejtor i Shërbimeve Publike në KK të Prizrenit

dhe Dr.Ramadan Muja - kryetar i KK të Prizrenit.

 Në aktakuzën e ngritur nga një prokuror i EULEX-it, i cili akuzon kryetarin e Komunës së Prizrenit, Ramadan Muja, Sadik Paçarizin, drejtor i Urbanizmit dhe Planifikimit Hapësinor, Avni Ademajn, ish-u.d. së drejtorit të Gjeodezisë dhe Kadastrës, Kadri Ukimerin, ish-drejtor i Gjeodezisë dhe Kadastrës, Abdullah Tejecin, drejtor aktual i Gjeodezisë dhe Kadastrës dhe Minir Krasniqin, drejtor i Administratës, për kryerjen e veprave penale gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare.

Së shpejti : Rokadë në Qeverinë e Kosovës

Ndryshimet e paralajmëruara në kabinetin qeveritar mësohet se do të konkretizohen deri javën e ardhshme.  Brenda dy partive në pushtet, Partisë Demokratike dhe asaj Aleanca Kosova e Re kanë konfirmuar se bisedimet për ndryshime do të vazhdojnë edhe sot në mes të partnerëve të koalicionit.

                                           Fadil Ismaili


Partia Demokratike e Kosovës dhe Aleanca Kosova e Re janë në fazën përfundimtare të marrëveshjes për ndryshime në kabinetin qeveritar. Burime brenda dy partive në pushtet kanë thënë se çështja e emërimeve pothuajse është vendosur dhe deri javën e ardhshme do të jetë gati përbërja e re.

Sipas të njëjtave burime, Aleancës Kosova e Re do t’i jepet Ministria e Zhvillimit Ekonomik dhe emri i ministrit është vendosur të jetë shefi aktual i Rrjetit të Transmisionit dhe Tregut të Energjisë (KOST) Fadil Ismaili.

                                            Besim Beqaj


Ndërsa, Prof.Dr.Besim Beqaj, mësohet se do të lëvizë në Ministrin e Integrimit. Megjithatë, ai ka kërkuar të shkojë ministër i Financave pas largimit të Bedri Hamzajt. Për postin e ministrit të Financave është në kombinim aktualisht edhe Safete Hadërgjonaj që kryeson Komisionin Parlamentar për Financa si dhe Behxhet Haliti, shefi aktual i departamentit të Administratës Tatimore.

                    Bedri Hamzaj                     Kadri Veseli 


Ajo që dihet gjithashtu është se dr. Bajram Rexhepi do të lërë postin e ministrit të Punëve të Brendshme. Për ta zëvendësuar në këtë post mësohet se personi më i pëlqyer është Vlora Çitaku, ministrja aktuale e Integrimit.

                                       Safete Hadergjonaj 


Lëvizje pozitash do të ketë edhe në nivel zëvendësministrave, për të cilat AKR ka kërkuar katër pozita.

                Behxhet Haliti                   Nuredin Lushtaku 

Ajo që është mësuar gjithashtu është se postin e zëvendësministrit të diasporës do ta lërë edhe Nuredin Lushtaku dhe kjo pozitë do t’i jepet dikujt nga Partia e Drejtësisë.

                                          Bajram Rexhepi 

Në këtë rifreskim pozitash në ekzekutivin e vendit, në kombinim për t’u bërë pjesë e strukturës qeverisëse është përmendur gjithashtu edhe emri i Kadri Veselit.

                                        Vloara Çitaku 

Megjithatë, deri më tani, askush nuk ka pranuar të flas zyrtarisht as në Partinë Demokratike e as në Aleancën Kosova e Re.

Flori Bruqi

PSE ULPIANA 2000 VJECARE ESHTE LASHTËSI DARDANE

GËZIM LLOJDIA*


Edi Shukriu vlerëson se qyteti 2 mijë vjeçar i Ulpianës dhe shumë objekte tjera trashëgimore nëpër lokalitete tjera, janë pasqyrë me të cilën mund të matet niveli kulturor dhe historik i Kosovës është shprehur arkeologia kosovare.
Tek fytyra e Ulpianës, ne gjejmë një trashëgimi antike ngase kohë-formimi saj ngjet para pushtimit romak me një vijimësi dardane.
Dardanët
Po sjell disa tw dhëna ku kam kryer hulumtime:G. Novak Enciklopedia e “lashtë (1966)shkruan: Ulpiana. – Qendra romake afër Lipjanit sot dhe Gračéanica manastir në Prishtinës mbi Kosovën fushë (Jugosllavia pllajë në kufirin me Shqipërinë).Shkatërruar nga zjarri, Justiniani e ka rindërtuar dhe e quajti Iustiniana Secunda në Gračnica dhe rrethinat e saj janë gjetur mbishkrime dhe palët tjera ruhen në kishën e Graçanicës. Pranë Graçanicë u zbuluan rrënojat edhe gjera që tregojnë vendin ku ai ishte dikur Ulpiana dhe më vonë Iustiniana Secunda.
-Viale Vittorio në enciklopedia italiane shkruan:Dardani (Δαρδανεῖς, Δαρδάνιοι, Δάρδανοι, Daraăni). Njerëzit më klasike ilire që u ndahen kufijtë veriorë të Maqedonisë. Më saktësisht, Dardani zënë dy bankat e sipërme kurse dell’Axius (Vardar) dhe Marava, afërsisht në mes të headëaters e Timacus (Timok) në veri-lindje, si dhe ato të Dricon (Drin), në jug-perëndim. Sovrappostisi ndoshta një popullsi e vjetër, e skllavëruar, dardanët u ndanë në shumë fise, ndër të cilat më kryesore janë të njohura nga Straboni kryesore: ato të Galabrii dhe Thunatae. Dardanët ishin banorët më të hershëm të Kosovës së sotme.
-Etimologjia e fjalës dardan-shkruan, MA.Sc.Qazim Namani- rrjedhë nga gjuha indoevropiane dardj-a, në gjuhën shqipe dardha (vend i dardhave).[2] Fjala darda është fjalë shqipe që do të thotë dardhë, në trajtën dardan-os del se është sufiks pellazgjik,
mbretëria e dardanisë.


-Të parët e tij quheshin ilirë. Thotë prof I.Kelemendi,Këta qenë ndër arianët më të parë që patën ardhë në Europë.Vendi i tyre quhej Iliri. Fiset ilire: Ilirët kanë qenë të ndarë në fise: Ardianët, Laebetët, Liburnët, Autoariatet, Dalmatët, Dradhanët, Venetët si dhe mesapët dhe japuget që banojshin në pjesën e jugut të gadishullit italian. Përveç këtyre kishte edhe fise të tjera. Ky fenomen shpjegohet vetëm me përbamjen dhe natyrën e vendit ku banonin. Ndër fiset e Ilirvet,ma i madhi qe fisi i Dardhanevet. Vendi i tyre ishte Kosova e sodme deri në Nish dhe në Jug,në Vardarin e Sipërm deri në afrësinat e Manastirit. Kryeqyteti i Dardhanis ishte Shkupi i cili quhej atehere Skupi(Scupi).Vehej në dukje bukuria e gravet të tyre. Edhe sot ka mbete në Kosovë e në vende të tjera,kur duen të ekzaltojnë bukurinë e ndoji femre thonë:”Qenka si Dardhane”.


Ulpiana, dhe pozita gjeostrategjike


Ulpiana, e shquar edhe për pozitën gjeostrategjike, për herë të parë përmendet nga Ptolomeu në shekullin II. Lokaliteti antik romak dhe bizantin i Ulpianës është pa mëdyshje njëra nga qendrat më interesante arkeologjike në Kosovë dhe rajonin e gjerë të Gadishullit Ilirik ,thotë guida arkeologjike e Kosovës. Mirëpo në Ulpianë sipas studiuesve jeta këtu ka filluar më herët dhe gjurmët të shpien në periudhat parahistorike të hekurit dhe bronxi ose e njohur ndryshe si lashtësia dardane. Çfarë sollën pushtimet romake ?Kjo pyetje që ngrihet për origjinën e saj saktëson edhe mjaft teza se Ulpiana është një vazhdimësi e qytetërimeve ilir kryesisht në Kosovë.


Luftërat me Romen
Dardhanet përmenden si luftëtarë të mirë dhe rezistenca e tyre kundër maqedhonasvet e romakvet asht e ndigjueme thotë prof I.Kelmendi. Luftërat me Romen: Në vjetin 228 pr Kr u pa zbarkimi i parë i romakvet në Iliri,që sundohej asi kohe në pjesë të madhe prej mbretëreshës Teuta. Lufta nuk përfundoi me nji a dy beteja, por zgjati ma shumë se dy shekuj. Më 168 pr.Kr. konsulli romak Lucius Anicus kaloi si rrefe nëpër Iliri dhe pushtoi Shkodrën dhe në kalanë e saj zuni rob mbretin Gencius të cilin bashkë me të shoqen Etlevën dhe dy të bijtë e dërgoi në Romë,për të stolisur kthimin e tij trimfal. Mbas këtij suksesi Ilira u shpall provincë e Romes. Por në realitet lufta nuk pushoi aspak. Ilirët bëjshin vazhdimisht kryengritje. Sa pushonte a shtypej në njanën fishkullonte në tjetrën thotë prof I.Kelmendi,
Ulpiana mes Romës dhe Konstandinopojës
Të dhënat flasin se kjo qendër bëhet e rëndësishme gjatë periudhës së pushtimit romak. Ka një arsye të gjetur për rëndësinë e saj .Ulpiana gjendej mes Romës dhe Konstandinopojës. Përmendet edhe fakti, që Ulpiana është një kryqëzim pra një pikë ku priten në mes për rrugët që përshkonin nga detet drejt steres, pra nga Adriatiku në Egje,në detin e Zi,apo një nyje që takohej pranë Ulpianës Via Lissus­Naissus dhe Scupit, Duke ndjekur vijeshmërin e këtij siti arkeologjik, thuhet se themelimi i saj pra ,që u njoh si qendër komunë Municipium Ulpianum besohet të ketë qenë viti vitin 169 e.s. Arritje për këtë sit duhen cilësuar kohët mes shekujt e III dhe IV të e.s. ku zhvillimi i Ulpianës arrit kulminacionet e saj. Kjo pasqyrohet në fushat prioritare ,ekonomi ,kulturë,zhvillim urban .Zbulimet kanë gjetur objekte të cilat kanë funksionuar si rrugë,ujësjellës,godina publike. Nga një befasi që mund të zbulohet është se gjatë sundimit të perandorit Justinian në shekullin VI, kohë kjo kur Ulpiana riemërohet në Justiniana Secunda.
Të dhëna për qytetin janë Ulpiana janë:Ulpiana rrethuar me mure deri në 3m dhe me nga dy kulla çdo 27,5 m ka trajtë të parregullt katërkëndëshi. Sipërfaqe prej 35, 5 ha.
Emërtimet që shënojnë Ulpianën
Gjenden disa emërtime të tilla kur flitet për Ulpianën sidomos për kohë-themelimin e saj.
“Ulpiana është një qytet romak i themeluar në fillim të shekullit II nga perandori Trajan. Mirëpo kjo tezë nuk mund të pranohet në këtë mënyrë pasi dëshmitë arkeologjike vërtetojnë një kohë themelimi të sajën para romake. Është i vërtetë fakti, që pushtimet romake sollën zhvillime në disa fusha duke kryer transformime të mëdha. Këto zhvillime vrehen në të gjitha trojet dardane, por identifikohet Ulpiana si qendër e zhvilluar dhe më e përparuar. Ajo, që kërkon saktësim është se në kohën e perandorit Trajan fitoi statusin e qytetit. Një nga të dhënat interesante është fakti se në mesin e shek. II në Ulpianë nga administratori dardan Licin ishin flijuar Flori dhe Lauri, dy martirët e përhapjes së krishterimit.


Paganizmi,thotë prof I.Kelemendi,Besojshin në shumë perëndi: Medaurus, Binaus,Latra,Seutona etj. Kristainizmi tek ilirët përmend faktin se ilirët ishin ndër të parët popuj në Evropë që erdhën ne kontakt me Kristanizmin. Në vitin 53 Shën Pavli predikoi Ungjillin ndër ilirët,ndërsa 4 vjet më vonë nxënësi i tij Titus.Ne shekullin e V-VI,Durrësi dhe Nikopoli u bën qendrat më të forta të kristianizmit në Iliri Mbas tyre vinte Shkodra,Tivari. Në kohën e Justinianit Shkupi u bë kryeqyteti moral dhe administrativ i krejt Ilirisë.Të dhëna të tjera për krishterimin në Iliri gjejmë tek Ëikipedia ku thuhet se :Krishterimi në Shqipëri është ngritur mbi një bazë apostolike. Pozita gjeografike e saj e bën këtë të pashmangshme. Ungjilli i krishterë u fut për herë të parë në Evropë nga apostulli Pal në Filipe të Maqedonisë.(41) Pastaj, duke udhëtuar drejt perëndimit, përmes rrugës Egnatia, ai predikoi në Selanik, qyteti më i madh në atë rrugë. Më vonë, ai u bë qendra nga ku krishterimi rrezatoi mbi Athinë e Korint, si edhe mbi provincën e Ilirikut. Është interesant fakti se si udhëtimet e Palit ndiqnin besnikërisht rrugët romake dhe se si përgjatë tyre shtohej zinxhiri i bashkësive të hershme. Me të vërtetë, një udhëtim prej 270 km nëpër rrugën Egnatia, nga Selaniku drejt perëndimit, do të depërtonte deri në zemrën e Shqipërisë. Pikërisht këtë rrugë ndoqi apostulli Pal. Gjatë udhëtimit të tij të tretë, rreth vitit 59 pas Kr., ai i shkruante bashkësisë së krishterë të Romës se “që nga Jeruzalemi e përqark në Ilirik u kam predikuar të gjithëve ungjillin e Krishtit.”(42) Parafjala greke “në”(Ilirik) është e dykuptimtë, pasi nënkupton një përdorim përjashtues ose përfshirës.(43) Pali nuk u shpreh qartë nëse ai e kishte çuar ungjillin e krishterë deri në kufirin ilir apo nëse ishte futur me të edhe në provincë.
Edi Shkriu shkruan: Krishterimi në Dardani nisi të përhapet herët dhe u bë fe zyrtare nga shekulli IV si dhe në gjithë perandorinë romake. Dardania në përgjithësi u bë edhe udhëkryq i përplasjes së doktrinave kishtare, të asaj lindore dhe perëndimore, nga të cilat pas shekullit XI u krijua trashëgimia kulturore katolike dhe ortodokse e banorëve të Kosovës. Gjurmët e kishave të shumta dhe toponimet, si janë Lisi i popit apo Lisi i priftit, i dëshmojnë këto ndarjedhe, mes tjerash, edhe manifestimi i Shën Gjergjit sipas kalendarit katolik apo ortodoks, ky i fundit i manifestuar edhe nga banorët shqiptarë të besimit islam.
Kategoria e mbrojtjes: kombëtare


Ulpiana i është dhënë statusi kombëtar arkeologjik faqe në vitin 1955, nën Rezolutën nr vEK21/55, i cili siguron një nivel të kategorisë së Mbrojtjes .
Të dhëna të tjera për Ulpianën janë:Ulpiana / Iustiniana Secunda zë një pozicion të imponuar brenda piktoresk rrethinat e maleve të ulëta për Lindjen e (zona minerare) dhe të mrekullueshme horizonti drejt fushave Kosovës. Kërkimore arkeologjike, si dhe zbulimi i një amfiteatër dhe ndërtesa të tjera të rëndësishme, i jep një potencial të madh për të përdorur për arsimin e trashëgimisë dhe respektit të ndërsjellë të njerëzve lokale, veprimtaritë kulturore, rekreative, dhe ekonomia turistike të zhvillimit.
Kompleksi arkeologjik Ulpiana është i përbërë nga:
Nekropoli 1) kala / Castrum 2) Qyteti, 3) Nekropoli Veriore, 4) perëndimore, 5)Southern Nekropoli 6) Tuma Arat e Cerkezit (Čerkesko Polje) dhe 7) TumaCernica.Shkalla e arkeologjike (më shumë se 35 ha) është vetëm pjesërisht gërmohet (2%). Gërmimet arkeologjike filloi në 1954 dhe periodikisht vazhdoi deri në vitin 1997.

*Mrs.Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve
Autori ka qene Drejtor i parqeve arkeologjike te Vlorës


----------------------
Asociacioni “Unioni i letrareve të kryeqytetit të Kosovës” ka mbajtur të shtunën në Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës tribunën letrare “Engjëlli i Ulpianës”, në të cilën përveç orës letrare, u dhanë edhe mendime të ndryshme lidhur me rëndësinë dhe vlerën historike që ka Ulpiana antike. Hapjen e kësaj tribune e bëri kryetari i Komunës së Prishtinës Isa Mustafa i cili i premtoi Unionit të letrarëve të kryeqytetit përkrahje të vazhdueshme. ”Unë ju premtoi se do të bëjmë çdo gjë që të jemi afër jush dhe t’ju përkrahim dhe natyrisht që meritoni shumë më shumë se sa që sot ka bërë komuna e Prishtinës deri më tani”, ka theksuar Mustafa. Ndërsa historiania dhe arkeologia Edi Shukriu teksa ka folur për Ulpianën ndër shekuj, ka kërkuar nga institucionet shpalljen e këtij monumenti arkeologjik si lokalitet me vlerë nacionale. “Urgjentisht Ulpiana duhet të shpallet lokalitet me vlerë nacionale. Unë e kam menduar të jetë park nacional apo çfarëdo tjetër sipas ligjeve që i kemi prezent. Gjithë Ulpiana gjendet në pronë private pos një pjese shumë të vogël rreth bazilikës së portës veriore, andaj kjo duhet të bëhet urgjentisht”, ka thënë Shukriu. Ndërsa arkeologu Arben Hajdari prezantoi rezultatet e gërmimeve arkeologjike në Ulpianë të rifilluara në vitin 2006 dhe me këtë rast tha se prezenca e këtyre strukturave arkeologjike vë në dyshim hipotezën për braktisjen e Ulpianës në shekullin e shtatë. “Prezenca e gjithë këtyre strukturave prej të cilave disa prej tyre mund të prezantohen në një rast tjetër është dëshmi e mirë për ekzistencën e jetës në Ulpianë dhe kompleksitetin që paraqet hulumtimi dhe interpretimi i saj, prania e strukturave mesjetare e vë në pikëpyetje hipotezën tradicionale për braktisjen e qytetit në shekullin e shtatë”, ka potencuar ai. Ndërsa për Ulpianën në lirikën shqipe foli shkrimtari Adem Gashi, i cili theksoi se që nga rinia e hershme e tij duke vërejtur vlerat historike të Ulpianës i kishte lindur ideja që të shkruajë poezi e lirikë për këtë monument historik të vendit. Ndryshe, me këtë rast u mbajt edhe një orë letrare kushtuar Ulpianës antike. Lokaliteti antik i Ulpianës gjendet pranë Graçanicës, më saktësisht 7 kilometra në juglindje të Prishtinës.

Flori Bruqi