Adem Demaçi: E kam zemrën plot me plagë

Është shqiptari të cilin më së shumti e ka mbajtur në burg Serbia. Por, Adem Demaçi ka mbetur i pathyeshëm, i papërkulur dhe i pa dorëzuar përballë hegjemonizmit serb. Burgun e konsideron si një përvojë të madhe, përfshirë edhe pesë vitet e kaluara në vetmi. Ndonëse i ka kaluar më shumë se 28 vjet në burgje, ai gjen forcë ta “falënderojë” Serbinë “... që e futi nëpër këto kanale të luftës për liri dhe pavarësi”. Ndërkaq, edukatën dhe trimërinë e tij ia dedikon, siç thotë ai, nënës burrneshë.

Intervistoi: Gazmend Kajtazi

Adem Demaçi, apo siç njihet ndryshe, “Mandela i Kosovës”, nuk e përjashton mundësinë e kandidimit për president të shtetit, me kusht që të ndryshohet Kushtetuta dhe që presidentit t’i jepen kompetenca më të mëdha të pushtetit. Ditën e 28 Nëntorit, Demaçi do ta kalojë në Prishtinë. Arsyeja e tij, për këtë vendim është ky: “Më kanë ftuar në Vlorë. Është kallaballëk i madh, mua nuk më pëlqen..”

Në intervistën ekskluzive për portalin tonë, ai shpalos për herë të parë idenë e tij 1 euro në ditë për fond kulturor, humanitar të pavarur. Me këtë fond do të ndërtoheshin fabrika, do të shtoheshin vendet e punës, do të zhvillohej vendi.

Baca Adem, në fillim urime 100 vjetori i pavarësisë së Shqipërisë?
Faleminderit edhe juve, gjithashtu.

Në këtë rrugëtim 100 vjeçar të pavarësisë shqiptare, gati 30 vjet i keni kaluar në burg. A konsideroni se jeni më krenar apo me i “varfër” për këtë sakrificë tuajën jetësore për popullin shqiptar?
Unë, edhe sikur të jetoja për së dyti, këtë rrugë do ta zgjidhja, sepse edukata e nënës, mësuesve, arsimtarëve të mi, ka qenë në frymën që atdheu dhe kombi janë mbi të gjitha. Kam pasur fat që i kam dëgjuar ata, por edhe fat që Serbia bëri gabimin që më futi nëpër këto kanale të luftës për liri dhe pavarësi. Kështu, kam investuar jetën time mu aty ku duhet. Investimi për kombin është investimi më i mirë, i cili nuk zbehet kurrë, dhe s’ka mundësi të harrohet dhe asgjësohet. Të gjitha të tjerat vijnë e shkojnë.

A mund të na riktheni edhe njëherë në atë kohë? Si është ndjenja e guximit që t’i dalësh përballë një regjimi të egër serb pa patur frikë nga pasojat personale? 
Njeriu nuk lind trim, por as pa trim. Rrethanat e krijojnë. Unë e kam pasë një nënë shumë burrneshë, shumë atdhetare, e cila ka kaluar nëpër shumë katrahura të ndryshme. Ajo, mbante në mend kur ka ra Serbia e parë, e dytë, Serbia e tretë; mbante në mend kur ia kanë vra katër axhallarë në oborrin e shtëpisë; kur kanë hyrë forcat e Serbisë më 1912. Pastaj e kam pasë mësuesin atdhetar dhe arsimtarët e paktë që atëkohë kanë qenë me normale të Elbasanit. Në fund, jam shoqëruar me Esad Mekulin, i cili më futi në rrugën e letërsisë dhe më ka frymëzuar. Si njeri i cili fliste pak, punonte shumë, nuk kërkonte për vete asgjë, flijohej për kombin. Kështu, kam pasë një varg ndikimesh, trajtimesh nga rrethi im ku kam jetuar dhe gjithashtu - politika barbare, e padrejtë e shfarosjes që ka ushtruar Serbia.
E mbaj mend si fëmijë, kur afër shtëpisë sonë, jo më shumë se një kilometër pushkatoheshin njerëzit herët në mëngjes. Të gjitha këto së bashku më kanë bërë mua ta kuptoj se dikush duhet të flijohet për kombin dhe ta falënderoj edhe Serbinë që më zgjodhi pikërisht mua. Ata më zgjodhën për të frikësuar të tjerët. Menduan se jam pikë e dobët; më vlerësuan gabimisht. Unë, atëherë hyra në atë luftën politike, pa dashjen time, por kur hyra nuk desha të dalë në gjysmë të rrugës. Nëse do ta lexoni romanin tim “Dashuria kuantike e filanit”, do ta shihni se kam vendosur të vdes. Formalisht veten time e kam kallë dhe çdo herë kam thënë se unë jam i vdekur. Çka mund të jetë diçka më keq se vdekja. I vdekuri nuk mërzitet për asgjë, as për kërcënime, as për burgosje, as për kurrgjë.

A keni pasur ndjenjën ndonjëherë se po e shtyni “bjeshkën me gjoks”, se po i bëni ballë një shteti me mekanizmat e egër policor e ushtarak duke e luftuar atë duarthatë?
Unë e kam pasë edhe një fat tjetër që shkollimin, gjimnazin, e kam bërë me themel. Ne gjërat i kemi mësuar me pjekuri të madhe. Qysh atëherë kam pasë mundësi që të mendoj dhe t’i shikoj gjërat në zhvillim, në ndryshim, e jo të shtanguara.
Më kujtohet dita kur shkoi Jugosllavia e vjetër, kur hyri e shkoi Italia, erdhi Gjermania...Punët i shikoja në lëvizje, ecje, dhe atë shtet që ishte në të vërtetët një burg i popujve, e kam përjetuar si diçka që dalëngadalë po vdes, sepse gjithnjë e më tepër po zgjat jetën dhe praninë e vet në hapësirën tonë me dhunë. Ky ishte treguesi më i mirë për mua se ky shtet do të mbarojë.
Edhe historinë e kam mësuar me shumë prirje, me shumë lezet. Si i vogël kam qenë i pjekur, i kam shikuar punët drejt, ashtu siç duhet.

A ju ka burrnuar jeta në burg?
Burgu është një provë e madhe. Nëse vendosni të vdisni para se me ra në burg, atëherë është pak më lehtë. Por, kam pa të tjerët si janë plakur, si janë mërzitë, si brengoseshin, humbnin nervat etj., sepse aty njeriu vdes një herë, dy herë, tre-katër herë... Të paktën, ai sistem i burgjeve ka qenë i tillë. Ata janë munduar me mjeshtëritë e tyre të përsosura që të na e hanë shpirtin, të na shkatërrojnë fizikisht edhe shpirtërisht. Ka qenë një makineri shumë dërmuese, shkatërruese, por për fat unë dhe shokët e mi, edhepse ka pasë situata të ndryshme, kryesisht kemi kaluar mirë.

A do të ishit më i madh se sa që jeni sot po të mos ishit në burg, apo burgu ju ka bërë më të madh se sa që do të ishte Adem Demaçi një gazetar apo shkrimtar?
Unë mendoj se ia kam pa hairin Serbisë që më ka futë nëpër këto kanale të cilat për ata që janë shikues nga jashtë, duken sikur ka qenë një vuajtje, një fatkeqësi e madhe, etj. Por, unë mendoj se ajo ka qenë fat për mua, se do të isha njëfarë shkrimtari... Ndoshta as shkrimtar sa duhet nuk do të isha, sepse vetëm kur njeriu bie në burg, atëherë e njeh sistemin nga brenda. Pa hyrë nëpër burgje, pa pasur punë me ata që janë në të vërtetë skeleti i pushtetit, nuk mund ta njohësh atë shtet.
Pastaj, nëpër burgje kisha kohë të lexoj më shumë, të koncentrohem më shumë, të mendoj më shumë. Nga ato 28 vjet burg, pesë vjet e gjysmë kam qenë vetëm, në izolim të rreptë. Nuk kisha kurrfarë kontakti me të tjerët, pos kur e sillnin ushqimin, gazetat ose librat. Këto më kanë bërë të mundur që të hy në një filozofi dhe në një meditim pa dijen time. Sepse, vetmia e gjatë, qetësia, e kanë bërë të veten.
Unë shpesh kam lënë mendimet e mia të rrjedhin, të rrjedhin, dhe ajo kërkohet nga kjo filozofia të cilës i përkas edhe unë: filozofia e mundësive të pakufishme. Kur kam dalë pastaj jashtë, jam takuar me Hetemin, djalin e mikut tim, Rexhep Ramadani. Ai atëherë më njoftoi me këtë filozofi, me bartësin kryesor të kësaj filozofia Deepak Chopra, nga India në Amerikë.
Mua më kanë ndihmuar shumë rrethanat, që prej një qytetari të rëndomtë, njëfarë shkrimtari, sot jam një njeri tjetër, me cilësi tjera, sepse njeriu që merret me punë të mëdha, atëherë edhe bëhet i madh dhe e kundërta.

Kur keni dalë nga burgu populli ka pritur në rend për t’ua zgjatur dorën. A mendoni se Adem Demaçi se edhe sot ekziston në popull ndenja e respektit ndaj jush si në ditët e para të daljen nga burgu?
Edhe kjo shkon valë-valë. Nganjëherë respekti rritet, nganjëherë zvogëlohet. Varet në çfarë trajtimesh gjendesh dhe sa është e vërteta e lejuar që të qarkullojë për Adem Demaçin. Ka pasë faza që Adem Demaçi ka qenë i përcjellur, por edhe i penguar që të afirmohet. P.sh., e kam dhënë një intervistë të gjatë dhe shumë të rëndësishme në shkurt të vitit 1992 në televizionin e Beogradit, por këtu në Kosovë rrethanat ishin të tilla që nuk pat publicitet ajo intervistë. Ishin ata që u pengonte Ademi që do të kishte kredibilitet në popull. Është bërë luftë që të më zvogëlohet simpatia, besimi, etj.

Keni bërë disa lëvizje “poshtë e lart”. U bëtë kryeredaktor i Javores Politike Shqiptare “Zëri”, kryetar i një partie politike, zëdhënës i UÇK-së...Por, sikur në asnjë pozitë nuk u rehatuat krejtësisht. Prej nga ky shpirti “parehatuar” i Adem Demaçit?
Nuk është kjo punë rehatie, por “Zëri” kishte rënë në krizë dhe më ftuan mua. E drejtova këtë revistë një vjet e diçka. Mirëpo, Serbia duke e parë që po shkon puna mirë dhe po ka sukses, na ndaloi. Ishte ajo greva 11 ditëshe që bëra unë atëherë. Nuk patëm mundësi që ra ngjallnim pastaj “Zërin”.
Në Partinë Parlamentare kam qenë i ftuar disa herë, por nuk e shihja të arsyeshme. Megjithatë, ndodhën disa gjëra që është shumë gjatë të hymë në ato shpjegime. Kur u ktheva nga Perëndimi kërkova ndihmë, e ndihma nuk m’u dha. E pashë që nuk ka rrugëdalje tjetër vetëm që ta shndërrojmë këtë parti në një parti që do të jetë njëfarë mbështjellësi i lëvizjeve të vogla që ne i dinim që po zhvilloheshin në Kosovë.
Ishin veprimet e para të UÇK-së. Më ftuan në momentin kur edhe vet isha i gatshëm. Shkova me qëllim që të bënim një pjesë të udhëheqjes politike, të luftës që po përgatitej. Më ftuan në Tiranë dhe më propozuar të bëhesha përfaqësues i Përgjithshëm i UÇK-së dhe ta organizoj një Asamble të Kosovës. Unë i pranova këto detyra dhe automatikisht ngeli puna e partisë, sepse nuk mundja të punoja në dy vende.
Nuk është punë rehatie, por unë kam shkuar nga vendi në vend, aty ku ka qenë nevoja më e madhe dhe jam munduar të jap maksimumin.

Shumë procese të viteve të fundit në Kosovë ju i keni kundërshtuar. Madje edhe në kohën kur ishit zëdhënës i UÇK-së dolët kundër qëndrimit të shumicës së përfaqësuesve në Rambuje për të mos nënshkruar marrëveshjen. A vazhdoni të mbani qëndrimin se kjo Marrëveshje nuk ka qenë dashtë të nënshkruhet?
Unë kam qenë i bindur që Serbia ka për ta pranuar atë marrëveshje. Dhe, në qoftë se nuk do ta pranonte, ne sot do të ishim nën Serbi. Ishte një punë fort e rrezikshme që të hyhej në ato bisedime, sepse aty kanë qenë 10 pika të panegociueshme dhe, ndër to, pika e parë ka qenë që të pranohet Jugosllavia si shtet yni; të pranohen konkluzat e Helsinkit që thonë nuk ka ndryshim të kufijve pa pëlqimin e palës tjetër; të pranohej Kosova si një territor i etniteteve të barabarta, pa i përmendur në asnjë rast shqiptarët si shumicë, dhe gjithë ato shtatë pika të tjera në këtë frymë. Kjo do të ishte një lloj autonomie që nuk do të kryente punë, prandaj unë dhe Albin Kurti, si sekretar i zyrës, nuk u pajtuam. Asgjë më pak se pavarësia. Kurse, të gjithë faktorët e jashtëm (edhe amerikanët, francezët, etj.), ishin të mbërthyer se na mjaftonte autonomia.
Unë shkova te ish ministri i Jashtëm britanik, Robin Cook. E mora ftesën, pastaj ai më njoftoi që të njëjtën ia kishte dorëzuar edhe Rugovës, i cili e kishte nënshkruar pa e lexuar fare. I thashë pastaj Albinit: “Thuaji Cookut që unë nuk jam i mençur si Rugova ta nënshkruaj pa e lexuar”. Të nesërmen me Albinin shkuam në Shtab. Pasi ai ua përktheu 10-pikëshin që duhej nënshkruar në Shkup, nëse duam të shkojmë në Rambuje. Ata na thanë se ende nuk kishin qëndrim të vendosur. Ishte aty edhe Ramë Buja i cili e lexoi dokumentin. Po them edhe një herë, Zoti na shpëtoi që Milosevici nuk e pranoi atë propozim.
Herën e dytë filluan të ashpërsoheshin kriteret pak. Në Slloveni unë dhe Hashimi patëm disa takime me ish-kryeministrin slloven, Janez Drnovsek, dhe të tjerë, pastaj me ish-sekretaren amerikane Madeleine Albright në Rambuje. Pas një bisede 45-minutëshe, ajo thoshte se do të bëhej një gjakderdhje e madhe në qoftë se ju nuk e pranoni dokumentin. Unë e bëra me dije se ne ia kemi filluar luftës dhe pa pavarësi nuk ndalemi. Nuk u pajtuam me të dhe në një vend tjetër vazhduam bisedën vetëm unë dhe Hashimi. Ai më tha se të gjithë e kanë pranuar marrëveshjen dhe se ai kishte mbetur vetëm. Këmbëngula që ai të mos pranojë. Por, këtë nuk e bëri, sepse, ndryshe do të largohej nga loja politike. Këta e vazhduan dhe erdhën këtu ku jemi.

Cila është preferenca politike e Adem Demaçit, po të kishit një parti politike?
Unë jam me krahun e luftës, se pa këtë luftë, e cila u bë edhe me 100 gabime, ne sigurisht do të ishim nën Serbi. U bë lufta me viktima të shumta. Erdhën këtu përfaqësuesit amerikanë, Robert Gelbard dhe Richard Holbooke. Mundoheshin të na bindnin për autonomi. Unë kam qenë ai që dy herë i kam dështuar këto përpjekje, ndërsa Holbrooke kishte thënë: “Mos ma qitni këtë njeri më përpara se s’dua ta shoh”. Por, më vonë pranuan kompromisin. Serbia nuk u soll si duhet, u mërzit Amerika dhe ish-presidenti George W. Bush në Krujë dha sinjalin për ta shpallur pavarësinë. Shpallja e pavarësisë sonë ishte formalisht shkelje e rezolutës 1244. Kjo me të vërtetë ishte një kthesë e madhe historike për ne.

Çfarë keni mësuar dukë qëndruar më pranë politikës dhe njerëzve të pushtetshëm?
E kam mësuar një punë të keqe, se pushteti i prish njerëzit, sepse duke u thënë zoti kryetar, zoti kryetar, po sillen ndryshe, po ndahen nga njerëzit, po tjetërsohen, po bëhet tjetërfare, nuk po i njohin shokët e vet të luftës, as të tjerët. Kështu, pushteti është një punë shumë e rrezikshme.

Si shpjegohet që njerëzit që magjepsen më shumë prej pushtetit janë ata më të paaftët? Ka kjo lidhje me kulturën e njeriut!
Po, ka lidhje me kulturën e tij, me edukimin, me vetëdijen e tij. Mirëpo, ka edhe përjashtime që janë treguar. E kemi ne kështu, Fan Nolin, njërin nga atdhetarët e mëdhenj i cili u përpoq për Shqipërinë. Dështoi disa herë, dhe kur Enveri me të tjerët fituan luftën, e ftuan të kthehej dhe të bëhej kryetar i Kuvendit të Shqipërisë, e ai u tha: “Luftën e bëtë, e fituat dhe vazhdojeni ju”.

Si duket një ditë e juaja në moshën e bardhë?
Unë i them vetes 39 vjeç, por kam lindë para 77 vjetësh. Jeta ka kërkesa të shumta, ka provokime të shumta, të mira e të këqija, po unë jetën e pranoj jetën ashtu siç është. Kërkesat e mia janë të vogla. Ushqehem thjeshtë, vishem poashtu thjeshtë. Jetën e kaloj pa shqetësime të njerëzve të vegjël, që shqetësohen për gjithçka. Çfarëdo që ndodh, unë e pranoj dhe bëj atë çka është e mundur...

Bëmë një udhëtim paksa të gjatë, ngacmuam kujtime, zbuluam brenga e mësuam diçka nga jeta juaj, po nesër çdo të bëjë Adem Demaçi?
Tash, kur isha në diasporë, në Austri, Gjermani, Zvicër, shpalosa një ide të cilën e kam prej 2-3 vjetësh. E kam përmendur në takime të ndryshme dhe të gjithë më thonë se do ta përkrahin. Kësaj here më është mbushur mendja se diaspora do ta pranojë këtë projekt. Diaspora ishte shtylla e shpëtimit të kombit, pavarësisht që ende nuk ia kemi dhënë vendin që duhet. Ne kemi mbetur shumë mbrapa, sidomos sa i përket arsimit, kulturës, shëndetësisë. Koha po shkon, e ne po mbetemi me ato të zezat që na i la Serbia. Kështu, unë kam një ide për një fond kulturor, humanitar të pavarur, ku çdo kush që do të pranonte të hynte në atë fond, të jep një euro në ditë për kombin. Pastaj, kjo iniciativë do të depërtonte në hapësirën mbarëshqiptare, në Kosovë, Shqipëri, në Iliri - në atë pjesën që i them unë të Maqedonisë. Nëse arrijmë p.sh., të tubojmë një milion njerëz që do të jepnin një euro në ditë, me kaq para mund të bënim një fabrikë; mund të bëjmë goxha punë edhe në arsim e shëndetësi, e kudo që të investohen. Brenda një viti bëhen 365 milionë euro.
Rregulli do të jetë që askush të mos japë më shumë se një euro. Por, ata që kanë mundësi, mund të japin edhe për të tjerët. Kjo do të jetë transparente. Secili mund të deponojë mjetet në bankën e caktuar; mund të shohin sa po rritet ai fond. Nëse ndokush i bie pishman, mundet edhe t’i tërheq ato. Por, nuk është zakoni që paratë që falen, të tërhiqen. Kështu, shumë gjëra të tjera do të financoheshin, pavarësisht se çka bën shteti.

Jemi në përvjetorin e 100-të të Pavarësisë së Shqipërisë. A keni ëndërruar apo dëshiruar ndonjëherë më parë që në këtë përvjetor, kryetar i Kosovës do të duhej të ishte Adem Demaçi?
Nuk kam ëndërruar një gjë të tillë, sepse nuk janë kushtet, rrethanat për të qenë unë kryetar. Nuk mund të jesh kryetar nëse të tjerët të rrinë mbi kokë dhe të mësojnë se çka duhet të bësh. Ju e dini se çfarë kushtetute kemi ne. Në kushtetutën tonë parashihen shumë gjëra që janë krejtësisht të papranueshme, të cilat na i kanë imponuar, bile duke i detyruar shqiptarët të thonë se e kanë bërë vet. Atë e kanë bërë të tjerët. Mandej marrëveshje e Martti Ahtisaarit është një imponim, dhunim i vërtetë i të drejtave të shqiptarëve për t’ia bërë qejfin Rusisë dhe Serbisë se mos po dalin nga Rezoluta 1244.

Emri Juaj është përmendur si kandidat i mundshëm për president të ardhshëm të Kosovës. A do të kandidonit eventualisht si kandidat i pavarur apo si kandidat i një partie politike?
Ka propozime, porse kam thënë se ajo punë mund të bëhet nëse ne e ndërrojmë Kushtetutën, ashtu që presidentit t’i jepen autorizime të jashtëzakonshme, meqë ai duhet të zgjidhet me votat e popullit, ta ketë një mandat më të madh sesa partitë dhe disa institucione tjera. Pastaj, që presidenti të ketë mundësi që çdo ligj që është në kundërshtim me interesin e kombit, ta hedh atë.

Ku do të jeni më 28 Nëntor, në Vlorë, në Prizren apo në Prishtinë?
Do të jem në Prishtinë. Më kanë ftuar në Vlorë. Është kallaballëk i madh, e mua nuk më pëlqen. Shkojnë ata që gëzohen. Unë e kam zemrën plot me plagë, nuk mund të gëzohem aq lehtë. Nuk mund t’i marrë as t’i harrojë ato që i kam parasysh, shokët e mi që nuk i kam...Njeriu që nuk gëzohet nuk është mirë të hyjë me ata që gëzohen, sepse ua prish atmosferën edhe atyre. Lërini le të gëzohen.

Bajrush Morina: “Tribunali i Hagës, qelia ime nr.26”

Nuk ka shkuar në burg sepse ka shkruar diçka të ndalueshme, por edhe prapa hekurave të qelisë së burgut të Tribunalit të Hagës lapsin dhe zanatin e gazetarit e ka marrë me vete. Është me profesion gazetar, por është akuzuar “për krime lufte”.

Gazetari Bajrush Morina është përballur me Tribunalin e Hagës dhe gjithë sfidën e tij e ka përmbledhur në librin “Tribunali i Hagës, qelia ime nr.26”, një libër i parë i shkruar prapa grilave të Tribunalit.

Bisedoi: Gazmend Kajtazi

Z. Morina, në fund të vitit të kaluar ju publikuat librin tuaj të dytë me titull “Tribunali i Hagës, qelia ime nr. 26”. Pse iu “kthyet” edhe njëherë Tribunalit kur dihet se 4 vjet më parë jeni përballur me Tribunalin, përkatësisht trupin gjykues të kësaj gjykate ndërkombëtare?
Eh, nuk i jam kthyer Tribunalit më vitin 2012. Por katër vjet më parë unë u përballa me Tribunalin e Hagës, me të gjitha peripecitë e hetimit, gjykimit e dënimit të kësaj Gjykate Ndërkombëtare. Gjatë gjithë kësaj rropatje time, unë pata me vete “armën” time profesionale, lapsin. Gjithçka që përjetoja në periudhën kohore mbi 18 muaj me Tribunalin, në fund ngushëlloja veten duke hedhur në letër ato që i kisha përjetuar gjatë kësaj kohe. Lapsi ishte zgjidhja ime e vetme, ishte ngushëllimi im i fundit. Gjatë hetimeve e kisha të ndaluar të kontaktoja madje edhe miqtë e mi; e kisha të ndaluar të flisja për hetimet madje edhe me më të afërmit e mi. Gjatë vuajtjes së dënimit e kisha të ndaluar të flisja lirisht në telefon me familjen time, sepse e dija se po më përgjohej telefoni. Ndërsa, edhe pas përfundimit të vuajtjes së dënimit në kohëzgjatje prej tre muajve, unë e kisha të ndaluar të shkruaja për gjithë “konfliktin” tim me Tribunalin e Hagës.
Por, përderisa të gjitha këto i kisha të ndaluara, shkrimin apo hedhjen e shkronjave në letër e në kompjuter nuk ma ndalonte dot as prokuroria e as gjykata.

Ju shkruanit në notesin tuaj apo në kompjuterin tuaj edhe atëherë kur e kishit të ndaluar të flisnit apo të shkruanit publikuar?
Po. Lapsin nuk ma ndalonin dot. As kompjuterin tim në shtëpi nuk ma kontrollonin dot. Unë i hedhja në letër, sa isha në vuajtje të dënimit në Qendrën e paraburgimit në Sheveningen, të gjitha detajet e jetës time prapa grilave, ndërsa i shkruaja në kompjuter edhe shumë detaje që më përcollën edhe gjatë kohës së hetimeve apo gjatë gjithë procedurës së përcjelljes së lëvizjeve të mia nga policia e UNMIK-ut në një periudhë kohore prej rreth 18 muajve.

Në të njëjtin pavijon me Sheshelin, Stanishiqin, Pavkoviqin, Gjorgjeviqin etj.

Pse i keni shkruar të gjitha këto përballje me Tribunalin kur e keni ditur paraprakisht se i keni të ndaluara?
Shihni, unë nuk kam pas qare pa e derdhur në letër apo pa e hedhur në kompjuter gjithë mllefin, nervozen, stresin tim. Duke shkruar më bëhej sikur e nxirrja të keqtë e shpirtit tim përjashta. Mbushesha e ngushëllohesha gjithë ditën kur më vinin policët e UNMIK-ut për kontrollim te dera; kur i vëreja tinëzisht duke më përcjellë se mos po largohesha nga hapësira gjeografike e Prishtinës (sepse e kisha të ndaluar të lëshoja komunën e Prishtinës pasi paraprakisht më mbanin në polici edhe pasaportën time të UNMIK-ut); më vinte të plasja nga inati përse i kisha të gjitha këto kufizime kur i dija veprimet e mia të cilat nuk kishin të bënin me asnjë veprim kriminal, vrasje, djegie, dëbim apo veprime të kësaj natyre. Por, unë kisha të njëjtin tretman juridik “të dyshuarit për krime lufte”, njësoj si të gjithë gjeneralët serbë të dyshuar, të akuzuar e të dënuar për krime lufte në ish-Jugosllavi. Pra, së paku isha në të njëjtin pavijon me Sheshelin, Stanishiqin, Pavkoviqin, Gjorgjeviqin etj.

Në librin tuaj e keni përmendur këtë detaj. Si është ndjenja e takimit me gjithë këta serbë të dyshuar, të akuzuar e të dënuar për krime lufte në ish-Jugosllavi dhe në Kosovë?
Është ndjenjë e tmerrshme. Në përurimin e librit tim në Bibliotekën Kombëtare kam thënë se “Bajrush Morina djalë azgan, ra n’hapsane pa e vra askënd!” Është një parafrazim i një kënge të folklorit burimor. Më pas, miku im i nderuar Agim Vatovci më përqafoi me mallëngjim. Më ka bërë nderimin më të madh ky burrë i Kosovës.
Në fakt unë thashë të vërtetën. Unë as nuk kisha vrarë kënd, as nuk kisha marrë pjesë në ndonjë masakër gjatë kohës së luftës, e madje e pranoj as nuk i kisha parë me sytë e mi as masakrat e policisë e paramilitarëve serbë gjatë luftës në Kosovë. Gjithçka që kisha parë me sytë e mi ishin fotografitë e mikut tim fotoreporterit Ilaz Bylukbashi, fotografi të familjes Jashari, Shaban, Hamëz e Adem Jashari dhe të 40 e sa familjarëve të tjerë të cilët pasi u vranë e u masakruan u lanë në një depo të materialit ndërtimor në dalje të Skenderajt. Janë fotografi te tmerrit. Natyrisht kisha përjetuar tmerret e krimet e luftës gjatë bashkëbisedimeve me familjarët e atyre që u masakruan në Qirez e Likoshan. Por vetë nuk kisha marrë pjesë në krime. Në ndërkohë që në ftesën e nënshkruar nga Karla Del Ponte unë “dyshohesha për krime lufte”. Nejse...
Katër ditë kam rezistuar që të mos takohem me Sheshelin e të tjerët. Më tepër nuk kam mundur të rezistoj. Kur ditën e pestë drejtori i burgut na ftoi mua e Astrit Haraqinë në zyrën e tij na kumtoi lajmin “e gëzueshëm”. Na tha: prej sot jeni të lirë si të gjithë të burgosurit e tjerë! “Çka”, e pyeta me nervozizëm drejtorin, “do të thotë ne të takohemi me Sheshelin e të tjerët? Jo, unë jo kurrë”, ia thashë në fytyrë ende pa e marrë përgjigjen nga drejtori i burgut. Ndërhyri Astriti dhe i tha drejtorit: “Ani nuk ka problem, mbajeni Bajrushin brenda në qeli nëse ky nuk do të jetë ‘i lirë’ dhe në qëndrim gjithëditor me të burgosurit e tjerë”. Në ndërkohë edhe drejtori i burgut nuk i mori seriozisht fjalët e mia dhe që të tre së bashku zbritëm në pavijonin C ku ishin të gjithë serbët që për mua ishin të njohur si emra dhe personifikime të krimeve të ndryshme, ndër të tjerash edhe në Kosovë. Drejtori na prezantoi, ndërsa ish-shefi i UDB-së Ivica Stanishiq përkthente nga anglishtja në serbisht fjalët e drejtorit. Drejtori iku dhe ne mbetëm “në shoqëri” me më shumë se 10 serbë, gjeneralë e kryepolicë të akuzuar e të dënuar edhe për krime lufte në Kosovë. Prej këtij momenti do të jemi “së bashku” për rreth 3 muaj ditë, madje duke kaluar së bashku edhe natën e vitit të ri të vitit 2008.

Gjeneralët serbë janë “lisa” të rrëzuar përtokë apo “pula të lagura” nga shiu

Në librin tuaj i përshkruani këta gjeneralë si “lisa të kalbur”, si “pula të lagura”. Vërtetë ishin të tillë apo kështu dukeshin nga perceptimi i juaj?
Ka diçka të vërtetë në të dyja shpjegimet. E para, atë vërtetë janë “lisa” të rrëzuar përtokë, janë zhveshur nga çdo pushtet, janë të zhveshur nga uniformat e tyre, pra janë si ato “pulat e lagura” në shi. Mbase ky është një perceptim personal i momentit, sepse ashtu kam dëshirë t’i shoh ose kam pasur dëshirë t’i shoh ashtu siç i kam parë, por vërtetë ata më nuk janë gjeneralë, janë civilë e mbi të gjitha janë të dënuar për krime lufte. Janë të dënuar me më shumë se 15 e 20, 30 vjet burg e ndonjëri edhe me burgim të përjetshëm, shpirtërisht të dëshpëruar e fizikisht të dërmuar. Pothuaj të gjithë prej tyre e dinë se nga qelitë e burgut të Tribunalit do të dalin në arkivole, sepse të dënuar më shumë se 20 vjet nuk besojnë se do të kanë “ymër” që do të kryejnë burgun të gjallë. Prandaj, ata vërtetë janë “lisa” të rrëzuar përtokë apo “pula të lagura” nga shiu.

Domethënë ju keni qenë gjithë kohë bashkë me gjeneralët serbë të akuzuar e të dënuar për krime lufte?
Por, për 92 rresht. Madje kemi luajtur edhe futboll “shqiptarë me shkije”. Unë, Astriti e Lah Brahimaj dhe një gardian bëhej “shqiptar” me neve. Shtyheshim bukur shumë. Lahi luante ashpër, Astriti bëhej nervoz se e mbaja topin shumë dhe kisha dëshirë t’ua shtija topin në mes dy këmbëve. Me keqardhje them se shpesh na mundnin ata...

Të kthehemi edhe njëherë te fillimi i përballjes tuaj me Tribunalin. Në fakt, a mund të na thoni pak më shkoqur, përse në fakt u gjykuat dhe u dënuat nga Tribunali?
Më vjen të qesh para se t’i përgjigjem kësaj pyetje. “Jam dyshuar për krime lufte!”. Së paku kështu më ka akuzuar Karla Del Ponte.
E vërteta është kjo: Unë, vërtetë e kam takuar një mik timin i cili duket se ka qenë dëshmitar i mbrojtur në procesin “Haradinaj e të tjerët!” E kam takuar në një vend të tretë. Kemi biseduar si miq të njohur. Nuk e kam kërcënuar, tamam puna. Me pak fjalë i kam thënë se në Tribunalin e Hagës nuk e kanë vendin shqiptarët, kushdo qofshin ata. Nga dy takimet që kanë zgjatur rreth dy orë kemi folë për shumëçka tjetër. Jemi përshëndetur si miq. Kemi komunikuar më pas si miq. Por, dy muaj pas takimit tim në “vendin e tretë” diku në Evropë, në selinë e UNMIK-ut nga Zyra e Tribunalit mu dorëzua ftesa për intervistë me prokurorët e Tribunalit “i dyshuar për krime lufte!”...

E kam censuruar shumë librin tim

Si mori vesh Tribunali për këtë takim?
Eh, këtu qëndron krejt arsyeja ime përse e kam shkruar këtë libër. Gjatë procesit hetimor e gjyqësor mora vesh se “miku im” më kishte incizuar me mikrofon të fshehur në trup, më kishte përcjellë me rreth 30 policë civilë të vendit të tretë, më kishin përcjellë e përgjuar madje edhe në aeroplan, në hotel, në restorant, kudo që kam lëvizur në qytetin “e vendit të tretë”...

Çka është ky “vendi i tretë”, pse nuk ia përmendni emrin?
...Sepse nuk dua të “luajë letra” në burgun e Tribunalit të Hagës përsëri me Sheshelin e të tjerët. Sepse e kam të ndaluar të përmend edhe emrin e “mikut tim” edhe vendin e takimit. Kështu më ka sugjeruar avokati im Jens Dieckmann edhe pas përfundimit të procesit gjyqësor. Prandaj, siç e kam thënë edhe në librin tim “Trubunali i Hagës, qelia ime nr.26”, librin jam detyruar ta censuroj për arsye të disa dokumenteve, incizimeve të përgjimeve, dëshmi të procesit gjyqësor, të dëshmisë së “dëshmitarit të mbrojtur” etj.

A keni marrë ndonjë porosi nga Ramush Haradinaj, nga familja e tij apo nga ndonjë i afërt i tij për takuar dëshmitarin e mbrojtur siç e quani ju?Eh, tash po don me “hy llugave” si hetuesit e Tribunalit...

Unë nuk kam shkuar në krye në veti ta takoj “mikun tim”

...Nëse e merrni si pyetje prej hetuesi, nuk keni nevojë të përgjigjeni!
Jo, jo! Pse të mos përgjigjem. Unë tashmë e kam kryer “gripin e Hagës!”. E vërteta është se unë nuk kam shkuar krye në veti ta takoj “mikun tim”. Nuk e kam ditur se ai është dëshmitar i mbrojtur, madje nuk e kam ditur as se në cilin vend të Evropës jeton.
Por, e vërteta tjetër është se unë kurrë dhe asnjëherë nuk kam marrë asnjë porosi dhe madje nuk jam takuar para se të takoj “mikun tim” me asnjë nga familjarët e familjes Haradinaj. Madje, që t’ju them një detaj: Unë kurrë nuk e kam takuar dorë për dore Ramush Haradinajn, as sot e kësaj dite. Pra, as para se të takoja “dëshmitarin e mbrojtur”, as pasi e kam takuar këtë “dëshmitar”, e madje as tash pas lirimit të Haradinajt nga Tribunali. Na ka ftuar një natë për darkë të gjithë kryeredaktorët e mediave, por unë kisha një obligim familjar dhe nuk pata mundësi të merrja pjesë në atë darkë. Ndoshta njëherë tjetër, kur të bëhet kryeministër, ha, ha, ha...

Librin e nisni me një ftesë të pazakonshme. I ftoni lexuesit që të mos e lexojnë librin?!

Po, është e vërtetë. Unë rashë në “hapsane pa e vra askënd”, ndërkaq unë rashë në kurth të “mikut tim” pa më lajmëruar, pa e ditur. Unë flisja lirisht me mikun tim, si miku me mikun. Ai kishte mbajtur një mikrofon në trup dhe kjo më ka prekur në sedër. Kam shkruar gjithçka që kam ndjerë prej ditës kur kam marr ftesën e hetuesve të Tribunalit në shtator të vitit 2007 e deri në 23 korrik të vitit 2009 kur më është vërtetuar përfundimisht mua dënimi në kohëzgjatje prej tre muajsh, ndërsa Astriti Haraqija u shpall i pafajshëm.
Por, unë nuk dua që sfidën time ta përjetojnë duke lexuar edhe lexuesit e mi. Bile unë i kam bërë një propagandë të keqe librit: u kam thënë lexuesve as mos e blini librin dhe mos e mbani në bibliotekën tuaj, edhe pse librin e kam nxjerrë në shitje dhe kushton vetëm pesë euro.

Por, librin e botuat shumë vonë, pothuaj tre vjet pas përfundimit të procesit tuaj gjyqësor me Tribunalin?
Po, është e vërtetë. Meqenëse rasti ime në njëfarë mënyrë ndërlidhej me rastin e Ramush Haradinajt e të tjerëve, unë nuk doja që libri im të shërbente eventualisht si “argument” nga Prokuroria. Prita derisa Ramush Haradinaj u shpall i pafajshëm dhe e botova librin.

Kam gjykuar drejt kur kam takuar “mikun tim” dëshmitar të mbrojtur

Edhe një pyetje në fund: dikur ta kthenit filmin e jetës edhe njëherë a do ta bënit të njëjtin veprim?
Eh tash po më “detyroni” të bëhem “patriot me zor!”. Kam pasë dy dilema të cilat i kam debatuar dhe i kam zgjidhur vetëm me bashkëshorten time për dy javë rresht para se të merrja rrugë për në “vendin e tretë”.
E para, po të mos shkoja dhe po të dënohej Ramush Haradinaj në gjykimin e parë, mbase një pjesë të fajit do ta bartja gjithë jetën: Pse nuk i ndihmova kur pata mundësinë?!
E dyta: unë nuk e kam bërë veprimin tim për asnjë interes timin personal, material apo të themi patriotik. Nuk e kam bërë as për Ramush Haradinajn, sepse siç ju thashë as sot e kësaj dite as që e kam takuar ndonjëherë dorë për dore. E kam bërë për kryeministrin e Kosovës. Atëherë kam gjykuar bashkë me bashkëshorten time se nuk do të ishte mirë të dënohej kryeministri i Kosovës. Dhe nga pozicioni i sotëm kohor mund të them se kam gjykuar drejt, pavarësisht faktit se në jetën time nuk e kam paramenduar se do të përballem me Tribunalin, do të dënohem, do të kalojë natën e Vitit të Ri të vitit 2008 me kriminelët më të mëdhenj të ish-Jugosllavisë, disa prej të cilëve përgjakën edhe popullin tim, e dogjën Kosovën dhe më dëbuan mua dhe një milion shqiptar nga trojet tona etnike. Por e kam përjetuar edhe këtë sfidë të jetës.

Akademik Idriz Ajeti – Rilindasi i fundit

Akademik Idriz Ajeti, krahas Çabejit, Androkli Kostallarit, Dhimitër Gjuvanit dhe Shaban Demirajt, është njëri ndër gjuhëtarët më të njohur, i cili i ka dhënë shtysë kësaj shkence albanologjike duke e bërë të denjë për respekt. Idriz Ajeti, me punën e tij shkencore ka dëshmuar se është një njohës i thellë i gjuhësisë shqiptare duke e avancuar atë në shkallë të lakmueshme.

Bisedoi: Smajl Smaka

Ndonëse i thyer në moshë, Ajeti, vazhdon të jetë aktiv në shkencë dhe në jetë. Ai madje kërkesën tonë për intervistë e pranoi me dashamirësi dhe xhentilesë.

Profesor, si është dukur fëmijëria juaj dhe a mbani mend fëmijërinë?
Akademik I. Ajeti: Më kujtohet, natyrisht se më kujtohet, por jo edhe aq shumë. Mësimet fillestare i mora në Banjë të Sijarinës, më 1930. Ishte shkolla e parë në Sijarinë, e ndërtuar bashkë me xhaminë, kah fundi i shekullit XlX. Ishte kjo, pra, një godinë mjaft e bukur e shkollës, si dhe xhamia që po duket andej...Por, ajo shkollë nuk e kishte zgjidhur problemin e mësuesit. Vinin madje edhe emigrantë rusë, për shembull, herë njëri herë tjetri, kështu që vetëm kah mbarimi i shkollimit tonë u stabilizua çështja e mësuesit. Një mësues kishim maqedonas, nga Struga, për të cilin nuk di se a kishte shkollim të mjaftueshëm e adekuat.
Kishte nxënës shqiptarë, por jo shumë, rreth 30-40. Mësimi zhvillohej: një mësues për të gjitha lëndët dhe për të gjitha klasat.

Megjithatë, ishit nisur në rrugën e pandalshme. A ishte në të vërtetë e lehtë apo, e rëndë, rruga e juaj, dhe, a është dashur konsekuence që të përballoni peshën e kësaj këmbënguljeje?
Akademik I. Ajeti: U regjistrova në Zagreb. Ishim katër veta: një tjetër Idriz Ajeti, që e varën në Prizren, në vitin 1944, Halit Ibishi, nga Kosova, Adem Selimaj (Gllavica) dhe unë. Dy të parët u regjistruan në fakultetin juridik, Ademi në agronomi, kurse unë në romanistikë.
Na pritën mirë në Zagreb. përndryshe, shqiptarët medresantë vazhdonin shkollimin në Beograd. Ne ishim të parët që shkuam në Zagreb. Takimi im i parë me shkencën albanologjike ka qenë në Zagreb, para luftës, si student në Fakultetin e Filozofisë - dega e romanistikës. Për herë të parë atëherë, më 1938-39 shkrova një artikull të vogël lidhur me toponimistikën shqiptare, që e botova në një gazetë të Sarajevë, që quhej: "Muslimanska svijest".
Pastaj shkova në Itali. Dy semestrat e vitit të parë i bëra në Pizza, dy të tjerët në Padova. Atje, në Fakultetin e Filozofisë punonte albanologu Italian Karlo Tagliavini. I thashë vetes: "Pse nuk shkoj atje?!", dhe bëra mirë që shkova. Ai bënte mësime nga historia e gjuhës shqipe. Dy semestra që i bëra aty u zhvilluan për elementet indoevropiane në gjuhën shqipe. Unë dola i pari tek ai në provim dhe askush tjetër, sepse jepnin provime të tjera, nga lëndë të tjera. Profesorit i erdhi shumë mirë për këtë vendim timin.
... Në Beograd shkova për ta kryer diplomën, që më kishte mbetur nga Italia. E kreva provimin e diplomës. Hyra në provim.





Diplomën e kisha nga italishtja - letërsi e gjuhë italiane.

Keni qenë profesor i gjuhës shqipe në Gjimnazin e Prishtinës, lektor dhe mësimdhënës në Degën e Albanologjisë në Fakultetin Filozofik në Beograd, kurse disertacionin e keni mbrojtur në vitin 1958, me temën "Zhvillimi i të folmes gege të shqiptarëve të Zarës së Dalmacisë". Pse jeni përcaktuar për këtë temë, e cila në shikim të parë, nuk duket se ka ndonjë peshë të madhe?
Akademik I. Ajeti: Pasi kreva studimet, unë shkova si lektor, qëndrova ca kohë në Kosovë, kurse më 1953 u ktheva atje dhe vazhdova si lektor. Erdhi pastaj si asistent Anton Çetta. Dega luajti rol të mirë. Profesorët e parë me shkollë u krijuan atje në Beograd, në atë degë: Hilmi Agani, Rexhep Hoxha, Ramiz Kelmendi, Besim Bokshi e të tjerë. Kur erdha në Beograd, në vitin 1953 kërkova nga Hilmi Thaçi që unë ta takoja profesorin Bariq, për temë disertacioni. Në takimin e parë ai më propozoi temën e disertacionit "Gjuha e shqiptarëve arbëreshë të Zarës". Punova disa vjet, e kreva, e dërgova në Sarajevë, sepse ai atje punonte, në Fakultetin Filozofik. U formua Komisioni dhe e mbrojta temën.
... Në vitin 1960 u hap së pari Fakulteti Filozofik këtu në Prishtinë. Dy vjet më parë ishte hapur shkolla e lartë në Prishtinë, si dhe në Gjakovë e Prizren. Por, fakulteti i parë u hap me 1960, kurse më 1961 u hap Fakulteti Juridik. Këtu, në vitin 1970 u hapen fakultete dhe Universiteti. Ishte hap i shpejtë, sepse shoqëria e atëhershme kishte mundësi materiale dhe financiare. Mirëpo, si çdo fillim dhe shpejtësi, e përcjellin edhe disa mungesa. Ana tjetër, formimi i kuadrove, hapja e bibliotekave, jo vetëm Biblioteka e përgjithshme universitare - veç edhe ato të seminareve të specializuara, ishin të domosdoshme për zhvillimin e shkencave. Ndër degët ishte edhe ajo e gjuhës shqipe - albanologjia. Unë isha aty i pari, më i moshuari ndër ta. Filluam me një revistë "Gjurmime Albanologjike", që edhe tash e mban këtë emër. Më vonë, në vitin 1974, në krye të asaj dege i vizitoja edhe seminaret tjera: në Beograd, Shkup, Lubjanë dhe vende të tjera, ku paraqitesha me ndonjë kumtesë, merrja pjesë në realizimin e programeve të tyre, sidomos në Beograd. Mendova të hapim edhe ne, duke patur lidhje me studiues të gjuhës shqipe në qendrat e Evropës Perëndimore, si Vjena e vende të tjera të Evropës. Unë mora pëlqimin e Mahmut Bakallit, ish-funksionar i lartë i Kosovës, kryetar i KK LKK, i cili u pajtua dhe e vazhdova realizimin e seminarit. I pari u hap në vitin 1974.

Keni deklaruar se historia e gjuhës është vetë historia e popullit, madje ju jeni përkrahës i tezës së prejardhjes ilire të shqiptarëve, duke dëshmuar rrënjët antike të saj.
Akademik I. Ajeti: Do të thosha se kemi një histori dramatike dhe shumë e thonë këtë të vërtetë. Populli shqiptar është një popull i vjetër. Por, diçka sikur mungon kur marrin parasysh kohën nga kur merremi me shkencë. Pra, kushtet, s'kemi patur kushte të merremi me kulturë, me ngritjen kulturore. Është vonë tepër vonë. Libri i parë është Meshari, në vitin 1555. E, themi se jemi populli i lashtë. Është e vërtetë, por, edhe na kanë munguar kushtet. A ishim fajtorë vetë që nuk krijonim kushte, apo rrethi, që kushtet nuk i kishim në duart tona e që ishin të imponuara? Tash le ta thotë historia!
Formula e Pagëzimit 1492: Në atë kohë, në shekullin 15, ndër shqiptarët nuk kishte kurrfarë kushte ... ashtu që vetëm nder katolikë kishte ndonjë intelektual. Meqë nuk kishte shërbesa fetare në çdo vend, atëherë arqipeshkvi i Durrësit, Pal Engjëlli, mendoi që më rastin e lindjes së fëmijëve ata duheshin pagëzuar. Meqë shërbesat nuk ishin gjithkund, e fëmijët duheshin pagëzuar, arqipeshkvi e tha atë fjalinë që duhej thënë me rastin e pagëzimit të fëmijëve dhe ajo u shënua dikund: "Un të pagëzon j pr'emen't Atit e t'birit e t'shpirtit shenjt ... "
Libri i parë është Meshari i Gjon Buzuku, në vitin 1555.
Ai e botoi atë, por, shumë pak dihet për autorin, për vendin e botimit, Mungon fillimi dhe ka mbetur pasthënia. Për autorin ka pak shënime. Autori dihet: Gjon Buzuku. Por tjetër gjë nuk dihet, ku mësoi, ku studioi, ku e botoi, nuk dihet. Librin e gjeti në Vatikan gjakovari Nikollë Kazazi.

Megjithatë, ju e bëni publike një paradoks, kur thuani se çuditërisht një popull i lashtë ka një gjuhë të shkruar vonë. Ndërkaq, ndikimin e sllavishtes te shqipja e konsideroni të hiçtë.
Akademik I. Ajeti: Sllavishtja nuk ka patur kurrfarë ndikimi në terminologjinë kishtare te shqiptarët...Një gjuhë studiohet në dy aspekte: aspekti i brendshëm dhe aspekti i jashtëm. Aspekti i jashtëm nënkupton ndikimin e huaj në një gjuhë, siç është, për shembull, ndikimi i latinishtes në atë kohë, i sllavishtes, i turqishtes në gjuhën shqipe. Sot e kësaj dite elementi i huazuar i leksikut në shqipe është pak më i madh se ai vendor. Por këtu duhet marrë parasysh edhe një element tjetër, se mbledhja dhe regjistrimi i elementit të shqipes nuk është bërë krejt, një pjesë e leksikut nuk është regjistruar në popull, prandaj ajo ndikon në sasinë e huazimeve ndaj elementit vendor të shqipes.



Profesor, na flisni diçka për vitalitetin ose gjurmët e gjuhës shqipe?
Akademik I. Ajeti: Populli shqiptar është një popull i vjetër. Për shumë popuj që kanë jetuar në këto treva nuk dihet, nuk dihet as për trakasit, dakasit, makedonët e vjetër Gosllavë) e për shumë popuj të tjerë që janë zhdukur, si gjuhë janë zhdukur, janë zhdukur gjuhët e tyre. Nuk dihet për trakishten, makedonishten (jo maqedonishten). Ka mbetur ndonjë gjurmë e tyre, por jo si tërësi, si gjuhë ato janë zhdukur. Shqipja mbijetoi! Si mos ta thuash këtë, more, diçka fenomenale duhet të jetë, natyrisht! Pse, qysh e ku jetuan ata që nuk u zhdukën?! Ndoshta edhe tendenca e tyre që gjithmonë të largohen nga qendrat urbane. Edhe sot pothuaj është ashtu: shqiptarët banojnë, ngrenë tabanët e tyre kryesisht jashtë qendrave. Ja, për shembull, në Jabllanicë, Medvegjë nuk ka patur pothuajse asnjëherë në qytet shqiptarë, në rrethe - po, edhe në Tupallë, Sfircë, Grboc ... Pra, edhe më herët këtë e kanë ndjekur shqiptarët, janë larguar nga qendrat e përziera, ku kanë qenë të izoluar. Kjo edhe është njëra nga arsyet pse mbijetuan sot e kësaj dite, sot e atë ditë!

Ju i ndani në dy periudha zhvillimet e gjuhës shqipe, ajo pararilindase, mes shekujve XVI - XVIII dhe ajo pasuese e Rilindjes Kombëtare.
Akademik I. Ajeti: Kishte nevojë, kishte shumë nevojë për një gjuhë të përbashkët. Në atë kohë shkruhej shqipja në të gjitha anët, por pothuaj me alfabete të ndryshme. Kishte nevojë për një alfabet të përbashkët, që edhe ta përdornin të gjithë ata veprimtarë që merreshin me problemet e gjuhës shqipe edhe me problemet politike, se Rilindja ka qenë një lëvizje e gjithë shqiptarëve në atë kohë. Dhe, jo vetëm që merrej me çështje politike, por ajo merrej edhe me çështje të kulturës, të gjuhës. Ja këta, ky grup i vogël, por i aftë merrej me problemet e gjuhës atë kohë. U formua alfabeti. Pastaj, shqipja u shkrua.. u botuan shumë tekste lidhur me gjuhën. Gramatikën e parë e shkroi dhe e botoi Sami Frashri. Ai është njësoj iniciator i shumë përpjekjeve në fushën e kulturës e gjuhës shqipe, por edhe turke.

Ndihmesë të madhe për avancimin e gjuhësisë sonë kanë dhënë edhe tubimet shkencore të viteve 1952, '57,' '63, e sidomos Konsulta Gjuhësore në vitin 1968 në Prishtinë. Ndërkaq, Kongresi i Drejtshkrimit në Tiranë, më 1972, sanksionoi përpjekjet mëse l00-vjeçare për njësimin e gjuhës shqipe.
Akademik I. Ajeti: Zbatimi i gjuhës letrare ishte synim i të gjitha këshillimeve gjuhësore, që nga ai i vitit 1952, '57, '63, duke përfunduar në vitin 1968, në Konsultën gjuhësore në Prishtinë, ku u tha se njësimi i gjuhës shqipe në të gjitha trojet e shqipes ishte rezultat i natyrshëm i proceseve shoqërore shqiptare, veçanërisht nga Rilindja e këndej.

Me vendimet e Kongresit të Drejtshkrimit në Tiranë, më 1972 a ka ndodhur një shkrirje mekanike e dy dialekteve, apo është një sintezë organike që ka shkuar në linjën e konvergjencës?
Akademik I. Ajeti: Është vazhdimi i konvergjencës. Natyrisht, për gjuhën letrare gjithmonë dhe gjithkund merret bazë një dialekt, ai duhet shquar me forma të drejta, më të pranuara, të jetë më i përgjithshëm, por jo çdo dialekt.
Dialekti ynë është shumë larg nga gjuha që është marrë për bazë të gjuhës letrare. Pse toskërisht? Edhe ne e kemi propozuar, pranuar dhe përqafuar toskërishten. Pse? Ky dialekt ishte shumë më i stabilizuar fonetikisht, morfologjikisht, e në aspektin sintaksor dhe logjikën sintaksore e ka shumë më të stabilizuar. Toskërishtja e shkruar para standardizimit ka qenë një dialekt i shkruar i përgjithshëm për të gjithë toskët. Një gjuhë letrare përdornin ata e jo si gegët, që në bazë të saj përdornin disa dialekte shkrimore: elbasanishtja, shkodranishtja etj.

Si është raporti në mes të këtyre dy dialekteve në gjuhën e standardizuar, sepse ka shumë kritika, sipas të cilave është diskriminuar gegërishtja. Ju përmendni një raport 13 me 8?
Akademik I. Ajeti: Po, ai raport, ashtu e ka bërë Kostallari, por kjo nuk është e domosdoshme. P. sh. Vuk Karaxhiqi, në reformën e gjuhës së tij, e ka marrë vetëm një dialekt, atë të vendlindjes së tij, Tërzhiq, nga Bosnja dhe Hercegovina, që është më i pasur se çdo dialekt tjetër serb.

Pse edhe sot kontestohen vendimet e Kongresit të Drejtshkrimit?
Akademik I. Ajeti: Kontestimi vjen nga rrafshet e tjera, nga fusha të tjera, për motive të tera. Kurrkush nuk ka kritikë ndaj gjuhës letrare se nuk është në rregull gjuhësisht, sepse ajo është krejt në rregull. Kritikat vijnë nga fushat e tjera: politika, klanet, rrethet kulturore, ideologjike, prej andej vijnë dhe pastaj shartohen edhe në gjuhë. Arsye gjuhësore shkencore nuk ka. Thonë pse përzihet pushteti?! Ai pushtet do ta përdorë atë gjuhë. Krijimi i gjuhës letrare thotë Katiçiq është akt politik dhe se duhet të trajtohet jo vetëm si punë shkencore. Është akt politik, në fund të fundit.



Zotëri Ajeti, thuhet se në shkencë ka vend për të gjithë. A është kjo e vërtetë?
Akademik I. Ajeti: Edhe po, edhe jo! Në qoftë se mendoni për mundësinë apo pamundësinë e shkollimit të rish e të rejash të popullsisë sonë, unë mendoj se, me përjashtim fare të vogël që nuk çon aspak në kanar mundësitë, edhe te ne në Kosovë, janë krijuar, si për shkollimin fillor edhe të mesëm. Për atë lagje të varfërish, në përgjithësi sigurohen edhe tekstet shkollore.
Për vazhdimin e shkollimit të të rinjve në fakultete puna qëndron ndryshe; për degën që studenti e ka regjistruar pa një dashuri ndaj profesionit e me pak rezultate, s’ka kuptim të humbet kohë kot.

Rruga e shkencës nuk është e shtruar me lule, është sikur pema, rrënjët i ka të hidhura, por frutin e ka të ëmbël. A pajtoheni me këtë konstatim?
Akademik I. Ajeti: Po, pajtohem, veçse rrugën e marrë çdokush e secili e shtron vetë, duke krijuar formulën e suksesit me dashuri, e përkushtim ndaj punës, me dhuratën e talentit të tij. “Portreti më i mirë që i bën njeriu vetes është përkushtimi i tij ndaj së vërtetës shkencore” (S. Bytyçi). Në fund vjen gëzimi për frutin e ëmbël.

Shkenca juve Ju ka sjell më shumë kënaqësi apo mundim?
Akademik I. Ajeti: Pyetjen Tuaj unë po e nis e përfundoj me një mendim të Einstein-it (Ajnshtainit). “Mos u përpiq të bëhesh njeri që ka sukses, por përpiqu të bëhesh një njeri që ka vlera”.

Shkenca në njëfarë mënyre e disiplinon njeriun, apo jo?
Akademik I. Ajeti: Pa dyshim se po, veçse e kam fjalën për shkencën e vërtetë.

Po ta rikthenit jetën, a do të përcaktoheshit sërish për shkencën e Albanologjisë?
Akademik I. Ajeti: Po, pa dyshim, veçse studimet albanistike do të përfshinin edhe hetimet e gjurmimet e gjithë rajonit ballkanik.

Si duket një ditë e Juaja në moshën e bardhë?
Akademik I. Ajeti: Si anëtar i rregullt i Akademisë saherë që Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë mban mbledhje, si anëtar i tij marr pjesë rregullisht. Në pjesën e dytë të librit tim me titull Studije iz istorije albanskog jezika – Prishtinë 1982, botim i Akademisë së shkencave dhe të Arteve të Kosovës, kam shtuar edhe punimin shkencor që mban titullin Albansko-srpskohrvatske jezičke studije – Etimološki prilozi. Në Bibliotekën e Akademisë konsultoj veprën e madhe Rečnik srpskog narodnog i književnog jezika që përmban edhe fjalë e shprehje shqipe, të përdorura në dialektet e atij populli.

A keni ndonjë dëshirë të parealizuar?
Akademik I. Ajeti: Janë të gjitha gjasat se fjalori i sipërm do të mbetet i papërfunduar...

DRENAS:Promovohet vepra më e re e Jakup Krasniqit, aktualisht kryetar i Kuvendit të Kosovës.

Libri sistemohet në tri njësi (pjesë): Pjesa e parë: Dy pavarësitë shqiptare; pjesa e dytë: Personalitete, dhe e treta: Dokumente, materiale dhe fotografi (album).

Autori me këtë libër jep ndihmesë pikërisht në vitin e madh të kremtimit të 100-vjetorit të Pavarësisë, por që gjen momentin që në përmbyllje të këtij viti festiv ta promovojë librin, pikërisht më 30 dhjetor, datë që përkon edhe me 21-vjetorin e sulmit barbar serb në Prekaz, i cili do të kulmojë në marsin 1998, tragjedi kjo që sensibilizoi gjithë opinionin botëror se duhej shkëputur njëherë e përgjithmonë nga kthetrat serbosllave një popullatë liridashëse së cilës i ishin bërë padrejtësi që nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit, Konferenca e Londrës, Konferenca e Paqes e Parisit, Procesi i Prizrenit e kështu me radhë.

Pjesa e dytë i kushtohet me portretet apologjetike kontribuesve të pavarësisë: Ismail Qemalit, Hasan Prishtinës, Luigj Gurakuqit, Isa Boletinit, Dedë Gjo Lulit, Themistokli Gërmenjit, Bajram Currit, Vëllezërve Bajo dhe Çerçiz Topulli, Motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi, Avni Rustemit, Shotë Galicës, Fan S. Nolit dhe Ramiz Cërnicës (për qëndresën në Procesin e Prizrenit ku në mënyrë deçidive pati thënë: Me Serbinë – Jo! Me Shqipërinë – Po!) me një hyrje si parantezë, e dy portreteve për Skënderbeun dhe Adem Jasharin.

Pjesa e tretë ka një faktografi, duke evidentuar dokumente, materiale dhe fotografi që shënojnë shtetndërtimin e Shqipërisë dhe të Kosovës.

Libri, me më se 400 faqe, ka një përgatitje tejet estetike dhe është botuar nga “Buzuku”, Prishtinë, i cili ka botuar në tërësi edhe veprat e tjera të Jakup Krasniqit.

Një libër i pa ngarkuar me faktografi dhe i shkruar nga syri i një atdhetari, kështu e ka vlerësuar Ramiz Kelmendi librin “Pavarësi dhe Personalitete” të Dr. Jakup Krasniqi, i cili është përuruar sot në Drenas. Duke folur në këtë përurim, vetë autori i librit, ka thënë se klasa politike shqiptare mund të mësojë mjaftë shumë nga filozofia popullore shqiptare.

Sipas shkrimtarit e publicistit, Ramiz Kelmendit, në libër është përfshirë e gjithë historia e kombit shqiptar dhe të dy pavarësitë.

“E theksoj përkushtimin, ndërgjegjen dhe personalitetin e autorit për ta rrumbullakuar librin me të përbashkëtat dhe të veçantat e të dy pavarësive të Shqipërisë dhe të Kosovës me të cilat merret në pjesën e parë dhe me personalitet që e bënë e shpallën e jetësuan apo edhe e ndërtuan Pavarësinë e vitit 1912 me të cilat merret në pjesën e dytë”, ka thënë Kelmendi.

E vetë autori i librit Jakup Krasniqi, e ka cilësuar librin si “të ndryshëm” nga librat e natyrës historike të popullit shqiptar. Ai thotë se libri në planë të parë ka personalitetet sepse për krijimin e shteteve është folur mjaft.

“Në letërsinë tonë ka pak vepra që janë marrë kryesisht dhe më shumë me integritetin e personaliteteve të historisë tonë se ne kemi dëgjuar të flitet për integritetet e vendeve e të shteteve por më pak kemi dëgjuar të flitet për personalitetet me integritet”, ka thënë Krasniqi.

Prof.dr.Jakup Krasniqi, lindi më 01.01.1951 në Negrovc të Drenasit, është politikan shqiptar, ish zëdhënës politik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.




Studimet i mbaroi në Prishtinë në Fakultetin Filozofik dega Histori. Më pas i kushtohet punës si pedagog dhe krahas saj fillon veprimtarinë politike në ilegalitet. Në vitet 1981 deri më 1991 burgoset për arsye politike nga pushtuesi serb.

Ishte pjesëtar aktiv i LDK-së në Drenas e më vonë edhe anëtar i kryesisë së LDK-së. Angazhohet aktivisht në ndërtimin e strukturave të UÇK-së dhe zëdhënës i saj në kohën e luftës. Anëtar i delegacionit shqiptar në Rambuje të Francës. Ministër në qeverinë e parë të Kosovës. Pas zgjedhjeve të para në Kosovën e çliruar ministër për shërbimet publike.

Në zgjedhjet e lira pas pushtimit më 1992-1998 deputet në parlamentin e Kosovës. Tani është sekretar i përgjithshëm i PDK-së, kryetar i grupit parlamentar të PDK-së në parlamentin e Kosovës dhe anëtar i Grupi politik strategjik për negociata. Në seancën e parlamentit të ri të Kosovës më 9 janar 2008, dalë nga votimet e 17 nëntorit 2007, Jakup Krasniqi zgjidhet Kryetar i Parlamentit të Kosovës.


Aktivitete dhe funksione, të tanishme apo paraprake

1972–1977 Arsimtar në Fatos dhe Arllat; 1976–1977, Arsimtar në Shkollën e Mesme në Drenas; 1979–1981 Arsimtar në Arllat dhe pastaj në Shkollën e Mesme në Skenderaj; 1991–1994 Arsimtar në gjimnazin “Skënderbeu“ në Drenas; 1995–1998 Kryetar i Këshillit të Arsimit në Drenas; 1998–1999 Zëdhënës i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK); 1999 Anëtar i Delegacionit të Kosovës dhe i Grupit Politik në Konferencën e Rambujesë; 1999–Janar 2000 ministër i Ministrisë për Rindërtim dhe Zhvillim; 2001-Deputet në Legjislaturën e Parë; Mars 2002 dhjetor 2004 Ministër i Ministrisë së Shërbimeve Publike në Qeverinë e Kosovës; Tetor 2004-2007 Deputet në Kuvendin e Kosovës, mandati II; 2004-2007 Shef i GP të PDK-së në Kuvendin e Kosovës; Nëntor 2007 deputet, mandati III; Janar 2008- vijon Kryetar i Kuvendit të Kosoves; 1973–1981 Veprimtari politike Klandestine (ilegale) në Lëvizjen Kombëtare të Kosovës; 1981–1991 I burgosur politik; 1991–1999 Anëtar i Kryesisë dhe kryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), dega në Drenas; 1992–1998 Deputet i Parlamentit të Kosovës; 1998–1999 Zëdhënës i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), anëtar i Shtabit të Përgjithshëm, anëtar i Drejtorisë Politike të UÇK; 1999–2003 Sekretar i Përgjithshëm i Partisë së Prosperitetit Demokratik të Kosovës (PPDK) përkatësisht Partisë Demokratike të Kosovës (PDK), Tetor 2005-vijon Sekretar i Përgjithshëm i PDK-së, Nëntor 2005 anëtar i Grupit Politik Strategjik nga PDK, në bisedimet e Vjenës.

Libra

Kthesa e madhe Ushtria Çlirimtare e Kosovës, Shtëpia Botuese "Buzuku", 320 faqe, Prishtinë 2006. ISBN 978-9951-08-059-6
"Kosova i a historical context"; Shtëpia Botuese "Eeuroprinty", 128 faqe, Prishtinë 2007; ISBN 978-9951-05-109-X
"Një luftë ndryshe për Kosovën"; Shtëpia Botuese "Buzuku", 224 faqe, Prishtinë 2007; ISBN 978-9951-08-092-2
"Pavarësia si kompromis"; Shtëpia Botuese "Buzuku", 208 faqe, Prishtinë 2010; ISBN 978-9951-08-116-6
"Kosova në kontekst historik"; Botim i dytë i plotësuar. Shtëpia Botuese "Buzuku", 208 faqe, Prishtinë 2010; ISBN 978-9951-08-115-0
"Lëvizja për Republikën e Kosovës 1981-1991 sipas shtypit shqiptar"; Shtëpia Botuese "Buzuku", 320 faqe, Prishtinë 2011; ISBN 978-9951-08-140-5
Guxo ta duash lirinë, Shtëpia botuese: "Buzuku". Viti i botimit 2011.
Pranvera e lirisë ‘81, Shtëpia botuese: "Buzuku". Viti i botimit 2011.
Flijimi për lirinë, Shtëpia botuese: "Buzuku". Viti i botimit 2011.
Pavarësi dhe Personalitete:""Buzuku"",Viti i botimit,2012.

Policia e Kosovës e ka shkelur Ligjin e prokurimit publik në tenderin për modernizimin e sigurimit fizik në dhomat e serverëve.

Ky është konstatimi i Organit Shqyrtues të Prokurimit, i cili ka marrë vendim që tenderi të kthehet në rivlerësim pasi ka konstatuar se Policia e Kosovës e kishte shkelur nenet 7, 54 dhe 59 të Ligjit të prokurimit publik.

Kompania “Astraplan” është ankuar në OSHP duke pretenduar se Policia e Kosovës e ka shkelur Ligjin e prokurimit me rastin e rekomandimit për kontratë kompaninë “e-Connect” lidhur me aktivitetin e prokurimit "Modernizimi i sigurisë fizike në dhomat e serverëve”, shkruan Koha Ditore.

Kompania e rekomanduar për kontratë “e-Connect” ka ofertuar me çmim prej 119 mijë e 854 eurosh. Kurse oferta e bërë nga operatori ankues ka qenë për rreth 60 mijë euro më e lartë.

Sërbia në udhëkryq

Zyrtarët më të lartë shtetërorë të Serbisë kanë shqyrtuar tre skenarë lidhur me vazhdimin e dialogut me Kosovën dhe mundësinë e marrjes së datës për negociata me Bashkësinç Europiane.

Tre opsionet e prezantuara nga kreu shtetëror serb janë:

(1) që deri në fund të insistohet në formimin e Bashkësisë së komunave serbe me të gjitha kompetencat;

(2) në qoftë se nuk ka sukses opsioni i parë, të fillohet me përmbushjen e kushteve të përcaktuara nga BE-ja në dhjetor, ose;

(3) koalicioni qeverisës të vërtetojë se data për negociata me BE-në është çmim tepër i lartë për ato që kërkohen nga Beogradi.

Planin përfundimtar të protezave që do të ndërmerren në raundin e gjashtë të negociatave me Kosovën zyrtarët serbë do ta përcaktojnë në takimin e së dielës, transmeton Telegrafi një informatë të gazetës serbe “Blic”.

Sipas gazetës serbe, negociatat me Kosovën kanë hyrë në qorrsokak sepse Prishtina nuk pranon kompromis dhe nuk do të lejojë që Bashkësia e komunave serbe, që do të formohej në veri, të ketë kompetenca ekzekutive dhe të zgjidhet përmes zgjedhjeve.

Takimin e nesërm e ka thirrur kryeministri Ivica Daçiq, sepse situata në të cilën gjendet Serbia aktualisht kërkon qëndrim të përbashkët të koalicionit qeverisës.

Sipas gazetës serbe, problemi më i vogël është që kryeministri serb deri në momentin e fundit të insistojë në formimin e Bashkësisë së Komunave Serbe, por shtrohet pyetja nëse do të arrihet diçka me këtë.

“Beogradit shumë qartë i është thënë se Prishtina nuk do të japë kompetenca për Bashkësinë e Komunave Serbe dhe nga ky qëndrim nuk do të heq dorë, sepse për një qëndrim të tillë e ka përkrahjen e Gjermanisë dhe SHBA-së”, shkruan “Blic”, duke u thirrur në burime të veta.

Autoritetet e Kosovës nuk presin që të arrihet marrëveshja për mekanizmin ombrellë të komunave me shumicë serbe, në takimin me autoritetet e Beogradit zyrtar që do të zhvillohet të hënën në Bruksel. Kjo, shkaku i dallimeve të mëdha të të dyja palëve rreth kompetencave që duhet të ketë ky mekanizëm.

Në takimin paraprak delegacioni i Kosovës ka ofruar mundësinë që komunat serbe të organizohen në një asociacion, mundësi që parashihet me ligj dhe me Pakon e presidentit Martti Ahtisaari, dhe i cili nuk do të kishte rol as ekzekutiv dhe as ligjvënës. Po kështu, nuk do të mund të ishte zëvendësim për kuvendet komunale dhe përgjegjësitë e komunave nuk do të mund të barteshin te ky mekanizëm. Pra, nuk do të përbënte një nivel të tretë të pushtetit në Kosovë, shkruan sot Koha Ditore.

Serbia, ndërkaq, ka kërkuar që mekanizmi që do të quhej bashkësi komunash, do të duhej të kishte kompetenca të rëndësishme, që praktikisht të mundësonte vetëqeverisjen e serbëve të Kosovës. Ky institucion, i zgjedhur nga komunat, do të kishte ingirenca në gjyqësi, në polici, në dogana, në arsimin sipëror, në shëndetësinë sekondare dhe në disa fusha të tjera. Këshilli do të kishte edhe kompetencën e emërimeve.

Sipas një zyrtari të lartë, i përfshirë në ekipin negociues të Kosovës, dallimet janë aq të mëdha sa tashmë dihet se marrëveshje nuk do të ketë.

Përgatiti Flori Bruqi

BUKURIA DARDANE KËRKON KËNGËT E SAJ

THANI NAQO

Sa herë më bije në dorë libër me poezi nga poetë të Kosovës përgatis ndjesinë time sepse do të përballem sa me tragjiken aq dhe me heroizmin, sa me dhimbjen intimo-vetiake, aq dhe me dhimbjen dardane, por më ndjell kërshëria se do të gjej edhe shpërrthimin e çastit gazmor, për të cilin kemi aq shumë nevojë sot në shekullin XXI.

Jam njohur dikur me poezinë e Azem Shkrelit dhe Ali Podrimes, me interesin individual si rymëtarë të modernitetit në poezinë shqiptare; më vonë, nëpërmjet internetit, u njoha me poetë të tjerë nga trojet shqiptare. 

Një këta është edhe poeti Tahir Bezhani. 

Mbaj mend, në komentin që kam bërë disa vite të shkuara në Zemra Shqiptare kam thënë se Kosova është shtet i sanksionuar, Kosova është e lirë dhe ka ardhur çasti që duhet t’i këndohet trupërisht dhe shpirtërishtçliruar, asaj, mahnisë: Bukuri Shqiptare, atyre bukurive që me shekuj kanë qenë të shtrydhur dhe të përçudnuar nga pushtuesi sërb. 

E bëra këtë parantezë, ashtu siç  e ndjej unë, se çfarë më ndodhi psikologjikisht dhe çfarë ndjeva personalisht kur lexova poezitë e poetit Tahir Bezhani. Kuptova se Tahir Bezhani është vazhdues i modernitetit poetik dardan dhe këtë ndjesi e formova kur më ra në dorë libri i tij të fundit me poezi,  “Leximi i Shkrumbit.” 

Redaktuar nga Qazim Shehu dhe recensionuar nga Lulëzim Logu.

Sa hapa librin shoh poetin Tahir Bezhani në “Dhomën e heshtjes” dhe, që në varget e para ai deklaron:

Në dhomën time, errësirë,

Heshtje e thepisur.

Me gjithëse kjo dhomë ishte e zhytur në errësirë, unë dalloj dritë-hijet, dëgjoj kumbimin e heroikes, pëshpërimat e tragjikes dhe, siç e kisha parandjenjën, përballem sa me hidhërimin aq dhe me shpresën për të nesërmen. Stepem për një çast. Si do të ndjehet subkoshienca ime kur të shpalos vargjet e këtij poeti? Me çfarë do të pëballohem kësaj herë? Stepja nuk vazhdon gjatë. Kërshëria bën punën e saj. Ja njoh shijet letrare vetes time dhe kjo nuk besoj të keqkuptohet kur unë do të eci pas  gjurmët poetike të Tahir Bezhanit, por do të qëmtoj dhe përzgjedh detajet letrare, ato të pathënat, sepse detajet letrare bëjnë art. Pa to nuk qëndiset sfondi dhe ndjenja e gërshetuar me të. 

Leximi i Shkrumbit nuk më zhgënjeu për sa stepa më lart. 

Sa u njoha me sfondin e Dhomës të Heshtjes, vargjet e mëpashsme hedhin dritë për moshën e poetit, gjëndjen e tij shpirtërore dhe atë shëndetsore. Këto, ndryshe nga të tjerët, nuk shprehen me prozaizëm, por me detaje poetike që rrallëherë i has në lëmin e poezisë. Detaje të tilla gjallërojnë poezinë. I japin jetë e vërtetësi dhe e bëjnë të rehatshme, edhe të besueshme dhe të përfytyrueshme. Ja si konkretizohen:

Një shpuzore me duça duhani/

nicotinë, alkol e pilula,- 

dhe unë, pas këtyre vargjeve dëgjoj rënkimin e heshtjes.

Ky është prologu, sa intim aq e poetik i Leximit të Shkrumbit. 

Nga dritarja e kësaj dhome shpalosen ndjesitë dhe sfondi dardan.

Kur u ndamë ishte kohë e ligë- thotë Tahir Bezhani në poezinë “Akull e zjarr” dhe unë pashë qiellin që pikon akull dhe, në vargjet e mëasshme specifikë dalluese bëhet natyra. Në poezinë e tij natyra është e pandashme, na ndjek hapa pas hapi; këshillë hemingujane, që shton vlerat jo vetëm në prozë, por edhe në poetikë. Ndërthurja e ndjenjës me motin përligjin vargjet e mëposhtme: 

Tani jam në pritje/

gjymtyrët e thyera t’i bashkoj/ 

Rrugëtuam gjatë…

...dhe, pas këtij pohimi gati pleqëror, shpalosen poezitë e tjera në një strukture unike,që mua më duken të qëllimshme, për të gërshetuar botën e ndijimeve të tij. Tani Tahir bezhani më ndjell që unë të eci pas tij, ta ndjek hijen e tij nëpër shkrepat e Bjeshkës, të hyj në kulla dhimbjesh e gëzimesh, përkulem e  prek fije bari, përkëdhel trungjet e drurëve dhe pastaj dëgjoj thënien sa filozofike aq dhe domethënëse gojore: 

Me këmishën e arnuar/ 

plagët nuk mëshirohen. 

Atëherë dalloj se është vjeshtë dhe vjeshta shpalos bukurinë e saj shumëngjyrëshe, por ai, Tahir Bezhani, në fund të poezisë shton me dhimbje poeti:

 Bukuria vjeshtore mërdhin! 

Unë e besoj këtë dhe ndjej të njëjtën dhimbje si Tahir Bezhani, sepse Bukuria Vjeshtore mërdhin.Shikoj dhe qiellin vjeshtor veshur me re dhe e parandjej se poeti kësaj here do të thotë me gëzim:

Sa mirë që ra shi sot!

Mjaftoi ky varg dhe përfytyrimi im shëtit se çndodh në token e bekuar kur bie shiu i parë dhe e pashë këtë shi nga dritarja e kullës së rënuar: 

U platit zjarri/ 

shi e lot përzier/ 

lëpijnë mallin.

Jashtë bije shi dhe unë hyj sërish në dhomën e errët, të kullës së rënuar: 

Ndjej dhimbjen e rënimit/

Lëmyshkun e gurëve të saj.

Pra, ja ku u ndodhem tani, aty, nga u nisa për rrugëtim, dhe u ktheva sërish në dhomën e errët, me duça duhani, alkol e pilula. Projeksionet e hijeve lodrojnë mbi mure nën tingujt ngjethës te lahutës. Ato lodrojnë here si shtojzovalle Bjeshke dhe herë si hije enigmash poetike.

Tahir Bezhanin e përshëndeta, i urova shëndet e krijimtari, i shtrëngova dorën fort dhe dola nga dhoma e tij.

Në rrugën e kthimit më ndjekin pas katër vargjet bezhaniane:

Hija e kullës nën shi,

Ëndërr e zhgjënder.

Qentë endacakë lehin,

Pas gjurmëve të mia…

Ngrita kokën dhe pashë Qiellin Shqiptar që po pastrohenj nga retë e zymta të së kaluarës. Dielli shëtit përmes reve, i shkërmoq ato dhe përfytyroj ndriçimin e tij e te ngrohë në trevat tona të akulluara.