Duhet ta shkaktojë, por nuk di nëse mund ta bëjë, pasi këtejpari nuk ndodhin tronditje; këtejpari çdo gjë është një ligatinë, ku uji i ndenjur është përzierë me llucën, dhe kaq.
Në këtë libër Kongoli kalon në revistë jetën e vet, dhe ndalet përgjithësisht tek momentet shumë delikate e tek dobësitë e veta.
Shkurt, i bie vetes bam, e bam, e bam, gjë që nuk është shqiptare. Kongoli pra është e kundërta e Saliut. Ky i fundit e fsheh jetën e vet, ndërsa Kongoli e nxjerr në shesh. Nxjerr në shesh edhe faktin që ka qenë dëshmitar në gjyqin që i është bërë dikujt për motive politike.
Duhet të ketë qenë dëshmitar bash në atë kohë, kur Berisha bënte shëtitje në Drilon me fëmijët e diktatorit (kjo është një përkitje pa asnjë domethënie; thjesht e thashë, ngaqë kështu më rezulton). Ky fakt i jetës së tij nuk është publikuar asnjëherë.
Është Kongoli vetë që e thotë. Është një hesap, që ai e ka pasur me veten, dhe që me këtë libër e ka larë. I ka bërë dëm vetes? Sipas meje, absolutisht jo. Përkundrazi, Kongoli në sytë e mi është rritur pas këtij libri.
E thashë këtë për të nënvizuar një përfundim.
Nëse ka njerëz të varur tek Berisha për shkak të së kaluarës së tyre (bashkëpunim me Sigurimin e shtetit, dëshmi e denoncime nëpër gjyqe, etj, etj), ka vetëm një mënyrë për të shpëtuar: të rrëfehen e të bëjnë një mea culpa. Kongoli nuk e ka bërë për këtë (s'ka gjë se politikisht ka qenë gjithnjë afër Berishës).
Kongoli e ka bërë për një qëndrim a zgjedhje etike, morale, kulturore, për të cilën ia vlen të diskutohet gjatë në këtë vend. Është një libër që ta jep këtë shans, dhe shoqëria shqiptare nuk duhet ta lërë t'i ikë.
Fatos Kongoli
Fatos Kongoli lindi në vitin 1944. Ai njihet si një nga fitgurat kryesore dhe përfaqsuese të letërsisë bashkëkohore shqiptare. Kongoli, lindi në Elbasan dhe ka studiuar matematikë në Kinë. Pjesën më të madhe të jetës së tij ja përkushtoi matematikës, ndërsa në vitet 90të, pas-diktaturës, ai filloi t'i prezantohej publikut duke shprehur dhe talentin e tij tregues. Më pas ka punuar për një kohë të gjatë si gazetar dhe redaktor në Shtëpinë Botuese "Naim Frashëri".
Novela e tij e parë, titulluar “I Humburi” (Tiranë, 1992) përshkruan ngjarjet e Marsit 1991, kur gati 10,000 refugjatë shqiptarë ju drejtuan brigjeve detare për tju larguar Shqipërisë së asaj kohe. Personazhi kryesor, Thesar Lumi ose I Humburi, përfaqson gjithë të humburit e tjerë të cilët hedhin sytë drejt horizonitit me njohurinë e plotë se “Egzistenca ‘e tyre’ është një egzistencë mediokre, e cila i ka rrënjët tek asgjëja e që nuk shkon gjëkundi”. Lumi, pasi provon të largohet nga Shqipëria (si gjithë të tjerët), momentin e fundit ndryshon mëndjen dhe kthehet sërisht në shtëpi. “U ktheva në lagjen time në mbrëmje. Asnjë nuk më pa të ikja dhe asnjeri nuk më pa kur u ktheva.”
