MUSTAFA FERIZI : ARTI NË FUNKSION TË MEDIUMIT INFORMATIVO- MEDIAL

Foto nga ekspozita

ANALIZË

Në galerinë “EXPOART 40”, në Prishtinë, u çel ekspozita tashmë tradicionale me karakter ndërkombëtar, e titulluar “Teknologjia sociale Media art – Art media = pushtet social” e përgatitur nga Majlinda Kelmendi dhe Fitore Isufi-Koja, dhe e konceptuar nga Zeni Ballazhi.

 

Mustafa Ferizi

Mënyra e mendimit, krijimit dhe mesazhit artistik sot,  më së miri dëshmon se arti nuk është  gjendje por proces që vazhdimisht evoluon  dhe zhvillohet, me zhvillimin e vetëdijes së njeriut, përkatësisht me zhvillimin e teknikës, teknologjisë dhe të informacionit.

Jemi artistë madje të  mirëfilltë dhe të kohës,  për aq sa mundemi të komunikojmë me vërtetën, me jetën,  me sfidat dhe  kundërthëniet e saj (politike, sociale, ekomomike, etj)  e jo se dimë ta përjetojmë dhe ta shprehim të bukurën. Si duket e bukura po u  hy në punë vetëm njerëzve dhe artistëve pa imagjinatë e me intelekt të ultë, që gjykojnë nëpërmjet të shqisave. Kurse kjo kohë kërkon artistë të cilët  dinë të mendojnë dhe në procesin e krijimit shërbehen me mekanizmin njohës inteligjibil, krijues  që dinë se, siç tha esteti gjerman Shelingu, se edhe idetë filozofike  mund të objektivizohen vetëm përmes artit.

Kjo nuk do të thotë se nëse artisti e ka margjinalizua, bukurinë, joshjen, ngazëllimin, dhe solemnitet shpirtërore ka dalë dhe është tjetërsua nga qenia e vet ontologjike. Përkundrazi do të thotë se ai më në fund ka kuptuar atë sentencën racionale kantiane,  sipas të cilës nuk njihet as nuk gjykohet sipas ndjenjave dhe emocioneve, por sipas mendjes së kulluar apo praktike.

Pra procesi krijues sot varet nga intelekti dhe gnoseologjia intelektuale, nga aspekti informativ  që krijuesi ka për identitetin e vet psikologjik, antropologjik e politiko-sociologjike, për shoqërinë në të cilën jeton dhe vepron, për jetën e përditshme, të vrazhdë e madje edhe të shëmtuar. Dhe pikërisht këto çështje i trajton ekspozitaNdërkombëtare e Artit Bashkëkohor “NET/RRJET”,e hapur në Galerinë “Expoart.40”, në PrishtinëKy është edicioni i dytë i kësaj ekspozite që për koncept ka temën “Teknologjia sociale”Media art – Art media = pushtet social”.që është koncept global medialo-artistik, ku prezantohen video-projeksionet, fotografitë, instilacionet dhe disiplinat tjera konceptuale.

Pa dyshim se në këtë koncept  gjenden dy nënshtresa konceptuale që në shikim të parë nuk korrespondojnë me njëra -  tjetrën, sepse është fjala për teknologji (sociale, nëse ekziston si e tillë) dhe për artin medial që barazohet me pushtetin social. Mirëpo, nëse dimë se edhe arti medial ose media-arti është produkt, apo më mirë të thermi rezultat i ekspansionit të madh tekniko-teknologjik, atëherë behet e qartë se koncepti i ekspozitës në fjalë synon të praqes edhe ekspansionin medial që sot është bërë po thuaj modus vivendi i çdo fenomeni politik, ekonomik, sociologjik, pra edhe social. që do të thotë se ka depërtuar në çdo pore të shoqërisë e madje edhe në psiken dhe psikologjinë e njeriut,   Kjo ekspozitë  pra ka për qellim të provojë se mekanizmi informativ përkatësisht  mediumi i mediave është përsosur, është fuqizuar aq shumë sa është shndërrua në  energji, që drejtpërdrejt atakon qenien njerëzore, që madje  mund të përmbysë edhe qeveritë, qeveritarët. Prandaj Norber Wienger, i quajtur baba i kibernetikës, sot  me siguri nuk do të thoshte me aq komoditet e siguri se informata nuk është materie e as energji. Dhe pikërisht se informata mediale është energji e materializuar, Millosheviqi  e aplikoi në politikën e tij gjenocidiale kundër shqiptarëve, duke e narkotizuara dhe  rrënuar në tërësi sistemin e gjykimit logjik dhe të arsyeshëm të popullit të vet, ndaj Kosovës.

Pra njeriu si qenie sociale është viktima e parë e këtij mediumi medial e mediatik të artizuar përkatësisht të unifikuar me artin. Pikërisht këtë medium e trajton  artistja Maljlinda Kelmendi

përmes instilacionit të saj, nga brendia e të cilit, si llavë vullkani,  shpërthen vrushkulli i dritës, Kjo dritë është energji apo informatë që futet në trurin e njeriut,  kurse kujtesa, apo memoria e tij,  pranon vetëm një pjesë të  informatës, ndërsa pjesën tjetër e hedh apo nuk e regjistron fare. Sipas asaj, “të gjitha qelizat funksionojnë në bazë të informacionit , si një projektim inteligjent i ADN-ës”.

Fitore Isufi-Koja, sakaq, sjell mekanizëm teknologjik që ruan, pra nuk që  e flakë informatën.  Me video- instalacionin e saj, të titulluar “Relikte bashkëkohore”, projektohen një mori modelesh të USB-ive përkatësisht  të “chip”-ave, me të cilët ruhen dhe konservohen idetë konceptet, pra edhe informacionet  për tu shfaqur dhe rikujtuar sipas nevojës dhe rastit. Tashmë ato nuk janë vetëm produkte teknologjike, por njëmend shndërrohen në relikte të kohës dhe të njeriut të kompjuterizuar.

Lidhur me kujtesën mediale, apo me riaktivizimin e saj, bën fjalë edhe  projekti fotografik “Mungesa”, autor i të cilit është Fahredin Spahija. Ai sikur rënkon për  kohën e moshës se re, që nuk ishte i pranishëm  midis fytyrave të adhuruara, për ti portretuar. Dhe tani shfrytëzon çdo medium të reproduktimit (filmin, TV, kompjuterin, etj)  për të zënë dhe për ti ripotretuar me aparatin e tij fotografik.

Përndryshe në këtë ngjarje të rëndësishme artistike, pos autorëve të cekur, morën pjesë  edhe Laiureta Ismailaj me projeksionin “Bukuroshja e akullte”, Gjokë Gojani, me videon “Autopotreti”, Dushan ZIdar me audio përformansën “Ndikimi i Rrethrrotullave”, si dhe Kristina Bozhurska me projektin “Tregimi i shkurtër për hedhurinat”