NGA FATMIR TERZIU:Poezi që zbulon botën e padukshme të Nënë Terezës

Një nga eseistët më të njohur qysh herët në studimin dhe kritikën e poezisë, Sir Philip Sidneyshkruan: "Unë mendoj se duhet të kuptohet qartë një ligjësi se një poet, me atë dorë të njëjtë e të begatshme, bën të tërheqë me më shumë efektivitet mendjen e tjetrit se në çdo art tjetër, dhe kështu që një konkluzion nuk krijohet aq lehtë, që, veç Virtytit që lind përpos, është edhe vendi më i shkëlqyer i filozofisë ku pushimi mendor mbetet për të gjitha fjalët e të mësuarit një bagazh për të bërë një analizë pas leximit në fund të tij të vargut poetik. Kështu Poezia, duke më njohur e joshur me këtë njohje për të mësuar për atë, bëhet edhe më madhështore për të lëvizur në drejtim të filozofisë së tij, njësoj si në veprat më të shkëlqyera, por me një veçori ku artefakti (puna e kryer prej njeriut poet) mbetet një ekselencë e artit të fjalës ". (Sidney; 1965:24). Në esenë e tij të famshme ai shprehet me titullin ‘Një falje për poezinë’. Një ‘falje’ që nënkupton shumë në këtë drejtim, pasi kjo falje parathotë respekt për filozofinë dhe artin e fjalës. Kështu në këtë ese ai sugjeron se Poezia është ajo që zbulon botën filozofike të tjetrit. Nëpërmjet filozofisë ne gjejmë më shumë arsye në idenë, veprën, mendimin dhe situatën që ekziston apo lexojmë si e qysh ka ekzistuar një personalitet. Kështu ndodh edhe me figurën e Nënë Terezës. Një shembull mund të shihet e kuptohet qartë nga Poezia e poetes indiane Rajandaye Ramkissoon Chen. Ajo, një intelektuale e edukuar dhe e punësuar në kolegjin me emër “Naparima”, vargjet e saj poetike i linçoi mbi këtë filozofi duke zbuluar botën e brendshme dhe shpirtin e madh human, filozofinë e mendimit dhe idetë për jetën nëpërmjet poezive të krijuara për figura të ndryshme, të cilat ajo i njihte në detaj. Kështu ajo i kushtoi poezi të shoqit të saj, Ëilfred G. Chen, si një përkushtim në poezinë “Tërheqja e dritës”, duke zbuluar idetë e tij të hershme si një fëmijë i talentuar, i dhënë pas progresit, një shpirt i pastër dhe një filozof. Ajo i këndoi atij në filozofinë e saj poetike duke zbuluar devocionin e tij si Ëilfred to Raj (Princ).

Poezia që zbuloi botën e Nënë Terezës

Rajandaye Ramkissoon Chen zbuloi edhe botën e brendshme e të panjohur të Nënë Terezësnë poezitë “Udhëtime shpirtërore”. Për këtë poezi dhe për njohjen e kësaj bote shpirtërore ajo u ndikua dhe filozofoi nga  'Një paraqitje e shkurtër e Mother Teresa në Radio Televizionin në vitin 1995'. Kjo poezi në fakt vjen nga seksioni i quajtur “Udhëtime shpirtërore” ('Spiritual Journeys'). Udhëtimet e poetes janë udhëtime aktuale e të prekshme në vendet e shenjta, reflektime mbi vdekjen, dhe evokacione të përvojave shpirtërore që na mundësojnë të krijojmë idenë se si ta lexojmë e kuptojmë Nënë Terezën, nëpërmjet vargut që na jep Rajandaye, ku mësojmë se ajo ishte një njeri shpirtëror, i cili kuptohet dhe në spiritualitetin e saj të njohur në forma të ndryshme fetare, si Hindu, Mysliman, prezbiterian, Raj, Zalayhar, etj. Ajo ishte aq tolerante dhe e pagjykueshme rreth feve ashtu si ajo ishte rreth popullit me të cilin ajo u takua. Nënë Tereza sipas vargut filozofik të kësaj poeteje mësohet se njëherë tha, "Nëse ju gjykoni njerëzit, ju nuk keni kohë për dashurinë e tyre." Premtimin e saj të padukshëm dhe botën e saj të brendshme Rajandaye e sqaron më tej: "Kur ju i kaloni gjykimit, ju nuk keni lënë vend për dashuri." Kjo poemë e veçantë është në lidhje me botën e padukshme të Nënë Terezës, që kaloi shumicën e jetës së saj në Indi duke u kujdesur për të sëmurë dhe të varfër.

Sipas poetes indiane mësohet edhe njëherë se ajo njëherë tha: "Me gjak jam shqiptare. Nga shtetësia indiane. Me anë të besimit unë jam një murgeshë katolike. Në poezinë e saj, Rajandaye që në fillim shpjegon se bota e saj e padukshme dhe premtimet e saj shtjelloni parëndësinë e përcaktimeve, por rëndësinë e të qënit njeri human dhe i dashur:

Një pastërti,

dritë prej saj rrjedh nga sari i bardhë

në metra. Ajo është e gjitha murgeshë

Pa zakon një murgeshë. Kryqi i saj

është gjysmë-fshehur, një gjilpërë me kokë mban në supe.

Vija e saj e sari-kufitarizuar

mbështjellur me pëlhurën e saj blu

të Imakulatës.

Ata që dinë se kjo poete, Rajandaye ishte një fizikante, dhe në poezi ‘shërbeu si një mjeke filozofe’ duke i dhënë shpresë grave dhe duke lehtësuar dhimbjen prej fëmijëve kur vijnë në botë, nuk do të jetë i habitur se poema e saj vërteton kapacitetin e majëlartë që ka dhënë Nënë Tereza për dhënien e dashurisë, pa të cilën puna e tillë e përkushtuar, nuk është e mundur:

Lëkura e saj është pergamenë.

Në çdo linjë të saj rrudhë është shkruar

letra e shërbimit të saj.

Dashuria është fryt 'i besimit'

mbajtës i ritmit të saj të zemrës

që qarkullon paqen e saj

Çfarë është për të shquar, më në fund, është se në strofën përfundimtare të poemës kushtuar, Nënë Terezës, është një pamje e ngjashme sikur ekzistenca e saj në vitin 1995. Por kjo poete ka ofruar lamtumirën e saj me shkrim dhe mbishkrim mbi varrin saj. Çfarë ajo thotë se Nënë Tereza ishte si ekran televiziv që ngadalë vjen e errësohet, është ajo që sjell vetëm dritë edhe në ekranin e errët, është bota e saj e padukshme që rrezaton:

Fjalët e saj janë të vërteta

përsëritja e thjeshtë e buzëqeshjes së saj.

Ajo shtrëngon duart e saj dhe harqet

lamtumirë, në pavdekësi

gjuhëbotësi. Në të ajo fut

qetësinë e Rruzareve të saj.

ALBULENA NUREDINI*:Pararojë e muzikës bashkëkohore shqiptare

Profesor Akil Koci

Akil Koci jo vetëm nis rrugën e muzikës së re, por edhe rendit kompozicionin shqiptar në nivel të lartë artistik botëror
 

Imagjinata poetike dhe strukturat metapsikologjike në poezi

Lutfi Alia

Duke lexuar dhe studiuar poezinë e poetit Alia

Fatmir Terziu

Një tufë poezish tërheqëse të dërguara para disa ditësh nga poeti shqiptar Lutfi Alia, më bën të shkoj më tej leximit. Më bëri kjo për vetë faktin se ky poet gati i ‘braktisur’ nga kritika shqiptare dhe po aq edhe nga mediat e kolegët, në një kohë që nga viti 2005 - 2010 ka marrë 21 çmime në konkurse ndërkombëtare dhe nacionale të poezisë, çmime për poezi dhe për vëllime me poezi. Ai është botuar në gjuhën italiane me disa vëllime të tilla si:

1.       “Luna senese”, Poesie - Nicola CALABRIA Edizioni. 2007 –  Patti - Palermo

2.       “Notturno senese”, Raccolta di poesie - BETTI Edizioni – 2006 Siena

3.       “Tutto…in una notte senese”, Poesie - VITALE – Edizioni, Sanremo 2005.

4.       “Il vento d’amore senese” – Poesie, VITALE _Edizione. Sanremo 2008

5.       “Le categorie etico-morali del Codice Consuetudinario albanese. Kanun di Lek Dukagini

         (Saggistica) Edizione Albalibri - Milano 2009

Në fakt jashtë këtyre sukseseve dhe botimeve, më bën poezi të tilla si “Dritë spirale”, “Ti je Sheherazadia ime”, “Po të pres”, “Flokët e tua”, etj., të hyj në imagjinatën poetike, teorinë e ndërlikuar të Zigmund Frojdit dhe Martin Heidegerit. Dhe teksa lexoja me vëmendje këto poezi arsyeja dhe logjika më shpinte të shihja punën krijuese të Aliajt, në një temë, një ide: imagjinatën poetike. Kështu analiza e ndërmarë më diktoi të diskutojë marrëdhëniet në dialektikën mes krijimtarisë dhe realitetit, dy fenomene të para nën dritën e teorive të lartcituara. Ajo fillon me strukturat metapsikologjike të teorisë së Zigmund Frojdit rreth arsyes së shpjeguar në mënyrë teorike studimore rreth mendjes njerëzore. Këto koncepte janë të para më pastaj, ngushtë me vargun e perceptimin e poetit, në dialog me këndvështrimin e Martin Heideger-it. Ky diskutim i lidhur me këto teori, me thelb aspektin e imagjinatës poetike natyrshëm përfshin në kërkim elementin poetik, në jo vetëm ndikimin që kjo teori e bën nëpërmjet veprës së artit, por edhe mes strukturave metapsikologjike të poetit si artist. Në poezi të tilla si “Unë, Ti dhe Hëna”, struktura metapsikologjike e poetit si artist është një formë semantike e vetës së parë: “A e kujton atë natë/kur flladi i puthjeve/i ngrohu shpirtat tonë /e nga lart hëna e fildishtë/hyri nga dritarja me dritën e zbehtë,/na njohu menjëherë/u befasua nga zjarri i dashurisë sonë/e turpëruar/iku të fshihej prapa reve.”

Duke u kthyer së pari përmes teorisë të Frojdit, tek poezia tjetër “Sirena”, ne gjejmë se imagjinata poetike dhe kreativiteti janë paraqitur në mënyrë tipike në aspektin e fantazisë, ëndërrat me sy hapur dhe nata e ëndërruar. Këto fenomene janë të lidhura me parimin kënaqësi. Frojdi thotë se imagjinata poetike është një formë e zëvendësimit dhe mund të shihet si në një lojë të fëmijërisë. Fantazia është lojëplotësi. Fantazia është potenciali i një të rrituri për të luajtur. Ajo përfshin një fluturim nga realiteti. Poezia “Një natë në Piza” paraqet këtë fantazi sërish në një anatemë ku protagonist është autori dhe na shfaq një kontekst të ndryshëm motivues: “Mbuluar me dritë të butë/shkrihet Piza në rrugica vetmitare,/e shpërfillur/mbledh jehonën e hapave tona,/që të çakorduara shkelin mbi gurët e ftohtë. /Eshte një natë pa emer,/një natë e bukur,/e ne të dy/shetisim/në rrugicat e zbrazëta,/lidhur në intimitetin tonë të zakonshëm,/dora ime mbi supet tua/delikate/hëna mbi mal,/qielli i yllëzuar mbi krye/e me mendime që na nxisin të imitojmë,/ritualin e takimeve tona klandestine./Më vështron butësisht /kokën e mbështet mbi/gjoksin tim /ku zemra rreh me rrëmbim/puthja ime u ndal lehtë mbi gojën tënde, /piva dashuri nga buzët e tua/deri sa shuajta etjen për ty.” Mes konceptit të Frojdit, këtu amorfia ‘fëminore’ e lojës si kopje është një vegim që secilit i vjen nga një kontekst i vendosur mes dëshirës. Nga ana tjetër, tashmë i rrituri i kësaj poezie, e di se çfarë pritet nga konteksti “të rriturit” dhe është i detyruar për këtë arsye nga parimi realitet të intrigojë me fantazinë dhe imagjinatën. “Të rriturit” si nocion i kësaj poezie në gjuhën e stilin e poetit ndërlikon më tej teksa ‘duhet të mbajë disa dëshira sekret. Frojdi thotë se këto dëshira të fshehta rrjedhin nga kënaqësia dhe shpesh ndodhin mes strukjes, që në këtë rast mes vargjeve “kokën e mbështet mbi/gjoksin tim /ku zemra rreh me rrëmbim/puthja ime u ndal lehtë mbi gojën tënde, /piva dashuri nga buzët e tua/deri sa shuajta etjen për ty”, dalin tej lojës së imagjinatës poetike.

Vetë Frojdi përdor veprat poetike për të ilustruar këtë proces. Ai mbështetet mbi shpalosjen e njohurisë së poetit në drejtim të komplekseve psikologjike për të plotësuar lidhjet kryesore të poetit me punën e artit dhe lexuesit. Frojdi përdor një metodë të dyfishtë, duke përshkruar një metodë emocionale identifikimi. Ai sheh pikërisht këtë aspekt të ‘vetëndërgjegjshëm’, që ndodh me poetët dhe mesazhin e përvojën ndaj lexuesit të krijimtarisë së tij poetike. Këto, janë edhe komplekse që shpallen me artin e fjalës poetike.

Shprehja e këtyre komplekseve me përvojë universale psikologjike është ajo që të shpie tek pena e imagjinatës poetike. Kjo është sikur një e prekur thelbësore, ku luhet ndjenja dhe fshihet imagjinata për të gatuar mes vargut dëshirën e tjetrit. Poeti me poezitë e lartcituara, tregon në vetën e parë për të tjerët dhe përcjell konfigurimin e dëshirat e thella, mes një imazhi të errët e të fshehtë në art.

Brenda këtij koncepti dhe nën ndikimin e teorisë së Martin Heidegerit poezi të tilla mes imagjinatës funksionojnë si perceptime logjike dhe kryejnë në fshehtësi “lirimin e tensioneve në mendjet tona”.

MUSTAFA FERIZI : ARTI NË FUNKSION TË MEDIUMIT INFORMATIVO- MEDIAL

Foto nga ekspozita

ANALIZË

Në galerinë “EXPOART 40”, në Prishtinë, u çel ekspozita tashmë tradicionale me karakter ndërkombëtar, e titulluar “Teknologjia sociale Media art – Art media = pushtet social” e përgatitur nga Majlinda Kelmendi dhe Fitore Isufi-Koja, dhe e konceptuar nga Zeni Ballazhi.

 

Mustafa Ferizi

Mënyra e mendimit, krijimit dhe mesazhit artistik sot,  më së miri dëshmon se arti nuk është  gjendje por proces që vazhdimisht evoluon  dhe zhvillohet, me zhvillimin e vetëdijes së njeriut, përkatësisht me zhvillimin e teknikës, teknologjisë dhe të informacionit.

Jemi artistë madje të  mirëfilltë dhe të kohës,  për aq sa mundemi të komunikojmë me vërtetën, me jetën,  me sfidat dhe  kundërthëniet e saj (politike, sociale, ekomomike, etj)  e jo se dimë ta përjetojmë dhe ta shprehim të bukurën. Si duket e bukura po u  hy në punë vetëm njerëzve dhe artistëve pa imagjinatë e me intelekt të ultë, që gjykojnë nëpërmjet të shqisave. Kurse kjo kohë kërkon artistë të cilët  dinë të mendojnë dhe në procesin e krijimit shërbehen me mekanizmin njohës inteligjibil, krijues  që dinë se, siç tha esteti gjerman Shelingu, se edhe idetë filozofike  mund të objektivizohen vetëm përmes artit.

Kjo nuk do të thotë se nëse artisti e ka margjinalizua, bukurinë, joshjen, ngazëllimin, dhe solemnitet shpirtërore ka dalë dhe është tjetërsua nga qenia e vet ontologjike. Përkundrazi do të thotë se ai më në fund ka kuptuar atë sentencën racionale kantiane,  sipas të cilës nuk njihet as nuk gjykohet sipas ndjenjave dhe emocioneve, por sipas mendjes së kulluar apo praktike.

Pra procesi krijues sot varet nga intelekti dhe gnoseologjia intelektuale, nga aspekti informativ  që krijuesi ka për identitetin e vet psikologjik, antropologjik e politiko-sociologjike, për shoqërinë në të cilën jeton dhe vepron, për jetën e përditshme, të vrazhdë e madje edhe të shëmtuar. Dhe pikërisht këto çështje i trajton ekspozitaNdërkombëtare e Artit Bashkëkohor “NET/RRJET”,e hapur në Galerinë “Expoart.40”, në PrishtinëKy është edicioni i dytë i kësaj ekspozite që për koncept ka temën “Teknologjia sociale”Media art – Art media = pushtet social”.që është koncept global medialo-artistik, ku prezantohen video-projeksionet, fotografitë, instilacionet dhe disiplinat tjera konceptuale.

Pa dyshim se në këtë koncept  gjenden dy nënshtresa konceptuale që në shikim të parë nuk korrespondojnë me njëra -  tjetrën, sepse është fjala për teknologji (sociale, nëse ekziston si e tillë) dhe për artin medial që barazohet me pushtetin social. Mirëpo, nëse dimë se edhe arti medial ose media-arti është produkt, apo më mirë të thermi rezultat i ekspansionit të madh tekniko-teknologjik, atëherë behet e qartë se koncepti i ekspozitës në fjalë synon të praqes edhe ekspansionin medial që sot është bërë po thuaj modus vivendi i çdo fenomeni politik, ekonomik, sociologjik, pra edhe social. që do të thotë se ka depërtuar në çdo pore të shoqërisë e madje edhe në psiken dhe psikologjinë e njeriut,   Kjo ekspozitë  pra ka për qellim të provojë se mekanizmi informativ përkatësisht  mediumi i mediave është përsosur, është fuqizuar aq shumë sa është shndërrua në  energji, që drejtpërdrejt atakon qenien njerëzore, që madje  mund të përmbysë edhe qeveritë, qeveritarët. Prandaj Norber Wienger, i quajtur baba i kibernetikës, sot  me siguri nuk do të thoshte me aq komoditet e siguri se informata nuk është materie e as energji. Dhe pikërisht se informata mediale është energji e materializuar, Millosheviqi  e aplikoi në politikën e tij gjenocidiale kundër shqiptarëve, duke e narkotizuara dhe  rrënuar në tërësi sistemin e gjykimit logjik dhe të arsyeshëm të popullit të vet, ndaj Kosovës.

Pra njeriu si qenie sociale është viktima e parë e këtij mediumi medial e mediatik të artizuar përkatësisht të unifikuar me artin. Pikërisht këtë medium e trajton  artistja Maljlinda Kelmendi

përmes instilacionit të saj, nga brendia e të cilit, si llavë vullkani,  shpërthen vrushkulli i dritës, Kjo dritë është energji apo informatë që futet në trurin e njeriut,  kurse kujtesa, apo memoria e tij,  pranon vetëm një pjesë të  informatës, ndërsa pjesën tjetër e hedh apo nuk e regjistron fare. Sipas asaj, “të gjitha qelizat funksionojnë në bazë të informacionit , si një projektim inteligjent i ADN-ës”.

Fitore Isufi-Koja, sakaq, sjell mekanizëm teknologjik që ruan, pra nuk që  e flakë informatën.  Me video- instalacionin e saj, të titulluar “Relikte bashkëkohore”, projektohen një mori modelesh të USB-ive përkatësisht  të “chip”-ave, me të cilët ruhen dhe konservohen idetë konceptet, pra edhe informacionet  për tu shfaqur dhe rikujtuar sipas nevojës dhe rastit. Tashmë ato nuk janë vetëm produkte teknologjike, por njëmend shndërrohen në relikte të kohës dhe të njeriut të kompjuterizuar.

Lidhur me kujtesën mediale, apo me riaktivizimin e saj, bën fjalë edhe  projekti fotografik “Mungesa”, autor i të cilit është Fahredin Spahija. Ai sikur rënkon për  kohën e moshës se re, që nuk ishte i pranishëm  midis fytyrave të adhuruara, për ti portretuar. Dhe tani shfrytëzon çdo medium të reproduktimit (filmin, TV, kompjuterin, etj)  për të zënë dhe për ti ripotretuar me aparatin e tij fotografik.

Përndryshe në këtë ngjarje të rëndësishme artistike, pos autorëve të cekur, morën pjesë  edhe Laiureta Ismailaj me projeksionin “Bukuroshja e akullte”, Gjokë Gojani, me videon “Autopotreti”, Dushan ZIdar me audio përformansën “Ndikimi i Rrethrrotullave”, si dhe Kristina Bozhurska me projektin “Tregimi i shkurtër për hedhurinat”  

REQUIEM PËR MIQTË QË NUK VDESIN DY HERË, HERËN E DYTË KUR HARROHEN

 

  Lublin Dilja

Me një karrierë tejet të spikatur në arsimim, njeri me cilësi të rralla qytetare dhe profesionale, i qetë, i matur, tolerant e i kulturuar, me aftësitë e një qytetari me formim të plotë akademik dhe intelektual, ishte nga pedagogët e parë që do të përfshihej në lëvizjen demokratike për ndryshimin epokal të shekullit shqiptar, shndërrimin e Shqipërisë socialiste në një Shqipëri demokratike, dhe njëkohësisht të bëjë të njohur botërisht çështjen e lirisë e të pavarësisë së Kosovës.

 

Nga Mëhill VELAJ

            Për ndokënd kur humb njerëzit e dashur ose miqtë, fillon sfida e trishtë mes ritmit të jetës e vdekjes. Sikush mundohet të gjejë fjalët për të lehtësuar dhimbjen e pikëllimin, por është tejet e vështirë. Gjithsesi miqtë e mirë dhimbjet e hallet i ndajnë me njëri-tjetrin, me njerëzit që i rrethojnë, sepse sfidat e jetës nuk janë për të ulur ritmin e saj, por janë për të na ndihmuar të njohim vetveten, miqtë dhe njerëzit e dashur që nuk vdesin dy herë, herën e dytë kur harrohen.                Kur humba mikun tim, njeriun që rrezatonte mirësi e fisnikëri, bujari e urtësi, inteligjencë e maturi, optimistin dhe humanistin, njeriun e dijes e të kulturës, të arsyeshmin e njerëzorin, diplomatin Lublin Dilja, ndjeva se krahët e shqipes kishin harruar të fluturonin për një çast.                                                                                                                               Megjithëse ka kaluar për më shumë se një vit që ai nuk ndodhet më midis nesh, ne kemi kontributin e tij, veprën e tij që merr vlerësim dhe rivlerësim. Lublin Dilja për mua do të mbetet etaloni i atdhetarisë, qytetarisë, patriotit që për çështjen kombëtare shqiptare e të Kosovës tonë kurrë nuk u lodh, nuk u dorëzua edhe pse sëmundja e rëndë kishtë shtrirë kthetrat në trupin e tij të imët. Me një karrierë tejet të spikatur në arsimim, njeri me cilësi të rralla qytetare dhe profesionale, i qetë, i matur, tolerant e i kulturuar, me aftësitë e një qytetari me formim të plotë akademik dhe intelektual, ishte nga pedagogët e parë që do të përfshihej në lëvizjen demokratike për ndryshimin epokal të shekullit shqiptar, shndërrimin e Shqipërisë socialiste në një Shqipëri demokratike. Është për t’u vlerësuar kontributi i tij në postin më të rëndësishëm të përfaqësimit të Shqipërisë, si një nga diplomatët e parë në SHBA-s, pas hapjes me botën demokratike. Duke iu përkushtuar kësaj detyre të rëndësishme me ndershmëri e maturi, ai arriti të forconte jo vetëm miqësinë mes popullit amerikan, por edhe bashkëpunimin e frytshëm në shumë aspekte të jetës e të shoqërisë shqiptare, me informimin dhe përpjekjet e tij, duke ftuar opinion zyrtar amerikan, duke ngritur zërin dhe duke kërkuar mbështetjen e padiskutueshme amerikane për të ndihmuar në zhvillimin e proceseve të brishta demokratike në Shqipërinë postkomuniste, pas rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike, si një pasardhës i diplomatit Faik Konica e Nolit të madh.                                    Diplomati Lublin Dilja, me përvojën e tij jetësore, i veshur me virtytet e atdhedashurisë, patriotizmit e të përkushtimit të tij ndaj kombit, dashurinë për tokën martire të Kosovës, do të ishte ndër ata diplomatë që do të ngrehte zërin e tij në favor të çështjes  së lirisë e të pavarësisë së Kosovës, deri në Departamentin e shtetit amerikan, kur komuniteti botëror e konsideronte Kosovën si pjesë të ish-Jugosllavisë dhe shumë pak e dinin historinë e Shqipërisë. Ai ia bëri me dije se Kosova e Shqipëria ishin Iliria, duke sjellë një natyrë të re në marrëdhëniet diplomatike. Bëri që gjendjes tejet të vështirë për kombin e trojet shqiptare t’i japë kahje pozitive. Edhe kur sëmundja po e afronte më afër vdekjes, Lublini merrte hapa të guximshëm, jo vetëm për ta përballuar sëmundjen, por edhe për të qenë i pranishëm dhe për të çuar përpara proceset pozitive të çështjes së identitetit shqiptar. Pjesëmarja e tij në një numër takimesh kombëtare e ndërkombëtare forcoi dhe rigjeneroi besimin e diplomacisë botërore për zgjidhjen sa më parë të cështjes së Kosovës dhe pavarësinë e saj.                                                                  Unë kam pasur mundësinë, si edhe shumë bashkëkombas të tjerë, të jem disa herë pjesë e këtyre takimeve, të cilat përbënin potencialin e besimit ndaj përkushtimit dhe kontributit të tij, qasje të kujdesshme në çështjen kombëtare në rrugë diplomatike, e njohur tashmë si një çështje e kompleksitetit të madh e dramatik, që duhej trajtuar me përgatije profesionale dhe kujdes të veçantë, për shkak të precedentëve historikë.                                                                                                                       Kur u zgjova atë mëngjes shkurti, nuk u besova veshëve për lajmin e hidhur që dëgjova, vdekjen parakohe të mikut tim Lublin Dilja, të njeriut të mirë e të urtë, të diturisë e diplomacisë, intelektuali i paepur për të mirën, të drejtën morale e njerëzore. Edhe pse për gati një dekadë bashkëjetoi me sëmundjen e rëndë, në fytyrën e tij të zbehtë kurrë nuk u shfaqën shënja dobësie e lodhjeje të karakterit e personalitetit të tij. Gjente forca morale e fizike për t’i përballuar. Nuk u dorëzua, por e sfidoi atë, duke vazhduar rrugën që të punojë për Shqipërinë e shqiptarët, për çështjen kombëtare. Ishte aty përherë si një përfaqësues i interesave të shtetit shqiptar, të diasporës dhe komunitetit shqiptaro-amerikan.                                            Lublin Dilja është shembulli i një politikani dhe diplomati shembullor që kurrë nuk u korit. Madhështia qytetare, njerëzore, intelektuale rrezatonte afër e larg, respekt e dinjitet, sinqeritet e dashuri, patriot e atdhetar, që rrallë ia gjeje shokun.                                                                                                                                                                         Teksa shkruaj këto rradhë, këtë requiem për njeriun e mirë e të mrekullueshëm, Lublin Dilja, sjell ndërmend historinë e lavdishme të popullit, përpjekjet, sakrificat dhe kalvarin e dhimbjeve e të fitoreve të popullit tonë, të cilin diplomatë, si Lublin Dilja, e sollën në vëmendje të kancelarive të botës, duke e vendosur çështjen shqiptare në bazën e të barabartëve të botës së qytetëruar e demokratike.       Humba mikun tim të shtrenjtë, të të gjithë shqiptarëve brenda e jashtë trojeve të Dardanisë. Sa herë e takoja, më bënte të ndjehesha krenar për mençurinë dhe urtësinë e tij, për forcën e inteligjencës dhe dashurisë njerëzore që transmetonte me fjalën e tij. Mungesën e tij e ndjeva edhe më shumë Ditën e Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës, për atë pavarësi që Lublini kontribuoi dhe nuk mundi ta shijonte se vdekja e pashmangshme e mori ndër kthetrat e saj dy javë para atij realiteti dhe ideali historik, të cilit diplomati i dha vitet e tij dhe vetë iku në amshim.                                                                                                                                                                      Jeta dhe vepra të diplomatit që vinte nga kërthiza e Shqipërisë, Elbasani, do të forcojnë akoma më shumë themelet e altarit të trojeve etnike.                                                  

Bacë, u kry! Ëndrra jote për pavarësi u bë realitet.                                         

   I përjetshëm qoftë kujtimi për ty, bir!                                                                                           

 Pusho në paqe, miku im!                                                                                                                             

 Amen!

Stamford, CT USA

Tetor, 2010

Kryeministri shqiptar duke firmosur ne kujtim te Diljes

NË JUNIK, ATY KU QENDROI RIÇARD HOLLBRUKU

RIÇARD HOLLBRUKU

(Nga blloku i shënimeve)

 

Nga: Prof.as.Dr.Murat Gecaj

         publicist e studiues-Tiranë

              

 Sapo hapa komjuterin tim, sot në mengjes, aty gjeta një njoftim të dhimbshëm e drithëruas. Atë ma dërgonte miku im, publicisti Alban Dega, nga Nju Jorku. Ndër të tjerat, ai shkruante dhe këto radhë:

            “Dje mbasdite u nda nga jeta një mik i madh e i sprovuar i shqiptarëve, në kohët më të vështira të historisë se tyre, Z. Riçard Hollbruk. Ai ndërroi jetë sot, në spitalin e Universitetit “Xhorxh Uashington” te kryeqytetit amerikan, në moshën 69-vjeçare…Vdekja e Riçard Hollbrukut është një humbje e rëndë edhe për popullin shqiptar dhe për shqiptarët, kudo në botë. Ishte i pari personalitet i Administrates së Presidentit Bill Klinton,  që kontaktoi me luftëtarët e lirisë, në radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ai luajti një rol të madh në të gjithë procesin  e lirisë dhe pavarësisë së saj, prej një prej rregjimeve më barbare, që ka njohur njerëzimi,  siç ishte rregjimi kolonailist e terrorist i Millosheviçit...Emri dhe vepra e Riçard Hollbrukut  do të mbeten përherë të gjalla në zemrat e shqiptarëve, kudo në Botë”.

            Duke shfletuar bllokun e shënimeve, mbajtur gjatë vizitës sime në Junik të Kosovës në korrik 2000, gjeta dhe dëshminë e mëposhtme, për të cilën shprehet dhe kolegu im. Pra, ja cila është ajo.

           

                                        X    x   x                               

            Tashmë, emri i njërit ndër diplomatët më të shquar amerikanë, Riçard Hollbruku  është bërë i njohur  dhe i afërt për popullin kosovar dhe për të gjithë shqiptarët. Gjatë periudhës së luftës çnjerëzore të agresorëve serbë në Kosovë, ai bëri përpjekje të parreshtura dhe mjaft të frytshme, në të mirë të zgjidhjes paqësore ose me sa më pak dëme, të konfliktit me Serbinë. Jo më kot, media të ndryshme të pavarura dhe që mbronin çështjen e drejtë të shqiptarëve, atë e quajtën "buldozeri i diplomacisë ndërkombëtare". Siç dihet, një ndër arritjet në politikën e ndërmjetësimit të Hollbrukut, ishte nënshkrimi në Beograd i Marrëveshjes për hyrjen në Kosovë të 2.000 verifikuesve të OSBE-së. Ata do të vëzhgonin gjendjen reale në terren dhe do ta informonin saktë faktorin ndërkombëtar, se kush ishte shkaktari i gjendjes tejet të tensionuar në Kosovë, gjë që rrezikonte paqen e stabilitetin në Rajonin e Ballkanit dhe më gjerë.

            Kështu, verifikuesit në fjalë erdhën dhe nisën të hetojnë shkaktarin e vërtetë të gjendjes shumë të vështirë në Kosovë, e cila ishte në prag të shpërthimit të papërmbajtur. Në vjeshtën e vitit 1998, u zhvilluan luftime tragjike: Malisheva, Rahoveci, Krusha e tërë brezi kufitar me Shqipërinë u bënë arena të përgjakshme. Po kështu, në rrugën Pejë-Gjakovë dhe sidomos në ato: Deçan-Hereç, Prishtinë-Prizren etj. Sipas vëzhguesve të OSBE-së, po dëshmohej me fakte se pjesëtarët e UÇK-së, e cila tashmë po dilte në skenë hapur, nuk ishin "terroristë", por luftëtarë të lirisë. Dimri po afronte dhe nëpër malet e Kosovës ishin shpërngulur nga vendbanimet e tyre, si rrjedhojë e  tensioneve dhe pasigurisë së krijuar, me qindra e mijëra fëmijë, gra e pleq të pambrojtur. Siç merret me mend, jetonin atje nën qiellin e hapur, me tenda  dushku ose plastmasi. Me një fjalë, gjendja ishte alarmante.

            Në këto situata, diplomacia Perëndimore dhe sidomos ajo amerikane, ishin në lëvizje të madhe dhe përpiqej të gjente rrugëzgjidhjen. Një rol parësor për këtë gjë do të luante kështu vetë Riçard Hollbruku, i dërguar i posaçëm i Presidentit të SHBA-ve dhe mik i shquar i shqiptarëve, Bill Klinton. Ai hyri në zonën e Junikut dhe u takua personalisht me përfaqësues të shqiptarëve dhe të UÇK-së.

            Dhe ja, pas  kaq kohësh, kur Kosova është çliruar një vit më parë, unë  udhëtoj në "gjurmët" e Hollbrukut. Mundohem ta përfytyroj sa më mirë situatën, sigurisht me ndihmën e dëshmitarëve okularë dhe të banorëve vendës. Kështu, po shpreh sadopak nderimin, që ka çdo shqiptar, për atë takim historik të paharruar dhe organizatorin e tij, diplomatin e mirë amerikan.

            Nga Deçani, kalojmë nëpër fshatrat Rostovicë, Lagja e Re dhe arrijmë në lagjen e njohur Shalaj. Ndalojmë para hyrjes në kompleksin e banesave. Këtu takojmë një ndër kryefamiljarët, bacën Avdyl Shala. Përshëndetemi me të dhe i tregojmë qëllimin e ardhjes. Buzagaz e pa përtesë, ai na prin nëpër një derë të vogël anësore, në krah të derës së madhe dykapakëshe. "Këtej ka kaluar Hollbruku, me shoqëruesit e tij"-flet ai dhe bën me dorë përpara. Sipër lartësohet kulla karakteristike e kësaj familjeje të madhe. Një i moshuar tregon me gisht se aty, ende, ruhen gjurmët e gjyles së topit, me të cilën qëlluan pushtuesit osmanë, më 1912, nga Suka e Hereçit. Atëherë, kulla u dogj krejtësisht.

            Ndërkaq, na sjellin në oborr bacën Met Shala, 71 vjeç. Megjithëse i sëmurë rëndë, ai shprehu dëshirën të takoheshim bashkë. Pimë  kafe nën hijën e një peme dhe, pothuajse, gjithë biseda sillet rreth vizitës së Hollbrukut në familjen Shala, si dhe për dëmtimet e mëdha gjatë luftës me "shkiet". Në bisedë e sipër, dëgjojmë që thonë: "Ja, erdhi Rushiti!" Ngrihemi e përshëndetemi me të sapoardhurin. Shoqërtuesi im, Qerim Pepshi i njeh mirë bashkëbiseduesit tanë. Më tërheq vëmendjen shkathtësia, me të cilën tregon baca Rushit Nur Shala, një burrë rreth 55 vjeç, të cilin e hijeshojnë mustaqet e zeza e të gjata. Ai ka qenë dëshmitar i çdo lëvizjeje të mysafirëve dhe i bisedës së zhvilluar në shtëpinë e tij. Ja, çfarë na tregon, me mjaft siguri Rushiti, si për situatën dhe takimin e Hollbrukut:

            "Këtu ishte vija e parë e frontit kundër serbëve, të cilët ato ditë ndodheshin nëpër pozicione  te Lagja e Re, në vijë ajrore jo më shumë se 400-500 metra. Dita e parë, që na sulmuan, ishte data 28 maj 1988, ora 8.00 e mëngjesit. Ushtarët serbë tentuan të kalonin nga lagja Gogjen, për në lagjen Pepshi. Në gjysmën e rrugës u stacionuan, deri në orën 4.00 pasdreke. Por këmbësoria nuk përparoi dot. Forcat e bashkuara të UÇK-së (pa uniforma) dhe populli i armatosur, i zbrapsi ata. Megjithëse ishin të shoqëruar me  autoblinda, raketa etj. Ndërsa ne kishim vetëm mitraloza 12.7 m/m dhe armë të tjera të lehta. U bë shkëmbim zjarri. Ditën e dytë, në popullatën tonë  patëm disa humbje, të vrarë e të plagosur. Ndër ta u plagos Shkëlzen Mehmet Krasniqi dhe Hate Shalaj, 75-vjeçare, e cila vdiq mbas pesë orësh.  Gjendja u rëndua. Lidhjet Rostoviq-Junik u ndërprenë, kështu dhe hyrjet e daljet.

            Pas dy ditëve, serbët hipën në Kodrën e Rokopeqit. Prej andej, gjuanin pa pushim drejt nesh. Në këto rrethana, popullata e pambrojtur e 3-4 lagjeve: fëmijë, gra e pleq morën udhën për në male. Disa qendruan aty, në qiell të hapur dhe shumë prej tyre u nisën për në Shqipëri. Në fshat qendruan djemtë dhe burrat e aftë për luftë. Vatani kërkonte që t'i dilnin zot.

            ...Kaluan kështu dy javë. Në këtë kohë, të parët që erdhën ndërmjet nesh, ishin: i ndjeri  Fehmi Agani dhe  Blerim Shala. Qendruan në afërsi të shtëpive tona. Folën për nevojën e qendresës së palëkundur nga të gjithë ne, kundër pushtuesve serbë. Ata u takuan dhe me komandantin e UÇK-së, Gani Shehun. Duke parë gjendjen e keqe të popullatës, Kryqi i Kuq solli ndihma, sidomos për të shpërngulurit nëpër pyje, si: batanije, miell e ushqime etj. Sa herë na kanë ardhur vëzgues ose vizitorë të ndryshëm, deri në ora 15.00 gjendja ishte e qetë, serbët nuk vepronin. Ndërsa më pas, nisin sulmet e pamëshirshme të tyre".

            Pastaj baca  Rushit e vazhdon tregimin e tij për ardhjen e Riçard Hollbrukut, gjë që e vlerëson si një ngjarje me rëndësi, jo vetëm për zonën e Junikut e të Rrafshit të Dukagjiniut, por për tërë Kosovën. Ndër të tjera, ai thotë:

            "Fillë pas ndihmave të Kryqit të Kuq, erdhi këtu ambasadori amerikan në Shkup, Kristofer Hill. Siç duket, ai përgatiti ose "e shtroi rrugën" për mbërritjen së shpejti të Hollbrukut. Ky erdhi në fillim te fabrika e tekstilit, në Lagjen e Re. Aty e ndaluan ushtarët serbë dhe nuk e lejuan të kalonte. Dërgoi fjalë se mund të vinte i shoqëruar prej serbëve. Por nuk u pëlqye ky mendim, nga pala shqiptare. Më në fund, ai mundi ta kalojë pengesën e serbëve dhe arriti këtu, i shoqëruar me grupin e tij, me gazetarë etj. Nga shqiptarët, ishin: Fehmi Agani, Veton Surroi, Blerim Shala e të tjerë. U ndalën te postblloku dhe pastaj hynë nëpër një derë të vogël, të shtëpisë së Nuh Shalës. Kaluan nëpër oborrin që shikoni ju, hipën nëpër ato shkallë dhe hynë në dhomën e shtëpisë së Met Shalës, të cilën e shikoni se tani ndodhet në rindërtim. Me grupin e Riçard Hollbrukut u takuan komandantët e lartë të UÇK-së: Gani Shehu, Lum Haxhiu e të tjerë.

            Biseduan rreth një orë me njëri-tjetrin. Unë pata fatin të isha në dhomën, ku u zhvillua kuvendi. Mbaj mend se Hollbruku e pyeti Ganiun për rrugën e jetës së tij, deri atë ditë. Po kështu edhe Lum Haxhiun. Këta iu përgjigjën me dëshirë e i dhanë informacionin e duhur për çdo gjë, që kërkoi diplomati i njohur amerikan. Sipas traditës së shqiptarëve, mysafirëve të nderuar u nxorëm kafe, lëngje etj. Z. Hollbruk piu vetëm ujë, duke na falënderuar për mikpritjen tonë".

            Dëshmitari ynë nuk na jep dot  hollësi të tjera nga kjo bisedë e ngrohtë, pasi aty edhe u fol  në gjuhën angleze. Megjithatë, më poshtë bacë Rushiti tregon:

            "Kur mbaroi kuvendimi, ata u ngritën dhe zbritën ngadalë shkallëve. Këtu poshtë, e prisnin gazetarë të shumtë. Hollbruku nisi të flasë për qëllimin e ardhjes në Junik. Sipas tij, donte të dëshmonte nëse këtu vepronte një ushtri e armatosur e shqiptarëve apo populli bënte vetmbrojtje të organizuar, kundër agresionit serb. U shpreh hapur se populli kosovar ka plotësisht të drejtë ta mbrojë vetëveten dhe se nuk është "terrorist", siç e akuzonin serbët. E përshëndetëm dhe e falënderuam për fjalët e mira, që tha për popullin tonë dhe i shprehëm besim të madh në mbështetjen e Amerikës dhe të Bashkësisë Ndërkombëtare".

            Më pas, Riçard Hollbruku me grupin që e shoqëronte, morën rrugën e kthimit, nga kishin ardhur. Kudo, panë shtëpi të shkatërruara e të rrënuara, dëgjuan për të plagosur e të vrarë, në mesin e popullsisë së pafajshme, vepra të agresorëve serbë. Këto skena të tmerrshme u transmetuan nga rrjetet radio-televizive ose u pasqyruan nëpër gazetat e botës, sepse tashmë iu lejua hyrja gazetarëve në këtë zonë.

            I pyetur  në se Hollbruku ishte i interesuar të vizitonte, në atë kohë edhe Gllogjanin dhe a ishin të përgatitur për këtë gjë, komandanti i Zonës së 3-të Operative, Ramush Hajradinaj është përgjigjur: "Të them konkretisht se nuk kemi qenë të përgatitur në këtë shkallë, nuk kemi qenë as të informuar, as mirë të organizuar. Ne nuk kemi mundur të prezantohemi si ushtri, por si popull i armatosur... Unë kam qenë i intersuar për ta takuar që atëherë Hollbrukun dhe gjithmonë i gatshëm për ta afirmuar luftën tonë, por nuk kam qenë i aftë, i përgatitur për një takim të tillë".( Bardh Hamzaj,"Rrëfimi për luftën dhe lirinë", Prishtinë, 1999, faqe 72).

            Si dëshmitar i gjallë i ngjarjeve të zhvilluara, baca Rusht Shalaj e vijon më tej tregimin e tij kështu:

            "Mbaj mend se, më 28 korrik 1998, ushtria e policia serbe tentuan të hynin me tanke: nga fshati Botushë dhe deri në mesin e fushës së Kallavajit. Por aty hasën në qendresën burrërore të kosovarëve. Me atë rast, me sa di unë, aty u plagosën ushtarakët e lartë të UÇK-së: Gani Shehu, Niman Tafa dhe Naim Maloku. Të nesërmen, pushtuesit serbë mundën të depërtonin deri te Lagja e Re, pra në afërsi të shtëpive tona. Nuk qarkullonte dot asnjë njeri. Ishte i hapur vetëm një korridor, në drejtim të maleve, për në Malësinë e Gjakovës (Tropojë).  Të detyruar nga situata e krijuar, më 11 gusht u mblodhën: fëmijë, gra, pleq e të plagosur dhe morën rrugën e shpëtimit. Sa gjë e dhimbshme ishte kjo për të gjithë! Por, ashtu siç dëshmojnë dhe këngët popullore për të kaluarën, e dinim se te vëllezërit tanë të një gjaku do të gjenim "bukë e kripë e zemër". Kështu, pas dy ditëve, në orën 5.00 të mëngjesit, ky "karvan i vuajtjes", me afër 700 veta, hyri në tokën e Shqipërisë e iu drejtuan Malësisë së Gjakovës (Tropojë). Juniku pothuajse u zbraz dhe serbët arritën që, pas katër ditëve, të hynin lirisht këtu. Ata që i gjetën nëpër shtëpija: gra, pleq e fëmijë i morën dhe i dërguan në Deçan. I vendosën në një ndërtesë, duke thënë se ata janë "të sëmurë". Pastaj, secili burrë u kujdes që t'i tërhiqte njerëzit e vet nga ai "spital"".

            Do të pyesë ndokush: Po më tej, vallë, çfarë bënë serbët në Junik? Ata nuk e harronin faktin se aty ishte mikpritur Riçard Hollbruku, se ajo zonë i kishte bërë një qendresë heroike agresionit serb. Prandaj, më 16 gusht 1998, me "duar të lira", ata hynë në fshat dhe ndërmorën një vandalizëm të vërtetë. Dëshmitarët, me të cilët bisedojmë sot, tregojnë ndërtesat e djegura dhe të bëra shkrumb e hi. Është një dëm i pallogaritshëm ekonomik, që iu shkaktua nga armiqtë këtyre fshatarëve kosovarë. Por ata edhe "zgjidhnin" për të djegur ose për të shkatërruar. Vihet re se, më së forti, kanë patur si objektiv të këtyre vandalizmave shtëpitë e bukura, karakteristike, që dëshmojnë për lashtësinë e shqiptarëve në këto troje. Baca Rushit flet me dhimbje: "Ja edhe kësaj kullës time ia futën zjarrin, po për fat u ndal në mes, pra shpëtoi diçka...". Pati edhe të vrarë e të plagosur. Megjithatë edhe pushtuesit serbë e paguan shtrenjtë, atë që bënë. Siç dëshmojnë vendësit tani, vetëm për një ditë, u  vranë 17 prej tyre.

            Pas kësaj bisede të çiltër, plot dhembje e shpresa për të djeshmen, të sotmen dhe të nesërmen, shëtisim nëpr oborret e këtyre kullave-kështjella. Ato u qendruan stuhive të sulmeve serbe dhe tani i shohim në rindërtim. Aty, pranë njërës prej tyre, ndalet baca Rushit e vazhdon të tregojë:

            "Shtëpitë tona ishin vend-pritje dhe vand-kalime për luftëtarët e lirisë. Një ditë, ata më propozuan: -A ta bëjmë një bunker këtu, në oborr? Unë iu përgjigja me gjithë zemër:- Po, gati jam edhe ta kallim gjithë shtëpinë e pasurinë, për lirinë e Kosovës, po qe nevoja!"

            Sot qendrojmë në heshtje pranë këtij "bunkeri" dhe unë shkrepi aparatin fotografik. Edhe në Shqipëri ishin ndërtuar me mijëra të tillë. Por ata shërbenin vetëm për një "armik imagjinar". Ndërsa këtu, në Kosovë, armiku serb ishte përballë. Ai qëllonte për t'i vrarë shqiptarët, me të gjitha llojet e armëve. Prandaj, kërkohej mbrojtje me çdo mënyrë e çmim.  Ndërkaq, mendoj: "Sa shumë flet e dëshmon edhe ky monument i heshtur i luftës, për qendresën heroike të familjes Shalaj, të luftëtarëve të UÇK-së dhe të mbarë popullit të Junikut, në luftën e tij të drejtë për liri të vërtetë e pavarësi të plotë!"

KEZE KOZETA ZYLO : Shenjëzimi me magjinë e fjalës

Kostaq Duka: "Hoteli i fantazmave”

Kur mora vesh se shkrimtari Kostaq Duka do të promovonte librin me tregime “Hoteli i fantazmave”, më lindi më shumë kërshëria për të lexuar librin, të cilin edhe pse nuk e kishja në biblioteken time, e lexova me ëndje në Internet hedhur nga autori.  Jo se nuk i  kishja lexuar më parë tregimet e autorit, apo poezitë e tij, të cilat më kishin bërë një mike pakuptuar, por gjithmonë një libër i ri ndodh që ta shtrojë dhe më bukur odën për miqtë dhe vizitorët e tij.

Autori Duka shenjëzon bukur me magjinë e fjalës atë çka duhet të sjellë pena e një shkrimtari serioz, i cili nëpërmjet një pasurie shumështresore, e bën dhe më të dukshme dhe më tërheqëse veprën për një lexuese.

Temat janë marrë nga jeta e përditshme, ose të jetuara prej vetë autorit, çka i japin edhe një perceptim më të arsyeshëm lexuesit dhe e bëjnë atë të ndjehet i lirshëm në interpretimin e fakteve.

Autori ka ditur të përdorë mjetet e shumta stilistikore nëpërmjet sinonimisë, krahinorizmave, metaforave të bukura, krahasimeve pafund, të cilat japin një mozaik të bukur gjuhësor dhe letrar.

Pena e Dukës operon bukur në kohë dhe në vendet ku ai ka jetuar, studjuar, punuar apo emigruar. 

Ai vëzhgon ngjarjet jo thjesht në mënyrë narrative, por punon me to dhe artistikisht çka e rrit dhe më tepër si shkrimtar, ndryshe si lexuese do të mbytesha nga shtrëngesat formale dhe do të ngeleshin të paperceptueshme.

Janë shumë tregime që më kanë mbetur në mendje, por si grua dhe njeri gjeta mesazhe të ngrohta dashurie, për të cilat kemi shumë nevojë në këto kohera paksa të marrëzishme. 

Kështu çdo ditë e më shumë kuptojmë se si ana fizike, pra shëndeti po dëmtohet se tepërmi nga qëndrimi i gjatë në kompjuter, në face book, cka përbën dhe një shqetësim ndërkombëtar për mjekësine…

Mirpo duke lexuar tregimin “Ecje sportive”, në librin “Hoteli i fantazmave”, ku Viktoria e bukur 95 vjeçare lufton që të mbajë format e trupit dhe të bëjë ushtrime fizike, nuk ke se si të mos frymëzohesh, dhe aty kuptova se pena e Dukës ka bërë efektin e vet në lexuesit e tij, qoftë dhe për shëndetin, që eshtë çelësi i suksesit të një shoqërie.

Rrëfimet dhe skicat duken si një pemë e bukur me degëza plot sythe, që autori zgjedh kohën e caktuar për të vjelë frutat e pjekura.

Shpesh disa tema në këtë libër më janë dukur krejt të virgjëra, pasi për vetë kushtet e ndryshme që u krijuan veçanërisht pas viteve 90, jo çdo shkrimtar mund të ketë jetuar në këto mjedise, apo të ketë parë dhe perceptuar njëlloj si shkrimtari Duka.

Duke përfunduar them se proza e tij jep kumte fisnike që ushqen së brendshmi botën shpirtërore për të cilën ne lexuesit kemi shumë nevojë.