Kosovarët më pro amerikan se vetë amerikanët

Njëri ndër amerikanët që ka njohur Kosovën është edhe ish ligjdhënësi i shtetit Iowa, Steve Warnstadt, i cili për një vit të qëndrimit në Kosovë ka krijuar përshtypjen se populli dhe Qeveria e Kosovës janë jashtëzakonisht pro amerikane. Warnstadt, kolonel në kuadër të NATO-së shërbeu në Kosovë si këshilltar i Forcës së Sigurisë.

Steve Warnstadt

“Në sondazhet e parvjetshme të Gallup-it në mbi 100 vende rreth mbështetjes së politikave amerikane, Kosova ka një vlerësim të aprovimit 88 për qind e politikave amerikane. Është ky një nivel i mbështetjes që sigurisht duhet të jetë më i lartë se sa në mesin e amerikanëve”, thotë Warnstadt dhe nënvizon se derisa ecën në Prishtinë "është një gjë e zakonshme të vëzhgosh flamurin amerikan të valojë po aq shpesh sa edhe flamuri i Kosovës".

Ai këtu përmend Bulevardin Bill Clinton dyqanin ”Hillary,” rrugën 'Bob Dole', rrugën tjetër 'George W. Bush', emrat e rrugëve dhe shesheve, Madeline Albright dhe Wesley Clark. Kolonel Warnstadt më tej shkruan se Garda Kombëtare e Iowa-së dhe FSK e Kosovës janë të lidhura në Programin e Partneritetit Shtetëror të Gardës Kombëtare, një program i hartuar në fund të Luftës së Ftohtë për të ndihmuar vendet e Evropës Lindore gjatë kalimit në demokraci.

“Partneriteti Iowa-së është i veçantë, sepse ai po ndihmon Kosovën për të ndërtuar profesionalizimin e forcave të saja të sigurisë dhe është i njohur si një nga programet më aktive dhe më të fuqishme të partneriteteve shtetërore”.

Warnstadt thekson më tej se "Kosova përballet me një numër sfidash ku të ardhurat për kokë banori janë më e ultat në Evropë; ku vendi ka moshën më të re mesatare dhe një nga shkallët më të larta të papunësisë. Mungesa e perspektivës ka ndikuar që shumë të rinj të largohen duke i krijuar mungesën e disa prej talenteve të saj më të mirë".

“Përkundër këtyre vështirësive, shumica e kosovarëve janë optimistë për të ardhmen dhe i shikojnë Shtetet e Bashkuara si një model në përballjen me sfidat e tyre”, shkruan ndër të tjera në gazetën ''Sioux City Journal'', koloneli Steve Warnstadt.


Lexoni :

http://siouxcityjournal.com/news/opinion/columnists/the-regulars-iowa-kosovo-work-to-build-even-deeper-relations/article_6f87da7c-f930-5cea-85f2-a9aae9ed3ac0.html

“Engjëjt janë larg”

“Engjëjt janë larg” filmi më i fundit i regjisorit Gjergj Xhuvani ka qenë dhe prodhimi kinematografik, i cili ka marrë shumë vëmendje gjatë kësaj kohe. Filmi me regji dhe skenar të Xhuvanit përqendrohet te drama kosovare, dhe kjo ka bërë që në kastin e aktorëve të përfshihen edhe artistë nga Kosova, por nuk mungojë edhe aktorë nga Italia.

Në rolet kryesore interpretojnë aktori italian Rinaldo Rocco dhe Teuta Krasniqi. Gjithashtu pjesë e kastit është Fatmir Spahiu dhe shënohet pjesëmarrja e aktorit të njohur shqiptar Ndriçim Xhepa. Producenti Dritan Huqi tregon se filmi edhe pse ka në vëmendje luftën e Kosovës, në qendër të tij ka histori njerëzore, me dramën e saj. “Historia njerëzore, përfshihet në atmosferën e luftës së Kosovës, por nuk është vetëm ajo. E gjitha vjen nga historia e personazheve, nga fëmijëria e tyre, është një film dramatik, ka situata të vështira”, tregon mbi filmin producenti Dritan Huqi, duke shtuar se më e rëndësishmja e filmit, është fakti se filmi do të shfaqë një atmosferë të luftës nga fytyra e fëmijëve.

“Në fund të luftës të gjitha personazhet dalin të ndryshuar, sepse kanë përjetuar një situatë tejet të vështirë dhe kanë mbijetuar në luftë”, shton më tej producenti Dritan Huqi. Filmi i cili është miratuar nga Qendra Kombëtare e Kinematografisë në vitin 2010, përballë problemeve me buxhetin që nuk kanë qenë të pakta vetëm gjatë muajve të fundit të 2013 arriti të niste xhirimet për të qenë tashmë pranë fundit të tyre. “Problemet me buxhetin tashmë dihen dhe nuk kanë qenë të pakta. Imagjinoni që ky film është miratuar si projekt për tu financuar që në vitin 2010 nga QKK, por dihet se në çfarë vështirësie është me buxhetin QKK, ku buxheti vjetor nuk e lejon të financojë filmat brenda vitit”, tregon producenti Huqi. Xhirimet e këtij filmi përfshijnë Gjakovën në Kosovën, Bajram Currin dhe një pjesë e tyre do të jenë në Itali. Tashmë xhirimet në Kosovë kanë mbaruar dhe zgjatën 4 javë, për të vijuar më pas dhe në Bajram Curri dhe Itali për disa ditë. Filmi i cili këtë herë vjen si një prodhim dramatik, me histori njerëzore, pritet ta ketë premierën vitin që vjen.

Edhe pse me jo pak vështirësi, sipas producentit Dritan Huqi në vjeshtë të 2014 “Ëngjëjt janë larg” mund të vijë premierë. “Edhe disa ditë na kanë mbetur për xhirimet, ku 4 javë janë xhiruar në Gjakovë, por filmi ka dhe faza të tjera, si montazhi i tij, etj. Kur të mbarojë do të jetë dhe në festivale të ndryshme, dhe shpresojmë që në vjeshtë të 2014 filmi do të vijë premierë për publikun”, tregon mbi filmi producenti Dritan Huqi.Historia e filmit “Ëngjët janë larg” zhvillohet në mars të vitit 1999, Kosovë. Periudha e bombardimeve të NATO-s, shpërngulja masive me karakter etnik të shqiptarëve. Terrori, frika, pasiguria, uria ka pllakosur qytetin e Gjakovës në kufi me Shqipërinë. Ngjarjet e filmit zhvillohen në harkun e 70 ditëve të bombardimeve.

Zhanri i filmit është dramatik, por kjo duket se nuk përjashton që përgjatë narracionit të vijnë llogjikshëm situata, momente humori, erotizmi, që shmangin herë pas here zymtësinë e rrethanave që përshkojnë fabulën e filmit. “Filmi zhvillohet fillimisht në dy linja paralele që më pas puqen, lidhen në një fill të përbashkët, e më në fund secila i kthehet fatit të vet”, tregon producenti Dritan Huqi. Ndërkohë gjatë zhvillimit të filmit do të ndërthuren dhe dhjetëra karaktere paramilitare, ushtare të UÇK dhe banorë qyteti dhe fshati. Kohëzgjatja e filmit do të jetë 90 minuta. Filmi është co produksion shqiptaro-italian dhe nga Kosova.

Ashtu si çdo film tjetër shqiptar, që nga momenti i miratimit në Qendrën Kombëtare Kinematografike, deri në fillimin e xhirimeve, duhet të kalojë një kalvar të gjatë për gjetjen e bashkëprodhuesve, financimeve etj, edhe filmi më i fundit i regjisorit Gjergj Xhuvani nuk i ka shpëtuar kësaj “procedure”, dhe që nga 2010 vetëm në vjeshtën e vitit 2013 u bë e mundur që filmi të niste xhirimet

Poezia fle brenda secilit nga ne

Intervistë ekskluzive me Enkelejda Kondi-Masseboeuf, poete shqiptare në Francë

Enkelejda Kondi Masseboeuf ka lindur në Maliq në 29 Prill 1972. Mësimet e para i ka marrë në qytetin e lindjes, më pas vazhdoi shkollën e lartë dega gjuhë-letërsi dhe u diplomua në vitin 1996. Ajo ka shkruar qysh fëmijë, ka fituar disa konkurse letrare për poezinë midis shkollave të mesme si dhe ka botuar në gazetat lokale të asaj kohe.

Enkelejda për disa vjet ka qenë dhe drejtuese shkolle deri në largimin e saj në Francë ku ajo jeton dhe punon dhe sot. Me një pjesë unifikim diplome dhe disa vjet studimi në Francë, ajo sot punon si mësuese me fëmijët parashkollorë. Ajo është autore e tre vëllimeve me poezi, respektivisht,ËNDRRA E NJË VAJZE, botuar në korrik 2010, SHTEGTIM NDJENJASH , shkurt 2011, dhe vëllimin e fundit shqip-anglisht LOTI ËSHTË GRUA.

Zëri poetik i Enkelejdës ndihet shpesh në organet e shtypit në Shqipëri me krijime të reja dhe mësojmë prej saj se shumë shpejt ajo do botojë dhe vëllimin e katër-t me poezi. Enkelejda në gusht të vitit 2012 u nderua nga qyteti i saj i lindjes me çertifikatën e mirënjohjes si poete e talentuar e qytetit .

“Zhurnal Plus”: Për poezinë thuhet se është mbretëresha e arteve,se ajo është ari, proza argjendi e të tjerat vijnë pastaj , se poetët nuk e krijojnë atë, sepse ajo ekziston diku, poeti vetëm e zbulon atë…Ç`është poezia për ty?

Enkelejda Kondi: Poeti i madh francez Paul Eluard, ka thënë se : poeti është ai që frymëzon dhe frymëzohet. Poezia është gjuha e lojës së fjalëve, arti i së bukurës, përjetimi i realitetit, ngjarjeve që n’a lenë më shumë mbresa, dhimbjes, dashurisë, që transmetohet mes fjalës, realitetit, imagjinatës, ëndrrës, njeriut, jetës.
Të bukurën dhe poezinë e kemi të gjithë në shpirt, ajo fle diku brenda nesh, por poeti e zgjon, ka dhuntinë që nëpërmjet fjalës së përzgjedhur t’a nxjerri të bukurën nga fundi i shpitit dhe ia jep dhuratë lexuesit.

“Zhurnal Plus”: Cila ka qenë shtysa e parë, momenti i parë dhe për çfarë keni shkruar për herën tuaj të parë?

Enkelejda Kondi: Fillimet e para me poezinë janë kujtime të fëmijërisë, atëherë kur shkruan çiltërsia, shkruan naiviteti i moshës, por aty qëndron dhe e bukura. Një poezi kushtuar mësueses sime të parë me rastin e 7-Marsit,ka qënë poezia ime e parë, e cila u prit mirë dhe ishte referimi për të ardhmen. Më pas kam shkruar dhe në shkollën e mesme, dhe në universitet, kam marrë disa çmime dhe kam arritur të botoj dhe në gazetat lokale të asaj kohe.
Shtysa kam patur dhe nga familja ime, babai në veçanti, por dhe të afërm të familjes sime shkruajnë dhe kanë shkruar, i janë përkushtuar letërsisë, mund të jetë dhe çështje trashëgimie gjenetike, geni (qesh).

Zhurnal Plus”: Një fëmijë ka këndvështrimin e tij për botën. Të gjithë e dimë se nga ai këndshikim bota është ndryshe ... Ju kujtohet si e konceptonit botën kur ishit fëmijë? A ka lënë gjurmë atmosfera e vendit ku u rritët në brumosjen e personalitetit tuaj?

Enkelejda Kondi: Profesioni im si mësuese, më ka lejuar të vëzhgoj nga afër botën e fëmijëve, të kuptoj dëshirat, interesat e tyre, mënyrën se si e perceptojnë botën,si i shprehin ndjesitë, dashurinë, dhimbjen etj.
Sigurisht që kohët ndryshojnë dhe bashkë me të dhe botëkuptimet, nuk mund të krahasohet fëmijëria e gjeneratës sime, me fëmijët e sotëm. Por unë di të them, që kam kaluar një fëmijëri të lumtur, me modelin e familjes prindër, shtëpi, motër, vëlla, duke marrë kënaqësi nga ato momente që kam kaluar në familje, shkollë, një përkufizim normal i saj kohe mendoj për formimin e së ardhmes të një fëmije. Sigurisht që këtu hyjnë dhe lodrat, argëtimet sepse pa to nuk ka kuptim ky stad. Mendoj se gjëja më e mirë që kam trashëguar nga ajo periudhë, është edukata që kam marrë nga familja, disiplina, respekti dhe dashuria për njeriun, për librat, punën, familjen, motivacioni dhe këmbëngulja për t’ju shkuar gjërave deri në fund. Dashuria dhe optimizmi për jetën.

“Zhurnal Plus”: Dëshira për të treguar është e lashtë sa vetë njerëzimi. Ju keni zgjedhur poezinë për të treguar, po a është në gjendje poezia që të jap në mënyrë të koncentruar thelbin e jetës?

Enkelejda Kondi: Çdo art ka mënyrën e tij të të shprehurit, muzika ka melodinë, notat, instrumentat, piktura ka telajon, ngjyrat, ekspresionet, e kështu me rradhë. Poezia dhe poeti kanë mënyrë të shprehuri fjalën.Dhe fjala ngre peshë, është aq sa e fuqishme, aq dhe e ëmbël. Unë nuk shkruaj çdo ditë, nuk ulem të shkruaj posaçërisht poezinë, ajo vjen tek unë atëherë kur unë nuk e pres, si frymëzim, si dallgë deti me batica e zbatica, si zë i brendshëm, me prurje që edhe vetë më habisin por dhe më lumturojnë. Nuk e kam si disiplinë pune, kaq apo aq orë në ditë…Pres që gjithnjë të më ngacmojë një detaj, pra diçka spontane, ndaj në çantën e dorës, mbaj gjithnjë një bllok shënimesh, ku unë hedh shpejt e shpejt ato që më vijnë në mendje për momentin, dhe më pas, në momente qetësie, shplodhje, ju rithehem.Në poezitë e mija kam arritur të shpreh ato që shpirti akumulon, ndjesi njerëzore, si mallin, dashurinë, dhimbjen, zhgënimin,etj.

“Zhurnal Plus”: Femrat, për më shumë se 20 shekuj kanë shërbyer si muzë për poetin, pra si objekt, po tani që ato janë subjekt, që flasin për vetveten, cila mendon se shërben si muzë për ta, a është gjithnjë një burrë, muza(i) e një poeteje?

Enkelejda Kondi: Femrës dhe dashurisë në përgjithësi, i kanë krijuar kaq e kaq poetë. Eshtë kënaqësi kur lexon epitete e metafora të mrekullueshme që i janë veshur bukurisë femërore, duke i shkruar jo vetëm dashurisë dhe çasteve të lumtura por dhe dhimbjes, zhgënjimit në dashuri etj. Sot ka mjaft femra që e shkruajnë bukur poezinë, si në letërsinë botërore dhe atë shqiptare. Femra qysh në antikitet ka provuar të shkruajë për veten, dashurisë dhe zhgënjimeve të një femre, ndjesitë e brëndshme të një femre, marr këtu si shembull, poeten greke Spaho në antikitet. Mendimi im është se nëqoftëse një burrë do t’ishte gjithnjë muza në poezitë e një krijuese femër, do t’ishte përsëritshmëri, dhe monotoni. Larmishmëria e tematikave në poezi, është gjithashtu një detaj që të jesh më pranë jetës, më koherente me kohën dhe lexuesin.

“Zhurnal Plus”: A ka ndikuar dikush, si një udhëheqës në rrugën tuaj drejt letërsisë?

Enkelejda Kondi : Unë kam lexuar dhe vazhdoj të lexoj edhe sot shumë, por veçanërisht në poezi, udhëheqës kam patur gjithnjë korrifejtë e letërsisë shqipe, si Ismail Kadare, Dritëro Agolli, Lasgush Poradeci, Xhevahir Spahiu , Ali Podrimja, etj

“Zhurnal Plus”: A e ka kushtëzuar krijimtarinë tuaj sadopak kritika? Si do ta përshkruanit rolin e kritikës sot në krijimtarinë e një shkrimtari? Ka një qortim për kritikën se ajo nuk e luan plotësisht rolin e duhur për afirmimin e shkrimtarëve të rinj. Gjithashtu thuhet se tani më nuk ka fare kritikë letrare.Mendimi juaj ?

Enkelejda Kondi: Roli i kritikës, është të komentojë, pëlqejë, studiojë,vëzhgojë, evidentojë, dhe të gjykojë,gjykim intelektual duke marrë një pozicion të caktuar,duke nxjerrë në pah vlerat artistike, por dhe dobësitë, mangësitë, prurjet e reja në letërsi, të evidentojë dhe afirmojë talentet. Sot në letërsinë shqipe, ka një vërshim botimesh, shtëpi botimesh, etj etj. Personalisht nuk kam asgjë kundër, sepse nuk dua as vetë të bëj punën e kritikut, kur misioni im është të shkruaj dhe se kam as të drejtën të përzgjedh apo të ndal vrullin e atyre që kanë dëshirë të finalizojnë punën e tyre krijuese me botimin eventual të një libri. Por mendoj, se kritika letrare në Shqipëri tashmë nuk ekziston fare, përveç se disa shkrime që ju bëjmë disa njerëzve nëpër gazeta sepse janë miq të këtij apo atij klani, ju japim edhe ndonjë çmim e fletë lavdërimi, i bëjmë dhe një hyrje libri ku e ngremë në qiell krijimtarinë e këtij apo atij personi dhe kaq. A ekziston sot lidhja e shkrimtarëve si dikur ?! Nuk e di ndosha gabohem, sepse jam dhe larg dhe nuk kam informacione, kontakte të tilla, por nuk kam dëgjuar sot të ketë vërtet një lidhje shkrimtarësh.Mendoj se sot në Shqipëri lëvron kritika spontane, pra shkëmbime mendimesh midis krijuesish, ose njohës të mirë të letërsisë që shkruajnë me inisiativën e tyre për libra që kanë lexuar, ose mendime nga lexues të thjeshtë, kjo sjell për mendimin tim dhe polemika, apo morri mendimesh personale mbi x apo y autor apo vepër.

“Zhurnal Plus”: “Profesionizmi në letërsi, në vendin tonë, është hëpërhë një rrugë vuajtjesh, buka e tij është e hidhur. E hidhur, them, për atë që s’di marifete dhe hipokrizira. Terreni i letërsisë është një tokë tek gëlojnë gjarpërinjtë. Të vrasin shokët, se u bën hije. Dhe kur nuk u bën hije, do të thotë se nuk je i zoti për letërsi” thoshte dikur Mitrush Kuteli. Si është gjendja tani?

Enkelejda Kondi: Kur botova vëllimin tim të parë me poezi, trokita e ndrojtur në portën e këtij auditori të madh krijuesish, që me dyshim më hapën portën. Me vëllimin e parë, mbeta në këmbë përballë tyre. Me vëllimin e dytë, më bënë një vend të vockël fare diku në një qoshe. Me vëllimin e tretë, shumë miq krijues me dashamirësi më uruan e inkurajuan, kuptuan se çfarë kërkonte Enkelejda, e cila shkruan me sinqeritet e zemër, as për çmime e tituj, vetëm për kënqësinë e saj e të lexuesit. Kështu që disa më thanë zemrën plot, mirë se erdhe, e më mbajnë pranë, dhe pse larg, më inkurajojnë e më thonë gojë e shpirt plot vazhdo të shkruash Enkelejdë, ndërsa disa më shohin vëngër sikur të ishim në një kompeticion dhe unë kam marrë vendin e dikujt. Pra dal tek thënia e të madhit Mitrush Kuteli, por dhe tek një intervistë e Kadaresë kur thotë se njerëzit e tempullit duhet të jenë bashkë.

“Zhurnal plus”: Jetoni në France. A ka ndikuar kjo lëvizje gjeografike në krijimtarinë tuaj? Si e shikon letërsinë shqiptare në raport me atë franceze?

Enkelejda Kondi : Sigurisht që largësia tek unë ka ndikuar shumë në krijimet e mija. Malli i cili evidentohet më shumë, dhe unë shpesh e kam thënë: Zoti më më bekoi a mallkoi me mall…Linjat ajrore(shpesh kam shkruar dhe sipër resh në avion), aeroportet, përqafimet, gëzimet, pritjet, malli, ndarjet, ankthi,kanë ndikuar tek unë dhe sigurisht kjo gjë ndihet dhe në krijimet e mija. Nuk mund të bëj dallime midis dy letërsive, sepse dhe realiteti që përjetojnë të dy vëndet nuk është i njëjtë. Por për lirikat, të cilat unë shkruaj, i gjej kaq bukur dhe tek letërsia jonë sa dhe tek letërsia franceze, dashuria është gjuhë universale, ajo s’njeh kufij.

“Zhurnal Plus”: Leximi është art më vete. Sa gjen kohë për të lexuar? Si furnizohesh me libra?

Enkelejda Kondi: Unë qysh e vogël lexoja shumë, në qytetitn tim të lindjes, Maliq, ka patur një bibliotekë mjaft të pasur ku unë lexoja shumë. Këtë dashuri për librin, kam dashur t’ja u skalit dhe fëmijëve të mij dhe besoj se ja kam arritur sidomos me djalin tim 17 vjeçar. Kohën e lirë e kam mjaft të kufizuar, sepse përveç përkushtimit profesional, në Francë, kam dhe angazhime të tjera personale, tek të cilat unë investoj jo pak. Por gjithsesi unë gjej gjithnjë kohën dhe asgjë nuk mundet të më privojë nga kënaqësia që më fal shfletimi i një libri.Librat ose i porosit në internet, ose shkoj në Mediatekën e qytetit, ose blej në librari kur kam kohë në shëtitje fundjavës.

“Zhurnal Plus”: Jetoni ne France dhe publikimet i bëni ne Shqipëri.Si jane raportet e poetes me botuesit,me lexuesin, shtypin,kritikën?

Enkelejda Kondi: Nga tre botimet që kam bërë në Shqipëri, përvoja më ka mësuar shumë gjëra që nuk i dija. Disa prej tyre, kanë qënë eksperienca të hidhura, por tashmë kam mësuar se s’qenkam e vetme, paska dhe shumë të tjerë si unë, të cilët, preferojnë të heshtin, ndërsa unë ngrita zërin.
Kam botuar dhe përsêri do të botoj vëllimin e katërt në Shqipëri,së shpejti, mendoj deri nga pranvera, dhe do bashkëpunoj vërtet me shtëpi botuese serioze. Me lexuesin, më intereson më shumë, reagimi i tyre nëpërmjet internetit dhe në vizitat e mia në atdhe janë shumë të ngrohta, inkurajuese, ju jam mirënjohëse.

“Zhurnal Plus”: “Zhurnal plus”: Një poete në diasporë sa është e lidhur me vendlindjen dhe atdheun dhe si i mban dhe i zhvillon këto lidhje?

Enkelejda Kondi: Po bëj 14 vjet që jetoj e punoj në France, por asnjëherë s’i kam shkëputur lidhjet me atdheun. Jam kthyer aty shpesh, për promovime librash, takime me miq, njerëz të artit e letërsisë, prindërve, miqve që më njohin qysh herët. Më vjen keq që në shumë aktivitete të zhvilluara në kuadrin e letërsisë dhe kulturës, nuk mundem t’ju përgjigjem ftesave që më dërgohen me mirësjellje, por i ndjek nëpërmjet internetit, dhe së afërmi do të dëshiroja të isha në disa prej tyre më e pranishme.

(Intervistoi: E.Neziri)

Intervistë ekskluzive për “Zhurnal plus” me Shkëndije Mujaj

“Zhurnal plus”: Çdo dite fotografitë tuaja janë të pranishme nëpër gazeta, revista dhe portale duke u kombinuar me ndonjë deklaratë tënden dhe duke e komentuar në variante të ndryshme. Te shqiptarët më shumë komentohen të pasmet e tua të ububushme sesa muzika që krijoni. Si do ta komentonit këtë gjë?

Mujaj: Unë personalisht mendoj se kur dikush posedon diçka të veçantë,p.sh. zërin e bukur, artin shpirtëror akoma jo shumë të konsumuar, dukje shumë femërore me vija të theksuara, rrethi fillon dhe xhelozon sa që mund të shpërthejë në forma të ndryshme duke bërë ca intriga ,disa histori të rrejshme, të gjitha këto bëhen me një qellim: për t`i ikur të vërtetës që dikush përveç pamjes posedon edhe cilësi të tjera dhe ka arritur me muzikën e saj të imponohet në arenën muzikore ndërkombëtare, gjë që është cekur vetëm një herë në media, dhe tjetra është se unë çdo gjë e kam arritur vetë dhe jam shumë krenare që nuk kam nevojë ta falënderoj askënd përveç Zotit.

“Zhurnal plus”: Do të donit që të njiheshit më shumë si këngëtare, apo se seks simbol?

Mujaj: Për t’u njohur si seks simbol nuk duhet të bësh asgjë, faktikisht lind si e tillë, dhe jam përpjekur ta mënjanoj këtë imazh deri vonë! Po, pasi arti ka lindur me mua dhe posedoj zërin, për mua është më mirë të më dëgjojnë...

“Zhurnal plus”: Emri juaj artistik me të cilin prezantoheni në qarqet e huaja artistike është Dyana Dyà. Pra, çfarë synimesh ka Shkëndije Mujaj dhe çfarë Dyana Dyà?

Mujaj: Shkëndije është emri im privat që u mundova ta ruaj, po ishte shumë vonë,sepse në Kosovë vetëm sa e kisha hedhur në treg një album shqip që titullohej ‘Plus Minus’ .... Kurse po të më kërkoni me emrin tim artistik, Dyana Dyà, vetëm ne Amazon do t`ju dalin mbi 70 rezultate të këngëve të mia.

“Zhurnal plus”: Në Facebook janë mbi 70 profile dhe faqe me emrin tënd. Ju gëzon apo ju nervozon ky fakt dhe a do të donit që të gjithë fansat tuaj të përqendrohen në një faqe që do ta kontrollonit ju.

Mujaj: Unë më herët nuk kam pasur ndonjë profil apo ndonjë faqe në Facebook. Kur shkova në Dubai të gjithë më pyesnin për fan-pagen në Facebook, sepse numrin e celularit nuk e jepja. U detyrova të hap edhe unë një profil ku i vura edhe fotografitë e mia që i kisha bërë në Dubai. Dikush që jetonte në Itali hapi një faqe me emrin tim dhe më bëri edhe mua administratore. Vërshuan miqtë në profilin tim dhe fansat te faqja. Por, papritmas ajo faqe, që tani ka mbi 50 mijë fansa, u rrëmbye nga hakerat dhe më nuk kam qasje në të. Dyshoj se menaxhohet pa lejen time nga Shoëbizi Shqiptar. Pastaj edhe një profil privat m`u rrëmbye dhe m`u bënë publike fotografitë private. Kështu më doli situate nga kontrolli dhe më është dashur të plotësoj çdo ditë formularë për të raportuar faqet dhe profilet falso me emrin tim, po seriozisht edhe me këtë gjë u lodha.

“Zhurnal plus”: Babain e keni doktor shkencash dhe autor librash. Sa e lidhur jeni me familjen dhe sa janë të kënaqur ata me ju?

Mujaj: Jam aq shumë krenare me babin tim dhe këshillat e tij më kanë ndihmuar shumë në jetë. Ndoshta kam qarë fshehurazi kur ma ka ndaluar ndonjë gjë, po tani jam krenare që kam dëgjuar fjalët e tij dhe e falënderoj shumë. Sa krenohen me mua duhet t`i pyesni ata, kurse unë jam e gatshme të bëj çdo sakrificë për ta.

“Zhurnal plus”: Si ishte për ju viti 2012 dhe si mendon se mund të jetë 2013 -ta. Kur do mund t`u shohim në ndonjë koncert apo mbrëmje në Shkup, Tetovë etj?

Mujaj: Po kam dëshirë një ditë të vij në Shkup, edhe Tetovë, pse jo? Kurse, viti ishte ashtu siç e ka shkruar Zoti , dhe nuk ka mundësi të jetë ndryshe. Falënderoj Zotin për gjitha të mirat. Njëkohësisht kërkoj mëshirë për gjithë njerëzimin gjithmonë tek Zoti për gabimet tona që i bëjmë, me vetëdije apo pa vetëdije. Po ashtu edhe gjatë vitit shpresoj të bëjmë vepra edhe më të mira që të fitojmë kënaqësinë e Zotit e për të tjerat nuk mendoj fare, sepse unë jam e bindur që ne bëjmë plane dhe kaderi qesh me ne dhe vazhdon punën, prandaj thashë inshallah me kënaqësinë dhe me vullnetin e tij arrijmë ato çka ne na duken të mira.

“Zhurnal plus”: Çdo ditë del ndonjë thashetheme për ju, si për të gjithë Vipat. Si ndjehesh kur lexon gjëra të pavërteta?

Mujaj: Unë gji­th­monë i jam ­mbë­shtetur Zotit, sepse ai është i pa të meta dhe ia din nijetin secilit, ndërsa ne jemi robër që gabojmë çdo ditë. Shpifja është shumë gjë e keqe tek Zoti, kështu që ata që trillojnë e din edhe për çfarë arsye e bëjnë këtë gjë dhe sipas atij nijeti do ta paguajnë dënimin.

“Zhurnal plus”: Zhaku paralajmëron botimin e një libri ku flet për shumë gjëra që kanë ndodhur në Vip Shpija… por edhe për thashetheme të Albana Osmanit në hotel për Shkëndije Mujajn, për lidhjet e saj me sheikë, dhe trajtimin si lodër seksi të këngëtares nga producentët dhe drejtuesit e “VIP Shqipja”…Si do ta komentonit?

Mujaj: Unë nuk e kam lexuar librin dhe nuk di fare çka ka shkruar, kur ta lexoj do ta them mendimin tim. (Intervistoi E.Neziri)

"Pa diasporën Kosova do të ishte krejt ndryshe..."

Intervistë ekskluzive me Arta Kallaba, udhëheqëse për Kulturë dhe Arsim në Ministrinë e Diasporës së Kosovës, njëherit regjisore tashmë e njohur

Arta Kallaba - "Pa diasporën Kosova do të ishte krejt ndryshe..."

Tematika dhe shpirti burimor janë elementet mbi të cilat ngrihet zëri i shpirtit të krijuesit pavarësisht se ku jeton, pavarësisht se çfarë gjuhe flet dhe sa i pasur është. Është damari i muzës që edhe natën nuk të lenë të qetë. Arti është sikur gjaku, që lëviz gjithnjë nëpër damar të ndryshëm të organizmit dhe në fund bënë rrugën e gjatë prej trurit, nëpër këmbë dhe kthehet në zemër. Në një kohë që po e jetojmë kur bota është e fokusuar në problemet që janë gjithnjë më të ndjeshme si politika, ekonomia, apo vendet që ende nuk kanë një stabilitet, diku në secilin prej këtyre vendeve ka njerëz që mendojnë për artin dhe kulturën e mirëfilltë në përgjithësi…Dashamirë të artit të shpirtit të ëmbël dhe të fortë, përcjellin ritmin e zemrës së krijuesit, të kësaj kohe të akullt dhe kujtojnë e studiojnë për akuj me ritmin modern. Edhe pse jemi në kohë pushimesh dhe të stërngarkuar me punë, bashkëbiseduesja jonë, gjeti kohë për ti thënë ca fjalë për intervistën tonë, duke e mos anashkaluar asnjë pyetje. Ajo, për nga natyra është e qeshur dhe thënë shkurt e shqip, pozitive, sepse asnjëherë nuk mundesh ta shohësh të mërrolur, por e angazhuar dhe duke gjetur grimca kohe për të shërbyer aty ku ka nevojë, si në art, por edhe në Ministrinë e Diasporës, në një sektor, të rëndësishëm për mërgatën tonë, por gjithnjë krenare, se po bashkëpunon me një ekip të shkëlqyer, ekip që është profesional dhe gjithnjë i gjen duke punuar, qoftë e shtune apo e diele, orar pas orari. Me pak fjalë, nuk mundemi të përshkruajmë parabisedën tonë me Arta Kallaba, një personalitet i njohur për të gjithë lexuesit tanë. Por, më mirë, e më origjinale, po e lëmë në tërësi intervistën, për të kuptuar më shumë ca gjër interesante nga Arta, e cila nuk i ka thënë më herët. Shpresoj shumë, se do ta rikujtojmë, se aty ku ka vullnet dhe profesionalizëm, nuk ka pengesa koha e pakohë, koha e tranzicionit.

E nderuara zonjusha Kallaba, fillimisht, ju falënderoj që keni ndarë kohë për këtë bashkëbisedim. E kuptoj, se jemi në kohën e pushimeve verore, po një e kam të sigurt, se artisti nuk pushon, sepse me te është frymëzimi gjithnjë, edhe atëherë kur dielli lëshon rrezet e saja mbi një mal të ftoftë, edhe atëherë, kur valët e detit sjellin freski te pushuesit, por edhe atëherë, kur zogjtë cicërojnë dhe kërkojnë një pikë uji për freskim. Besoj, se edhe artisti, gjithnjë kërkon freski frymëzimi për të sjellë risi tek opinioni, atë që është origjinale. Kështu që nuk kam gabuar në gjykimin tim, Arta edhe pse është pushime, ajo po gjen kohë për këtë bashkëbisedim. Të faleminderit paraprakisht. Lexuesit tanë ju njohin, se kush është Arta, që në moshën 8-vjeçare keni filluar me studimin e violinës, në shkollën e ulët të muzikës, duke kënduar nëpër shumë festivale të fëmijëve, këngët të cilat ti ka kompozuar babai. Më vonë keni ndjekur edhe katër vite solo-këndimin dhe përfundimisht keni vendosur të thellohem në një drejtim tjetër të artit dhe regjia ishte ajo që të okupoi menjëherë pas mbarimit të shkollës së mesme, duke e ditur se në këtë drejtim do të mund të kontaktosh me të gjitha artet.

Keni diplomuar me shfaqjen “Guxim për Vrasje” të autorit Lars Noren. Por, ne do të bashkëbisedojmë në shumë tema, që të mos jenë intervistat e njëjta me ato që i keni dhënë, pra të mësojmë diçka më shumë nga Ti. Na thoni drejt, i ke thënë vetes, pse u bëra regjisore?

Arta Kallaba: Fillimisht Ju faleminderit shumë, që më keni zgjedhur mua për të bashkëbiseduar. Po ju them të drejtën, që gjate studimeve për regji, gjatë kohës së përgatitjes së shfaqjeve teatrale, me të cilat i kemi dhënë edhe provimet, kemi pasur shumë vështirësi, pasi që dihen kushtet e Fakultetit të Arteve në Kosovë, janë me mundësi të vogla, nuk ka salla për prova, e shumë elemente të tjera, unë shpesh here kam thënë me vete, pse e zgjodha këtë profesion kaq të vështirë kur jetoj në Kosovë, ky nuk është profesion për kushtet e Kosovës?Kështu thoja, kur vija në ndonjë situatë të vështirë gjatë punës, e përndryshe, ky është profesion, që e kam zgjedhur me dëshirë dhe pasion dhe asnjëherë nuk mendoj, se kam gabuar.



A mendoni, se sikur të ishe këngëtare, do të kishe suksese më shumë?

Arta Kallaba: Absolutisht JO. E them me shumë bindje këtë me një JO, të madhe, sepse nuk është sukses, nëse flitet shumë nëpër media për mua dhe unë këndoj këngë të vjedhura dhe zëri im nuk është i imi, por në studio i rregulluar, se e dimë tani, ne të gjithë, që diku, diku, kënga, në ditët e sotme, ka marrë një kahje krejt tjetër dhe aty nuk ka vlerë, është bërë komerciale dhe mund ta them, pa më keqkuptuar këngëtarët/et, e mirëfilltë, se sot, disa që merren me muzikë, muzika e tyre shikohet e nuk dëgjohet. Sikur të ishte koha kur këngëtarët janë vlerësuar në bazë të vokalit, do të ishte ndryshe, por tani nuk është më ajo kohë, sot shumë këngëtare vlerësohen në bazë të pamjes fizike dhe klipit të bukur. Ndjehem me fat, që merrem me një profesion, ku fare nuk dukem, por puna vije në shprehje.



Ta bëra këtë pyetje, se shumë mendojnë, se sot, për të qenë e suksesshme, duhesh të jesh e bukur apo i bukur dhe të gjesh një melodi turbo…, e pak ka rëndësi se çka këndohet, me rëndësi të dukesh bukur.

Arta Kallaba: Keni plotësisht të drejt, sepse këtë mendim e kanë edhe shumë të tjerë. Por, duhet kuptuar, se jemi në kohë tranzicioni dhe nuk do shumë koment. E mira e të mirës është, se kemi pasur e kemi këngëtarë e këngëtare shumë profesionale.



Si e sheh këtë kohë tranzicioni, ku edhe kultura po ngulfatet nga paraziti i kësaj kohe të pakohë?

Arta Kallaba: Kësaj pyetjeje, do ti përgjigjem shumë shkurt, vërtet, na ka lodhur.

A është edhe bukuria në pyetje sot tek ne, që të jesh e suksesshme në skenë?



Arta Kallaba: Mirë e the këtë 'tek ne', ku po e shohim, se ne në shumë raste, përparësi i japim pamjes së jashtme, edhe pse, mendoj, se është gabim njeriu të vlerësohet nga pamja fizike, sepse ajo nuk ka të bëjë asgjë me talent. Mund të jesh e bukur, por jo edhe e suksesshme në profesion që nuk je profesional. Prapë, po e them, se tek profesioni im kjo nuk ka rëndësi fare, duke e ditur, se ne regjisorët nuk dukemi në skenë, por duket puna jonë.

Suksesi dhe paraja?

Arta Kallaba: Gjatë përvojës time në këtë profesion, kam korrur suksese, por jo që kam fituar shumë para nga ky profesion dhe ta them shumë sinqerisht, se nuk e kam shikuar paranë para profesionit tim, se nuk është gjithçka paraja.



Bënë një regji për hir të anës jo verbale, pra asaj shpirtërores, asaj, që nuk të len rehat në zemër, apo për të arritur ndonjë honorarë të mirë?



Arta Kallaba: Asnjëherë, deri më tani, nuk ka punuar diçka, që nuk më pëlqen. Jam munduar gjithmonë të bëj atë që nuk më le rehat në zemër që më fle në shpirt dhe kjo besoj ka reflektuar mandej edhe tek publiku, i cili e ka vlerësuar pozitivisht punën time, kjo është mbi të gjitha, kur pëlqehet puna nga publiku.

Arti në krizë?

Arta Kallaba: Fatkeqësisht Po. Mund të them, se tek ne, ndoshta është edhe pika e fundit e diskutimit të këtij problemi, por jam optimiste, se do të vija dita, që arti të vlerësohet.



Ku e gjen frymëzimin për të realizuar një pjesë artistike?

Arta Kallaba: Gjatë leximit të ndonjë romani, drame, apo çfarëdo vepre tjetër letrare. Marrë një frymëzim për të krijuar diçka dhe nga ato, që lexoj apo edhe kur shoh ndonjë film, apo edhe ngjarje interesante në jetë, frymëzohem të bëj diçka lidhur me atë problem, duke menduar, se do ta ketë një efekt dhe mesazh të mirë në opinion. 



Cili është bashkëpunimi me artistët?

Arta Kallaba: Kam një bashkëpunim shumë të mirë, por edhe privatisht, me të gjithë kam raporte të mira. 


"Artisti, nuk rrinë rehat"

Keni pengesa me artistët, se ndoshta, nuk kanë edhe vullnet sa duhet, e para, mungojnë honorarët e merituara e pastaj kushtet e publiku?

Arta Kallaba: Shpesh here kam një ide të mirë të realizoj një shfaqje dhe kushtet janë minimale për punë, ndjehem keq ta ftoj një aktor të jetë pjesë e projektit tim, nëse nuk i plotësoj atij/asaj, kushte të mira financiare për të punuar. Kjo po më ndodh kohëve të fundit, (që nuk jam duke punuar asgjë në profesion ) edhe pse, ndoshta kolegët do ta pranonin edhe me pak honorar të luajnë, por vete si artiste e kuptoj, çka do të thotë të japësh shpirtin për publikun gjatë kohës kur je në skenë dhe e kam shumë të vështirë të kërkoj një gjë të tillë nga ata kur nuk ua jap çmimin e merituar. Më mirë do të rri pa punuar një kohë të gjatë, se sa ti hy në hak dikujt. Por, artisti, nuk rrinë rehat, ai gjatë tërë kohës, krijon, por do të vije dita, që do të dalin në pah projektet. E thash këtë, sepse vërtet është kjo gjendje dhe nuk mundemi ta fshehim apo të heshtim para një realiteti. 



Ta relaksojmë bashkëbisedimin, sepse që në fillim filluam me ca pyetje, jo të stilit tim, por për hir të lexuesit. Sepse, e mira e të mirës është, që të filloshim bisedën më lirshëm, por ne filluam menjëherë, me atë profesionalen. Atëherë, na tregoni Arta, se kur keni pasur një intervistë për ndonjë medium, i ke thënë vetes, pse nuk e thash edhe këtë fjalë.. E cila është ajo fjalë, nëse kemi nderin për të na treguar?

Arta Kallaba: Shpesh here gazetarët më kanë bërë pyetjen 'si u bë të punosh në Ministri, e që ato janë politike, kur e dimë se ju jeni artiste dhe gjithashtu, jeni familje artistësh' unë gjithmonë e kam thënë, që' unë edhe në ministri punoj si udhëheqëse për kulturë dhe nuk kam ikur larg nga profesioni, aty jam apolitike', por sa kam dalur nga studio, kam thënë me vete 'po pse unë asnjëherë nuk e përmenda gjyshin tim, (që ndoshta kam trashëguar edhe diçka politike)' ( babai i nënës), i cili në vitin 1957 ka qenë kryetar i Gjilanit me rrethinë, si dhe deputet i Kuvendit të Kosovës në vitin1976-80. Këtë nuk e kam përmendur asnjëher dhe më vjen shumë mirë, që më dhat rastin të gjurmoj në kujtesën time, se çka nuk e kam thënë asnjëhere për publikun dhe që tani kam nderin ta tregoj.



Nuk e besoj, se do të marrë përgjigjen, është private, pse po më pyet, por ndale për një sekondë veten dhe pyete unin tuaj, i ka trokitur në zemër princi i ëndërrave?

Arta Kallaba: Fatmirësisht PO. 



Po në shpirt i ka përshpërit?

Arta Kallaba: Fillimisht më përshpëriti, pastaj trokiti në zemer, e në fund më mori të tërën.

Sipas jush, cili është dallimi nëmes dashurisë së zemrës dhe shpirtit?

Arta Kallaba: Kanë të përbashkëta, pasi që asnjëra nuk të le të mendosh.

Tek i dashuri, ku e gjen shpirtin e dashurisë?

Arta Kallaba: Tek dashuria e madhe tij për mua.



Nëse të thotë i dashuri më puth, atëherë, do ia puthësh sytë, buzët apo ballin?

Arta Kallaba: Nëse jemi zënë diçka dhe kërkon nga unë ta puthë, e puthi në faqe, përndryshe gjithmonë në buzë.

Çka ju bezdis më së shumti?

Arta Kallaba: Në jetë më bezdis padrejtësia.

Si duket e pëlqeni ngjyrën e gjelbërt, nëse Po, pse e nëse Jo, cila është ngjyra juaj e preferuar?

Arta Kallaba: E paskeni vërejtur, me të drejtë e keni, ngjyrën e gjelbërt e dua shumë, ndoshta pse sytë i kam të gjelbërt ( haha), por edhe është ngjyrë me sa e di unë që syri i njeriut më së shumti pushon në të. 



E njeh gjuhën e ngjyrave, fjala bie, gjatë pranverës shkon ngjyra…., gjatë verës, vjeshtës, e dimrit?

Arta Kallaba: Deri diku e njoh gjuhën e ngjyrave, me sa unë e kam kuptuar ngjyrat janë me stinë, ashtu siç vet zoti e ka krijuar natyrën gjatë stinëve, me ato ngjyra, që veshet natyra dhe lulet gjatë stinëve ato mendoj, se janë ngjyrat e atyre stinëve.

Keni shetitur nëpër shumë shtete të europës dhe botës, ku më me dëshirë do të kishe jetuar?

Arta Kallaba: Mua më pëlqejnë vendet ku ka bregdet dhe gjelbërim, vendet relaksuese kryesisht i dua, ku ka pak njerëz dhe më shumë qetësi.



I kishe thënë lamtumirë Kosovës për një shtet perëndimorë?

Arta Kallaba: Kosovës lamtumirë, nuk do ti them kurrë, e mirupafshim po, sepse profesioni është i tillë, që shetit nëpër botë, por asnjëherë për të mos e harruar Kosovën.

Jeni udhëheqëse për Kulturë dhe Arsim në Ministrinë e Diasporës. Si ju shkojnë punët?

Arta Kallaba: Tani 7 vite punoj në këtë divizion, punët ecin shumë mirë, duke i patur parasysh rrethanat dhe kushtet e shtetit të Kosovës, ne mundohemi të bëjmë më të mirën, duke mos e kursyer energjinë dhe kapacitetin tonë profesional.
"Shpesh here e kam pa edhe në pozitën e zyrtarit më të ulët në ministri, duke kryer ndonjë punë e cila nuk i ka takuar fare atij, por ai aq modest që është, asnjëhere nuk ka hezituar të bëj ndonjë punë, e cila do ti shërbej ndonjë pjesëtari të diasporës".

Ju marrim lakmi, që bashkëpunoni me Ministrin e Diasporës z.Ibrahim Makolli, sepse është shumë i hapur dhe punëtorë i madh. Tash, më jemi mu në kohën e stërngarkuar në Ministrinë e Diasporës, kur dihet, se shumica e mërgimtarëve janë në Kosovë, por e dimë, sepse ju kemi përcjellur, gjatë tërë vitit, kjo Ministri, ka pasur punë maratonike nëpër diasporë. Na thoni, jeni e lodhur, me gjithë këto angazhime, herë në profesionin tuaj, e herë në Ministri edhe pse jeni e drejtuar në fushën e profesionit tuaj?

Arta Kallaba: Kam kënaqësi, që më erdhi rasti publikisht ta them, ndjehem mirë që pata mundësi ta takoj, së pari një njeri shumë të mirë, një ministër shumë profesional në të gjitha dimensionet që ai drejton, si dhe një punëtor të palodhshëm, si z.Ibrahim Makolli. Unë të them të drejtën, jam sa e kënaqur aq edhe e befasuar me energjinë e tij për punë, si dhe me dëshirën e vullnetin, që ka për ta ndihmuar diasporën tonë shqiptare. Shpesh here e kam pa edhe në pozitën e zyrtarit më të ulët në ministri, duke kryer ndonjë punë e cila nuk i ka takuar fare atij, por ai aq modest që është, asnjëherë nuk ka hezituar të bëj ndonjë punë, e cila do ti shërbej ndonjë pjesëtari të diasporës. Vërtet është njeri për shembull. Puna në ministri tani më është bërë gati e pandashme me profesionin tim, pasi që edhe lidhen pak njëra me tjetrën, fusha e kulturës. Energjinë time e kam drejtuar më shumë në këtë drejtim, se kërkesat nga diaspora janë shumë të mëdha dhe me dëshirë të madhe duam t'ju ndihmojmë bashkatdhetarëve tanë. Pa diasporën Kosova, do të ishte krejt ndryshe, sepse kjo diasporë, ka dhënë shumë, nëpër kohëra të ndryshme, që ka përjetuar atdheu ynë dhe ajo nuk di të ndalet edhe sot e kësaj dite.



Gjatë kësaj kohe, sa jeni në këtë pozitë në Ministrinë e Diasporës, si regjisore profesioniste, keni pasur ndonjë projekt apo shfaqje në diasporë?

Arta Kallaba: Ne kemi planin e punës për çdo vit si ministri, ku projektet i kemi të planifikuara dhe po e përmend një nga projektet që realizohet në diasporë çdo vit, është "Ditët e Kulturës tonë në Diasporë" dhe aty prezantojmë të gjitha artet, si muzikë, teatër, film, poezi, etj. Kurse projektet e mia, shfaqje teatrale, përmes ministrisë nuk kam prezantuar asnjëherë jashtë, se mandej, do të tingëllojë ndryshe, është konflikt i interesave, se unë punoj aty dhe nuk mund ta shfrytëzoj për çështje të mia private. Shfaqje të kolegëve i kemi prezantuar jashtë dhe janë mirëpritur nga diaspora jonë shqiptare.



Ku është arti i mërgimtarëve të diasporës?

Arta Kallaba: Në diasporën tonë kemi shumë mërgimtarë, që janë artistë të shquar, që i njeh e gjithë bota, por problemi kryesor është mos bashkëpunimi i disave me vendin, ku fajtorë nuk janë, as ata, po as shteti jonë. Ne si ministri, jemi duke punuar në ate drejtim, që të lidhim ura bashkëpunimi me ta ku me disa kemi arritur kontakte dhe bashkëpunim të mirë, por duhet të vazhdojmë edhe më tutje.



Në cilin shtet të europës apo botës sipas jush, punohet më shumë në drejtim të artit e kulturës sonë kombëtare?

Arta Kallaba: Në çdo shtet, ku ka mërgatë shqiptare, është punuar dhe punohet me ato mundësi që kanë pasur. Por, shikuar realisht, në Amerikë, ka më shumë artistë që janë të njohur botërisht, e këtu nuk duhet përjashtuar edhe pjesën tjetër të mërgatës pra në europë.

Në Kosovë kemi rastësis disa herë, që thojnë për ne mërgimtarët, Ata dhe ne këndej, themi për Ju Ata. Mendoni, se po bëhet një ndarje?

Arta Kallaba: Nuk mendoj, se është nga mos respekti apo edhe që i mendojmë të largët. Të gjithë e dimë, se çdo familje në Kosovë ka së paku një anëtarë të familjes në diasporë dhe pa diasporën Kosova do të ishte shumë, shumë më e varfër, se sa që është, dhe pa ata familjet në Kosovë, do ta kishin shumë të vështirë të mbijetojnë. Të mos harrojmë kontributin e madh që e kanë dhënë dhe që po e japin pa u ndalur për të mirën e atdheut.



Të ka shkuar mendja, apo keni ndonjë projekt, për të realizuar për diasporën shqiptare, kur dihet, se ka plot tema, që besoj, se po të realizohej, do të mirëpritej mirë?

Arta Kallaba: Po. Idea ime gjithmonë ka qenë që të realizoj një projekt për ta, ndoshta fillimisht, duke u nisur nga individ të arritur në diasporë, e më pas, duke u zgjeruar, edhe pse jemi duke punuar në atë drejtim ne si ministri, por këtë e kam menduar edhe privatisht, si regjisore të realizoj diçka për ta. Besoj, se shumë shpejt, do të ndodh kjo.

Gjumi të merr shpejt apo lufton me te?

Arta Kallaba: Sa të më prek koka në jastëk më ze gjumi.



Ta bëra këtë pyetje, sepse dukesh e palodhur, edhe pse ke shumë punë. Na trego, ku e ke gjetur çelësin e mos lodhjes?

Arta Kallaba: Për këtë gjë ma marrin lakmi shume miq, dhe më bëjnë po këtë pyetje, se ku e marrë të gjithë këtë energji. Unë të gjitha punët i marrë më pozitivitet dhe kënaqësi. Mendimi im pozitiv për punën më bën të mos lodhem. Vërtet, se nuk di të ndalem së punuari dhe jam e mësuar të jem gjithmonë aktive, nëse ndonjë dite nuk kam shumë punë, unë i nxjerr punë vetes. 



Jeni e buzëqeshur nga natyra, por e mbani mend, kur jeni hidhëruar më së shumti?

Arta Kallaba: Vështirë mund të më bëje ndokush të hidhërohem, ndoshta mund të më bëje të ndjej keqardhje për nivelin e tij apo asaj, por jo të më hidhëroj, gjithmonë ata/o, i arsyetoj, duke menduar, se ata nuk kanë faj, aq dinë. Nuk mbaj në mend ndonjë hidhërim. 



Do na interesonte një përgjigje, mirë thot, populli ku dhemb dhëmbi aty shkon edhe gjuha, bashkëpunoni me aktorë e regjisorë të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit?

Arta Kallaba: Kjo temë është për ta shtjelluar të gjithë shqiptarët kudo që jemi, por në këtë rast unë si regjisore po flas, bashkëpunoj me ta, edhe kolegun e studimeve e kam nga Presheva dhe gjithmonë kemi pasur bashkëpunim të mirë gjatë procesit të punës, në shfaqje dhe në rastin tjetër si udhëheqëse për kulturë në ministri, gjatë Ditëve të diasporës", kam marrë ansamble të këngëve dhe valleve nga Medvegja, si dhe projektet të cilat kanë pasur lidhje me këto vende i kemi përkrahur zakonisht. 



Këto treva shqiptare sipas jush, si munden të jenë më afër me artin e pandarë të Kosovës?

Arta Kallaba: Duke i angazhuar artistët e këtyre trevave në projektet të cilat realizohen në Kosovë, si dhe anasjelltas, është mundësia më e mirë të jenë më afër mes vete, gjithashtu edhe punët e tyre artistike të prezantohen në Kosovë, si dhe nga kosovarët në trevat e lartpërmendura.

"Një artistit të ri duhet ti jepet përkrahje maksimale" Sigurisht, se kemi edhe për shumë tema të tjera të bashkëbisedojmë, por duhet pasur parasysh mundësinë e publikimit. A ka konflikt gjeneratash në Kosovë, fjala bie, një regjisorë i vjetër nuk i jep hapësirë një të riut, e kështu me radhë?

Arta Kallaba: Shpesh here e kemi vërejtur këtë fenomen, por nuk mendoj, se është faji i një regjisori, por atij, që i jep hapësirë vetëm gjeneratës së vjetër, duke u nisur nga përkrahja institucionale e deri te ajo individuale. Një artistit të ri duhet ti jepet përkrahje maksimale, se po e dëshpërove qysh në fillim të karrierës ai apo ajo demotivohet, atëherë është i panevojshëm edhe shkollimi i tyre, dhe bëhet një shembull i keq për pasardhësit (artistët e ardhshëm), ata të cilët duan të merren me këtë profesion.



Në çdo profesion, po dukej, se është bërë një treg me lloj lloj produktesh, e ku vlera, pak po shihej, apo nuk po i jepet çmimi i duhur. Ku është faji sipas jush, që vlera nuk po vlerësohet sa duhet?

Arta Kallaba: Përderisa gjithkush është bërë vlerësues i Artit, kuptohet, se vlera nuk duket asnjëherë, sepse kemi pak nga ata që dinë të vlerësojnë, ose atyre nuk po u jepet hapësira e duhur dhe sot një ekonomist apo jurist del dhe e vlerëson një projekt artistik (një artist i vërtet rri në shtëpi dhe nuk i jepet hapësirë) mendo, se çka do të pritet prej atij projekti!!? 

"Suksesi më i madh deri më sot është, që e kam ruajtur shpirtin tim artistik, nuk e kam shitur asnjëher dhe kam mbetur Arta…"

Cili është suksesi juaj më i madh deri më sot?

Arta Kallaba: Suksesi më i madh deri më sot është, që e kam ruajtur shpirtin tim artistik, nuk e kam shitur asnjëherë dhe kam mbetur Arta, ajo qysh jam edukuar nga prindërit e mij e jo nga klanet e njerëzve për interesat e tyre personale. 



Nëpër mediat tona televizive, pak jepen ose hiq, ndonjë pjesë tetrale ose film me regjisorë shqiptarë, por më shumë jepen të huaj e seriale spanjolle, italiane etj, etj, a është edhe ky një grusht i rëndë për kulturën shqiptare?

Arta Kallaba: Grushti më i madh, që i është dhënë kulturës tonë sidomos pas luftës janë këto serialet turke, spanjolle etj, të cilat, jo vetëm që i kanë dhënë një grusht të rëndë kulturës tonë, por edhe kanë ndikuar shumë negativisht në personat, sidomos të cilët janë të papunë dhe i përcjellin pa ndalur ato, thjesht degjenerojnë kulturën së pari familjare, e pastaj shoqërore, etj.
Më mirë kishe vallëzuar nëpër shi, kishe fjetur në një çadër në mes mal, apo kishe lundruar me një barkë e vetme ku ka dallgë valësh?
Arta Kallaba: Më me kënaqësi do të vallëzoja në shi, ashtu siç shpesh edhe veproj. ( Hahahaa)



Merresh me sport ?

Arta Kallaba: Jam marrë me sport më herët, një kohë edhe balet kam ushtruar, por tani jo, sporti i vetëm që e bëj nëse mund ta quaj sport është ecja.



Ju falënderojmë edhe njëherë e nderuar për kohën tuaj. Ju dëshirojmë shumë suksese, shpresojmë, se nuk do të ndalesh drejt sukseseve të tjera dhe njëherit, ju urojmë pushime të mbara edhe pse ja morëm bukur një kohë të gjatë, por ndoshta kemi bërë mirë, sepse ashtu, ashtu, është shumë nxeht. Mirupafshim.

Arta Kallaba: Edhe njëherë ju falënderoj shumë, që më përzgjodhët për të bashkëbiseduar dhe me pyetjet tua më dhatë mundësi të them shumë nga ato, që nuk i kam thënë deri tani publikisht. Ju përshëndes juve, lexuesit tuaj dhe gjithë mërgimtarët kudo që janë, e që tashmë janë në pushime. Suksese dhe mirupafshim. / Intervistoi: Dashnim Hebibi /

Triumfuese në çdo aspekt

Kishte probleme me ecjen por asgjë nuk e pengoj që synimet e saj ti realizonte me sukses. Që nga viti 2001 kur për here të parë shkel mbi skenën e teatrit të qytetit të Pejës, arti dhe bota mediatike bëhet pjesë e pandashme e saj. Filloi karrierën si aktore dramash për fëmijë, më pas vazhdoi punën si moderatore e aktiviteteve të ndryshme,deputete e Kuvendit të Rinjve, e së fundi e shohim dhe si modele.

Elvana Shala ekskluzivisht për “Zhurnal plus” rrëfen të kaluarën, njohjen me “heroin” që i ndryshoj jetën, dhe planet për të ardhmen.

Zhurnal plus: Elvana fillimisht ju përgëzojmë për të gjitha këto suksese që keni arritur deri më tani, edhe pse jeni vetëm 22 vjeçare jeta juaj është shëndrruar në një histori që ngjalli interesim jo vetëm në mediat vendore por edhe ato ndërkombëtare, na thoni si arritët deri këtu?

Elvana: Përvoja jetësore dhe problemi që kisha me ecjen më mësuan vetëm dy gjera: Të jesh e fort dhe të përballosh gjithçka ose të jesh i dobët dhe jetën ta gjuash ne humnere. Unë zgjodha këtë të parën. U bëra e forte dhe vendosa ti dal përballë secilës sfidë që jeta kishte filluar të ma dhuronte. Natyrisht nuk mungoi as përkrahja e familjes, miqve dhe gjithë bashkëpunëtoreve tjerë.

Zhurnal plus: Të kesh probleme shëndetësore për dy dekada dhe ti hysh botes së artit është vërtet një guxim i madh. Si vendosët për ketë rrugë dhe cilat ishin pengesat që ju keni hasur në kohë?

Elvana: Edhe pse kisha probleme me ecjen për 20 vjet rresht, këtë nuk e kam pas kompleks, jetën e kam zhvilluar në mënyrë normale sikur gjithë të tjerët, andaj dashuria për artin dhe botën e medias në përgjithësi doli më triumfuese se sa problemi me ecjen, mirëpo natyrisht që edhe pengesat ishin prezentë aq më tepër kur në Kosovë paragjykimet janë çdoherë në rend të parë.

Zhurnal plus: Ajo që u përfol shumë kohët e fundit në media është suksesi juaj në dy operime heroike që juve ju ndryshuan stilin e jetës dhe veçanërisht mënyrën e ecjes në një përqindje të madhe për herë të parë pas 20 vitesh. Kush qëndron prapa këtij suksesi dhe cila ishte rruga që ju ndoqët, për këtë triumf?

Elvana: Është e vërtetë që në vitin 2010 i jam nënshtruar një operimi i cili rezultoi me një sukses të jashtëzakonshëm duke ma ndryshuar mënyrën e ecjes në një përqindje që askush nuk e priste. Pastaj vazhduam rrugën e nisur edhe me operimin e dyte që u realizua në vitin 2012, operime këto të kryera nga Dr. Florin Ramadani nga Kumanova por që jeton dhe vepron në Austri e që herë pas herë kryen vizita edhe në Kosovë përkatësisht në kliniken Euromed. Të dyja operimet janë financuar nga Ministria e Shëndetësisë së Kosovës derisa janë kryer në Wells të Austrisë.

Zhurnal plus: Në një prononcim televiziv dr. Florinin e quajtët “Hero” tuajin, e konsideroni vërtetë si të tillë?

Elvana: Pa diskutim! Ai është dhe do mbetet gjithmonë një “Hero” i pjesës sime më të rëndësishme jetësore.

Zhurnal plus: Do i nënshtroheni ndonjë operimi tjetër apo tash më ka përfunduar gjithçka?

Elvana: Ende nuk e di me qenë se ende jemi në pjesën rehabilituese post-operative nga operimi i dytë, është shume herët për të nxjerrë një konkluzë të saktë se a do kem nevojë edhe për ndonjë ndërhyrje tjetër apo jo? Natyrisht se për gjithçka do të njoftoheni me kohe.

Zhurnal plus: Krahas gjithë këtyre sukseseve, së fundi jeni bërë edhe imazhi kryesor i katalogut“ 100 vjet shtet shqiptar” të realizuar nga fotografi Franqesk Frokaj, e kujt ishte ideja për diçka të tillë edhe kush u kujdes për pamjen tuaj në këtë katalog?

Elvana: Ideja ishte e vet fotografit FranqeskFrokaj i cili është edhe realizatori kryesor i këtij katalogu. Unë mora ftesën që të jem vetëm imazhi i këtij katalogu dhe natyrisht duke parë idenë që ishte për “100 vjetorin e Pavarësisë” pranova me kënaqësi. Për fustanet është kujdesur shtëpia e modës Menakon në Gjilan, për grimin Valmira Maxhuni, dhe për flokët Salloni Neë Fashion në Prishtine.

Zhurnal plus: Do vazhdoni karrierën si foto modele apo gjithçka do përfundoj me kaq?

Elvana: Nuk e di. Ky është katalogu i parë për të cilin kam pozuar, pavarësisht sesioneve të mëhershme që kisha të realizuar nga fotograf të ndryshëm. Po e shoh që katalogu është komentuar e pëlqyer tej mase si nga mediat ashtu edhe nga publiku. E në rast se publiku dëshiron të më shoh edhe në këtë fushe atëherë po pse jo?!...

Zhurnal plus: Me qen se jeni studente në degën e Shkencave Politike dhe atë të Gazetarisë në të ardhmen e afërt do iu shohim si gazetare apo si politikane?

Elvana: Të dyja janë pjesë e pandashme e imja dhe natyrisht që do mundohem që kontributin tim ta jap në të dyja degët, mirëpo përparësia qëndron tek dashuria ndaj botës së medias andaj më tepër si gazetare.

Zhurnal plus: Planet tuaja për të ardhmen?

Elvana: Planet e afërta janë përfundimi i studimeve si dhe vazhdimi i përmbushjes së projekteve në këto fusha pjesë e së cilave jam tash e sa vite. Ndërsa ato afat gjate natyrisht se do bëhen publike me kohë.

Zhurnal plus: Elvana ishte kënaqësi qe zhvilluam intervistën me ju, portali jonë do vazhdoj t’iu përkrah punën dhe aktivitetet tuaja. Suksese!


Elvana: Kënaqësia ishte e imja, faleminderit juve dhe përshëndetje për gjithë lexuesit tuaj.

Poezia është nektar i shpirtit e shprehur në fjalë

Intervistë për “Zhurnal plus” me Mimoza Cufaj- Rexhvelajn, poete dhe studiuese


Mimoza Cufaj Rexhvelaj ka lindur në Fier. Është e rritur me bukuritë e Malsisë së Madhe dhe në qytetin e Durrësit. Ka studiuar për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Universitetin e Shkodrës. Në korrik të vitit të kaluar përfundoi masterin për etnokulturë dhe mbrojti temën “Vështrim mbi Poezinë e Diasporës Shqiptare”. Aktualisht punon si drejtoreshë e Shkollës Nëntëvjecare “Hilë Mosi” në Shkodër.Ka botuar tri libra me poezi: “Dashuri, ti je mëkati im”, “Fshima lotin “ dhe “Jepi fjalës kohë”

“Zhurnal plus”: Keni mbrojtur masterin për etnokulturë me temën “Vështrim mbi poezinë e diasporës shqiptare” ( 3 poetë të spikatur të mërgatës shqiptare: Kolec Traboini, Gjekë Marinaj dhe Fatmir Terziu ). Duke pasur parasysh se në diasporë jetojnë dhe veprojnë edhe shumë autorë të tjerë, pse u përcaktove për këta tre autorë?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Kur mora temën, mendova që të sjell diçka të re në tempullin e dijes, të falem në altarin e vyer ku vlerat shpalosen, ku secili nga ne do të dëshironte të ishte një emër i skalitur. Nga fusha e madhe e letrave të shpërndara nëpër Diasporën e largët, zgjodha mes shumë aromave poetike ato që për kohën mbartin vlera të veçanta,ku bota po i vlerëson, duke i ngritur në majat e vlerësimit, ndërsa në vendin e tyre ngelen të mbuluar nga pluhurat e kohës,të çmendur nga antivlerat, duke harruar vlerat e vërteta. Si një poete e re, mes kontakteve të mia dhe mbështetjes së kolegeve të mi, mora shumë vëllime poetike të botuara kohët e fundit dhe përzgjodha tre zëra si përfaqësues të letërsisë shqipe nga shqiptarët që jetojnë e punojnë larg atdheut.
Jam përpjekur të spikas risit dhe figurat që dominojnë në shtypin e kohës dhe jetën e gjallë të letrave. Kjo është një nisem, jam e ndërgjegjshme se ka shumë të tjerë që kanë kontribut më shumë , nuk kam përdorur peshore thjeshtë intuitën dhe ndjeshmërinë time në përjetimin e veprave dhe vlerave që mbartin këto autor. Ata i bashkon e kaluara e hidhur e diktaturës,persekutimi dhe mohimi i të drejtës për të thënë fjalën e lirë. Një poeti, kur i mohohet fjala, ai është i dënuar me vdekje. Në rrethana e kushte të vështira ata u larguan nga atdheu drejt tokës së premtuar, duke marrë me vete mallin dhe dashurinë për tokën mëmë, që kurrë s’e harruan,dashurinë për gjuhën dhe njerëzit. Këto ndjesi përjetohen përmes vargjeve dhe poezive që janë kushtuar vendit, si mënyrë për të ngushëlluar vetën dhe shpirtrat e trazuar nga largësia në kohë e hapësirë.

“Zhurnal plus”: Pse Kolec Traboini, Gjekë Marina dhe Fatmir Terziu?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Koleci i bën skanim të realitetit të sotëm duke diagnostikuar sëmundjet e shoqërisë. Poezia është si gurët e kalasë , një nga një ngrihen me madhështi në kalanë ‘Traboin’ që me forcë i reziston kohës .
Traboini dallon për vlera të veçanta në artin shqiptar ,ai integron poezitë me kinematografinë, duke realizuar dokumentarë me metrazh të shkurtër dhe duke ringjallur vlerat e harruara album poetik për 40 poetë që nuk jetojnë më, në mes tyre pesë të ekzekutuar nga diktatura .
Gjekë Marinaj sjell një frymë të re letrare Protonizmin.
Ai ka pasuruar bibliotekën shqiptare me përkthime të veprave letrare botërore dhe të kulturës shqiptare.
Ai ka ngritur një urë lidhëse mes botës letrare amerikane dhe asaj shqiptare, duke përkthyer nga anglisht-shqip perlat e letërsisë, por dhe duke e bërë të mundur që emrat e shkrimtareve shqiptarë, zërave më të mirë të kohës ,të njihen nga lexuesi amerikan.
Marinaj ka futur Kadarenë në programin e universitetit amerikan, ka botuar në anglisht bashkë me poetin e talentuar anglo-amerikan Frederick Turner tekstin “Epika legjendare shqiptare”, që do të hyjë si tekst i rekomanduar universitar në vitin 2013 .
Duke mos mohua vlerat e poezisë së tij unike.
Fatmir Terziu i këndon poezisë me melodinë e shpirtit të dhimbjes, mallit që djeg gjoksin në mungesë, për shumë kohë të atdheut. Ai, qorton kohën dhe padrejtësitë e bëra nga historia, nga njerëzit që pranuan në heshtje shtypjen dhe diktaturën, ku në muret e çara valëviten ëndrrat e vrara, që bëjnë sehir si relikte të vjetra. Por ai nuk fle, ai zgjon shpresat për ditën e re, për fillim e ri.
Fatmir Terziu, Ambasador i poezisë, shpalos vlerat e artit duke bërë të njohur vendin tonë të vogël por që ka dhënë shumë për letërsinë, duke shpalosur krijimtarinë dhe duke u vlerësuar me çmim.
Mjeshtër i penës, puna e tij është vlerësuar nga shtypi dhe kritika e kohës, është i pëlqyer nga lexuesi, i cili gjen veten në vargjet e Fatmirit, sidomos lexuesi që jeton jashtë, duke shuar mallin dhe dhimbjen, që ka për vendlindjen.

“Zhurnal plus”: Gjatë verës së kaluar ishit pjesëmarrëse në Mbrëmjet Strugane të Poezisë. Si kalove?Përshtypjet nga ky manifestim?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Ishin nga ditët më të bukura të jetës sime. Nuk mund ta harroj mikpritjen e qytetarëve të Strugës, që shumë janë miqtë e mi sot. Manifestim madhështor, shpalosje kulturash e bashkim zemrash njerëzore, të flasësh me gjuhën e artit pa kufij, duke tejkaluar e kapërcyer çdo pengesë. Aty ishim të gjithë bashkë, ishte poezia gjuha dominuese.

Zhurnal Plus: Na thuaj diçka për shkollën që drejton! Sa nxënës ka, sa mësues? A është e vështirë ta menaxhosh një shkollë?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Shkolla ime ka 500 nxënës dhe 35 mësues. Kam pasur fatin të drejtoj një staf të mrekullueshëm, mësuesit janë shumë të zotët në punën e tyre dhe human. Punojnë me shpirt, duke dhënë më të mirën e mundshme që të përgatisin brezat e ri të ecin me hapin e kohës, me frymën e globalizmit dhe mbi të gjitha me ndjenjën e atdhedashurisë. Të edukosh brezat është punë e vështirë, por kur e bën me shpirt të jep kënaqësi që po kontribuon për një të ardhme më të mirë për fëmijët dhe shoqërinë.

“Zhurnal plus”: Ka një qortim për kritikën se ajo nuk e luan plotësisht rolin e duhur për afirmimin e shkrimtarëve të rinj. Mendimi juaj ?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Për mendimin tim kritika sot është në gjumë letargjik. Le të shpresojmë të zgjohet nga gjumi dhe të vlerësojë vlerat e vërteta. Jo ta kthejë misionin e saj në biznes të rëndomtë. Duhet të jetë ajo që të drejtojë lexuesin drejt artit të vërtetë në këtë bum botimesh.

“Zhurnal plus”: Si mendon, nga ndryshon poezia e një poeti nga ajo e një poeteshe?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Nuk besoj që ka ndryshime. Poezia është nektar i shpirtit që shprehet në fjalë, them që poeteshat janë pak më të ndjeshme nga vetë natyra e tyre. Por nuk mund të gjykoj magjinë e shpirtit. Çdo poezi është ndërthurje hyjnore, është produkt i ndjesive tona.

“Zhurnal plus”: Çka përfaqëson për ty Shkodra. Si është jeta kulturore, letrare ,artistike atje?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Shkodra është djep i kulturës. Shkodra është art i gjallë që ecën në shekuj duke rrezatuar vlerat më të larta. Shkodra merr frymë me arte dhe prodhon arte.

“Zhurnal plus”: Je shume aktive në rrjetin social dhe ke edhe fotografi të bukura, mbase je drejtoresha më seksi e ndonjë shkolle në Shqipëri. A ke qenë ndonjëherë në kopertinat e revistave?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Po, kam qenë, me kanë vlerësuar për artin e fjalës e jo për bukurinë. Faleminderit ju për komplimentin! Njerëzit janë mësuar të shikojnë drejtoresh jo në moshë të re, por unë e dua punën time dhe e bëj me shumë dashuri. Jam me fat që më është besuar ky mision të edukoj brezat e ri.

“Zhurnal plus”: Si ishte viti 2012 për ju dhe çka pret nga 2013?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Ishte një vit i suksesshëm, ku kam shënuar disa data që do t`i kujtoj gjithë jetën, plot me emocione, një nga këto ishte dhe Mbrëmja Poetike në Strugë. Meqenëse jam e angazhuar politikisht shpresoj që viti 2013 të jetë viti i fitores së madhe për gjithë shqiptarët kudo që janë. Shpresoj të jetë viti i bashkimit kombëtar. Kjo është ëndrra më e madhe që kam. Të jem pjesë e realizimit të këtij projekti madhështor.

“Zhurnal plus”: Kush të ka frymëzuar të angazhohesh në politikë, Jozefina Topalli apo Çiljeta dhe Greta Koci? Çfarë synimesh ke në politikë? Ëndërron të bëhesh ministre,deputete apo?Pse je me Sali Berishën e jo me Edi Ramën ose ndonjë tjetër?

Mimoza Cufaj Rexhvelaj: Babai im i ndjerë, i cili ishte një nga themeluesit e Partisë Demokratike në hapat e parë, ai vinte nga shtresa e të përndjekurve politikë, me 12 vjet burg mbi shpatulla për fjalën e lirë. E humbi jetën tragjikisht, duke lënë në mes rrugën e tij të nisur. Kam filluar të eci aty ku e la ai për të përmbushur misionin e tij për Liri dhe Demokraci. Pak rëndësi kanë postet, ato janë te përkohshme, unë punoj për të pavdekshmen. Dua te jem një pishtar për njerëzit e drejtë, për të treguar se vlerat triumfojnë gjithmonë. Jam me Sali Berishën sepse ai po i bën reale për shqiptarët ëndrrat e ndaluara. (Intervistoi: E.Neziri)

Poezia ime shkruhet më së miri në gegërisht

Manjola Brahaj ka lindur më 1986 në Tropojë. shkollimin fillor dhe të mesëm i kreu në vendlindje, studimet për Gjuhë dhe Letërsi në Fakultetin Filologjik në Tiranë. Mbrojti masterin me temën “Teori dhe kritikë letrare”, kurse tani vazhdon punën për mbrojtjen e doktoraturës. Në ''Çmimet Kombëtare të Letërsisë 2010'' ka fituar çmimin ''Migjeni'' me vëllimin “Vajtimi i Kalipsosë”, si poete debutuese. Shkruan dhe boton ese, artikuj dhe shkrime kritike në shtypin shqiptar. Jeton në Tiranë.

“Zhurnal plus”: Keni mbrojtur masterin për “Teori dhe kritikë letrare”. Mund të na flasësh se në çfarë përfundimesh keni ardhur me këtë studim dhe sa të ka ndihmuar në formimin tënd letrar?

Manjola Brahaj: Po kam studiuar për Teori dhe kritikë letrare dhe objekti im i studimit, ka qenë tregimtaria e shkrimtarit Anton Pashku. E në fakt të thuhen këtu në këtë intervistë përfundimet e studimit më duket e pamundur, por mund të them një gjë, jam ndier e plotësuar dhe e kënaqur me studimet dhe gjërat që kam përfituar në atë periudhë të jetës sime.

“Zhurnal plus”: Po cila është tema e doktoraturës?

Manjola Brahaj: Tema e Doktoraturës, me të cilën po merrem këto kohë, ka si objektiv të njëjtin shkrimtar, por kësaj radhe po i kushtohem krejtësisht veprës prozaike së këtij shkrimtari, me qëllimin për të sjellë një alternativë interpretuese, dhe pse jo për të bërë një lloj rehabilitimi të kësaj figure që në studimet kritike, herë është ngritur në qiell pa argumente konkrete, e herë të tjera është hedhur poshtë duke u keqkuptuar. E nga ana tjetër në arealin e Shqipërisë (në Republikën e Shqipërisë, nuk është studiuar seriozisht dhe lexuesit gjithmonë i ka të nivelit universitar, pra lexues që janë të detyruar ta lexojnë, jo pse e zgjedhin vet për ta lexuar atë.)

“Zhurnal plus”: A ka ndikuar dikush, si një udhëheqës në rrugën tuaj drejt letërsisë?

Manjola Brahaj: Ndonjë udhëheqës shpirtëror apo idhull nuk është se kam pasur ndonjëherë, as nuk kam në fakt, në rrugën drejt letërsisë më ka shtyrë vetëm dëshira dhe pasioni im i lindur bashkë me mua. Pastaj ushqyes të kësaj dëshire, në mënyrë të drejtpërdrejt dhe të tërthortë kanë qenë dy njerëz të veçantë të jetës sime, im atë, që e donte shume letërsinë, lexonte dhe kishte prirje për të krijuar vargje satirike të atypëratyshme, por edhe që lexonte shumë, dhe sot e kësaj dite më kujtohen momentet kur ai recitonte përmendësh me qindra vargje të Lahutës së Malcis. E personi i dytë ka qenë gjyshja ime, e cila ka një fuqi të pa imagjinueshme rrëfyese të ngjarjeve, sa edhe sot i kam në mendje përrallat e saj, por edhe talentin e saj të çuditshëm të krijimit të vargjeve në vajtimet e ndryshme, sepse është vajtore.

“Zhurnal plus”: “Profesionizmi në letërsi, në vendin tonë, është hëpërhë një rrugë vuajtjesh, buka e tij është e hidhur. E hidhur, them, për atë që s’di marifete dhe hipokrizia. Terreni i letërsisë është një tokë tek gëlojnë gjarpërinjtë. Të vrasin shokët, se u bën hije. Dhe kur nuk u bën hije, do të thotë se nuk je i zoti për letërsi” thoshte dikur Mitrush Kuteli. Si është gjendja tani?

Manjola Brahaj: Gjendja ime tani është, me ca ndryshime shumë të vogla ajo që ka qenë gjithmonë, nëse iu referohemi përfitimeve financiare që mund të të vijnë nga letërsia. Unë tani për tani falë studimit të letërsisë kam një punë si mësuese, e falë krijimtarisë nuk është se kam shpresuar ndonjëherë që të përfitoj ndonjë gjë. Nuk i kam shkruar poezitë asnjëherë duke menduar për sukses, as për famë e aq më pak për para. Mund të tingëllojë si shumë idealiste kjo që them, por është e vërtetë. Nëse Ferdinand Celine thotë se fillova të shkruaj romane për të blerë një shtëpi, unë në fakt nuk e kam bërë për një gjë të tillë edhe pse vazhdoj të mos kem një shtëpi timen.

“Zhurnal plus”: Për poezinë thuhet se është mbretëresha e arteve, se ajo është ari, proza argjendi e të tjerat vijnë pastaj, se poetët nuk e krijojnë atë, sepse ajo ekziston diku, poeti vetëm e zbulon atë…Ç`është poezia për ty? A mund të jetojnë njerëzit pa poezinë?

Manjola Brahaj: Po është e vërtetë, ka shumë mënyra të perceptuarit dhe të kuptuarit të artit të poezisë, Sokrati ka thënë se poetët janë thjesht interpretuesit e Zotave, e nganjëherë bazuar tek mënyra se si poezia vjen tek unë e kam besuar këtë gjë. Për mua poezia është një terapi shpirtërore, nga e cila unë kam krijuar varësi, që do të thotë pa të nuk jetoj dot. Marrëdhënia ime me poezinë është pikërisht siç thotë poeti J. Brodskij për gjuhën, që poetët janë në gjendje varësie nga gjuha siç mund të jetë njeriu i varur nga narkotikët. Nuk mund ta përcaktoj ndryshe. Njerëzit jetojnë pa poezinë, sepse ka plot njerëz që nuk kanë lexuar kurë një poezi, sepse gjejnë dhe kanë mënyra të tjera të përmbushjes së shpirtit të tyre, por unë nuk jetoj dot.

“Zhurnal plus”: Një fëmijë ka këndvështrimin e tij për botën. Të gjithë e dimë se nga ai kënd-shikim bota është ndryshe ... Ju kujtohet si e konceptonit botën kur ishit fëmijë? A ka lënë gjurmë atmosfera e vendit ku u rritët në brumosjen e personalitetit tuaj?

Manjola Brahaj: Mbaj mend shumë çuditërisht nga fëmijëria ime, di që kam qenë shumë tip kurioz, por edhe i qetë, e i mendueshëm në të njëjtën kohë. Kam kaluar një fëmijëri shumë të përplasur, të shoqëruar me shumë aksidente dhe rrëzime, sa nga ballkoni, sa nga pema, sa nga kati i dytë, sa nganjëherë mendoj se si jam ende gjallë. Bota më dukej e vogël, dhe bota ime ishte fshati, shtëpia, maksimumi oborri i saj, dhe tani që bota ime është zgjeruar qoftë në aspekt hapësinor, qoftë ideor, trishtohem sepse e kujtoj lumturinë që kam ndjerë kur nuk kam ditur shumë gjëra. Vendi ku jam rritur dhe natyra në të cilën kam kaluar pjesën më të madhe të jetës sime, ka ndikuar fuqimisht, në personalitetin tim, në krijimtarinë time, në mënyrën time të konceptuarit të botës dhe në mënyrën e të jetuarit. Janë gjëra të cilat shfaqen e dalin herë pas here në krijimtarinë time, e në fakt janë pikërisht ato që i japin ngjyrat dhe e bëjnë atë të dallueshme prej të tjerave.

“Zhurnal plus”: A e ka kushtëzuar krijimtarinë tuaj sadopak kritika? Si do ta përshkruanit rolin e kritikës sot në krijimtarinë e një shkrimtari? Ka një qortim për kritikën se ajo nuk e luan plotësisht rolin e duhur për afirmimin e shkrimtarëve të rinj. Gjithashtu thuhet se tani më nuk ka fare kritikë letrare. Mendimi juaj ?

Manjola Brahaj: U shpreha në fillim se unë nuk shkruaj, as nuk kam shkruar ndonjëherë duke menduar për famën, suksesin apo vërejtjet që do të më bëjë dikush, unë kur shkruaj mendoj vetëm për veten dhe për atë që unë ndjej në atë moment. Pra gjatë procesit tim krijues unë jam një ekzocentrike në ekstrem. Roli i kritikës sot në krijimtarinë e një shkrimtari është i domosdoshëm, sepse ndikon në orientimin e lexuesit. Lexuesi shpesh bie në grackat e publicitetit dhe të masives, kështu që është i humbur pa një lloj busulle, që do të ishte kritika në këtë rast. Mirëpo sa e bën punën e saj kritika sot? Nuk është në një rrjedhë dhe as serioze sa duhet, mirëpo ka dhe një dukuri të çuditshme, se të gjithë dalin dhe ia hedhin fajin kritikës, e kam fjalën këtu për studiuesit, ata që janë kompetentë në këtë fushë, dhe askush nuk merr guximin që të bëjë rolin e kritikut. Ka një lloj ngërçi, një lloj kritike lajkatare, ku secili që shkruan, shkruan për mikun e tij, dhe mos e thëntë zoti të nxjerrë në pah ndonjë cent ë veprës, por vetëm vlerat e saj të “mëdha”. Kritikë ka, e kanë gabim ata që mendojnë që nuk ka dhe me raste ndodh që të jetë shumë koherente për afirmimin e shkrimtarëve të rinj, por kjo ndodh tek tuk, jo gjithmonë.

“Zhurnal plus”: Tregimet, esetë etj. i shkruani në gjuhën letrare, kurse poezinë në gegërisht. A është e vërtetë se poezia shqipe më së miri shkruhet në gegërisht?

Manjola Brahaj: Nuk mund të marr një përgjegjësi të atillë sat ë them që poezia shqipe shkruhet më së miri në gegërisht se pastaj do më duhej të fshihja diku L. Poradecin, gjë që është e pamundur të bëhet. Por unë mendoj se poezia ime shkruhet më së miri në gegërisht. Pra unë jam unë në gegërisht dhe dallohem sikur një varg të vetëm të shkruaj, gjë që nuk ndodh kur provoj në standard. Poezisë sime në gegërisht ia ndjej tingëllimin më shumë, e shoh më të fuqishme dhe shumë më origjinale, kjo është arsyeja pse unë shkruaj në gegërisht. Pra është thjesht zgjedhje personale, e cila nuk ka të bëjë me askënd dhe me asgjë tjetër.

“Zhurnal plus”: A jeni e kënaqur me pritjen që iu bë librit tënd të parë me poezi “Vajtimi i Kalipsosë”, duke pasur parasysh reagimin e kritikës, të lexuesit, pastaj Çmimin e Ministrise së Kulturës etj. Kur mund ta presim librin e dytë me poezi?

Manjola Brahaj: Po jam e kënaqur. Kur vendosa ta botoj mendoja që do të numërohen me gishtat e dorës ata që do ta lexojnë librin, por parashikimet në lidhje me lexuesin në letërsi janë thjesht hipoteza. Dhe “Vajtimi i Kalipsosë” më ka befasuar, sepse reagimi i lexuesve ka qenë shumë pozitiv. Dhe sa i përket kritikës ishte edhe më befasues, sepse libri i parë mori çmimin Migjeni në çmimet Kombëtare të Letërsisë që ndan Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe sporteve çdo vit. Dhe pas asaj pati disa shkrime kritike për poezitë e mia, që erdhën nga disa persona që unë nuk i njihja fare dhe që më kanë befasuar për mirë me shkrimet e tyre, sidomos Virgjil Muçi. Libri i dytë është në proces dhe së shpejti do të botohet. Nuk dua të them gjë tjetër për të sepse ende jam duke punuar.

(Intervistoi: E.Neziri)

Poezia është shtëpia, studioja ime e punës

Intervistë ekskluzive për “Zhurnal plus” me poeten Suzana Zisi

“Zhurnal plus”: Si do ta përshkruanit me disa fjalë vetveten?Pra, duam një autoportret Tuajin!

Suzana Zisi: E brishtë. E fortë. Mirënjohëse. Kaq. Tepër e vështirë të flasësh për veten.

“Zhurnal plus”: Për poezinë thuhet se është mbretëresha e arteve,se ajo është ari, proza argjendi e të tjerat vijnë pastaj, se poetët nuk e krijojnë atë, sepse ajo ekziston diku, poeti vetëm e zbulon atë…Rrugën deri te poezia si e gjetët? Ç`është poezia për ty? A mund të jetojnë njerëzit pa poezinë?

Suzana Zisi: Poezinë e gjeta brenda vetes. Isha 5 vjeçe kur shkruaja sprovën e parë.
Dëgjoja zëra brenda vetes të cilët më pëshpëritnin, më këndonin, më zhurmonin. Një ditë, duke i kërkuar ndihmë mësuesit për shkronjat që ende nuk i dija, arrita që “zhurmën” ta shndërroj në fjalë e mandej fjalët në vargje. Poezia ime e parë është kjo:

JAM
Jam vajzë.
Jam lule.
Jam bletë…
Po mjalti ku humbi?
Do të ta falja Ty…

“Zhurnal plus”:Pse “E bardha është pak”?

Suzana Zisi: Sigurisht që është një metaforë por edhe sepse kjo e bardhë është vërtet pak. Sepse “e zeza” është murtajë, bakteri i së cilës e ha çdo çast të bardhën, edhe si kategori estetike dhe si dukuri filozofike, edhe në të përditshmen tonë që për ta parë këtë të bardhë, na duhet “të shpikim” lupa të mëdha e të sofistikuara për ta gjetur…të strukur diku në ndonjë kënd të errët. E shoh gjithmonë e më pak këtë të bardhë, në hapësirën që arrin të përfshijë syri dhe mendimi im. Kjo më trishton.

“Zhurnal Plus”: Vërtetë “Imazhet kanë ftohtë”?

Suzana Zisi: Po, kanë ftohtë imazhet, përderisa ka ftohtë njeriu. Ka ftohtë bota ku ne jetojmë. Ka ftohtë shpirti. Ka ftohtë demokracia. Ka ftohtë dashuria e njeriut për njeriun…

“Zhurnal plus”: Si kalove në “Në shkretëtirat e heshtjes”?

Suzana Zisi: Teksa të gjitha llojet e armëve vrasin trupin, heshtja, është arma që vret shpirtin. Ajo ka një diapazon aq te gjerë, sa brenda saj humbet…si në një shkretëtirë. Heshtja e njeriut përballë padrejtësive, përballë te drejtës së humbur, përballë lirisë së përdhunuar të fjalës, përballë impotencës intelektuale, përballë pamundësisë për t`u shprehur e realizuar, përballë marramendjes politike, përballë dhunimit të shpirtit, përballë frikës nga vetvetja, frikës nga dashuria, pamundësisë per t’iu kundërvënë vetes…Ja në keto shkretëtira pa fund, brenda vetes dhe brenda njeriut, jam endur tek ai libër.

“Zhurnal plus”: Si mund “Të jesh… fjalë”?

Suzana Zisi: E kam identifikuar veten me fjalën, qysh prej fëmijërisë, kur ndodhesha aq larg të qenit fjalë dhe të qenit poete. Nuk e kam pasur të vështirë këtë dyzim. Fjala është ura që na lidh me lexuesin. Tek vëllimi poetik “Të jesh…fjalë”, asnjë poezi nuk ka ardhur rastësisht. Është një kumt për lexuesin, tek i cili jam munduar të shkoj si një ligjërim poetik i botës, jetës, dashurisë, njeriut, gruas, fjalës…Nëpërmjet fjalës, lexuesi hyn brenda krijuesit dhe deshifron botën e tij njerëzore dhe poetike. Ky identifikim, është fillimi dhe fundi…është starti dhe finishi i të qenit poet.

“Zhurnal plus”: Si i zgjidhni titujt e përmbledhjeve tuaja poetike?

Suzana Zisi: Një vëllim poetik, nuk është zgjedhje e rastësishme. Formësohet në një mënyrë të çuditshme që, edhe pse e ndiej, asnjëherë nuk e kam kuptuar. Pasi ndiej që përhumbjes i vjen fundi dhe libri është gati “për të ardhur në jetë”, më kaplon ngërçi i titullit. Përpëlitem më kot dhe ndihem e paaftë për ta pagëzuar. Ai fle aty midis fletëve, i fshehur mes vargjeve, e unë nuk mundem ta identifikoj. Dhe, “barra e rëndë”, i ngelet redaktorit tim të rreptë, i cili ka përzgjedhur të gjithë titujt e librave te mi. Është bashkëshorti im Prof.as.Dr Roland Zisi. Ai, duke më njohur mirë mua dhe njëkohësisht duke njohur po aq mirë poezitë e mia, besoj se nuk e ka të vështirë ta identifikojë, atë që duhet të jetë kryefjala e një libri. Pas sugjerimit, kam kuptuar që këta tituj janë pikërisht ata që meritojnë të përfaqësojnë identitetin vëllimeve poetike. Më pëlqejnë titujt, janë përfaqësues, shprehës, koncentrat i asaj çka unë kam thënë në ato libra.

“Zhurnal plus”: Kur shkruani, sa kohë merr përfundimi i një poezie?

Suzana Zisi: Poezia vjen tek unë si një cikël i përfunduar brenda vetes. Është një tjetër Suzanë brenda meje, ajo që e shkruan. Mbledh përjetimet e mia, i pleks, i shpleks, i ngjiz dhe m`i sjell gati, në një formë të cilën kam frikë ta prek. Thjesht unë e shkruaj në letër, kompjuter, celular apo makinën time të vjetër të shkrimit…Mendoj se fjala gjendet lehtë në qoftë se krijuesi zotëron idenë. Poezia tek unë nuk vjen si një ngacmim i çastit. Ajo është energji, ngarkesë emocionesh, ndjesish, të cilën e mbart brenda vetes gjatë, duke medituar mes reales dhe ireales, derisa, ajo, duke më sfiduar mua dhe unin tim, gjen udhën për të dalë në dritë. Shqetësimet, ndjesitë, përfundimet, ngacmimet që sjell jeta, teksa sillen rrotull në hullinë time të perceptimit, shkojnë dhe ngacmojnë një tjetër “unë”, i cili është hallka e fundit e rrethit vicioz të krijimit. Poezinë, ky “pështjellim” ma sjell aq të plotë sa nuk guxoj ta prek për ta përpunuar. Lëmimi i mendimit, bëhet instinktivisht gjatë procesit të ngjizjes dhe fermentimit brenda meje. Pasi e kam sjellë në formën e shkruar, thjesht mundohem të bëj ndërhyrje të vogla në formë si p.sh. kur një fjalë është e përsëritur apo një tjetër që duhet zëvendësuar me një sinonim më elegant. Jo te gjitha poezitë vijnë tek unë në këtë mënyrë. Një pjesë e tyre, janë endur tek unë për vite të tëra, duke më ngacmuar e duke më provokuar ide dhe mënyra shprehjeje që përjashtonin njëra – tjetrën, deri në çastin ku njëra prej tyre mbizotëronte. Ka poezi për të cilat më është dashur të punoj dhe të meditoj aq gjatë sa janë bërë pjesë e ekzistencës sime, si p.sh. poezitë: “Jam po ajo bebe”, “Puthja e djallit”, “Shekspiri im”.

“Zhurnal plus”: Një kritik letrar thotë:“Poezia e Zisit është e thjeshtë në ndërtim dhe e pasur në ndjenjë. Ky fakt e bën poezinë e saj të dallueshme. Suzana Zisi është një njohëse e mirë e fjalës. Çdo mendim i saj shprehet nga fjalët duhura të renditura ashtu siç ato tingëllojnë më bukur, duke e shfaqur atë si një poete me fjalor të pasur, të pastër e të admirueshëm, çka i jep vulën e origjinalitetit identitetit të saj krijues.”Ç`duhet të ketë një poezi e mirë?Me çfarë lehtësie ose vështirësie e shkruani poezinë?

Suzana Zisi: Një poezi e mirë duhet të ketë një ide/mesazh qe shkon tek lexuesi (madje edhe tek vetë poeti si lexues), nëpërmjet filozofisë që mbart, madje edhe kur në pamje të parë nuk duket. Poezia e mirë duhet ta bëjë lexuesin të mendohet, të hyjë më thellë tek ajo dhe të meditojë. Poezia e mirë duhet të krijojë imazh, përfytyrim. Në qoftë se gjatë leximit kjo tërësi e fjalëve, figurave dhe ideve, nuk shoqërohet me një imazh, atëherë nuk është poezi, por thjesht një lojë fjalësh. Poezia e mirë duhet të ketë lëng, duhet të mbajë aromë njeriu dhe shqetësimi…aromë dashurie apo ankthi. Të ndjehet jeta duke pulsuar brenda saj. Atje ku ka një njeri të gjallë, ka edhe një vepër arti. Një poezi e mirë duhet të ketë muzikalitet…Fjala poetike duhet të rrjedhë lirshëm si një ujëvarë tingujsh me racionalitet. Çehovi thotë: “Arti i të shkruarit, është arti i të shkurtuarit”. Pra, një poezi e mirë duhet të jetë koncize, e plotë dhe e përgjegjshme. Duhet të qëndrojë si një entitet më vete dhe të përfaqësojë jo vetëm veten.

“Zhurnal plus”: Një fëmijë ka këndvështrimin e tij për botën. Të gjithë e dimë se nga ai këndshikim bota është ndryshe ... Ju kujtohet si e konceptonit botën kur ishit fëmijë? A ka lënë gjurmë atmosfera e vendit ku u rritët në brumosjen e personalitetit tuaj?

Suzana Zisi: Kur isha fëmijë, bota ime ishin loja dhe libri…Lojë ishte gjithçka më rrethonte. Ndërsa librin, e kam identifikuar qysh së pari kur jam ndier njeri. Jam lindur e rritur në një familje ku libri ishte më i shtrenjtë dhe më me vlerë se gjithçka tjetër materiale. Jam rritur mes këtyre dy portave të cilat me ndihmuan të hyj në jetë e formuar dhe e përgatitur për sfidën e mbijetesës. Loja, teksa rritesha u shndërrua në eksperiment (gjithmonë kam eksperimentuar me veten), ndërsa libri mbeti po ai, një magji e madhe që ende vazhdon të më përpijë si në çastin kur lexova fjalën e parë. Çdo libër më mahnit, sepse siç thotë Borgesi, nga të gjitha mjetet që përdor njeriu, libri është më i habitshmi.

“Zhurnal plus”: A ka ndikuar dikush, si një udhëheqës në rrugën tuaj drejt letërsisë? Kush janë disa prej shkrimtarëve që e kanë formuar opinionin tënd?

Suzana Zisi: Po, janë dy njerëz, dy burra që kanë udhëhequr projektin tim letrar. I pari është babai im, i cili më mëkoi me letërsi të përzgjedhur qysh prej foshnjërisë dhe më vonë në çdo hap të formimit dhe rritjes sime. Është lexuesi më i madh që kam njohur në jetë. Ai, diti të më ushqejë cilësisht dhe kjo është dhurata më e çmuar që më ka ofruar ai dhe jeta. I dyti është poeti, shkrimtari dhe njeriu i madh e i mençur Teodor Keko i cili ishte mik i vyer i babait dhe i familjes sime. Ne e kemi ende mik atë, pavarësisht se tani ai jeton në një trajtë tjetër. E kam njohur qysh në fëmijëri dhe sa herë vinte në shtëpinë tonë më fliste për poezinë, thelbin, qëllimin dhe mjeshtërinë e vështirë të saj. Ai mbetet engjëlli i dërguar tek unë për punët e poezisë dhe ligjërimit. Për këtë i mbetem përjetë mirënjohëse, Dorit, njërit prej poetëve dhe prozatorëve më të mirë të letërsisë shqipe. Shkrimtarët dhe poetët që kanë qenë të pranishëm në formimin tim, janë të shumtë. Më duhet të shkruaj një listë tepër të gjatë…Iu jam mirënjohëse dhe i falënderoj për shpirtin, ndikimin, botën, kulturën, ndjesitë dhe emocionet që më dhuruan!

“Zhurnal plus”: Dëshira për të treguar është e lashtë sa vetë njerëzimi. Ju keni zgjedhur poezinë për të treguar, po a është në gjendje poezia që të jap në mënyrë të koncentruar thelbin e jetës?

Suzana Zisi: Poezia, krijon një univers paralel me këtë që jetojmë. Ajo nuk është rrëfim me një vijimësi logjike si proza e gjatë. Vetë formati i saj i vogël, të krijon mundësinë për të gjetur mënyra shprehjeje koncize, me një fjalë - të nënkuptosh shumë, me një tingull - të zgjosh ëndrra e të vesh në lëvizje botën. Po të mos ishin poetët, piktorët, muzikantët, bota do ishte ende në foshnjërinë e saj. Besoj se poezia është mënyra për të hyrë thellë brenda qenies. Ajo ka armë - FJALËN, sepse siç e dimë “E para ishte fjala”. Përmes poezisë, njeriu njeh veten. Shpesh e gjejmë veten të përfshirë aq shumë brenda poezive që lexojmë, sa nuk arrijmë të kuptojmë se si një poet i para disa shekujve ka mundur të na lexojë shpirtin dhe trurin…se si ai/ajo, ka mundur të hyjë kaq thjesht në botën tonë të ndërlikuar. Po, poezia e pasqyron thelbin e jetës. Unë e kam gjetur. Se sa poezia ime transmeton, këtë nuk jam në gjendje ta përcaktoj unë. Është lexuesi ai që e vendos. Mundohem të dua artin në veten time dhe jo veten time në art.

“Zhurnal plus”: Shkrimtari i mirënjohur Roland Gjoza duke u shprehur për poezinë tënde, shkruan: “Ndjeva femrën, rashë në dashuri me femrën, u ndava me femrën, gjithsesi kisha punë me femrën, aq sa edhe kur bëhej pjalmimi, degët mbusheshin me lule, më vinte afër femra, edhe kur vdiste vjeshta, më humbte nga pak femra, dëbora e dimrit ma ngrohte e ma ndizte çmendurisht, pranvera ma suferonte e m'i merrte mendtë e kokës. Në libër, pra ishte femra, në të gjitha fazat, gjer në amshim.” Femrat, për më shumë se 20 shekuj kanë shërbyer si muzë për poetin, pra si objekt, po tani që ato janë subjekt, që flasin për vetveten, cila mendon se shërben si muzë për ta, a është gjithnjë një burrë, muza(i) e një poeteje?

Suzana Zisi: Gjoza i referohet poezisë sime, jo muzës nga e cila është inspiruar ajo. Nuk mendoj se muza e një poeti është një femër dhe muza e një poeteje është një mashkull. Ky modalitet mendimi është i tejkaluar dhe i vjetruar. Poeti kur shkruan për dashurinë mund të frymëzohet nga femra por kjo si një frymëmarrje apo shtysë për të fluturuar drejt thelbit. Poetët nuk shkruajnë VETEN, nuk përcjellin vetëm atë që gjejnë në universin e tyre të brendshëm. Në qoftë se do ndodhte kjo, nuk do kishim art por thjesht një ditar individual. Poeti, me apo pa dashjen e tij, shndërrohet në një ZË. Poeti bëhet zëri i kohës së tij, përfaqësuesi i një grupi të caktuar njerëzish, bëhet mushkëria e një organizmi më të madh se sa mund të përfytyrojë ai vetë…Frymezimi tek unë, nuk vjen në mënyrë spontane si p.sh. nga një njeri i veçantë apo nga një emocion apo ndjesi e çastit. Asnjëherë nuk kam shkruar poezi e nxitur nga një përjetim sporadik. Gjithçka, ndodh brenda meje pas një “fermentimi” të gjatë dhe unë ende nuk di të them se si hyj apo dal nga kjo marramendje krijuese. Ajo çka unë shoh, përjetoj, mënyra se si e perceptoj jetën, gjykimi, mënyra se si brezi im e sheh jetën, ankthet, vuajtjet, lotët, dashuritë…besoj se te gjitha këto i mbështjell hullia e krijimit, diku brenda meje dhe në “luftën” për mbijetesë, teksa shkatërrohen dhe rilindin sërish, vjen ajo: POEZIA. Shpesh, teksa lexoj poezi që mbajnë autorësinë time, ndihem e huaj. Përjetoj po atë gjendje që kam përjetuar teksa kam lexuar poezi të poetëve të tjerë. Në ndonjë rast tjetër, nuk di si ta kuptoj poezinë, nuk di si t`u jap përgjigje pyetjeve që më lindin teksa e lexoj. Më ka ndodhur që një poezi timen ta kuptoj më qartë teksa kam parë përjetimin e lexuesve të mi. Krijohet një gjendje sa e bukur, po aq edhe e sikletshme. Kjo është pjesë e vuajtjes së ëmbël që nuk përfundon as me krijimin e as me botimin. Vazhdon të të ndjek pas në çdo sekondë të ekzistencës. Poezitë, bëhen hije, hije te cilat të ndjekin pas duke të mbushur e zbrazur njëherazi, duke të dhënë e duke të marrë...

“Zhurnal plus”: A e ka kushtëzuar krijimtarinë tuaj sadopak kritika? Si do ta përshkruanit rolin e kritikës sot në krijimtarinë e një poeteje?

Suzana Zisi: Më intereson mendimi i kritikës letrare por nuk jam e ndërvarur nga ajo. Kam treguar respekt dhe për ata qe më kanë vlerësuar pozitivisht dhe për ata që më kanë kritikuar me dashamirësi. Jam totalisht kundër “kritikes” denigruese, ashtu sikundër jam kundër kritikës përkëdhelëse dhe glorifikuese. Raporti mes kritikës dhe vlerësimit është një raport i brishtë dhe shpesh herë abuzues. Vovenarg, filozof i madh frëng, ka thënë se është e lehte ta kritikosh një autor por është e vështirë ta çmosh. Ka raste që në hapësirën tonë kultrore, ndodh e kundërta, domethënë, çmohesh shumë dhe lehtë dhe kritikohesh pak ose aspak.

“Zhurnal plus”: Leximi është art më vete. Sa gjen kohë për të lexuar? Sa lexon dhe çfarë lexon?

Suzana Zisi: Dikur, kur isha fëmijë, lexoja për orë të tëra, gjithçka, pa përzgjedhur. Përpija romane apo vëllime poetike madje edhe libra që i kuptoja pak ose aspak se ishin letërsi për të rritur. Pyesja babain të nesërmen dhe ai, me durim, më ndihmonte të kuptoja. Kjo mënyrë të lexuari, më bëri që të rritesha dhe të kërkoja më shumë. Kam lexuar në vijim shumë letërsi, filozofi, histori, psikologji, por, duke përzgjedhur cilësinë dhe materialet që më interesonin në çdo fazë të jetës. Vazhdoj të lexoj shumë, edhe pse gjatë viteve të fundit, teksa shkruaja dy romanet, koha është zvogëluar disi. Por, gjej hapësirë edhe në ditët më të ngarkuara me punë. Dita me e gjatë ka qenë me 12 apo 13 orë lexim, ndërsa me e shkurtra me 3 orë. Unë lexoj gjithçka që është letërsi e vërtetë, pavarësisht përkatësisë së rrymave, emrave po drejtimeve letrare.

(Intervistoi E.Neziri)

Veshjet i kam fiksim, urrej politikën!

Intervistë për “Zhurnal plus” me Meta Dullajn, këngëtare dhe valltare nga Prizreni

“Zhurnal plus”: Cilat janë aktivitetet dhe të arriturat e tua në skenë si këngëtare, valltare dhe aktore humori?

Dullaj: Në Festivalin Kosova Fest 2011 e mora çmimin e treteme një këngë që e shkrova vetë, një vit më pas, po në këtë festival isha mysafire nderi. Kam qenë pjesëmarrëse në Festivalin “Çelësi Muzikor” dhe jam futur në dhjetëshen më të mirë. Para tri muajsh ka dalë filmi artistik ''Jetim me babë e nanë” ku unë luaj rolin e njerkës. Jam pjesëmarrëse në shumë skeçe humoristike me humorist të njohur. Marr pjesë rregullisht në xhirimet e programeve festive që bëjnë televizionet për festën e Vitit të Ri etj. Kam mbaruar shkollën e mesme për muzikë, kam vazhduar tani tre vitet e fundit për balet në Shoqërinë “Agimi” dhe së shpejti diplomoj.

“Zhurnal plus”: Me cilët aktorë të humorit ke bashkëpunuar?

Dullaj: Me Shkoklen, Lecin, Cimën, me Krrylat etj.

“Zhurnal plus”: A ke kënduar në diasporë?

Dullaj: Nuk kam mundur për shkak të shkollës, po tani pas diplomimit do të jem më e lirë dhe shpresoj të marrë pjesë edhe nëpër manifestimet që i bën diaspora shqiptare.

“Zhurnal plus”: Sa e vlerësoni estradën muzikore shqiptare?

Dullaj: Shumë. Të gjithë janë të mirë.

“Zhurnal plus”: Kush e ka zbuluar talentin Tuaj si këngëtare dhe kur ka qenë paraqitja Juaj e parë skenike?

Dullaj: Talentin e kam zbuluar vetë me ndihmën e nënës, kurse paraqitja ime e parë skenike ka qenë në Boks Karamboll 2007, ku ka qenë pjesëmarrëse edhe e adhuruara ime Genta Ismaili, e cila më ndihmoi shumë.

“Zhurnal plus”: Cili është kujtimi juaj më i hershëm?

Dullaj: Lufta dhe tragjeditë e vitit 1999 kur isha 8 vjeçe.

Zhurnal plus”: Çfarë të është dashur të mësoje vetë?

Dullaj: Baletin. Kam pasur shumë vështirësi për ta bindur familjen që të më lejojnë të merrem me balet.

“Zhurnal plus”: Çfarë ke blerë për herë të parë me paratë që ke siguruar vetë?

Dullaj: Veshjet i kam fiksim.

“Zhurnal plus”: Çfarë zakonesh të mira ke?

Dullaj: T`u ndihmoj njerëzve përreth me gjithë atë cka mundem, të mos futem aty ku nuk më takon, t`i dua të gjithë ashtu sic janë.

“Zhurnal plus”: Çfarë ëndrrash sheh? A të kanë thënë se ti qesh në ëndërr?

Dullaj: Po, e kam zakon të keq komentimin në ëndrra të gjërave që bëj gjatë ditës.Gjithashtu edhe qesh shumë.

“Zhurnal plus”:Ku do të jetoje po të ishe plotësisht e lirë për të zgjedhur?

Dullaj: Në Paris, aty ku kam jetuar katër vjet.

“Zhurnal plus”: A të pëlqen të rrish në vetmi?

Dullaj: Jo. E urrej vetminë, i dua zhurmat dhe më pëlqejnë familjet e mëdha me shumë anëtarë.

“Zhurnal plus”: Cila kafshë të pëlqen më shumë?

Dullaj: Qeni Pittbull.

“Zhurnal plus”: A e takon mësuesin apo mësuesen e parë?

Dullaj: Jo, nuk e kam takuar. Kam dëgjuar se e ka pësuar gjatë luftës.

“Zhurnal plus”: A ke menduar ndonjëherë për vetëvrasje?

Dullaj: Asnjëherë. Do ishte mëkat ta mendoja një gjë të tillë.

“Zhurnal plus”: A ke pasur ndonjëherë aksident trafiku?

Dullaj: Po. Tri herë.

“Zhurnal plus”: A do kishe dashur të jesh deputete, ambasadore, ministre, presidente?

Dullaj: Jo. Politika nuk më pëlqen.

“Zhurnal plus”: Si është Meta në dush?

Dullaj: Shumë e ngadalshme. Mbetem më shumë se një orë dhe të gjitha planet e ditës i bëj gjatë dushit të mëngjesit.

“Zhurnal plus”: Si është Meta në një studio fotografike?

Dullaj: Me komplekse dhe e stresuar.

“Zhurnal plus”: Si është Meta në një klub nate?

Dullaj: E qetë. Nuk lëviz nga vendi kur pozicionohem.

Zhurnal plus: Para pasqyrës?

Dullaj: E çmendur (qesh)

Zhurnal plus: Në fletët e një ditari?

Dullaj: Histori.

Zhurnal plus: Në miqësitë e vjetra?

Dullaj: E njëjta.

Zhurnal plus: Si është Meta në flirte?

Dullaj: E qetë.

Zhurnal plus: Ç’është skena dhe publiku për ju?

Dullaj: Diçka e jashtëzakonshme.

Zhurnal plus:Cili ka qenë udhëtimi më i largët që keni bërë?

Dullaj: Udhëtimi më i largët dhe i pari ka qenë gjatë luftës në Kosovë kur udhëtuam në këmbë për në Shqipëri dhe unë isha vetëm 8 vjeçe. Pastaj Franca. Stambollin e vizitoj çdo verë.

Zhurnal plus:Sa kohë të lirë ka Meta?

Dullaj: Pak.

Zhurnal plus:I dashuri sa vjeç është?

Dullaj: Nuk kam të dashur. Jam singëll.

Zhurnal plus:Si do të ishte i dashuri juaj ideal?

Dullaj: Korrekt.

Zhurnal plus: E keni patur të vështirë të arrini këtu ku jeni?

Dullaj: Nuk kam pasur shumë mbështetje, por puna dhe vullneti sjellin rezultate.

Zhurnal plus: Kujt ia rrëfeni sekretet tuaja?

Dullaj: Vetëm Xhejdës që e kam mike zemre.

Zhurnal plus: Mendoni se në suksesin Tuaj ka ndikuar më shumë talenti,pamja,fati Zoti apo?

Dullaj: Puna. Edhe pamjes i kushtoj rëndësi,kurse fatin e zgjedhim vetë kur zoti na krijon pa mangësi.

Zhurnal plus: Si do ta përshkruanit veten, çfarë tipi jeni,çfarë karakteri keni?

Dullaj: E qetë, e sinqertë, e dashur dhe shumë e ndjeshme.

Zhurnal plus: Çfarë vlerësoni më shumë tek vetja dhe për çfarë thoni ndonjëherë më mirë mos ta kisha këtë?

Dullaj: Shpesh herë qaj dhe them me vete pse nuk jam arrogante dhe mendjemadhe, sepse sot butësia dhe respekti nëpërkëmbet nga disa njerëz.

Zhurnal plus: Cila është ajo që të nervozon dhe ajo që të relakson?

Dullaj: Ajo që më nervozon është kur nuk kam qasje në internet, kurse ajo që më relakson është vozitja e natës.

Zhurnal plus: Tri gjërat pa të cilat nuk mundeni?

Dullaj: Pa familje, pa shoqëri dhe pa makinë unë jam invalide.

Zhurnal plus: Deri tani, cila është çmenduria më e madhe që keni bërë?

Dullaj: Në Qendrën Tregtare “Gorenje” në Prizren, njëherë pasi u zura me vajzën e xhaxhait, humba kontrollin dhe kam dëmtuar dy aparatura.

Zhurnal plus: Si janë 24 orët tuaja të zakonshme?

Dullaj: Çdo orë të jetës e çmoj dhe mundohem ta shfrytëzoj maksimalisht.

Zhurnal plus: Për çfarë nuk i kuptoni njerëzit?

Dullaj: Për thashethemet dhe komentet pa nevojë.

Zhurnal plus: Çfarë do të thotë dashuria për Ju?

Dullaj: Dashuria për mua është e shenjtë dhe duhet të respektohet.

Zhurnal plus: Si e përshkruani mashkullin ideal?

Dullaj: Inteligjent dhe i gjatë.

Zhurnal plus: Hobi Juaj?

Dullaj: Muzika.

Zhurnal plus: Kush kujdeset për lukun Tuaj?

Dullaj: Unë vetë dhe Loreal Mersin në Prizren.

Zhurnal plus: Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë?

Dullaj: Tiranë, Prizren, Shkup…

Zhurnal plus:Cilin personalitet të historisë shqiptare do të dëshironit ta takonit sikur të ishe e mundshme?

Dullaj: Naim Frashërin.

Zhurnal plus:Cili është personaliteti më i rëndësishëm historik për ju?

Dullaj: Historia e Skënderbeut dhe vetë Skënderbeu.

Zhurnal plus: A ekziston Zoti?

Dullaj: Po, dhe jam e lumtur kur mendoj që jam rob i tij.

Zhurnal plus:Çfarë do të ishte për ju fatkeqësia më e madhe?

Dullaj: Fundi i botës.

Zhurnal plus: Kultura e cilit vend perëndimor ju pëlqen më së shumti?

Dullaj: Kultura franceze.

Zhurnal plus: A duhet të bashkohen Kosova dhe Shqipëria?

Dullaj: Po, do të ishte një super mrekulli.

Zhurnal plus:Cili është personi më i rëndësishëm për ju?

Dullaj: Babai.

Zhurnal plus:Cila ngjyrë ju pëlqen më së shumti?

Dullaj: E kuqja.

Zhurnal plus: Cilin virtyt tuajin e çmoni më së shumti?

Dullaj: Jam energjike. Nuk lodhem.

Zhurnal plus: Cilat virtyte i çmoni te një grua?

Dullaj: Kujdesi i veçantë për fëmijët që e bën një grua ta quaj princeshë.

Zhurnal plus: Cilat virtyte i çmoni te një burrë?

Dullaj: Seriozitetin dhe korrektësinë.

Zhurnal plus: Frika më e madhe?

Dullaj: Kam frikë të flej pa drita, i frikësohem territ.

Zhurnal plus: Ti je e bukur apo simpatike?

Dullaj: Marr shumë komplimente për bukurinë, por vazhdimisht më thonë e ëmbël dhe simpatike.

Zhurnal plus: Një djalë shqiptar, çfarë ka ndryshe nga një djalë francez?

Dullaj: Asgjë vetëm në zakone. Cdo shtet ka kulturën e vet.

Zhurnal plus:Po vajzat ku ndryshojnë?

Dullaj: Çdo vajzë ka botën e saj.

Zhurnal plus: Cili është komplimenti më i bukur që të është bërë në Francë?

Dullaj: Në atë kohë isha fëmijë 8 vjeçe dhe nuk më është bërë asnjë kompliment, vetëm se më kanë quajtur kokëfortë edhe e egër në shkollë.

(Intervistoi: E. Neziri)

Bisedë me poeten, dramaturgen dhe përkthyesen Lediana Stillo

Lediana Stillo lindi në qytetin e Korçës më 25 Nëntor 1980. Në qytetin e lindjes kreu shkollën fillore dhe gjimnazin. Më pas studimet i vazhdoi në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin Ekonomik, ku në mars të vitit 2003 detyrohet t’i ndërpresë për shkak të emigrimit në SHBA. Pas përpjekjeve të shumta, u rikthehet studimeve në University of Massachusetts ku njëkohësisht fillon të punojë në Departamentin e Thesarit të shtetit të Massachusets. Ka botuar përmbledhjet poetike ‘Lotët e Nimfës’ dhe “Pax Deorum”, librin me pesë drama “Mëkati i heshtjes” dhe antologjinë e poetëve amerikanë “Tingujt e erës”. Jeton në Boston të Shteteve të Bashkuara të Amerikës

“Zhurnal plus”: E keni filluar me poezi, keni vazhduar me drama, tani keni publikuar edhe një antologji me poezi të përkthyera nga poetë amerikanë. Poezia, drama apo përkthimi të josh tani më shumë? Çfarë jeni duke punuar aktualisht?

Stillo: Së pari ju përgëzoj për iniciativën tuaj. Është për t’u admiruar fakti se sa shumë i jepni rëndësi poezisë në këtë kohë, kur kriza ekonomike ka dëmtuar pothuajse gjithçka, përveç poezisë apo krijimtarisë në përgjithësi. Për t’ju përgjigjur pyetjes tuaj, do e nisja me një pyetje. Një nënë ka disa fëmijë. Cili do të dukej më i bukur në sytë e saj? - Kjo gjë ndodh dhe tek unë. Relatat me krijimtarinë artistike i kam pasur dhe i kam përgjithësisht shumë të forta prej kohësh, ndonëse, ndodh shpesh herë që me apo pa dëshirë të gjitha zhanret më lënë në hije. Jua duroj tekat “fëmijëve” të mi. Poezia, ndonëse për shumë krijuese shfaqet kapriçioze, tek unë ka një relatë krejt tjetër. Ajo më viziton më shpesh. Është më e çilter se unë dhe rrallë herë gabon. Jam unë që nuk ia dëgjoj ose me saktë, nuk ia marr parasysh gjithçka ajo paraflet. Nuk dua të arrij të shkruaj poezi me një të rënë të lapsit. Ndonjëherë e mundoj që të mos m’i verë prangat e të më detyrojë të shkruaj. Shpesh herë ndodh që më le në mendje për një kohë të gjatë disa vargje të cilat, është e pamundur të mos t’i shkruash. Janë pikërisht këto vargje ato të cilat unë marr parasysh dhe ia plotësoj kërkesat për t’i hedhur në letër. Kështu ndodhi me ciklin “Letër Orfeut” (që do të publikohen këtë vit). M’u desh plot dy vjet që t’ia plotësoja ëndrrën zërit tim të brendshëm. Anasjelltas, drama është një zhanër që kërkon të lëvrohet më ngadalë. Po kështu dhe romani. Ndërsa me tregimet relata është disi më e ndryshme. Kam pas shkruar dikur tregime të shkurtra, por tani duket sikur simotrat e veta ia kanë rrëmbyer disi vendin. Momentalisht jam duke ripunuar ciklin e ri me poezi që do të sjell së shpejti për lexuesin shqiptar. Ende nuk e kam menduar një titull për këtë cikël por që është vazhdimi i “Pax Deorum” (Pjesa e dytë e tij). Romanet e mia, ndonëse i kam filluar që herët (njërin në 2006, e tjetrin ne 2010) mendoj se nuk u ka ardhur ende koha e tyre e pjekjes. Kam qejf të sjell në shqip një libër të kohës, shkruar nga John Hamilton, një studiues amerikan që është ndër më të mirët e kohës tonë. Shpresoj se do t’ia dal, sepse publikimet kanë dhe harxhet e tyre. Ndryshe nëse ato sponsorizohen, siç u sponsorizua Antologjia Amerikane nga Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës.

“Zhurnal plus”: Çka mendoni në përgjithësi për jetën letrare dhe kulturore shqiptare,si është ajo në përqasje me atë amerikane. Këtu e kam fjalën për manifestimet letrare dhe kulturore, botimet, panairet, revistat, përurimet e librave, etj.

Stillo: Po më bën një pyetje me të cilin duhet të vras shumë zogj. Po e marr prej fundit për të mbërritur tek manifestimet letrare e kulturore. Librat e rinj janë të mirëpritur. Çdokush ka të drejtën të botojë botën e tij shpirtërore, qoftë edhe për ta ndarë me miqtë e tij. Fundja nuk ka asnjë pengesë për këtë. Unë dyshoj se revistat janë duke publikuar poezi niveli. Le të marrim revistën “Obelisk”. Personalisht, pavarësisht se kush e drejton apo organizon atë, nuk shoh asnjë botim serioz përveç autorëve të huaj e tek tuk ndonjë shqiptar, gjë që del kundër vetë misionit që kjo revistë ka. I njëjti nivel del pak a shumë në të gjitha revistat që publikohen në Shqipëri e Kosovë. E vetmja revistë që do ta konsideroja serioze është “Jeta e Re” por dhe aty shoh se ndonjëherë i lihet më shumë vend hapësirës së njohjeve. Me pak fjalë është vështirë të shohësh një revistë kulturore që t’i përmbahet misionit të saj. Pra, të botuarit të poezive që shkruhen me gjak, sepse poezia është e tillë. Në lidhje me panairet kam shumë ankesa për shtëpitë botuese, që e kanë lënë pas dore librin artistik. Nuk ka ofendim më të madh për të sesa vendosja e dhjetë titujve të vjetër e të stërlexuar përpara titujve bombastikë të librave fetarë e politikë. Pse të mos bëhen dy panaire në vit, një për koloseun politik e fetar, e një për librin artistik? Kjo duhej të ishte iniciativa e çdo shtëpie botuese, që të çonin zërin për të mbrojtur themeluesit e tyre. Që do të thotë të krijuesve të mirëfilltë. Nuk shoh në asnjë panair të ketë të ekspozuar libra të rinj, përveç atyre që u janë prishur dhëmbët prej kohësh. Ata sigurisht që janë të domosdoshëm për letërsinë, por ç’vlerë ka ekspozimi i tyre kur gjenden fare lehtë në çdo librari? Është si të nxjerrësh vjehrrën në vend të nuses për të nusëruar, apo jo?
Tjetër ankesë për shtëpitë botuese është se pranojnë për të botuar libra pa cilësi. Është e tmerrshme kur kupton se sa shumë po ua blejnë shpirtin disa copa kartmonedha këtyre “martirëve”, që në vend të përkrahin librat e ndaluar (siç do të ishte dikur – e që do i botonin në pseudonime) tani pa pikën e turpit u ofrojnë çmimin e “vdekjes” krijuesve te rinj, me shpresën se do i shohin të ringjallur. E tmerrshme të shohësh se si vriten disa krijues që, për shkak të mungesës së fondeve, nuk mundet të botojnë poezi, të cilat, në krahasim me ato që botohen janë perla të vërteta. Nuk shoh asnjë shtëpi botuese të përkrahë krijuesin e vërtetë. Asnjë shtëpi botuese të kthejë mbrapsht për ripunim nga vetë autori një libër artistik. Shtëpitë botuese po shndërrohen gradualisht në vrasës të mirëfilltë të vlerave të artit tonë kontemporan dhe kjo është për të ardhur keq, por ata nuk janë vrasësit e vetëm. Në Amerikë, një poet do ishte fatlum nëse puna e tij do t`i kthehej mbrapsht për të paktën 5 vjet, derisa ai të kuptonte seriozitetin e botimit të veprës së tij. Nuk them se në Amerikë nuk ka lidhje mes botuesit e poetit, por është një lidhje disi më ndryshe. Ai që vërtet shkruan poezi zemre, e gjen veten kudo ku shkon dhe bën leximet e tij të përjavshme. Botimet që vijnë si lidhje mes autorit dhe botuesit, nuk konsiderohen botime, ndaj dhe është mire të shmangësh lidhjet me çdo lloj botuesi, në mënyrë që vepra jote të fitojë pikët që duhet. Ndërsa nëse ti shkon dhe boton (self-publish) vetë, libri yt nuk fiton asnjë pikë në tregun e shkrimtarëve. Tjetër gjë ndodh me përkthimin e poetëve të vendeve të tjera dhe botimin e tyre në Amerikë. Për sa u përket evenimenteve kulturore në Shqipëri, do të shquaja veç një, në të cilën dehesh me poezi të vërtetë. E kjo ndodh tek libraria “E përshtatshme”. Edhe aktivitetet që organizohen nga Instituti i Promovimit të Vlerave në Tiranë kanë vërtet cilësi. Ndërsa aktivitetet e tjera kulturore janë si një turmë ku dhe pse je doktor do recitosh se s`bën ndonjë broçkull që sapo e ke shkruar në stolin kur prisje radhën për të lexuar poezinë e shpirtit tënd. Poezi të vërtetë në këto evenimente rrallë gjen. Shumë rrallë. Për të mos thënë fare. Në Kosovë ndoshta disi më ndryshe. Atdheu është tema që i prek më shumë poezitë e këtij vendi (megjithëse është ezauruar shumë si temë aq sa është kthyer disi në banale). Është e kuptueshme në njëfarë mënyre, sepse lufta pak vite ka që ka ndalur, e plagët janë ende të hapura; megjithatë do të ishte e udhës që poetët aty të mendoheshin më shumë përpara se të vendosnin për të lexuar poezitë e gjakut të tyre. Të kapnin më shumë elementë artistikë për të thyer stilin e rilindësve. Jemi në shekullin e XXI në mos gaboj. E meqë dolëm në shteg, a e dinë poetet shqiptarë se që të quhesh poet duhet të paktën 10,000 orë pune e studimi rigoroz? A e dinë se titulli poet nuk merret në moshën 50 vjeçare, me poezinë e parë të shkruar në stolin e pritjes? A e dinë se, poezia është një nimfë kryeneçe e që fyhet nëse në pellgun e saj kalojnë klandestinë të padëshiruar? A e dinë se zëri i tyre i brendshëm nuk i përkon korit të korbave? A e dinë … ka shume pyetje, por më e çuditshmja është se tashmë, duhet të përballemi jo me një mentalitet turme dosido, po me një turmë krijuese, gjë që do të jetë vrastare për një kohë të gjatë për krijuesit e mirëfilltë.
Së fundi mund të them se aktivitetet letrare e kulturore kanë një synim: të zbulojnë talentet e reja e të studiojnë ata të cilët janë afirmuar. Shkoni dëgjoni një tubim letrar, mbi esetë e shkruara për krijuesit e rinj, e do e kuptoni më së miri se koha ka ngel diku tek 2000, edhe këtë me hatër, se më së shumti do të thoja ke ‘90. (Jemi në 2013, jo?). Zoti e ndihmoftë letërsinë shqiptare!

”Zhurnal plus”: Jeni njëra nga dramaturget e rralla shqiptare,nuk e kam idenë a kemi ndonjë dramaturge tjetër, më kujtohet se vetëm Edi Shukriu ka botuar një dramë!? Si u njohët me dramën dhe çfarë kërkoni të sillni përmes saj.

Stillo: Drama është një zhanër që në Shqipëri rrallë ndeshet. Nuk jam në dijeni për krijues të tjerë përveç një dramaturgeje tjetër, Anila Godole e cila fitoi permes një drame plagjaturë (të paktën sipas këndvështrimit tim), konkursin austriak për dramat shqipe, dhënë nga PEN Club Austria në 2009. Po të dinin drejtorët e komisionit se kjo dramë ishte një plagjiaturë e vërtetë, duke ditur se ata përfaqësojnë ajkën e intelektualëve të dramaturgjisë austriake, sigurisht se nuk do ta lejonin një gjë të tillë. Ose ne shqiptarët kemi maninë t’i kthejmë dhe të huajt si veten. Drama është botuar kundra rregullave të konkurrimit për t`u botuar në një tjetër rrjet (revistë apo gazetë) tek Jeta e Re 2. Aty flitet për njeriun e rërës, ku drama i përkon aktualisht një publiku gjerman, me historinë e tij te holokaustit, gjë që tek shqiptarët nuk e gjen, sepse shqiptarët i kanë mbrojtur izraelitet gjatë kësaj periudhe (mbi 2000 vetë – thonë të dhënat historike), madje ndërmjet tyre dhe gjeniun që e njohin të gjithë, Anjshtajnin. Është turp të lejosh transformimin e historisë si dëshiron shkrimtari dhe jo si në të vërtetë ka qenë. Ka dy mundësi; ose “Njeriu prej rëre” është një dramë gjermane dhe u janë ndërruar thjesht emrat e kryeqyteteve, ose autorja ka dashur të deformojë me dëshirë (dhe pa pasur prova) historinë. Dihet që është nisur nga Hoffman, por vazhdimi i përket një drame kontemporane gjermane. Për këtë jam shumë e bindur. Nuk është se e them këtë shembull për të lavdëruar veten. Unë kam ende shumë punë për të bërë, por nuk do të lejoj në asnjë moment, askënd, të fitojë vlera përmes antivlerave që ka sjellë. Me dramën jam njohur prej poezisë. Nuk e dija fare se cili ka pas qenë territori i saj i të shkruarit. Më ka ardhur natyrshëm, pa bërë ndonjë ndërhyrje kirurgjikale. Teknika e saj kërkon një punë të madhe dhe unë atë jam duke bërë. Klasa që do të kem këtë semestër “Modern Drama” me një dramturg të vjetër amerikan, do të më japë një ndihmë të pakrahasueshme. Unë kam eksperimentuar shumë në këtë zhanër, duke sjellë mes të tjerave edhe drama një minutëshe (sipas stilit amerikan), të cilat do t’i publikoj ndoshta pak më vonë.

“Zhurnal plus”: Cila ka qenë shtysa e parë, momenti i parë dhe për çfarë keni shkruar për herën tuaj të parë?

Stillo: Kam shkruar disa poezi për dashurinë kur kam qenë 14 vjeçe. Përshkruaja një ndjenjë, siç mund të jenë ato të adoleshencës. Nuk i kam thënë kujt se ç’bëja, por para pak vitesh nëna ime më dërgoi një fletore që e kisha me poezi të cilën ajo e kishte zbuluar në komodinën e fshehtë timen. Më pas vdekja e babait më dëmtoi shumë. Isha vetëm 15 vjeçe. U mbylla shumë në vetvete dhe herë -herë shpërtheja inatin tim me pendesën që kisha për largimin e tij të hershëm. Ato poezi nuk u botuan kurrë dhe nuk do të ketë gjasa të botohen.

“Zhurnal plus”: Jetoni në SHBA. A ka ndikuar kjo lëvizje gjeografike në krijimtarinë tuaj? Si e shikon letërsinë shqiptare në raport me atë amerikane?

Stillo: Lëvizja gjeografike më ka strehuar në oqean. Jam si “Lulja që mes dy kontinentesh rritet”. “Gjithmonë në kufirin ndarës mes tyre”. As më shumë as më pak. E ndiej veten të huaj, kudo që jam. Madje edhe në Shqipëri. Nuk e di nëse të njëjtën ndiesi kanë të gjithë emigrantët në përgjithësi, por mua më ndodh shpesh ta përjetoj kështu. Poezia shqiptare (duke përjashtuar autoret si Migjeni, Fishta, Camaj etj) më ndrydhi. Poezia amerikane më dhuroi sensin e realitetit që po jetoja. Poezia klasike më mbrujti. Tek unë më shumë kontribut kanë mjeshtrit klasikë. Në lidhje me pyetjen tuaj se në çfarë raporti e shoh letërsinë shqiptare në krahasim me atë amerikane, veçanërisht atë kontemporane, duke përjashtuar masën apo turmën shkruese, unë mendoj se ka krijues të mirë dhe të mirëfilltë shqiptarë që po ecin njëjtë me kohën. Këtë vetëm koha do ta tregojë. Nuk shoh ndonjë distancë të madhe mes tyre. Unë them se së shpejti do të kemi edhe ne Gëte, Nice, Holderin, etj që do të jenë të njohur në krejt botën.

“Zhurnal plus”: Cila ka qenë kritika e parë që ju është bërë, me ç’rast dhe si e keni pritur?

Stillo: De fakto, kritika e parë më është bërë që me sjelljen e ciklit tim të parë me poezi, “Lotët e Nimfës” (2008). E kam mirëpritur dhe e kam dëgjuar me shumë vëmendje dhe interes (madje i kam vlerësuar më shumë kritikat e mirëfillta e të hidhura ndaj librit). Ato kritika “të egra” më kanë bërë që të jem më serioze veçanërisht në poezi; ta shoh akoma dhe më thellë punën e krijimit e të dal prej zhguallit të përjetimeve personale për të kapur sensin e universalizmit. Sa e kam realizuar këtë gjë? Nuk e di. Atë do ta tregojë koha. De Juro, kritika e parë që më është bërë i takon vitit 2011, një pasthënie në librin tim “Pax Deorum” nga Primo Shllaku. E kam mirëpritur sigurisht, pasi kam një admirim të veçantë ndaj këtij poeti dhe e di se në çka ka thënë aty, ka shumë vërtetësi. Çdo kritikë ka një rezultat fin që qëndron në përpjesëtim të zhdrejtë me krijuesin: sa me e hidhur të jetë ajo, aq më shumë do të thotë se libri yt vlen, aq më shumë iniciativë dhe shtysë ndaj seriozitetit do të ketë. Këtë gjë, pak krijues shqiptarë e kuptojnë.

“Zhurnal plus”: Si do ta përshkruanit rolin e kritikës sot në krijimtarinë e një shkrimtari?

Stillo: Inekzistent. Një kritikë letargjike. Rrallë ndodh të gjesh një të tillë, por dhe kur shfaqet, ose është paguar nga ndonjë shkrimtar (me ndonjë ryshfet), ose ia ka kërkuar me ngulm drejtori i shtëpisë botuese, ose ndonjë gazetë sa për miqësi e publicitet (gjithmonë kritikë e shitur). Tjetër kritikë nuk shoh. Ose unë kam filluar të verbohem.

“Zhurnal plus”: Ka një qortim për kritikën se ajo nuk e luan plotësisht rolin e duhur për afirmimin e shkrimtarëve të rinj. Mendimi juaj ?

Stillo: Nuk i heq as nuk i shtoj asnjë pikë e presje asaj çka thashë më lart.

“Zhurnal plus”: A ka përgjegjësi kritika në mosafirmimin ose afirmimin e vonuar të shkrimtarëve shqiptarë?

Stillo: Sigurisht që ka. Është detyra e saj të afirmojë ose të pengojë shkrimtarët, detyrë të cilën unë nuk e shoh të jetë funksionale. Bisturia e saj është e mprehtë, ka raste që dhe vret, e në rastin konkret, gjumi i saj letargjik është duke vrarë shumë krijuese të mirë shqiptarë.

“Zhurnal plus”: Floberi ka thënë se kritiku është ai që zgjedh rolin e spiunit në kohë lufte, ngaqë s’ka guxim të luftojë. Si do ta komentonit këtë shprehje?

Stillo: Gjithmonë nëse kemi të bëjmë me një kritikë të vërtetë, çka ju nënvizoni qëndron; sepse Floberi e ka ditur më së miri se çdo të thotë për një krijues koha e tij e paqes. Kjo paqe për të është vdekja (jo ajo natyrale). Nuk mund të këtë pajtim me kritikën, në të kundërt çdo gjë merr fund dhe kritika për një shkrimtar ka kryer një vrasje. Kritika duhet gjithmonë të nxitë përmes antikoformizmit të saj, në të kundërt dështon rolin që ajo ka mbi letërsinë. (Intervistoi E.Neziri)