Rreth oxhakut flaka hidhet e zihet me gurë...

Pilo Zyba

Kopertina e librit në gjuhën greke Kjo poemë e botuar në anglisht, frengjisht, rumanisht, greqisht nuk është e botuar në gjuhën shqipe, për tu shuar kureshtjen po u dhuroj një fragment të saj. Autori NË SHTËPINË POETIKE TE POETIT fragment Trokas Tak, tak, tak, Në portën e mendimit tënd. Jam unë, nxënësi yt, vij nga larg. Udhëtova “Lagjeve të botës”.* Në hejbenë time, përzier me poezitë, ju sjell një re të hirtë, marrë në qiellin e tymosur të Irakut. Një therje në brinjët e Palestinës së Lashtë. Sjell një det të kripur lotësh, mbi bebëzat e maviosura të paqes. U sjell një ditar tmerri, shkruar, skalitur në hemisferat e jetës së kësaj vogëlushe Kosovare. Trokas Tak, tak, tak. Hapeni ju lutem! Hapeni të futem! Hapen krahët e mëdha të portës, Ku ti, skalit fytyrën e vërtetë të botës. Shtëpia juaj e gjërë sa kraharori i pafund i ndjenjës. Në mes një oxhak i madh. Në të rri ndezur e bubulon flaka e dashurisë për njeriun. Pranë, gota të vogla, të pastra si vargjet, që vizitorët të pinë me dolli miqësitë. Thika për të operuar mendimet e liga. Pirunj, për të kapur e mbërthyer dhimbjen e rëndë të urisë. Peceta të pastra për të fshirë lerosjen e shpirti nga mikrobi i dhunës. Një tryezë, sofër e rrumbullakët. Për të vjelur mendimet, nga pema e djegur e përçarjes dhe virusi i zilisë e cmirës. Në të djathtë një letër e virgjër. Mbi të, një penë pret të bëjë portretin e vërtetë të njeriut. Pa ngjyra, bardhë e zi. Pranë një çakmak, për të ndezur në çdo çast zjarrin e dashurisë. Perde të lehta të bardha si qumështi i nënave, që fëmijët të rriten të pastër në skenën e madhe të dramës “Pabesi”. Mbi kokë!? Trarë, Trarë të kryqëzur, të lidhur. Trarë të tharë nga dëshira e zjarrtë e vatrës. Si pleq të heshtur, të moshuar, mbajnë mbi supe qiellin e harkuar të botës së madhe e ëndërrave të shtëpisë. Më tej “Zonja e vreshtave”*. Me kupën e gëzimit të vjeshtës, me buzët e lyera me ëmbëlsinë e fjalës dhe urimin e dollisë. Në të djathtë “Dritarja”.* Një ekran për të parë pafundësinë e detit. Thellësinë e pa fund të shpirtit të zonjës Eleni. Nënës së “Lagjeve të botës”, që iku duke marrë me vete në xhepat e thellë të futës, farzat përzier me thërrimet e bukës, ρër pëllumbat që u trëmbën nga zhurma e pushkës. Vështrimi, κrijon një “Urë”* ndërmjet dritares dhe detit. Një vështrim, që përkundet nën ritmin e këngës labe të valëve, dhe një varke që lundron drejt një lindje të re. Era e dëshirave i rreh kraharorin. velat frymëmarrin, dhe mbushen me ajër e shpresë. Era e re e ndihmon, të varkojë shpejt për në portin e endërrave. Larg, larg nga arat vjen muzika monotone e një “ Traktori”.* Vjen përkudur në shilarsen e flladit. Për të pushuar në qerpikët e fëmijëve. Që ti zërë gjumi, pa frikën e urisë dhe krismën e dhimbshme të luftës. Ajo lajmëron; “Së shpejti do mbjellim farën e dëshirave, për të korrur më pas frutin e dashurisë dhe bashkimit”. Në oxhakun e madh të artit, flaka, pikturon në mure figura prrallore. Hëna zgjat kokën në dritare. Syri i saj vështron sytë e mi, pastaj largohet ëndërrimtare, ndihmuar nga era e frymëzimit të poetëve. “Sa hënë e mrekullushme sonte, Më mërr me vehte”,* brigjeve të pa fund të këngës dhe vështrimit tënd. Atje, ku bota flë pa frikën e së nesërmes. Monevasia ...2009 shenim : fjalët në thonjza janë vepra të poetit JANI RICO     AUTOBIOGRAFI I pakët jam në trup e në vargje, Krejt i thjeshtë: brëndësi e kapak. Kërkuar kam mirësi e paqe, Dhe një huq: Vargun kam merak. Eci pa frikë në rrugën e gjatë, pa fshehur dorën dhe fytyrën. Vargjet mbi shpirtin fluturak S’ma ndryshojnë stilin dhe natyrën. Nuk pres lëvdate, nuk ngrej ura, Për vargjet nuk bëj përleshje. Ato, si Penelopa i thura Mbrëmjeve, në një cep, në heshtje.   ÇAST Ti Dole nga deti, Flokët shkunde Larë me dritë e shkumë. Deti U qetësua dhe fjeti, Dallgët e tij u zgjuan te unë.   H Ë N A        - peizazh- Varur në degën e një lisi, Portokall i madh i arrirë, dritë hedh mbi kurriz të një plisi, ku tundet filizi i barit të mbirë. Fener i ndezur çdo natë si vetull, Gjysmuar e ngrënë te mali, Qellit lundron si mërgimtar Që e ka marrë malli. Hëna – gravurë e natyrës, E zverdhur, e ligur, e hequr, Retë ia hedh si perçe fytyrës, I bën jastëkë për të fjetur. Atje në Vathra, në Gurrë të Madhe Hedh dritë mbi kujtimet e mia, I fton për piknik në livadhet Ku më mbeti përngaherë fëminia. P Ë R M E T I Bri Vjosës, Në gjunjë të Dhëmbelit, Nga lumi a nga mali mbiu? E lindën ngjyrat e penelit, Apo notat e Laver Bariut? Është rimë nga shpirti i Naimi, Dashuri e marrë që bredh kumit? Apo mall që vjen prej mërgimit, Për t’u çlodhur në brigjet e lumit?   A T H I N A Ajo përballë meje, Unë përballë Athinës. Blerës i zakonshëm Përpara vitrinës. Ajo më mërr forcën, Vitet më me vlerë. I bën këngë e ëndërr Dhe art për të tjerë. U R A               Në  Githio është ura që sipas legjendës               Kaloi  mbretëresha e Spartës Helena, për  të  shkuar  në  Trojë. Ura, Dy brigjet shtërngoi me duar, Dy harqet ngriti, si dy supe, Që dashuria e tyre e bekuar Të kapërcente detrave tutje. Ku ta dinte se në supet e saj Historia do gdhëndej, Do mbruhej me vaj. U lutej erërave të nxitonin Lajmin e mirë të çonin në Trojë. Ku ta dinte Se kishin nisur ta mallkonin Nënat e legjendës, gojë më gojë. L A Ç I Përpara meje qyteti, i tëri I heshtur, si burrë i menduar. Ikja masive e bëri Fole zogjsh të harruar. Më vjen të bërtas me zhurmë Mes dritash të zbehta – qirinj: “ Ku je, or mik, dikur  ishe lumë, Ju njerëz, ju miq, ju komshinj”. Ikët! Aq shumë i mungoni qytetit! Një mëngjes roitët nga sytë këmbët! Tani, në vëndet përtej detit Në kaseta kuçni mallin dhe këngët”.

Poet, prozator, fabulist, publicist e përkthyes, ky është portreti i Pilo Zybës. Antar i lidhjes së shkrimtarëve të shqipërisë që nga viti 1982.Në vitin 1990 emigron në Greqi ku jeton edhe sot.Pjesmarrës në Anthologjinë e parë në emigracion “Balada e largësive” Athinë1995. Bashkepuntor i  të gjitha gazetave që  dalin në Athinë, bashkepuntor special i kolegjiumit të revistës letraro-artistike “Pegasi” që boton zoti Griigor Jovani.Ka botuar këta libra.                               Për fëmijë: -Cicërimë në degë të shpirtit    - vjersha -Këngët e burimit tim              - vjersha -Alo…babi                               - vjersha - Pyetjet e vogëlushit               - vjersha -Vijnë zogjtë nga mërgimi        - poemë -Ku ta gjëj gjyshin                   - novelë -Aventurat e Elonës                  - novelë humoristike - Vizitë te miqtë e mi të vjetër           poemë   greqisht - Rruga drejt lirisë    vëllimi I    -novelë- greqisht - Rruga drejt lirisë    vëllimi II   - novelë- greqisht - Aventurat e Gabrielës               -novelë humoristike.. greqisht - Vizitë te miqtë e  mi të vjetër      poemë - Ekzili i ëndërrave    Anthologji poetike   Rumanisht Për të rritur: - Kam mall                                     - poezi - Vizitë te miqtë e mi të vjetër  - poemë - Gomari dhe patat                       - fabula - Këmborët                                  - fabula - Nga ditari i një të çmënduri       - fabula - Rruga për te ju                           - poezi e poema- - Karjera e Miço Qullit                   - novelë humoristike Përkthime: - Yje mëngjesore                               - poemë-  për fëmijë               Janis Rocos -Janis Ricos                                      - Poema- Ka përkthyer nga greqishtja .. në librin  “Kam mall” poetët grek…Janis Ricos…Jorgo Seferi..Poti  Katraqi më..1995 -  Përkthime të tjera : O’henri….Xheims Xhois…Italo Kalvino. Senel Pass...Eri Rico.        NË PORTËN E PARAJSËS Te portë e parajsës trokita një natë Lehtë, si mbi pjano, mbi të bukurën tastjerë: - Hape të lutem, u lodha nga rruga e gjatë, Dua përjetësia ime mbi shtratin tuaj të flerë. Parajsa hapi kraharorin, këshilla doli e shumëfishuar: - Nga rruga që kalove asgjë s'paseke kuptuar!?  KUJT TI BESOJ? Ujvarën e flokëve të argjëntë Hodhe mbi fytyrën e praruar Dhe e mbulove orbitën e syve të artë. Hapat ngadalësove kur erdhe pranë Sikur kërkoje që kohëvështimi im Të ishte saaaaaaaa më i gjatë. Unë përkundesha në delirin e mendimit: Tu besoja syve të " fshehur" Apo të lexoja heroglifet e hapëzimit? NUK E KUPTOJA Veshtrimin hidhja ashtu me dhelpërinë Mbi bukurinë tënde të kraharorit, Tek ëndërroja për ta dashurinë Me qortim më kapje në grackën e fajtorit. Asnjëherë nuk e kam kuptuar Kur me vështrim më qortoje, Kraharorin pak më tepër zbuluar Të nesërmen përse ma dhuroje  DESHA TI FLAS - vegim i largët - – Flokët kishte lëshuar, Nëpër buzë i endej heshtja, Në duar mbante një grusht yje. E pashë Qëndroi një çast te dera. I thirra, i zgjata duart, Nuk mu përgjigj. Nëpër gjethe Ndjeva sinfoninë që luante pranvera.    KAM  VENDOSUR Kam vendosur të mbetem Një libër i  vogël, Me kapakët flatra, Hedhur në një kënd. Gërmat, Si kokrrat e grurit, Sa një gogël, Me forcën e peshën Që të lë pa mënd K R U J A Thonë se vjen nga fjala “kroje”. Shumë herë kam vajtur, Plot herë kam rendur, Por burime nuk pashë për të pirë. Vetëm ullinj me gjethe të dëndur, Si pleq të vjetër, fjalëmirë. Atherë kuptova: Kruja, e etur, Nuk është për burimet nën hije. Në histori ëmri i ka për të mbetur Si tokë me burime lirie   FOLEZA  IME Kam një folezë Në strehën e shpirtit, Ku cicërojnë e marrin jetë Mendimet e mia. Ajo është llozha nga unë shikoj Drejtimin e erërave, Shtegëtimin e shpendëve, Transformimin e stinëve. Foleza në strehën e shpirtit tim, Dritare nga unë fiksoj Çaste për ekspozitën e madhe. Që do u lë të tjerëve. B A J R O N I Karvani si varg poeme, hyri në Janinë, Portat hapën krahët, shprehnin dashurinë. Kjo kala me mure guri pa çallma e taborrë, Mbretëri që njeh liri për mbi perëndorë. Rreth oxhakut flaka hidhet e zihet me gurë, Mjekra e bardhë e Aliut, borë që nuk shkrin kurrë. Tymi i nargjilesë dridhet, niset nëpër botë, Brënda tij edhe mendimet, që Ai fsheh në kokë. Tespijet që mban, e dredh nëpër duar,* Numuri i betejave që Ai ka fituar. Fustanella palë-palë një zog i pa kapur, Ty tu duk që larg o mik, një libër i hapur. Kur dëgjove iso labe, pse u trëmbe shumë, Brënda oshëtinte Drinua dhe  vjosa me shkumë. Fustanellën kur e veshe, ku ta dije ti! Do i fusje nëpër vargje, ata në histori. *Pas ç’do beteje  të  fituar, Aliu  shtonte  një  gogël  në  tespije.   Fabula  PULA DHE PARLAMENTARI                  Kur pa pulën te furriku Një mëngjas të nxehtë korriku Foli një parlamentar: “Nuk më thua moj kumbar. Për një vezë moj lum bardha Gjith ditën tundet mëhalla. Ne, kakarisim në qeveri, Por nuk na vë veshin njeri”. Ka, ka, ka, pula serbes: “Unë i këndoj veprës çdo mëngjes. Ju vërtet kakarisni pa prerë Por vezës që s’do bëni asnjëherë. VESHËT  E  GOMARIT Veshët të mëdhenj i ka gomari Me ta parë kjo kuptohet lehtë. Pse atherë nuk dëgjon qyqari, Kur njëri e kshillon a tjetri i bërtet? Qeshi gomari i ngarkuar due i djersirë: - I dëgjoj, por nuk më vjen mirë!    LIGJËRIMI I DETIT                    -Për njerzit- Para meje zhvishen si pemët ballë stuhisë, Apo si dashnorët në krah të dashurisë. Heqin rrobat e kapelet gjithë kulturë, Si mishi i pjekur kur utet në furrë. Due piqen nën saçin e diellit për ditë, Due futen te unë e bëhen me kripë. Kripë me vete marrin ngado shkojnë, E fjalë pa kripë prapë kudo lëshojnë. Më të çudiçëm nga të gjitha qëniet, Nuk përkufizohen me proverbat due thëniet. Rrobat veshin kur ryjnë thëllimet, Por, kurrë nën rroba s’u lexohen mendimet. KARRIKIA E NJË ZYRE I thanë karrikes një zyrë: Ç’mban përsipër atë fytyrë. Natë e ditë vetëm i vrenjtur, Si një kungull i pa pjekur. - Ah, moj motra, tha karrikja, Ç’t’u thotë motër vërsnikja. Mbi mua të gjithë e dinë, Bythë ikin, bythë vinë. GOMARI  DHE  PATAT Kur ditës po ja zinte vëndin nata Dhe er luante sonete ndër fletë, Gomari bisedonte me dy pata, Që sqepin lugë e fusnin në kënetë. “Eh, fisi ynë i ndritur i gomarëve Botën me punë e çoi përpara, Me forcën, bukurinë e samarëve, Luginave, maleve, rrugëve e arave. Derisa ngarkesat i kemi për fis E mallrat i çojmë nga një vënd te tetri, Unë nga mendimi im nuk lëviz, Mbajmë dhe peshën e drejtimit të një shteti. Kokën ngritën patat dhe panë hënën Që dritën e artë hidhte mbi tokë: “Gomar, pesha e politikës,- i thanë, Nuk rëndon mbi samarë, por në kokë. M U S H K A Dëgjoi mushka në fushatën elektorale Fjalë të çudiçme, diku dhe banale, Dhe u tha shoqeve në mëhallë: “Së shpejti motra mbetem me barrë”. Nga gazi stallës iu tundën themelet, Fluturuan të trëmbur zogjtë nga çerdhet. Lopa përtypej me nge nën hije: “Erdhi epoka e madhe e çudirave! Nuk më thua mushkë, vërtet, Fjalën si do ta bësh realitet?  Tha shoqeve mushka te mëhalla, Duke hedhur sytë në dritare te stalla: “Viçi ka vënë kandidaturë për deputet, Çdo ditë në fjalimin e vet, thotë: Po fituam këtëherë, Do bëjmë dhe mushkën të pjellë”. MONOLOGU  I  UJKUT  PLAK Që nga koha e lashtë e Ezopit, Deri më sot luftrat ende vazhdojnë. Ndonse mijra rrotullime iu shtuan globit, Fabulat për fisin tonë nuk mbarojnë. Ndërsa fisi ynë u çfaros e humbi, E si përfqësues kam mbetur vetëm unë, Bëmave e fabulave s’po u dihet fundi Por librave derdhen lumë. Në “vatha e stane” ditë për ditë Çfarosen ftujka, shqerra e kecër, Bilancet shpesh thonë, çdo vit Më shumë se në kohën e vjetër. A nuk më lind pra e drejta, Të protejsoj me fjalë e letës, Se këto bëma e këto vepra, Nuk i bëjmë ne, por dikush tjetër? MENDIMET E GOMARIT                - e shkuar – Gomari krejt i djersirë ndërsa ngjiste një rrëpirë me librat e diktatorit në shpinë, bënte vetë këngën dhe melodinë: - Shpina ime kur s’i mbaka, Si i mbaka koka jote? Si kërcuri si s’u thaka Por i rëndet kësaj bote. Përgjigjen lehtë mund ta gjesh Kur veprat rëndojnë, vare. Deri sa mban këtë peshë, Qënke më gomar nga ne.   NDRYSHIME  DIALEKTIKE Dikur zonjë, i thanë dhelprës, Kotecit i vije rreth me net e orë. Këtu diçka i fshihet së vërtetës, Mos më së fund ng pulat hoqe dorë? Qeshi dhelpra si në fabulat e La Fontenit Dhe pa fshehur ironinë trumbetoi: “Ju njerzit gjithnjë i bini legenit, Kafsha i përshtatet ambjentit ku jeton. Dikur vërtet bridhnim nëpër skëterrë E ng koteci ktheheshim si të vdekura, Qëkur ngjitëm shkallët në karjerë, Pulat vinë vetë, shpesh herë të pjekura. UJKU  DHE  QËNGJI Kur nata po binte mbi ara dhe pisha E heshtja prehej mbi gjethe e fletë, Kur për gjumë përgatitej engjëlli e bisha, Ujku dëgjoi një blegërimë të lehtë. Diku në një pllajë ishte një sheleg Që blegërinte me vaj e ngashërime: “I mjeri unë, si do gjëj një shteg Për të gjetur rrugën dhe shtëpinë. I tha ujku: “Ah, ogëlush i shkretë, Pasi e puthi e nxori në një ledh. Kujdes t’i ruaju nga çakenjtë Që sillen natën këtej rreth”. “Ujku hoqi dorë nga qingjat, Cicëruan zogjtë pa fshehur harenë.” Hungëriu ujku: “Dëgjoni ç’thonë derrat, Pas gjurmëve të tij unë kërkoj kopenë”.

Ke ardhur mes dhimbjesh, poezia ime

Klarita Selmani Poezia ime Të shkruaj kam vite që provoj. Gabova diku, tek poezitë e paarira… Fletë të zhubravitura tej e tëhu, kujtime të këqija, të brishta dhe të mira. Ke ardhur mes dhimbjesh, poezia ime, mbërrite si engjëll, si muzë, pavdekësi. Gjithshka, veç teje, u bë thërrime. E verteta e vetme ishe ti. Të jesh… Të jesh! Atëhere… Në humbjen e kontureve të hapësirës. Në ylberin e mijëra shpërthimeve. Në lulëzimin e perlës. Në afshin e mijëra puthjeve. Në ngjizjen e qiejve. Ne kataraktet e pritjes së ëndrrave. Çasti Sy, tokë që pret farën. Vështrim, mister katakombesh. Buzë, mendim i etur. Buzëqeshje, harmoni e natyrës. Fjala, betim ëndrre. Atë çast u shfaq horizonti. Ai çast rrëzoi kështjellën. Më dënoi përjetë. Akoma nuk kuptoj, përse?! Asgjë Ra nata. Gjithshka heshti, veç shiut në qerpik. Humbën ëndrrat, pikoi zhgënjimi nga tavani i çarë. Vë sa të duash legenë, mblidh edhe ibriqet… Nuk mbahet rrjedha, kur drita fiket. Ra nata, asgjë në horizont, veç trokëllimës indiferente mbi asfalt. Iku! Eshtë e kotë. Në amëshimin e shpirtit . Të jesh aty! Këtu më ke Nuk shkulem që këtej! Hape derën! Këtu do të më gjejë shiu me erën. Si nuk paske zemër! Pak keq të të vijë! Harrova, bën vapë, Si ështe koha tek ti? Këmbëkryq do ulem, pa dhe do gërhas. Ketej, thashë, nuk shkulem. Do që të pëllcas? Koha Dy buzë gonxhe lëngun tim thëthitën. Dy sy universe qiellin sollën pranë. Dy hapje petali shpërrthyen tek unë. Dy Diej dritën e tyre më dhanë. Mbi mua dhunshëm Koha kalon. Mbi ty sjell vetëm ëndrra e bukuri. Eshte shkruar: jeta mbi jetë lulëzon, duke gdhendur kështu një histori. Dora Dora jote, ku varej gjithë bota ime. Kapur prej saj hodha hapat e parë. Mbi to, e pashë veten të madhe. Duartrokitja tyre, e pandarë për çdo guxim ndërmarë. Ndihma e tyre, më ngriti, kur rashë. Këtu jam, më tha gjithmonë ngrohtësia. Kudo ku veja dhe kurdo, pranë meje, ti dhe gjithësia. Përshëndetja e saj luhati zemrën. Ti buzëqeshje, si gjithmonë. Syte urime më dërgonin. E di. Per kthim sdo të jetë kurrë vonë. Je larg, shumë më mungon. Femijë të isha, përsëri. Të më mbaje përdore. Të ecnim sëbashku, sërisht. Baba, unë dhe ti. Salla Më quajnë Natali. Mbi shpatulla më qëndron e imja histori. Një civilizim dhe një pikëpyetje. Jam Maria. Karatasua jam unë. Ndodhemi këtu të zgjidhim çdo vështirësi tuajën. Do të studjojmë bashkë në këtë periudhë. Jam Mariana, vendi im është Moldavia. Kam një ëngjëll të vogël. Vajza e vetme, ajo, imja. Jam Nikua, vij nga Komuna. Jam dhe unë fëmi refugjatësh. Erdha bashkë me ju, gëzohem për njohjen! Quhem Ollga. Bjelloruse jam. Më quajne Eleni. Shqipetare jam. Jam Tatiana, vendi im, Kazakistani. Bashkë njihemi! Jam Maria. Ç’bëni? Si jeni? Telefonin tim e keni? Për çdo nevojë, më merni. Zllateva unë, jam Bullgare. Ju lutem, ndihmomëni! Nuk dua të humbas këtë rast (seminar) Më quajnë Juli, jam nga Gjeorgjia. Më quajnë Esmeralda. Jam Ponde. Emri im, Bogdana. Ukraneze jam. Quhem Irini. Vij nga Rusia. Me thonë Teuta. Vendlindja ime, Shqipëria, e madhe, e lashtë dhe e imja historia. Prezantohem: FEMER Mbart një komb, një kulturë, nje botëkuptim. Dua të shoh, të shijoj, të mësoj thelbin tënd, Greqi. E kotë… Ra nata, shkriu i lodhuri qiri, hijet gjithshka mbuluan, vec tymit të sh

....bota s’paska vetëm lindje…

Iliriana Sulkuqi

Dashuritë e mia Një dashuri tepër e fshehtë, një dashuri pa fjalë e shëtitje më mësoi se bota për-rreth meje, ishte përrallë fëmije…. Një dashuri, që s’e jetova, që më dha veç dhimbje… më mësoi se brenda vetes, bota s’paska vetëm lindje… Jetova një dashuri, që e jetoj për gjithë jetën, dy herë vura kurorë-nëne, që të jetoj të vërtetën….. Shkurt, 2000. Dhe pse u thinja Dhe pse u thinja për n jë natë dhe pse një shekull kam jetuar… kam lindur sot në orën shtatë, në një mëngjes të dielluar…. Unazat Unazë, Në gishtin e katërt të ujnazës, Në gishtat e tjerë-nga dy  e nga tri… Unazë, varur gjer në çarje, te veshët, rreth fytit, varësja- unazë, unazë që të mbyt…. Unazë, Byzylyku flori apo serm, zinxhir prej unaze Dhe rripi në mes… Unazë, perimetri i tryezës sime, cikël unaze një jetë e tërë… Po shpirtin? (Oh shpirti!), Si mund ta shpëtoj Nga unazat?!

E ka nisur jetën në  qytetin e Elbasanit në vitin 1951. Mbasi mbaroi gjimnazin “Dhaskal Todri’ në qytetin e lindjes, vazhdoi studimet e larta në Akademinë Ushtarake Të forcave Tokësore në Tiranë. Është diplomuar në vitin 1971. Në vitet 1971-1995, ka qënë oficere me gradën nënkolonele, në Akademinë Ushtarake, gazetare ne shtypin ushtarak dhe në Shtëpinë Botuese të Ushtrisë. Gjatë kësaj periudhe ka mbaruar studimet për gjuhë-letërsi dhe filozofi. Ka botuar vëllimet poetikë: “Më kërkojnë sytë e nënës”, “Të jesh grua “, “Do të jetoj”, “Trokit dhe  zgjo”, “Kush ma vra Ofelinë” –italisht – shqip, “Për një mollë që hëngri Eva…”, “(F) Shihemi në sy”, “Pulëbardhë në det të zi”, “Lirika”, bashkë-autore, “Hajku” bashkë – autore,  “…Më kërkon falje” Libra në proces… “Klithmat e një dritareje”- tregime, skica, ese, reportazhe, “Fashimi”- roman, “Jo vetëm ai” roman ( ngjarje të vërteta), “Shtëpitë e mija në Kosovë”- mozaik (publicistikë), “ Poetikë e thinjur”- poezi Mështekna Buzët më humbën mes buzëve… Gishtrinjtë Mbi tastierën e brinjëve… Trupi Si një grusht i mbledhur…. Mështeknë më thuaj, moj, si e ruan kaq vjet virgjërinë? Më thanë…. Më tha Era: Qaj, lotët t’i fshij unë!.... Më tha Zoti: Fli, ëndrrën ta përkund…. Më tha Zëri: Zgjohu, të t’puth në buzë… Po ti a më fole? Të ndjeva në gjumë…. Kredo poetike…. Bëj të fshihem te  jë natë, Vjen një ag e sytë m’I hap… Zë të fshihem tek një gotë, Më kujton një tjetër botë… Pa , kur fshihem te poetët, Jam te Zoti me Profetët…

Kemi bërë hojet nga dylli frymor

Fahredin Shehu

Eliksir Është vetëm një bulë e eliksirit në fund të kupës tek fle si qingji Ata tani e quajnë Zëmra, unë e quaj shpirt i kontaminuar, e ti mund ta quash kokërrza të rubinta të shegës Por ne më të thjeshtit të quajturit entitete humane mund vetëm të duam dhe kaq na mjafton Të vuajmë për njëmijë vjet dhe një ditë më shumë Ai i cili është gafil është injoranti më i lumtur botëror por unë jam njëri i cili erupton kunitesencën duke mos ditur për kë Duke mos ditur për ç’arsye qëllimi kurrë nuk e shfaq glamurin e vet praprakisht Për vërenë, për dashurinë ose madje vetëm për hirë të manifestimit të tij më të pastër Në kohët kur fjalët renditeshin në pejë bujshëm të përdredhur në kalemin prej kafkash njerëzore Xherdani i vargut e zbeh shkëlqimin e vet, s’ka të vërtetë që gurgullon nga gurra e saj që ta shuaj etjen e shpirtërave tanë të etshëm Ne shpirtërat e uritur për një kafshatë hyjnore ravgojmë këtu si shpirtërat e viktimave të vetëvrasjes Stomakët bosh të gjenive vetëm për një mbërthim të së vërtetës të cilën kurrë nuk e dëgjuan madje as si tingull insekti Asnjëherë si tingull të rënies së shpirtit të ngrirë në nefrit të cilin më vonë ti mund ta shohësh si Galatean e esencës hyjnore maternale Kornukopia e bekimeve latente pret Mungesa e Dashurisë me krenari shpërthen tregon gjenitaliet e veta pa një pikë turpi Unë vërtitem si bletë duke kërkuar nektarin e urtisë ta ushqej Amëzën time Dhe dhuroj asaj jetë amshimi me xhel mbretëror tek kullon me elegancë nga fundi deri në kërthizë.   Teofanitë Pështyma e granuluar tek më mbeti në fyt Ditë e gjatë mes dimrit dhe pranverës Gjendjen tek ma njohin miqtë vetëm ca Dashurinë çdo krijesë tek e ndjen Kopilat që më spërkasin me urrejtje Dhe ata të cilët e ndrrojnë emrin dhe fenë Kjo shumësi e dukshme ngulfatëse krijesash e manifestimesh bizare Nervatura ime shpirtërore u forcua Shpirtocitet hedhin vallen e kombit të lashtë e të heshtur Dashuri Ata që bëjnë sekse në ajër si mizat pjellin foshnje urrejtjesh A vriten foshnjet është pyetja jonë Ne shumësi e padukshme krijesash dhe manifestimesh hyjnore Ne teofanitë e përherëshme vezullojmë në zemrat e çiltëra Si dielli në bulat e vesës së mëngjeseve plot erandje vetyveri ambergrisi limoneni dhe kundermime të lehta civeti moschusi e djersash njerëzish të lodhur nga puna Ne flasim ne këndojmë ne pikturojmë Me akt pa qitur asnjë rrokje nga gojat tona hyjnore Ne spërkasim pluhur të praruar Shikojmë në sy drejt në sy bojë unaze Saturni dhe puplash nga bishti i palloit Ne ndërtojmë tempullin kubik dhe lozim shahun në kub Ne duam truallin ku parakaluan shputat e mysafirëve të Musës dhe Lutit më parë Ne këndojmë me Serafimët e sferave të larta në sikronicitet këndojmë Këtu sjelim harenë në zemrat e atyre të cilët paraklojnë në procesione nëpër Makadamin e smagradtë Aty ku rrallë shkohet Ne dijmë përmendësh Xhefrin dhe dhjetë Sefirote dhe lexojmë librin e Arkangjelit Raziel Adam Kadmonin e shoqëruam në vetminë e tij para se të ndahej e të trupëzohej në dheun të cili njerëzit do ta përgjakin nëpër shekuj Ne i tham Xhonit në lumin Jordan të shkoj e ta babtizoj Jezusin të jetë udhëzues Për ata të cilët pak dinë Ne i thamë Varakës ta përgatis Muhamedin që të jetë udhëzues i atyre të cilët kërkojnë të vërtetën Ne i thamë Bahaullahut t’u rrefej njerëzve të kujdesen për gruan dhe nënë Tokë Përndryshe në 1000 vite të ardhëshme ushqimi i vetëm i tyre do të jenë vetëm farët dhe uji Ne i thamë Gibranit ta filloj Teurgjinë për 1000 vite të ardhëshme tëë jetë prehje e vetme artistike për njerëzit kreativ Ne i thamë Fahredinit të shkruaj sa më shumë e të hesht si guri i kanjoneve Derisa ta gjej pikën kumbuese Ne...

U lind në Rahovec në jugperëndim të Kosovë më 1972. Studimet universitare i kryen në Universitetin e Prishtinës, Studime Orientale dhe vijon shkallën e tretë në Letërsi të Përgjithshme. Aktivisht merret me kaligrafi duke zbuluar teknika dhe mediume te reja për këtë lloj specifik të artit vizual. Shkruan vështrime estetike për artin pamor Është ekspert i letërsisë transcendentale dhe hulumtues i trashëgimisë shpirtërore botërore. Ka botuar krijimtari poetike dhe ese ne gazeta te perditeshme dhe revista periodike ne Kosove e Shqiperi, Tuzla, Sarajeve, Bosnie dhe Hercegovine,ne Vojvodine, Hollande, Turqi, New York, SHBA. ka marre pjese ne ekspozita nderkombetare te kaligrafive dhe  ne veprimtari letrare ne vende te ndryshme. Palloi Ma kanë djegur këngën tënde Që e shkrova pakëz para se Ta vrasin qenien e këtij populli Por do ta shkruaj sërish më Ndryshe më me bojë më me Tingull më me dashuri Palloi im mbretëror Hojet Kemi bërë hojet nga dylli frymor Po mbledhim polenët dhe nektaret T’i mbushim kupëzat këndore Me balsam shëruam plagë radioaktive Me aloje qetësonim shpirtin e tevona të kallet si me absinth Gurëve u dhuruam emra dhe pozita në trup në përfundime nervore të tubëzuara si konstelata qiellore shkencëtarët i emërtuan ganglie Diçka në shpirt më therr rrufeshëm Plaku im shtrydh kokrrat e rrushit me polifenole Nusja ime puth engjëjt me vula mes dy krihëve çupëza ime më ngjan mua më shumë se sa unë vetën kur e shikoj në pasqyrë kosmike Biri im harroi buzëqeshjen me tullumbace qyrrash në një zgavër dhe në tjetrën tuba neoni Nëna ime gatuan ushqime dhe mbush kupa me verë kosmike për të gjithë vetat tona në banket t’i ftoj të eglendisen të gjithë Vëllau im prêt miq vërtitës, ravgues Motra thurr sexhaden që rrëfen misteret duke u lutur në të Ne vetat e ndryshme sëbashku hartojmë planin e hamronisë botërore Në kenobiumin tonë përsiasim si t’i pushtojmë teritoret e pëlleshme Ku dashuria farë mund të hedh Injoranti im jeton pa barrën e dijes dhe shabakohet për ne jeton qetë dhe na përqesh Tregtari im u hutua me çmendinë tonë Gjeniu im ngulfatet nga fjalët të cilët askush nuk ua vë veshin Artisti im ngrin frymën prodhon stalaktite fjalësh Xhini im më mëson ta zë mushkojën e moçalit dhe me pejë të kuq mëndafshi ta lidh për kofshën e këmbës së majtë Demoni im është Eudemon dhe më udhëzon që së pari të puth pas ofendimit e pastaj mund të pshtyej nëse jam lënduar Engjëlli im orvatet të më argëtoj me melodi të shumëta MP3 të ruajtura në silikon Hutia ime flet amnorçe dhe pyet Kush të lexon ty o jetim i etshëm Në vend timin i përgjigjet Feja Bukuroshja elegante tek i rri ballë moshës e I thotë Bota do të jetoj edhe pas 2010 edhe pas 3012 Hoja ruan mjaltën me mijëra vjet Kjo nuk është poezi Fjalët mos të të hutojnë Derisa çpiket mënyra e re e komunikimit Kjo do ta kryej punën e vet Kjo është Teurgji nga farmakopeja e serafimëve

GRYKËSIT E MISHIT TË BARDHË

Nga Thani Naqo

Në këtë shkrim unë nuk do të flas për kapacitetin dhe vlerat e Fatmir Terziut në lëmin e kritikës letrare, por do të kaloj direkt në ç’ka ndjeva dhe zbulova gjatë leximit të romanit “Grykësit”.

(Nëse Fatmiri e sheh të arsyeshme se ky shkrim bart sadopak vlera dhe kureshtje për lexuesit e Fjalës së Lirë, unë e lejoj publikimin e saj).

Romanin “Grykësit” e lexova në dy variantet e paraqitura në adresën time. 

Varianti i dytë, përfundimtar, për mendimi tim, edhe pas përmirësimeve cilësore që i janë bërë, më shtyn të sugjeroj si mik i Juaji dhe i artit:

Kërshëria e lexuesve, për të mirën e këtij libri dhe emrin tuaj të dëgjuar, le të marë edhe pak kohë. Koha është "sita" më e mirë.

Megjithëse kompozicioni është përmirësuar dukshëm, romani ka nevojë për një rishikim tekniko-redaktorial. Mesazhi, që ju përcillni me këtë vepër kthjellohet dhe lidhjet fragmetare janë unike. Ky është libër modest dhe me faqe të pakta por, që siç do të shtjelloj më poshtë, vlerat e kësaj vepre qëndrojnë diku gjetkë; krejt ndryshe nga sa shkruhet sot letërsia. 

Mua më shkon mendja se ju keni kapërcyer pragun, qëllimthi a, intuitivisht, atë për ç’ka flitet kaq shumë:

mbi modernizmin dhe postmodernizmin.

E them me bindje se ksperienca jote e skenaristit dhe filmistit, duke u gërshetuar me atë të prozës, në këtë vepër ka mundur të ndërtojë një kompozicion efikas, ndryshe nga shkrimtarë të tjerë dhe sigurisht, e parandjej, se gjithkush që meret me artin e prozës, ka se ç'të mësojë.

Nuk do të zgjatem me teoritë e modernizmit dhe postmodernizmit në letërsi, por sa për kujtesë retrospektive, kur lexova “Grykës” mendja më shkoi tek romani i Balzakut “Lëkura e Shagrenit” dhe pastaj tek romani i Kongolit, “Dragoi i fildishtë” .

I përmënda këto dy vepra si shembuj pozitivë kapërcimesh nga modernizmi në postmodernizëm. 

Mirëpo, ato që thashë pak më lart, mbi eksperiencën dhe specializimin tuaj për teknikën e filmit, kanë ndikuar pozitivisht që romani “Grykës” të jetë i dallueshëm në llojin e vet. Këtë vlerë të “çuditshme!” që përcjell romanin “Grykës” ju e dini ose, e ndjeni më mirë se unë, por mua nuk më rihet pa thënë se është pikërisht intuiviteti i autorit ai që ka organizuar “këtë teknikë”; nëpërmjet dialogut të qartë skenik, gërshetuar me sekuenca kinematografike, duke shfrytëzuar planet e afërta dhe atë të largët, qëndisen me gjuhën e kuptueshme nga të gjithë.

Kjo ka bërë që kompozicioni vizivo-roman të jetë funksional.

Në krye të këtij shkrimi unë shënova titullin GRYKËSIT E MISHIT TË BARDHË. 

E “pagëzova” pa lejën e Fatmirit me këtë titull për arsye se në romanin e tij trajtohet e veçantë linja e dhimbshme që shkakton Tregu i Mishit të Bardhë. Titulli “Grykës”, megjithëse ka gjetjen e bukur metaforike dhe një domethënie universale, mendoj, kërkon shtrirje shumë të gjërë, që mund të realizohet në të ardhmen një roman epope sepse grykësia pykëzohet që nga elementët financiarë, pushtetare, politikë dhe deri tek personazhet interesantë të këtij shekulli, që kanë tiposur në kokë:

“të pasur ose të vdekur”.

Fatmir Terziu me këtë roman provon të eksperimentojë në prozën e gjatë dhe frytet e para të këtij eksperimentimi janë pozitive. Përkrah kësaj letre, unë do të dërgoj edhe një tjetër, konfidenciale, ku kam qëmtuar hollësira tekniko-redaktoriale dhe ato i kam cilësuar, për lehtësi, në çdo faqe të librit. Këtë gjë e bëra mbasi e ndjeva se romani “Grykës” i mikut tonë Fatmir Terziu, ende nuk është gati për ribotim. 

Kërshëria e lexuesit le të shtyhet edhe për pak kohë, pasi proza e gjatë kërkon “karrigen e fortë dhe nerva të argasura”.

Edhe këto dy cilësi Fatmir Terziut nuk i mungojnë.

Mendime për romanin ‘Grykës’ të shkrimtarit Fatmir Terziu

 

Kristaq Turtulli

Kam lexuar mjaft këto vitet e fundit mbi aktivitetin e rëndësishëm dhe përkushtimin intelektual të Fatmir Terziut. Një punë voluminoze,  kritikë, analitike dhe studimore në shërbim të artit dhe të kulturës Shqiptare. E kam përshëndetur me shumë dëshirë dhe respekt aktivitetin e tij voluminoz, të papaguar por të një rëndësie të veçantë.

Dikur një ndërmarrje, një nismë të tillë organizohej nga institucionet shtetërore. Kish  objekt dhe rëndësi të interesave të kohës. I shërbente me besnikëri qëllimit të atyre që e organizonin dhe drejtonin. Gjithsesi edhe nën presion politik dolën vlera të padiskutueshme dhe të pamohueshme. Arti i mirë me cilësi u reziston kohërave, lulëzon edhe në shkëmb.

Sot gjithçka është krejtësisht ndryshe. Ndodhën ndryshime të mëdha të mendësisë dhe të sistemit. Të dëshirës për progres, për të njohur botën, për tu pasuruar. Për të shkundur nga supet mykun e kohës. Të përshpejtimit, të amullinë dhe pështjellimin të periudhës së tranzicionit. Nuk është shumë e lehtë të përshtatesh. Të pranosh pa kompromis realitetin, të jesh i kthjellët, objektiv dhe i paanshëm.

Me ndryshimin e sistemeve sigurisht që ndryshoi optika, problematika, këndshikimi, u rit komunikimi, kërshëria. Molla e ndalur prej shumë vitesh u prek dhe u kafshua prej të gjithëve. Ndërkohë bota u bë çuditërisht shumë e vogël. Vërshoi letërsia, piktura, në atdheun mëmë, por edhe në mërgim. Në të gjitha skajet e globit, ku mundën dhe shkuan shqiptarët, por që mbartnin pas vetes një varg me ndjenja, përshtypje, dhembje, shqetësime, kujtime dhe mendime. Letërsia nisi të shkruhej e zhveshur nga kornizat e ngushta. Shitësve librarive u merret fryma, nuk mund të lëvizin prej peshës së madhe të librave. Por nuk mund të thuhet se çdo gjë që shitet dhe gjendet nëpër librari është grurë i cilësisë. Aty mund të gjesh shumë barishte që shiten për grurë, dhe misër, urof, tërshërë a ku di unë.

Ndërkohë përmbysen kultet e vjetra ngaqë i ka lodhur në vite e vite shkëlqimi i tyre. Ngrihen artificialisht dhe individualisht mbi këmbëza druri të pa latuar mirë, kulte te reja.

Kuptohet krijuesit kanë nevojë të shprehen, të pasqyrojnë jetën, ndryshimet, ngjarjet, emigracionin e madh, të shkuarën dhe situatat që përjetojnë. Gjithashtu lind nevoja se ata me pa tjetër duhet të gjykohen dhe të vlerësohen me paanësi dhe dashamirësi nga njerëz të kualifikuar për krijimtarinë e tyre, kur kanë vlera.

Pra ndjehet gjithnjë e më tepër nevoja e gjykimit dhe e evidentimit të kësaj kulture, arti dhe letërsie. E cila ka nevojë për seleksionim dhe përgjegjësi qytetarie. Kjo çështje mendoj se është shumë e rëndësishme, mbasi heshtja e mendimit intelektual dhe të kualifikuar u lejon, u hap udhë prishjeve të shijeve estetike, cilësisë, nuk vlerësohet e realja dhe e vërteta. Në rrjedhën e pandalur të viteve, brezat lëvizin, rriten, ndryshojnë , por kanë nevojë të mësojnë.

Një rol të rëndësishëm në këtë fushë, për evidentimin dhe pasqyrimin, të mendimit kritik të letërsisë. Me punën këmbëngulëse dhe voluminoze sigurisht që e ka intelektuali dhe krijuesi Fatmir Terziu.

Para disa ditësh më ra në dorë romani ‘Grykës’  I shkrimtarit Fatmir Terziut. Mërguar si shumë të tjerë, vite më parë në Angli. Libri është botuar në Shqipëri më 2010, nga shtëpia e njohur botuese ‘Lulu.

Me shumë dëshirë fillova ta lexoja librin ‘Grykës’.

Romani ‘Grykës’ qysh në titull duket intrigues. Të krijon menjëherë përshtypjen e etjes për përlarë gjithçka me grykësi përbindëshi. Paçka se në kopertinë prehet një femër e bukur gjithë pafajësi.

Romanin ‘Grykës’ e lexon me ëndje nga faqja në faqe dhe është një libër bashkëkohor, interesant, i shkruar me kulturë, dhe përgjegjësi qytetarie. Libri ka intensitet, me digresione, kalime situatash, sjellje në kohë. Përshkohet në të një ankth i fshehur, që lëviz si eter nën dhe e nën lëkurë. Ky makth të merr me vete hap pas hapi në rrjedhën mëtejshme të ngjarjeve. Personazhet në libër paraqitin situata dhe momente të caktuara në funksion të shtjellimit dhe të qëllimit të autorit. Aty ku është dëlirësia, ndjenja intime, puthja, fshihet pasiguria, grykësia. Një teh i mprehtë, gjendet ndehur në erë.

Autori është i saktë, i kujdesshëm, inteligjent, vëzhgues në trajtimin dhe shtjellimin e veprës. Optika e tij e shikimit është e koncentruar në atë mesash të rëndësishëm që do të përcjellë tek lexuesi i sotëm i kualifikuar, i cili nuk pranon zgjatime dhe përshkrime të panevojshme. Grykësia nuk është diçka e pakapshme, ajo gjendet kudo nën lëkurë dhe ka një neps të papërballueshëm, për seks, pushtet dhe para. Fuqia e fshehur e grykësit ka pasoja fatale për jetën e njeriut dhe të shoqërisë. Diktatura është e mostër sikundër dhe grykësia sepse është pjellë e saj dhe sëmundje gërryese e demokracisë.

Romani ‘Grykës’ i shkrimtarit Fatmir Terziut përcjell tek  lexuesi me finesë dhe vërtetësi ngjarje të ditës, të rëndësishme të periudhës post komuniste në të cilën po jeton vendi ynë. Fill pas trazirave paradoksale dhe aq shkatërruese për vendin tonë.

Të gjithë e përjetojnë situatën dhe gjendjen e sotme, por e rëndësishme është se sa je i aftë ta pasqyrosh, të jetë lexueshme, të lërë mbresa, ta përjetosh dhe të nxjerrësh mësime nga një vepër. Sepse ky është dhe vetë misioni i krijuesit, përcjellja dhe demaskimi në mënyrë emocionale i vesit, korrupsionit, banalitetit, falsivitetit,  frikës, poshtërsisë.

Të shkruash thjesht dhe me sens do të thotë të shkruash bukur.

Qysh në hyrje të librit, gati si rastësisht nëpërmjet një bisede në dukje e thjeshtë, me të rëndomtën dhe delikatesën e moshës, midis disa vajzave të reja. Autori Fatmir Terziu me penelata të shkathëta, fraza të sakta ,të rrjedhshme hap ngadalë dhe me kujdes siparin. Na paraqet gjendjen, korrupsionin, degjenerimin, prostitucionin, frikën, vuajtjen e brendshme shpirtërore në të cilën ndodhen vajzat e reja dhe shoqëria e lodhur aq tepër me përmbysje dhe çmenduri nga periudha e stërzgjatur e kalimit nga një sistem në një sistem tjetër.

 Në instancat më të larta të shtetit dhe të rendit gjendet gangrena e korrupsionit. Ajo endet, shtrihet dhe përtej kufijve të shtetit mëmë, në Maqedoni, Kosovë. Metodat dhe format janë të ndryshme, përfundimi është i njëjtë: ligësia dhe etja e shfrenuar, pa marrë parasysh asgjë. Por jo për të shuar kureshtjen e lexuesit, përkundrazi për ta ndezur atë, për të ndjekur me kujdes zhvillimin e mëtejshëm të ngjarjeve.

 Vajzat e reja duan ngrihen mbi të rëndomtën, të neveritshmen dhe të protestojnë. Mbasi janë ato të parat që e pësojnë për tu pasuruar dhe shuar epshet mbi supe dhe në trup.

Një sërë personazhesh të shfaqen përpara syve. Ata janë të portretizuar, të dhenë me vërtetësi dhe me detaje të sakta. Ja si e paraqet autori njërën prej tyre:

’Një njollë rozë dhe tejet delikate i shfaqej në faqen e majtë të saj. Goja e saj e plotëqeshur me një kërshërinë tërheqëse të bënte më tej të përhumbje. Ai mori frymë thellë e shumë shpejt. Rrëmbimthi nxori, ndoshta më shumë ajër nga sa thithi në çast. Ta dinte që ishte kaq e bukur kjo Monda Huta.’

 Bukuroshja Monda Huta është një nga personazhet më interesante të librit të përshkruar prej autorit me dashuri. Ajo është një vajzë e zgjuar që përpiqet të ketë dinjitet, ta ruajë të pastër dashurinë në këtë amulli të pakuptimtë, ku njeriu për njeriun është ujk.

Personazhet në librin: ‘Grykës’ paraqesin shtresa dhe mendësi të caktuar. Të cilët jetojnë, lëvizin, ëndërrojnë, meditojnë, bëjnë të pamundurën për të plotësuar egon e tyre, duke mbartur mbas vetes të shkuarën afërt dhe të largët. Nuk është e lehtë që njeriu të shkëputet aq shpejt prej së kaluarës.

 Nga kapitulli në kapitull paraqiten ngjarjet dhe situatat, me meditime dhe intensitet. Çifti Monda Huta dhe Tritan Begu përshkojnë në libër një linjë dhe zënë në vend të veçantë të tipizuar me vërtetësi. Të dy janë të dashuruar, i jepen njëri tjetrit, gjenden shumë pranë, nën presionin e së keqes përpiqen për realizuar më të mirën.

Ulko Copia është personazh interesant. Gjetja e kaut rrëmbimi dhe vendimi i të atit për ta bërë pastërma. Mbasi e kaluan kaun në provë. Protesta e heshtur e Ulkos për të mos e lejuar të bijën të shkojë aksioneve. Ai shkoi dhe u paraqit vete në sheshin e nisjen së vullnetarëve.

Personazhi i Subit, shefit të policisë është intrigues, dhenë me kujdes, i paskrupullt, tipik, i ardhur nga llumpeni, për tu ngjitur në karrierë dhe për tu bërë i pasur. Lidhja me të bijën e sekretarit të partisë përbën një shkallë ngjitjeje. Enigma e Zotit X, telefonatat e mugëta. Mbas tij fshihen të tjerë, që mbartin në mot të errët një thes me eshtra. Ja si e përshkruan autori:

‘Dy re u shfaqën menjëherë në qiell kur thesin e zi të mbushur plot me eshtra e plasën   dy mushamaveshur në qoshin e asaj godine të braktisur vitesh. Dy retë e zeza në fakt vetëm sa imituan krokamën e korbave, që u shfaq, u dëgjua dhe u shua pas Kodrës së Mavijosur. Pastaj, e gjitha u tendos nën një thupër të zjarrtë, që u shkëput nga qielli e përfundoi aty ku zëri i kambanave dëgjohej çalë.

Pas tyre vjen fuqia absolute e ndëshkimit, në se prishet marrëveshja. Primitivizëm shtazarak i kohëve moderne. Të tjerë lëvizin në terr, përfaqësojnë regresin, janë grykës dhe nuk kanë asnjë shenjë njerëzore, mbasi grykësia të tjetërson. Të paditurit, të paparët dhe të tërbuarit janë më të rrezikshëm se bishat.

Konfuci i lashtë ka thënë: ‘Ruaju të pangopurit e të pushtetshmit më shumë se tigrit.

Natyrshëm të vjen mendimi se grykësia u ngjan metastazave të kancerit që mbështjell trupin e brishtë  të shoqërisë të dalë prej një sistem të egër diktatorial dhe po shkon mbështetur mbi paterica drejt një sistemi tjetër. Por që i duhet të përshkojë një urë të gjatë për tu bërë vërtet vend demokratik. Krahët e metastazave lidhen, vijnë nxitimthi nga shumë skaje, anë dhe labirinte: inferioritetit, egoizmit, etjes për revansh, për pushtet. Kur njeriu del papritmas prej errësirës në dritë dhe ku elementet e shfrytëzimit dhe të shpërdorimit janë të skajshme.

Autori nuk hyn në hollësi të shtjellimit të ngjarjeve ai e lë të kuptohet. Janë zhdukur shumë vajza. Njëra prej tyre fatkeqja dhe naivja Mendo Bogjas që e donte aq çiltërsisht Subin, u gjend e mbytur në breg të detit, pranë saj u gjend ora e Subit, në një vajzë tjetër në ADN doli sperma e tij.

Në mbyllje të librit autori lë një dritë shprese. Një kontradiktë që ndodh, ku forcat e mirëfillta janë gjithnjë në pritje për të gjetur një udhëzgjidhje. Në Shqipëri krahas zhvillimeve të përshpejtuara, kristalizohet dhe një mendësi e re e cila shpejt a vonë do të jetë promotorë e zhvillimeve  të mëvonshme të ngjarjeve. Uji që të pastrohet dhe të bëhet i pijshëm e kërkon dyzet guriçka. Dhe të shihet një progres, zhvillim dhe përparim e kërkon një kohë, duke mbartur mbas vetes besimin. Kjo shihet në dy propagandistët kryesorë të librit: Monda Huta dhe Tritan Beku.

Kristaq Turtulli shkroi dhe botoi poezi dhe tregime në organe të ndryshme të shtypit qysh në moshë fare të re. Ndër veprat më të spikatura të tij janë:

“ Nena”, novelë, 1981
(Fitues i novelës më të mirë the vitit)
“Aventurat a Ariut Tipik”, përralla për fëmije, 1988.
“Zogjtë”, përralla të shkurtra për fëmije, 1988.
“Ana”, novelë 1989.
(Fitues i novelës më të mirë the vitit)
“Hija e Ariut”, roman, 1996.
“Hani me dy Porta” roman, 1997.
(Fitues i çmimit “F.S.Noli”)
“Ç’është jeta a një njeriu”, roman, 2003.
“Vetmia e zërave” roman, 2007.

Etj