Rikthim ne Ventotene – Laureta Petoshati

Nga Enver Memishaj

Laureta Petoshati, e njohur sot si përfaqësuese e femrës vlonjate ne fushën e kulturës dhe të artit, ka dalë para botës shqiptare me romanin voluminoz “Rikthim në Ventotene”, dedikuar: “Të gjithë atyre që u persekutuan nga diktaturat” me një parathënie vlerësuese të Dr. Alisa Velaj.

Laureta ka lindur  në qytetin bregdetar të Vlorës dhe është lauruar në Universitetin e Tiranës inxhiniere hidroteknike.

Ka provuar jetën e vështirë të emigrantes në SHBA, por vështirësitë nuk e mposhtën. Atje është një ndër themelueset e shoqatës kulturore –atdhetare “Bijtë e Shqipes” me qendër në Filadelfia, një nga nismëtaret e para për hapjen e shkollës në gjuhën shqipe. Aktiviste e çështjes kombëtare, për lirinë e Kosovës, në demonstrata, në intervista në radio, ABC, në gjuhën italiane. Aktivitetet e shoqatës, por dhe mendimet e idetë e saj i ka pasqyruar në gazetën shqiptaro-amerikane “Illyria”. Në vitin 2005 u kthye në Shqipëri, por vazhdoi korrespodencën me këtë gazetë prestigjioze.

 Sot, Laureta është një publiciste e njohur  me botimet në shumë gazeta e revista brenda dhe jashtë vendit si: “Jeta Arbëreshe” dhe “Rrënjët”në Itali, “Ndryshe”, “Nacional”, “Republika, etj., në Shqipëri. Në Vlorë ka qenë fillimisht  gazetare e më pas kryeredaktore e gazetës “Vlora” si dhe gazetare e televizionit Vlora Channel.

Letërsia dhe publicistika kanë qenë dhe mbeten jo vetëm pasion, por edhe në mision të jetës së saj.

Librin e sajë të parë “Perëndesha e Parajsës” e botoi në fillim të vitit 1997 një përmbledhje me poezi.

Laureta është e njohur edhe si përkthyese, njohëse e katër gjuhëve të huaja, ndër të cilat spikasin italishtja dhe anglishtja.  Ka marrë tre çmime të para kombëtare për përkthime të poezive në gjuhën shqipe nga italishtja dhe anglishtja, por dhe nga shqipja në anglisht.

Në vitin 2008 është vlerësuar nga Shoqata  kulturore mbarëkombëtare“Ismail Qemal-Vlora” me titullin “Personalitet i Shquar i Kulturës Mbarëkombëtare”.

Studimi sajë mbi rrymën e re letrare, të lindur në Shqipëri e të quajtur prej saj “Spiralizmi” është botuar në disa gazeta brenda dhe jashtë vendit.

Ka në proces botimi tre libra të tjerë: vëllimin poetik “Spirale”, kritikë letrare dhe arti për autorë bashkëkohore dhe publicistikë e reportazhe.

*       *       *

Romani voluminoz, historiko –letrar, që do të analizojmë, “Rikthim në Ventotene” , është botuar në fund të vitit 2012.

Ndërsa Dante Alighieri flet për personazhe realë që kanë shkuar në ferr për fajet e tyre, Laureta Petoshati në këtë roman flet të dënuarit e ferrit Ventotene se janë atje për motive të larta: për lirinë dhe drejtësinë shoqërore, luftën kundër shtypjes e shfrytëzimit.

Edhe pse romani flet për një shtrirje të madhe kohore në historinë e Shqipërisë, Laureta Petoshati ndalon në vitet e Luftës së Dytë Botërore dhe na njeh me ngjarje dhe personazhe realë që kanë jetuar në ato vite të vështira. Si pikënisje kemi vendlindjen e sajë, qytetin e Vlorës.  Bukuria e romanit qëndron në faktin se autorja nuk merr si pikënisje një personazh të vetëm, por një familje të tërë, familjen Leka, me origjinë nga Mbishkodra, me banim në Vlorë pasi kryetari i familjes Zef Leka, mësues i gjuhës shqipe është emëruar aty, nga Luigj Gurakuqi, dy vjet para Luftës heroike të Vlorës të vitit 1920. Familja e Zefit ishte shuar e tëra, nga shovinizmi serbo-malazez, në mbrojtje të trojeve tona, e kështu Zefi jetim u rrit dhe u edukua nga françeskanët.

Pali, djali i madh i Zefit, i rritur në një mjedis sa atdhetar, po aq edhe fetar, pa dallime raciale e fetare, merr pjesë aktive në demonstratat kundër  pushtimit fashist të Shqipërisë dhe arrestohet.

Pas proceseve gjyqësore ai internohet në ishullin e Ventotene-s në Itali, më pas në kampin e përqendrimit  Arezzo d’Angari e mbas këtij kampi merret nga gjermanët që e shfrytëzojnë atë dhe shumë shqiptarë e italianë për ndërtimet e tyre ushtarake. Pali kudo ku shkon mban të fshehur disa faqe të shkruara me dorë që ia dha një shok i tij shqiptar në Ventotene: Manifesti i Ventotenes, që flet për bashkimin e Europës, u përpilua nga disa intelektualë italianë në bashkëpunim me disa shqiptarë si Llazar Fundo e Stavro Skëndi. Intelektualët shqiptarë u bënë pjesë e debatit, rrahën mendime, por kushtet e vendit të tyre të pushtuar shtronin si detyrë kryesore çlirimin e vendit, vendosjen e demokracisë dhe pastaj realizimin e bashkimit të Europës.  Madje. për arsye të daljes në dritë të Kartës së Atlantikut që fliste për vetëvendosjen e popujve, Llazar Fundo që ishte shoku më i ngushtë në Ventotene i Altiero Spinelli-t që sot quhet si Babai i Europës së Bashkuar, nuk firmosi. Ai e parashikoi i pari atë që do të ndodhte në Kosovë e Çamëri, ndaj jo më kot Isuf Luzaj, që e kishte njohur herët në Francë e më pas në internim në Ventotene e quan “filozofin më të madh që ka pasur raca shqiptare.”

Libri të mbush me informacion të bollshëm, pasi Laureta ka ditur në mënyrë racionale dhe pa e lodhur lexuesin, të nxjerrë nga pluhuri i kohës ngjarje dhe personazhe interesantë dhe na i ka sjellë në ditët tona përmes një origjinaliteti befasues, çka ka shkaktuar një habi të jo të zakonshme për guximin e saj për ti treguar ngjarjet dhe njerëzit që i kanë përbërë ato ashtu siç kanë qenë.

Në Ventotene, Pali njihet me njerëz të tillë që më vonë do të bëheshin drejtues lufte , shteti, e idealesh humaniste si Sandro Pertini, Altiero Spinelli, Eugenio Colorni, Ernesto Rossi, Giorgio Braccialarghe, Luigi Longo, etj. Por ai nëpërmjet rrëfimit dhe kontakteve njihet dhe me shqiptarë të mëdhenj në mendje e vepra, pavarësisht bindjeve politike .

Autorja flet për epokën e fashizmit, nazizmit dhe madje komunizmit stalinist në mënyrë të tillë sa bota bëhet aq e vogël dhe njerëz me kulturë, gjuhë, kombe të ndryshme lidhin miqësi e njihen me njëri-tjetrin nëpërmjet luftës së përbashkët kundër këtyre mortajave të njerëzimit. Këta njerëz të vuajtjeve, zgalemë të lirisë i bashkon qëllimi përbashkët, njohja reciproke, pavarësisht se janë ndryshe nga njeri tjetri nga kultura, historia familjare e kombëtare.

Rëndësia, ose ç`farë të rejash na siell ky roman.

Dr. Alisa Velaj e shpreh idenë kryesore dhe rëndësinë e këtij romani të Laureta Petoshatit me këto fjalë, që janë botuar edhe si parathënie të romanit: “ Të përpiqesh të rindërtosh historinë e një kombi nëpërmjet letërsisë është pa dyshim një akt sa i lartë, po aq dhe tepër i ndërlikuar. Laureta Petoshati ka ditur ta realizojë në mënyrë mjeshtërore të gjith këtë proçes. Romani “Rikthim në Ventotene” është fryt i një pune të lodhëshme, hulumtuese, disavjeçare në lëmin e historisë dhe për më tepër në hulumtimin  dhe gjurmimin e përpjekjeve të intelektualëve shqiptarë të periudhës së Luftës së Dytë Botërore, kryesisht atyre të internuar nga fashizmi në ishujt e Italisë, si pjesë e debatit për përpilimin e dokumentit historik të “Manifestit të Ventotenes”, që do të ishte bërthama e realizimit të ëndrrës së Europës së Bashkuar.       

Ky mozaik i jetës shqiptare në bashkëveprim me kombe e popuj të tjerë, për më shumë se një shekull, ngërthen në vetvete dramën e madhe të kombit tonë përgjatë historisë, drama të shkaktuara nga gabimet e politike të kohës kur ndodhin, por edhe drama të shkaktuara nga vetë shqiptarët!

Laureta Petoshati e rimerr këtë temë duke e zhvendosur paralelisht në Ventotene dhe Renicci di Anghiari në Arezzo mes jetës së të internuarve me kombësi të ndryshme dhe në jetën qytetare të Vlorës, ku bashkëjetesa ndërmjet vendasve, italianëve dhe hebrejve ka qënë e shkëlqyer.

Diktatura komuniste në fillimet e sajë përbën një nga analizat më të thella të këtij romani”.

Kështu e përcakton Dr. Velaj idenë e këtij romani.

Po ta lexosh me vëmendje romanin sheh se kemi të bëjmë me një letërsi origjinale që shpreh një kulturë të thellë dhe shumëplanëshe.

Autorja zhbiron pa kompromis dhe i shkon së vërtetës deri në fund duke shfrytëzuar jo vetëm arkiva, libra e kujtime të personazheve historikë, por dhe aftësitë e saj si gazetare investigative dhe këtë të vërtetë mundohet ta japë nëpërmjet një stili tejet origjinal dhe një leksiku që ndërthur si të folurën e përditshme të njerëzve të thjeshtë e deri tek ngjyrat më të stërholluara e filozofike të personazheve të saj.

Vetë përshkrimi i jetës në Ventotene flet për një botë poliedrike dhe për mendje të hapura që përsiatin dhe reflektojnë mbi të ardhmen e tyre, por dhe të kontinentit.

Mbas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore të gjithë kthehen në shtëpitë e tyre, ndërsa Pali jo. Historia e kësaj familjeje gërshetohet me jetën e disa familjeve të tjera në Vlorë dhe në Shqipëri dhe autorja i bën një përshkrim të hollësishëm regjimit diktatorial të Enver Hoxhës, që u vendos me dhunë e banja gjaku.

Është një lloj rrëfimi që ka si qëllim kryesor nxjerrjen e të vërtetës historike në maksimumin e mundshëm dhe pikërisht këtë të vërtetë mund ta konsiderojmë si mesazhin e veprës, një mesazh i qartë për të gjithë lexuesit.

Hera-herës nga erudicioni i veprës autorja Laureta Petoshati i drejtohet një lexuesi të zgjedhur pasi kemi një vepër me një informacion të pasur,  kompleks dhe të thellë, të përshkruar hera-herës dhe me realizëm psikologjik.

Në të gjithë librin, në pothuajse të gjitha ngjarjet kemi si shoqërues dhe të pranishëm detin, natyrisht një vlonjate nuk mund ta kuptojë botën pa detin, pa fund e pa anë, siç thoshte Maksim Gorki, ai det që e ka bërë edhe shpirtin e autores të gjerë e të thellë.

Ngjyrat e detit transmetojnë gjendjet shpirtërore të personazheve dhe i japin gjallëri përshkrimit.  Tek deti shihet dashuria për jetën dhe lirinë, hapësira që jep qetësinë dhe lumturinë.

Peizazhe të magjishme, të rrëshqitshme si dritat në ujë, lutje që e lidhin njeriun me Zotin me dashuri, butësi dhe shpresë ku shumëkush mund drithërohet, madje mund të tronditet kur lexon romanin “Rikthim në Ventotene” të shkrimtares vlonjate Laureta Petoshati, e cila di ti thotë gjërat troç dhe pa frikë dhe di ti qëndrojë besnike historisë gërshetuar aq bukur me letërsinë moderne.

*     *     *

Përse, Laureta Petoshati e ka titulluar romanin e sajë  “Rikthim në Ventotene”?

Është rikthim tek ëndrra e vjetër e shqiptarëve për të hyrë në Europën e bashkuar, ëndërr e pasqyruar tek “Manifest i Ventotene-s”, që personazhi kryesor i romanit Pali, e kishte fshehur nga brenda atij xhubi të gjakosur nga plumbat, e që erdhi në Shqipëri pas rënies së diktaturës.

Cili ishte fati, personazheve historik, të të internuarve të Ventotenes?

Autorja  e përmbush edhe këtë kuriozitet të lexuesit me epilogun në fund të librit. Disa nga të internuarit në Ventotene gjatë viteve 1939 – 1943, jepen në fund të këtij shkrimi.

Romani ka afro 600 faqe. Kopertina paraqet statujën e njohur “Rrethi i jetës”, që gjendet në Oslo Suedi e që i jep kuptim përmbajtjes së romanit.  (Wheel of life, Monolith statue, Vigeland Park, Oslo Norvegji)

 Disa nga të internuarit në Ventotene, gjatë viteve 1939 – 1943, që janë personazhe të romanit të Laureta Petoshatit “Rikthim në Ventotene”.

Të gjith të dënuar dhe persekutuar nga diktatura komuniste.

1.Llazar Fundo, i rrahur barbarisht dhe i tërhequr pas kalit nga krimineli legjendar Shefqet Peçi, i cili pushkatoi pa gjyq.
2. Stavro Skëndi, u shpallur armik populli nga komunistët, u arratis në Sh.B.A. ku punoi si profesor universiteti.
3. Isuf Luzaj,u shpall armik populli, u arratis Sh.B.A. ku punoi profesor universiteti.
4. Fazlli Frashëri, u pushkatua pa gjyq.
5. Selman Riza, shkencëtar, gjuhëtar i shquar u dënua me burg nga komunistët shqiptar dhe sllavë. U përndoq deri në fund të jetës së tij.
6. Safet Butka, nuk mund të shihte dhe të pranonte luftën vëllavrasëse që shpallën komunistët në vitin 1943,  dhe vrau veten.

7. Izet Bebeziqi, u dënua me burg dhe u përndoq gjatë gjithë jetës.

8. Abaz Ermenji , u shpall armik populli, u arratis në Francë ku punoi si profesor letërsie.
9. Ndue Pali, u pushkatua si antikomunist.
10. Myzafer Pipa, vdiq në tortura pa dalë në gjyq.

11. Sinan Gjoni, u pushkatua me urdhër të Enver Hoxhës.
12. Gani Kryeziu – torturuar e vdekur në burgjet e ish Jugosllavisë nga klika e Tito-Rankoviçit.
13. Hasan Kryeziu – pushkatuar nga klika e Tito-Rankoviçit.
14. Said Kryeziu – arratisur në Itali e pastaj Sh.B.A.
15. Zef Mala – i burgosur dhe i internuar disa herë me urdhër të Enver Hoxhës.
16. Maku Koçi, u dënua  me 30 vjet burg me urdhër të Enver Hoxhës. Nuk mundi të krijojë familje, vdiq në vetmi në një azil pleqsh.
17. Abdurrahman Kreshpa, ende djalë i ri u internua në Ventotene dhe që mbas moshës 20 vjeç është dënuar e burgosur disa herë nga komunistët vlonjatë. Etj…

Violeta Murati-DOKUMENTE ‘44-’45 Fjala në Radio Tirana/ Pse Enveri kishte frikë të ndryshonte datën e çlirimit?!

Debati/ Fjalimi i Enverit në Radio Tirana në vitin 1945 nuk përmend asnjëherë datën 29 nëntor si datë çlirimi; deri në vitin ‘44 dhe ‘45 festohej data 28 nëntor si ditë çlirimi dhe flamuri; arsyet e ndërrimit dhe korrigjimit të datës në procesverbalin e Këshillit të Luftës Nacional-Çlirimtare të drejtuar nga Omer Nishani



Në dosjen 236, është një dokument i Arkivit Qendror të Shtetit, e vitit 1944, kur për herë të parë flitet për 28 nëntorin e 1944-ës. Dokumenti mban datën 18.XI.1944, që shënon mbledhjen e Kryesisë së Këshillit të Përgjithshëm të Frontit Nacional-Çlirimtar, me kryetar Omer Nishanin dhe sekretar Sejfulla Malëshovën – mbledhje e mbajtur në Berat për organizimin e festimeve zyrtare për datën e 28 Nëntorit.

“Dita e 28 nëntorit, ditë e indipendencës, duhet të festohet me sloganin e çlirimit të Shqipërisë. Prandaj kjo festë duhet të transformohet në një manifestim të math politik, në një festë të shënuar nacionale siç nuk ka parë kurrë Shqipëria”, – ky është shënimi i parë që ndeshim për saktësinë historike të datës së 28 nëntorit, shënuar në dosjen 236, që ruhet në AQSH.

Ndërsa në datat 5 nëntor dhe 9 nëntor është mbajtur mbledhja e parë dhe e dytë pas luftës, ku janë mbledhur 29 burra, të cilët në një anë propozojnë datën 28 nëntor nga e para, dhe në anën tjetër ndërhyjnë në histori; në dokumentarin e parë zyrtarizohet edhe data e çlirimit 28 nëntor. Është procesverbali i mbledhjes së drejtuar nga Omer Nishani, ku propozohen datat dhe emërtimet e festave në vend, si ato fetare, po edhe historike.

Propozimi i parë vjen nga Bedri Spahiu, i cili shpreh se emërtimi i festës së 28 nëntorit të bëhet: Ditë e Indipendencës dhe e çlirimit të Shqipërisë. – Por në mes kllapave, shënohet se ky propozim nuk pranohet, edhe pse insiston.

Ndërsa ka ndërhyrë Ramadan Çitaku i cili ka sjellë propozimin e dytë: “Me sa di unë, pas mes natës së 28 nëntorit 1944, armiku qe çdukur nga e gjithë Shqipëria, dmth dita e 29 Nëntorit u gdhi duke qenë Shqipnija e çliruar. Prandaj proponoj që dita 29 nëntor të shtohet në ditët e festa e kombëtare”

Në dokumentin e dytë, kur shënohet séanca tjetër, pra ajo e datës 9 nëntor, sërish përforcohet 28 nëntori si ditë çlirimi, por në arkiv ky dokument figuron i korrigjuar me bojë, dhe kjo para botimit në “Fletoren zyrtare”. Këtë përmbajtje të dy dokumenteve i botojmë të plota si më poshtë.

Në vitin 1945 kudo është festuar bashkë, si ditë çlirimi e flamuri – data 28 nëntor. Dëshmi e kësaj është fjalimi i Enver Hoxhës në Radio Tirana, ku nuk përmend në asnjë moment datën 29 nëntor.

Enver Hoxha jep urimin për 28 nëntorin dhe jo për 29 nëntorin. Më 25 nëntor, publikohej vendimi për Festën Kombëtare të 29 nëntorit dhe Kryetari i Qeverisë E. Hoxha në mbrëmjen e 27 nëntorit nëpërmjet valëve të Radio Tiranës i dërgonte përshëndetje popullit shqiptar, dhe ajo që pritej ishte urimi i tij për Festën Kombëtare të 29 nëntorit, porse në asnjë rresht të fjalimit përshëndetës nuk iu referua 29 nëntorit, kurse rreth 10 herë përmend 28 nëntorin. Si duket, një nga arsyet e Enverit, konsideruar e madhe, ishte “frika” apo vështirësia e tij për të dalë kundër deklaratës së 28 nëntorit 1945, kur Ditën e Flamurit e shpalli ditë dy herë të shenjtë: dita e Çlirimit dhe e Pavarësisë Kombëtare. Pasoja e fjalimit të Enverit që i referohej vetëm 28 nëntorit ishte që kudo të kremtohej vetëm festa kombëtare e 28 nëntorit dhe jo 29 nëntori, dhe përjashtim bënte Tirana. (Gazeta “Bashkimi” 1945; 28 nëntor, “28 e 29 nëntor, dy datat më të mëdha të historisë s’onë kombëtare”).

Ja disa episode nga fjalimi ku përmendet vetëm data 28 nëntor: “…dita e 28 nëntorit është bërë pashkë e bajram për popullin tonë, pse ajo përfaqëson realizimet e përpjekjeve të panumërta e luftërave heroike të popullit t’onë gjatë historisë për pavarësi për indipendencë. Në vigjiljen e çdo 28 nëntori rrahin zëmra e kalamanjve të shkollave fillore, rrahin zemra e të rinjve, rrahin zëmrat e burrave dhe pleqve të thinjur të Shqipërisë, rrahin zëmrat e grave shqiptarë, pse 28 nëntori përveç kuptimit të math që ka për popullin t’onë është i lidhur ngushtë me tërë historinë e trishtuar të vendit tonë gjatë këtyre tredhjetëvjetëve….?

Një episod tjetër nga fjalimi i ‘45-ës i Enver Hoxhës: “…të frymëzuar me një ideal të tillë, Kryesija e Këshillit Antifashist, me propozimin e Qeverisë Demokratike, me rastin e ditës së madhe të 28 nëntorit shpall faljen dhe uljen e dënimeve për të dënuarit si kriminelë lufte dhe armiq të popullit…”

“Dita e 28 nënëtorit të bëhet dita kur çdo shqipëtar të analizojë ndërgjegjen e tij, të peshojë shërbimet që i ka bërë popullit dhe atdheut dhe me bindje të plotë të thotë: “nuk janë kurrë të mjafta” por duhet të vë gjithë forcat e mia zemrën t’ime, shpirtin t’im në shërbimin e popullit që të rrojë dhe të lulëzojë Shqipëria”. Në këtë ditë përvjetori të forcojmë bashkimin, të forcojmë dashurinë për njëri tjetrin, të derdhin djersë e mundim për interesin e Shqipërisë, të hedhim poshtë mëritë dhe ligësitë, këtë e kërkon interesi i kombit…” duke e mbyllur fjalimin: “Lavdi të përjetshëm Dëshmorëve të Kombit, Rroftë Flamuri Kombëtar”.





***

Episodi tjetër historik është festimi më 28 nëntor 1945. Në artikullin e “Koha e re”, që mban datën 28 nëntor 1945, me kryeartikullin: “Kështu foli Komandanti: e mërkurë 28 Nanduer 1944 në Tiranën e Çlirueme” është letra e parë e urimit që Enver Hoxha u drejton shqiptarëve. Në paragrafin e parë të urimit shpreh: “…në çdo Njëzetetë Nëndor është derdhur gjak i bijve heroikë që përlesheshin me bajonetat e okupatorit e të trathtarëve. Dita e flamurit, u bë dita dy herë e shenjtë, dita e çlirimit dhe e bashkimit të popullit Shqipëtar.

Mes poezive për flamurin, shënimeve e kujtimeve, është edhe një tjetër informatë me lajmin e parë: “Përkujtim i 28 Nandorit” ku shënohet ndër të tjera: “…28 Nandori 1944 tue e çlirue tokën shqiptare, çliroi edhe zemrat e shqiptarëvet. Por duhet të jetë edhe nji pikë-nisje me premtime të mëdha për jetën e ardhshme…”

Në mbyllje, në retro të këtij përkujtimi, theksohet sërish data e njëjtë e çlirimit me ditën e flamurit: “Të rysun prej kohës së zezë në të cilën u përshkue Atdheu në 32 vjetët e para të jetës së tij, Shqiptarët e 28 Nandorit 1944 e naltuen rishtas Flamurin e Ismajl Qemalit…”

Edhe në buletinin “Ngjarjet e muejit”, shkrimi “Shqipnija kremton Çlirimin e saj” marrë nga Agjencia e Informacionit të SHBA, 1945, del fotoja e shënuar si ditë e çlirimit të Tiranës, me datë 28 nëntor 1944, nën të cilën shkruhet: “Tirana u çlirue. Kjo ditë u kremtue më 28 Nandor 1944. Ushtrija Nacional Çlirimtare marshon në Tiranë”.

“Shqipnija u çlirue mbas pesë vjet sundimi e lufte”, në një përfshirje më të gjerë, të arsyeve historike të vendit tonë, shkrimi, citojmë fjalë për fjalë: “Për çudi çlirimi i plotë i Shqipnisë takoi pak dit para Ditës së Flamurit e kështu Shqiptarët e kremtuen këtë ditë madhështore me gëzim shumë ma të madh pse ata kishin çlirue Vendin e tyne edhe nga Hunët e tmershëm. Ata kremtuen edhe hymjen në Tiranë të Qeverisë Demokratike”.





***

Gazeta “Bashkimi”, datë 29 nëntor 1947, boton një telegram urimi që Enver Hoxha ia dërgon Marshallit Tito në rastin e përvjetorit të dytë të shpalljes së RFP të Jugosllavisë duke njoftuar tashmë se festa jonë e çlirimit ka “lëvizur” dhe është njësuar me atë të Jugosllavisë.

Ndër të tjera E. Hoxha shkruan: “Sot që popujt vëllezër të Jugosllavisë Federative Popullore, aleatë besnikë dhe të fuqishme të popullit t’onë shqiptar, festojnë përvjetorin e dytë të festës së tyre të madhe të shpalljes së Republikës…” Më tej vazhdon: “Kjo ditë kaq e shënuar për popujt e juaj koencidon dhe bashkohet me festën e çlirimit të vendit t’onë ashtu sikundër janë të bashkuar për jetë popujt t’onë vëllezër. Një koincidencë dhe një bashkim të tillë populli i jonë nuk e quan aspak të rastit…”

Në një tjetër artikull të gazetës “Bashkimi” që mban datën 29 nëntor 1947: “Nëntori Festë për të dy popujt t’anë”, sanksionohet 29 nëntori si datë e Çlirimit edhe tek Ne: “Sot popujt vëllezër të Jugosllavisë festojnë një nga ditët më të shënuara, 29 nëntorin. Në këtë ditë ata përkujtojnë dy data historike: përvjetorin e mbledhjes së Dytë të AVNOJ-it dhe përvjetorin e çpallljes së Republikës së tyre Federative Popullore…”.



***

Retro

Ka një argument fals në Muzeun Historik Kombëtar – konsideruar kjo nga njerëz që kanë në dorë dokumente arkivore, pjesë të cilat flasin qartë, sa botuar edhe më sipër. Është hequr vërejtje studiuesve se në Pavijonin e Luftës në Muze, ngritur në nëntor 2004, ka një stendë që mbyllet: Çlirimi i Shkodrës dhe i gjithë Shqipërisë, 29 nëntor 1944. Stenda është pasqyruar vetëm me një dokument; atë nga Arkivat e Bundeswerit gjerman, por që dokumenti nuk ka asnjë përkthim në shqip. Dokumenti gjerman daton 30 nëntor 1944 dhe me asnjë referim për çlirimin e Shkodrës më 29 nëntor! E tregon këtë argument faksimilja që po botojmë më poshtë.

Ndërsa albumi “Nga lufta Nacional Çlirimtare”, botim i gazetës “Luftëtari”, organ i Ministrisë së Mbrojtjes, viti 1946 (shënohet me shkronjën R përsipër, që do të thotë e klasifikonte të Rezerveruar”, ka këtë informacion: “…më 28 Nëndor 1944 Qeverija Demokratike e Shqipërisë hyri në Tiranë. Dita e Indipedencës s’onë kombëtare festohet me gaz e këngë, mbas 5 vjet robërie të rëndë, mbas 5 vjet vuajtjesh e mjerimesh. Populli shqiptar feston 28 Nëndorin i sigurtë në t’ardhmen e tij…” Më tej vazhdon argumenti më i debatuar deri më sot: “…më 28 Nëndor 1944 forcat e Divizionit II-të hyjnë në Shkodër. Asnjë pëllëmbë tokë e Atdheut t’onë s’ësht në duart e okupatorit. Shqipëria ësht i pari vend i çliruar nga forcat e veta”.

Edhe në Buletinin e Luftës Nacional Çlirimtare, 30 nëntor 1944, është botuar fjalimi i mbajtur nga Enver Hoxha, ku është qartë se data 28 nëntor është konsideruar dhe ka qenë shpallur si Ditë e Çlirimit: “…Dita e Flamurit u bë dy herë e shenjtë, dita e çlirimit dhe e bashkimit të popullit shqiptar”.

Po në këtë buletin, të vitit 1944, referuar rubrikës së njoftimeve, “Program për kremtimin e 28 Nëndorit” në Tiranë, krahas orareve dhe vendeve të festimit, nëpër rrugë dhe qarkullimin e lirë për gjithë natën të shqiptarëve, si dhe hapjen e kinemave, teatrove e performancave gratis për gjithë rininë antifashiste të qytetit të Tiranës, shënohet: “Festimi i ditës së madhe të 28 Nëndorit që përkujton fitimin e Indepedencës Kombëtare më 1912 dhe që sivjet koincidon me festën e çlirimit të Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë do të vazhdojë për tri ditë”. Është ky një paralajmërim i mëherët, pavarësisht saktësisë historike se si do të lëvizte pas një viti vendimi për datën 29 nëntor?!

Në të njëjtin buletin, ndeshim me këtë rast edhe një njoftim nga Kisha Ortodokse Auteqefale e Shqipërisë, e përfshirë në festimin e 28 Nëntorit, një tjetër trajtesë përforcuese për datën zyrtare: “Me rastin e Festës së Pamvarsisë Kombëtare, që koincedon me kremtimin e çlirimit të Kryeqytetit dhe të gjithë Shqipnisë prej Ushtris s’onë të lavdishme Nacional-Çlirimtare, të martën më 28 k.m n’orën 7.30-8 para drake, në Kishën Orthodhokse Kathedrale të Kryeqytetit do të zhvillohet një Te-Deum i kryesuar prej vet Kryehirësisë së Tij Kryepiskopit të gjithë Shqipinisë Imzot Kristoforit, i cili do të mbajë dhe fjalimin e Ditës. Në këtë ceremoni solemne do të ftohen të marrin pjesë Autoritetet Shtetnore. Me këtë rast, Kr. H. Tij Kryepiskopi u ka drejtuar një Qarkore gjtihë Episkopatavet të Shqipnisë, duke i porositur që t’a kremtojnë këtë ngjarje historike me solemnitet më të madh”.

Ka një pikë kulmore me festimet në këtë vit, kur në Buletinin e Luftës Nacional-Çlirimtare, 28 nëntor 1944, përveçse botohet përshëndetja për festën e pavarësisë dhe çlirimit në të njëjtën ditë, kemi për herë të parë njësimin me portret të Enver Hoxhës me Ismail Qemali, dy portrete të publikuar përkrah nëjri tjetrit (siç e shihni dhe në faksimilen e botuar).

Në këtë datë jepet lajmi i parë: “Festa e flamurit këtë vit ka një ndryshim rënjësor nga ajo e vitit 1912. Sot e festojmë këtë ditë me një Shqipëri të lirë…”



***

Dokumenti I



Kryesia e Këshillit Antifashist

Nacional-Çlirimtar





Mbledhje e 14-të Seancë e I



Kryesisë së Këshillit Antifashisht Nacional–Çlirimtar

Mbajtur në Tiranë më 5-11-1945 ora 15

Kryeson Dr. Omer Nishani



__________

Bëhet thirrja emërore dhe ndodhen pranë shokët: Gjeneral Leint. Koçi Xoxe (nënkryetar), Kolonel Baba Mustafa Xhani (nënkryetar), Hasan Pulo (nënkryetar), Koço Tashko (sekretar), Sami Baholli (sekretar), Gjeneral Major Bedri Spahiu, Gjeneral Major, Dali Ndreu, Gjeneral Kol. Enver Hoxha, Gogo Nushi, prof. Gjergj Kokoshi, Haxhi Lleshi, Kolonel Islam Radovicka, kolonel Kristo Themelko, Manol Konomi, dr. Medar Shtylla, Gjeneral Major, Myslim Peza, Nako Spiru, Olga Plumbi, Qiriako Harito, Kolonel Ramadan Çitaku, Ing, Spiro Koleka, Gjeneral Major Spiro Moisiu, Kolonel Tuk Jakova, dhe mungojnë vetëm shokët dr. Ing, Gaqo Tashko, Kolonel Hysni Kapo, Liri Gega, prof. Sejfulla Malëshova, prof. Siri Shapllo e dr. Ymer Dishnica.





Sh. Kryetar massi konstaton shumicën, deklaron mbledhjen e hapur, me proponimin e Sh, Ramadan Çitaku, më parë vihet në bisedim projektligja mbi krijimin e fondit të shpenzimeve për zgjedhjen e Asamblesë Kushtetuese



Këndohet projektligja dhe pranohet si vijon:



Neni 1



Në gjendjen e parapamjevet të shpenzimevet të ushtrimit financiar 1945/46 të Ministrisë së Punëve të Mbrendshme, krijohet titulli i II të “Shpenzime të parendshme” Kat.I “Shpenzime efektive”, e rubrika “Shpenzime të ndryshme”, me Kap 10, “Shpenzime çdo natyre për zgjedhjen e Asamblesë Kushtetuese si blemje e arkave për vota, shkresorin, shtypshkrime, benzinë, transport, qira automjetesh, shpërblime shoferësh dhe shpenzime udhëtime e djetë gjyqtarësh e nëpunësash të deleguem për këtë qëllim etj., tue shenjue nji fond prej fr. shq, 1.000.000 (nji miljon).



Neni 2



Fondi i fr. shq. 1.000.000 (milion) krijue e si mbas nenit 1 të kësaj ligje, paksohet nga kap. 35 “Fond rezervë për plotësim fondesh e për shpenzime të parapame në buxhet” të gjendjes së parapamjevet të shpenzimevet të ushtrimit financjar 1945/46 të Instituteve të Nalta e Ministrisë së Financavet.



Neni 3



Me zbatimin e kësaj ligje ngarkohet Ministrija e Financavet e Ministrija e Punëve të Brendshme



Neni 4



Kjo ligjë hyn në fuqi nga data e botimit të saj në Gazetën Zyrtare



****



Vihet në bisedim projektligja mbi amnisti dhe falje për faje ordinare të kryera deri në çlirimin e Shqipërisë



Sh. Dr. Manol Konomi shpjegon se fjala edhe ditën 17 Nëntor 1944, që përmenden në nenin e parë, ka për kuptim që është brënda dhe dita e 17-të që u çlirua Tirana.



Sh. Gjergj Kokoshi e Spiro Koleka janë të mendimit se për të dhënë atë kuptim mund të thuhet inclusive.



Sh. Qiriako Harito proponon që në vend të datës 17 nëntor 1944 të bëhet 28 nëntor 1944 që u çlirua Shkodra se mund të ketë nonjë dhe brenda këtij intervali të vogël, dhe kështu të mund të përfitojë dhe ky (përkrahet).



Sh. Manol Konomi: shpjegon se është marrë parasysh që data e çlirimit të kryeqytetit përfaqëson atë të çlirimit të gjithë Shqipërisë, prandaj ish vënë data e 17 nëntorit. Sa për atë të Shkodrës ka dhe vende të tjera që janë çliruar ma vonë.



Sh. Tuk Jakova thotë se kur shkoj okupatori prej Shkodre nuk ngeli ma ushtri e huaj në ndonjë vend të Shqipërisë, prandaj duhet të bëhet 28 nëntor 1944 (pranohet).



Sh. Spiro Moisiu pyet se ç’do të bëhet për ato faje që janë kryerë para kësaj date, porse janë zbuluar më vonë. Edhe sjellë shëmbëll nonjë vjedhje që mund t’i jetë bërë nonjërit pse mungonte, si p.sh. në Ushtërinë Nacional-Çlirimtare.



Sh. Manol Konomi shpjegon edhe një herë se qëllimi i kësaj ligje është të falet një pjesë e vogël. Këtë e bëjmë nga nevoja, thotë, për të mos mbushur burgjet.



Mbi pyetjen që i bën Sh. Sami Baholli, për sa i përket paragrafit të tretë të Nenit 3 shpjegon se qëllimi i kësaj dispozite është për të evituar burgimin e atyre që janë falur në ligjë të mëparëshme.

Gjithashtu mbi pyetjen e Sh. Hasan Pulo ep disa skjarime për sa i përket nenit 5 duke vënë në dukje se një pjesë e fajtorëve janë të lirë, një pjesë ishin hedhur në luftë me ne, si dhe që, disa faje tipike e për çështje morale nuk mund të falen, e prandaj përfundon sh. Manol Konomi, janë bërë këto dallime në këtë nenin (përkrahet).



Këndohet ligja dhe pranohen nen për nen si vijon:



Neni 1



Amnistohen të gjitha fajet ordinare të kryera deri edhe ditën 28 nëntor 1944, për të cilat ligja e parasheh një ndëshkim me burgim të rëndë ose burgim, që në maksimum nuk kalon të gjashtë vjetët ose një ndëshkim gjobor, të bashkuar ose jo me ndëshkimet e sipërtreguara.

Përjashtohen fajet financiare për të cilat zbatohet neni 4 i kësaj ligje.





Dokument II



Mbledhja e 14-të, Seanca e 5-të



Kryesisë së Këshillit Antifashist Nacional Çlirimtar

Mbajtur në Tiranë më datë 9 Nëntor 1945 ora 15

Kryeson Dr. Omer Nishani

__________________

Bëhet thirrja emërore dhe ndodhen pranë shokët: Kolonel Baba Mustafa Xhani (nënkryetar), Hasan Pulo (nënkryetar), Koço Tashko (sekretar), Sami Baholli (sekretar, Gjeneral Major Bedri Spahiu, Gjeneral Major Dali Ndreu, Gjeneral Kolonel Enver Hoxha, Gogo Nushim, prof. Gjergj Kokoshi, Kolonel Haxhi Lleshi, Kolonel Islam Radovicka, Kolonel Kristo Themelko, Monol Konomi, dr. Medar Shtylla, Gjeneral Major Myslym Peza, Nako Spiru, Olga Plumbi, Qiriako Harito, Kolonel Ramadan Çitaku, Ingj. Spiro Koleka, Gjeneral Major Spiro Moisiu, Kolonel Tuk Jakova, edhe mungojnë vetëm: Gjeneral Leint, Koçi Xoxe (nënkryetar), Dr. Ingj, Gaqo Tashko (ministër i Bujqësisë dhe i Pyjeve), Kolonel Hysni Kapo, Liri Gega, Prof. Sejfulla Malëshova, Prof. Siri Shapllo e Dr. Ymer Dishnica.



Sh.Kryetar: Mbasi konstaton shumicën deklaron seancën e hapur dhe vë në bisedim projektligjën mbi të kremten zyrtare.

Sh. Tuk Jakova thotë se është i harruar në këtë projekt dita e Një Majit, prandaj, si anëtar i Sindikatave, proponoi të shtohet.



Sh. Kryetar e vë në votë dhe pranohet unanimisht të shtohet dhe dita e 1 Majit.



Sh. Baba Mustafa Xhani proponon të shtohet edhe dita e Novruzit.

Sh. Gjergj Kokoshi pyet se çfarë kriteri është ndjekur në caktimin e festive. A janë pyetur komunitetet fetare?



Sh. Manol Konomi shpjegon se u janë kërkuar komuniteteve dhe ata i kanë sjellë. Prej atyre Komuniteti Mysliman u shkurtua një për t’ua u dhanë bektashinjve. Edhe nga ata të orthodoksve e katolike u nxuar një.



Sh. Bedri Spahiu: Dita e 28 Nëntorit koençidoj me çlirimin e Shqipërisë, d.m.th me rënien e Shkodrës, prandaj proponoj që emërtimi i festës së 28 nëntorit të bëhet: Ditë e Indipendencës dhe e çlirimit të Shqipërisë. – (Nuk pranohet)



Sh. Bedri Spahi insiston të vihet në votë.



Sh.Kryetar e vë në votim dhe nuk pranohet (votojnë pro vetëm pesë).



Sh. Baba Mustafa Xhani: Si shihet në këtë projektligjë gjithë Komuniteti kanë nga 6-7 ditë të kremte. Ne, Komuniteti Bektashian si të rinj me statut kërkuam vetëm dy ditë; edhe Këshilli Ministruer masi ka aprovuar Statutin t’onë, ka aprovuar dhe të dy ditët festë.

Këto janë: Matemi, dita që ra shehit Imam Hyseni; edhe Novruzi, dita e lindjes së Aliut. Edhe insiston të shtohet dita e Nevruzit që nuk është në projektligjë, por jo të merret nga ato të Komunitetit Musliman, por pse kjo ditë është në Statut që ka aprovuar Këshilli Ministruer.



Sh. Gjergj Kokoshi: Është mirë që të shtohet.

Sh. Kryetar e vë në votë dhe pranohet të shtohet dita e Nevruzit.

Sh. Myslym Peza është i mendimit të shtohet ditë e Shingjergjit që e feston gjithë populli pse dolli nga dimri me vetë me gjë të gjallë. Edhe të hiqen dy netët e mira (Berat dhe Mirazh), mbasi këto dy ditë dhe më parë nuk kanë qenë.



Sh. Kryetar e vë në votë dhe pranohet të mos bahet ky ndryshim.



(Bëhen pesë minuta pushim dhe pas pesë minutash, seanca hapet)

Sh. Ramadan Çitaku: Është harruar të vihet dita e Çlirimit të Shqipërisë. Është vënë dita e konferencës së Pezës që mori formën Lufta N.Ç., është vënë dita e Kongresit të Përmetit ku lufta merr formë më të gjerë, edhe ish e drejtë të viheshin dhe të festohen këto ditë, por është harruar, si thashë, dita e çlirimit, dita e përfundimit të Luftës së madhe që bëri populli shqiptar. Këtë ditë duhet ta kujtojë populli dhe ta festojë brez pas brezi, të mbetet si një ditë historike. Dita e 28 nëntorit 1912 është e drejtë të festohet, por edhe kjo e Luftës së Dytë, e Luftës së madhe duhet të shtohet (përkrahet). Vetëm është çështja e datës. Me sa di unë, pas mes natës së 28 nëntorit 1944, armiku qe çdukur nga e gjithë Shqipëria, dmth dita e 29 Nëntorit u gdhi duke qenë Shqipnija e çliruar. Prandaj proponoj që dita 29 nëntor të shtohet në ditët e festat kombëtare.





Letra II



Kryesia e këshillit antifashist

Nacional-Çlirimtar



Ligjë nr. 134 datë 5.11.1945



Mbi amnisti dhe falje për fajet ordinere të kryera deri në çlirimin e Shqipërisë



Neni 1.



Amnistohen të gjitha fajet ordinare të kryera deri edhe ditën 29 (e korrigjuar) Nëntor 1944, për të cilat ligja parasheh një ndëshkim me burgim të rëndë ose burgim, që në maksimum nuk kalon të gjashtë vjetët, ose një ndëshkim gjobor, të bashkuar ose jo me ndëshkimet e sipërtreguara.

Përjashtohen fajet financiare për të cilat zbatohet neni 4 i kësaj ligje.



Neni 2.



Amnistohen të gjitha fajet ordinare të kryera deri dhe ditën e treguar në nenin 1 prej të miturve që nuk kishin mbushur moshën tetëmbëdhjetë vjetë.



Neni 3.



Falen ndëshkimet me burgim të rëndë ose burgim deri në dhjetë vjet që janë dhënë ose do të jepen për faje të kryera deri dhe ditën e treguar në nenin 1 dhe u zbritën dhjetë vjet ndëshkimeve të përkohshme më të rënda, që janë dhënë ose do të jepen po për ato faje.

Falen gjithashtu ndëshkimet aksesorë të bashkuara me ndëshkimet e treguara në nenin e mësipërmë.

Dispozitat e këtij neni nuk zbatohen, kur me vendim, qoftë dhe të shkallës së parë, janë zbatuar faljet e mëparshme, në masën e parashikuar prej paragrafit të parë të kësaj ligje.





Neni 4.



Jepet amnisti për shkeljet e ligjeve financiare të kryera deri edhe ditën 10 maj 1941, për të cilat ligja parasheh një ndëshkim me burgim të rëndë ose burgim që në maksimum nuk kalon të 6 vjetët ose një ndëshkim pekuniar ose gjobor deri në 1000 franga, së bashku ose jo me ndëshkimin e burgimit.

Cili flamur u ngrit në Vlorë?!

Ilirjan Gjika



Vitet e fundit autorë të ndryshëm kanë shkruar rreth historisë së flamurit që u ngrit në Vlorë në mënyrë simbolike nga Ismail Qemali. Me argumente të shumta dhe aludime, të gjithë janë përpjekur që të servirin historinë e vërtetë të këtij objekti, që sot nuk ekziston në ruajtje në ndonjë muze apo arkiv dhe që është bërë tashmë “subjekt” i një debati të gjerë mediatik. Me të drejtë, lexuesit dhe opinioni publik mund të pyesë, se cili ishte flamuri që u ngrit në Vlorë?






Vitet e fundit autorë të ndryshëm kanë shkruar rreth historisë së flamurit që u ngrit në Vlorë në mënyrë simbolike nga Ismail Qemali. Me argumente të shumta dhe aludime, të gjithë janë përpjekur që të servirin historinë e vërtetë të këtij objekti, që sot nuk ekziston në ruajtje në ndonjë muze apo arkiv dhe që është bërë tashmë “subjekt” i një debati të gjerë mediatik.

Me të drejtë, lexuesit dhe opinioni publik mund të pyesë se cili ishte flamuri që u ngrit në Vlorë? Ndërkohë që në “arkivat” e shtypit të shkruar, i cili është marrë gjerësisht me këtë problem, mund të gjejë rreth njëmbëdhjetë variante të ndryshme historish.

Ato i formuloi dhe specifikoi si të tilla, studiuesi Niko Kotherja, në shkrimin e tij me titull: “Cili është flamuri që u ngrit në Vlorë më 28 nëntor 1912”, botuar në “Gazetën shqiptare” të datës 28 nëntor 2010. Midis tyre, autori citon edhe dy variante, të cilat kanë diçka substanciale dhe shumë gjëra të përbashkëta. Ata janë variantet, të cilët Niko Kotherja i specifikon me numrat tre dhe tetë. Duke i lexuar me vëmendje shikon se ata theksojnë të njëjtën fakt, atë që flamuri i ngritur ditën e Pavarësisë në Vlorë është flamuri i don Alandro Kastriotit.

Tek varianti variant i tretë i këtyre tezave, Niko Kotherja, citon shkrimet një tjetër sudjuesi, Zeko Braho. Ky i fundit tek monografia e tij e botuar në vitin 1990, për Marigo Posion, shkruan se: “Bejlerët e Vlorës thoshin se këtë flamur ua kishte falur atyre don Alandro Kastrioti” (Zeko Braho, Marigo Posio, Tiranë, 1990, f. 19). Ndërkohë që tek i njëjti shkrim, në variantin e tetë të historive mbi flamurin e Pavarësisë, Niko Kotherja, citon kujtimet e Eqrem bej Vlorës, njërit prej pinjollëve të familjes Vlora, i cili dëshmon se flamuri që u ngrit atë ditë u mor me urdhër të Ismail Qemalit nga dhoma e tij.

Por ç’thotë në realitet Eqrem bej Vlora për këtë ngjarje. Në kujtimet e tij të botuara në gjermanisht në vitet 1968 dhe 1973 si dhe të botuara shqip në vitin 2003 ai shkruan: “…don Alandro na ftoi për darkë në vilën e madhe si pallat ku na njohu me shoqërinë e lartë të pranishme. Pasi përfundoi darka një shërbëtor solli një kuti kadifeje të kuqe mbi një tabaka argjendi dhe e vendosi para don Alandros. Ai u ngrit dhe mbajti një fjalim të bukur… dhe pastaj hapi kutinë e kadifenjtë dhe nxori prej andej një flamur shqiptar, një shqiponjë e zezë dykrenore në fushë të kuqe dhe ma dha mua…”

Pesë vjet e ruajta këtë flamur në dhomën e gjumit varur me një gozhdë anash krevatit, derisa erdhi vërtet dita që kishte profetizuar don Alandroja. Krejt papritur e krejt rastësisht ky flamur u ngrit vërtet si simbol i Pavarësisë së Shqipërisë (Eqrem bej Vlora, “Kujtime 1885-1925”, Shtëpia e Librit e Komunikimit, Tiranë, 2003, f. 215 ).

Ndërsa pak më poshtë në të njëjtin libër, “Kujtime 1885-1925”, Eqrem bej Vlora, i cili ditën e ngritjes së flamurit ndodhej në Kuç, në jug të Vlorës, për të mbrojtur vendin nga sulmi i ushtrisë greke tregon: “Një javë pas kthimit tim në Vlorë, çova Murat bej Toptanin dhe Hydai efendin tek Ismail Qemali, duke iu lutur të më kthente flamurin që i pata huajtur. Më premtuan të ma kthenin atë menjëherë, sapo zonja Marigo Posjo (një atdhetare e madhe demokrate, por që i pëlqente reklama) ta kishte qepur e qëndisur flamurin e ri. E pra, më 28 nëntor kryeobjekti i ditës, flamuri si simbol i pavarësisë, me atë pakujdesinë tipike shqiptaro-lindore ishte harruar. Për më tepër shumica nuk e dinte sesi ishte ai. Kurrkush më përpara as e kishte parë, as e kishte mbajtur. Askush në Vlorë nuk kishte flamur në shtëpi. Shtetformuesit ranë në hall dhe vështruan njëri-tjetrin të hutuar. Atëherë ngrihet miku im Hydai efendiu dhe thotë se në dhomën e gjumit të Eqrem beut varet në mur një flamur shqiptar, i futur në një kornizë të bukur. Dhe pyeti se a mund të merrej pa qenë aty i zoti? Ismail beu i dha leje dhe kështu flamuri që dikur don Aleandro Kastrioti më kishte dhuruar solemnisht në Paris, shtegtoi në konakun fqinj dhe ra në duart e Ismail beut, i cili ia dorëzoi Murat bej Toptanit, me porosinë ta varte jashtë, ndërkohë që vetë qëndronte në dritare. Mijëra njerëz u mblodhën në sheshin para shtëpisë dhe në kopsht, duke brohoritur “rroftë, rroftë…” ( Eqrem bej Vlora, po aty, f. 313-314 ).

Kështu deri para pak kohësh kjo histori është trajtuar si një nga njëmbëdhjetë variantet që aludohen mbi flamurin e pavarësisë. Por pikërisht këtë vit na vjen një indikacion tjetër në mbështetje të kësaj teze, që i jep asaj përparësinë si historia më e besueshme deri më tani në lidhje me të gjitha historitë që pretendojnë autorë të ndryshëm.

Është pikërisht libri me kujtime i Syrja bej Vlorës i titulluar “Nga Fundi i Sundimit Osman Në Luftën E Vlorës”. I botuar nga Instituti i Historisë i Qendrës së Studimeve Albanologjike, ai na jep dëshmi të tjera rreth historisë së shumëpërfolur të flamurit që u ngrit ditën e pavarësisë kombëtare në Vlorë. Ajo që na intereson ne është pasazhi i shkruar nga Syrja Vlora në faqen 70. Në të thuhet: “…Më 28 nëntor, me dëshirën dhe pëlqimin e të gjithëve, u vendos të ngrihej flamuri i Shqipërisë dhe të shpallet Pavarësia Kombëtare. Pasi atë ditë nuk kishte mundësi të përgatitej flamuri, u mor nga shtëpia jonë një flamur, që djali im Eqremi që nga viti 1908 e ruante me plot nderime. Ai u ngrit në mes të manifestimeve e brohoritjeve gazmore të popullit (Syrja bej Vlora, Kujtime, Iceberg, Tiranë, 2013, F. 70) .

Pra kemi një tjetër burim që na vjen brenda familjes Vlora që na dëshmon për të njëjtin flamur. Ndërkohë që me historitë e flamurit që u ngrit ditën e pavarësisë, janë marrë autorë të ndryshëm, të cilët janë përpjekur që të na sjellin nëpërmjet dëshmive dhe argumenteve të protagonistëve të kohës variantin më afër realitetit. Variant që na dëshmon se cili ishte personi që e solli flamurin që u ngrit nga Ismail Qemali. Në morinë e dëshmive të tyre ka diçka që nuk shkon. Pikërisht këto janë dëshmitë e Spiridon Ilos, Kol Rrodhes, Thoma Ifticës, gazetave “Hylli i Dritës” apo “Kolonja” të cilat njëkohësisht kundërshtojnë dhe mohojnë njëra tjetrën dhe na çojnë përsëri tek pyetja se cili flamur u ngrit në Vlorë.

Ashtu si dhe edhe në shkrime të tjera rreth këtij problemi duhet theksuar se flamuri që u ngrit në Vlorë është flamuri i don Alandro Kastriotit, i cili me urdhër të Ismail Qemalit u mor nga dhoma e Eqrem Vlorës dhe u valëvit nga “arkitekti” i pavarësisë në ballkonin e shtëpisë së Xhemil bej Vlorës. Për këtë veprim kemi jo vetëm dëshminë e mësipërme të Eqrem bej Vlorës, por edhe tre dëshmi të tjera në favor të kësaj teze.

E para është ajo që na e sjell studiuesi Zeko Braho, (Varianti tre sipas Niko Kotheres), i cili tek vepra e tij monografike “Marigo Pozio” na citon një fakt të mbledhur në Vlorë. Midis të tjerave ai shkruan se: “Bejlerët e Vlorës thoshin se këtë flamur ua kishte falur atyre don Alandro Kastrioti”. Megjithëse ky botim u shkrua gjatë viteve të shtetit monist dhe u botua në fund të ekzistencës së tij, në vitin 1990, ai ka diçka intriguese. Dihet anatemimi që u bëri për shumë kohë përfaqësuesve të familjes Vlora komunizmi. Megjithëse u goditën në të gjitha aspektet dhe ju mohuan kontributet, përsëri realiteti nuk mund të mohohej. Edhe në ato kushte pavarësisht se monografia është shkruar me frymën, parimet dhe metodikën e kohës, përsëri nuk mund të mohohej fakti që flamuri kishte dalë nga shtëpia Vlora dhe ishte ai i don Alandros.

Me gjithë censurën e rreptë si autori Zeko Braho, po kështu edhe Shtëpia Botuese “8 Nëntori”, e theksojnë në mënyrë tangenciale këtë gjë (Bejlerët e Vlorës thoshin se këtë flamur ua kishte falur atyre don Alandro Kastrioti ).

Ndërkohë që dëshmia e dytë është ajo e një tjetri pinjoli të familjes Vlora, Syrja bej Vlorës, babait të Eqrem Vlorës. Ashtu siç e cituam edhe më sipër edhe ai thotë: “Pasi atë ditë nuk kishte mundësi të përgatitej flamuri, u mor nga shtëpia jonë një flamur, që djali im Eqremi që nga viti 1908 e ruante me plot nderime. Ai u ngrit në mes të manifestimeve e brohoritjeve gazmore të popullit” (Syrja bej Vlora, Kujtime, Iceberg, Tiranë, 2013, f. 70 ).

Dëshmia e tretë na vjen nëpërmjet faqeve të librit “Histori e Shqipërisë 1912-2000” e historianes së njohur Valentina Duka. Në librin e saj, i cili për nga funksioni kryesor i përket më shumë mësimdhënies së historisë në universitetet tona, profesorja e historisë na sjell përpara “tryezës së leximit” disa fakte interesante nga Shqipëria e viteve 30’.

Po kështu edhe në një intervistë të dhënë shtypit të shkruar, Valentina Duka, tregon se vetë mbreti Zog kishte urdhëruar që të gjendej flamuri i Pavarësisë, me qëllim që ai të vendosej në muzeun kombëtar që po ndërtohej me rastin e 25 vjetorit të Pavarësisë (28 Nëntori, Flamuri i vërtetë u dogj, Shqiptarja.com, 27 nëntor 2011)

Për këtë qëllim në vitin 1930, ju kërkua zyrtarisht prefektit të Vlorës, që të përpiqej për të gjetur flamurin që u “ngrit” nga Ismail Qemali.

Ky flamur duhej të vendosej tashmë si objekt i kësaj ngjarjeje të shënuar në muze.

Nga ana e tij pasi u interesua, prefekti i Vlorës e njofton qeverinë se flamurin e shpalljes së pavarësisë e posedonte Eqrem bej Vlora. Në këto rrethana, atij ju kërkua zyrtarisht nga ana e ministrit të jashtëm Rauf Fico, që ta dorëzonte këtë simbol të asaj dite të shënuar për të gjithë shqiptarët. Kështu nis një korrespondencë midis institucioneve shqiptare dhe Eqrem bej Vlorës, e cila sot ruhet në arkivin e ministrisë së jashtme, pasi në atë kohë ai shërbente si ministër i qeverisë shqiptare në Athinë.

Në letrat e tij Eqrem bej Vlora, pasi pohon se flamuri i ngritur ditën e shpalljes së pavarësisë është flamuri i don Alandro Kastriotit, pranon se nuk e posedonte më këtë objekt. Midis të tjerave ai shpjegon se flamuri dhe sende të tjera personale të tij, u dogjën gjatë vitit 1914 nga vorioepirotët në qytetin e Delvinës.

Këto sende ishin vendosur për ruajtje në shtëpinë e familjes Delvina, me qëllim që të shpëtonin ato, në Shqipërinë e trazuar atëhere nga luftërat dhe kryengritjet

(Valentina Duka, Historia e Shqipërisë 1912-2000, shtëpia botuese “Kristalina KH”, 2007).

Atëherë lindin disa pyetje. Përse flamuri i pavarësisë i kërkohej nga autoritetet vetëm Eqrem bej Vlorës dhe jo personave të tjerë, të cilët pretenduan më vonë, se e sollën ata flamurin në Vlorë?

Përse nuk u prononcua në këtë rast Marigo Posio, e cila së bashku me shumë dëshmitarë të tjerë të ditës së Pavarësisë ishin të gjallë në këtë kohë. Kujtojmë që Marigo Posio vdiq në vitin 1932, ndërsa Spiridon Ilo, vdiq në Korçë në vitin 1950. Ndërkohë që varianti i treguar prej këtij të fundit, se flamurin që u ngrit në Vlorë e solli ai nga Bukureshti, merret si më i besueshmi nga disa autorë.

Midis të tjerave në intervistën e saj “28 nëntori. Flamuri i vërtetë u dogj”, Valentina Duka thekson midis të tjerave në ligjëratë të drejtë: “Por kërkimet u bënë me urdhër të mbretit. Pra nuk guxonte kush të mashtronte mbretin dhe që as kishte gjasa në ato vite për këtë gjë. Në kohën që bëheshin këto kërkime Marigoja ka qenë vetë gjallë dhe prefekti i Vlorës në një letër që i dërgon administratës së mbretit thotë se nga kërkimet që kemi bërë rreth e qark prefekturës, çështjen e flamurit që valëviti Ismail Qemali në momentin e shpalljes së Pavarësisë të gjithë e lidhin me emrin e Eqrem Bej Vlorës (28 Nëntori, Valentina Duka: Flamuri i vërtetë u dogj, gazeta Shqiptarja.com, 27 nëntor 2011).

Ndërsa autoritetet kujdeseshin për problemin e flamurit, Marigo Posio ashtu edhe Spiridon Ilo heshtën. Përse?! Ndërkohë që ky fakt është i vërtetë le ti shtojmë atij edhe të tjera të dhëna në lidhje me këta persona.

Spiridon Ilo u kthye nga emigracioni në vitin 1926 dhe punoi në administratën e shtetit shqiptar si nëpunës taksash. Në vitin 1930 ai ishte nëpunës i bashkisë së Korçës dhe jetonte në këtë qytet. Gjithsesi në atë kohë ai nuk u shpreh se, flamurin e pavarësisë e solli ai.

Por nuk mund të themi me siguri diçka të tillë për Marigo Posion. Na duhet të theksojmë se me heshtjen e saj ajo ndoshta nuk kishte se ç’ti shtonte më të vërtetës. Nëse Eqrem bej Vlora do të gënjente, atëherë Marigo Posio që njihej për trimërinë dhe guximin e treguar në zhvillimet e Lëvizjes Kombëtare nuk do të nguronte që ti kundërvihej atij. Aq më tepër që ajo njihej edhe si publiciste e zonja, e cila kishte shkruar në shtypin e Rilindjes qysh në vitet 1909-1910, kohë e reaksionit të ashpër xhonturk.

Gjithashtu vitin 1921, Marigo Posio, do të punonte si drejtore e gazetës “Shpresa kombëtare”. Kjo gazetë u botua në Vlorë dhe nxori për botim gjashtë numra gjithsej (Zeko Braho, “Marigo Posio, shtëpia botuese “8 nëntori”, Tiranë, 1990, f. 53-54 ).

Gjithsesi Marigo Posio në morinë e gamës së problemeve dhe të shkrimeve të saj publicistike, nuk shkruan asnjë rresht për historinë e flamurit të Pavarësisë, të cilën më shumë se kushdo ajo e njihte më mirë.

Por cili ishte roli i Marigosë në këtë histori? Dihet dhe është e provuar tashmë se Marigoja e riprodhoj flamurin në disa kopje, të cilat u përdorën nga qeveria e Ismail Qemalit. Kjo pranohet nga të gjithë studiuesit e historisë së flamurit por edhe nga dëshmitarët e kohës.

Në artikullin e tij të vitit 1938 “Zonja Marigo dhe Flamuri Kombëtar”, botuar tek revista Përpjekja Shqiptare, autori Jakov Milaj, na sjell kujtimet e Thina Ferrës, një gruaje vlonjate dhe bashkëpunëtore e Marigo Posios, e cila pohonte: “Po atë ditë pikturuam edhe shumë flamuj të tjerë për tia ndarë popullit” (Përpjekja Shqiptare, Tiranë, janar 1938, nr. 13, f. 6-12).

Po tek e njëjta gazetë gjejmë edhe kujtimet e Thanas Floqit, një ndër firmëtarëve të Aktit të Pavarësisë, i cili tregon: “…Gjatë atyre ditëve historike bashkë me kunatën e vëllait tim, Marigo Posion, si dhe Petro Fotografin kemi gdhendur në dru bocën e flamurit që u përdor mandej për riprodhimin e qindra dhe mijëra flamurëve të tjerë, që u valëvitën gjatë festës në qytetin historik të Vlorës

(Përpjekja Shqiptare, nr 13, f. 21).

Kështu pas këtyre dëshmive mund të themi siç e kemi pohuar edhe në shkrime të tjera se nuk ka asnjë dyshim që Marigo Posio, pregatiti flamujt e tjerë që i nevojiteshin qeverisë së Ismail Qemalit. Dhe si model për të nxjerrë bocën që u stampuan këta flamuj ndihmuan edhe Petro Fotografi dhe Dom Mark Vasa.

Duhet thënë se Marigoja, Dom Mark Vasa dhe Thanas Floqi kishin dijeni për flamurin e don Alandro Kastriotit dhe njihnin përmbajtjen e tij. Të tre ata kishin marrë pjesë në shfaqjen e dramës “Vdekja e Piros”, të Mihal Gramenos në 14 shkurt 1909, kur në prani të autoriteteve turke, konsujve të huaj dhe elitës së qytetit të Vlorës, u shpalos flamuri shqiptar, pikërisht ai i sipërpërmenduri (Eqrem bej Vlora, Kujtime, f. 313).

Për më tepër duhet thënë se Thanas Floqi ishte regjizori i kësaj shfaqeje, ndërsa Marigoja ishte pjesëmarrëse, pasi i biri, Vaso Posio, luante në të rolin e Aleksandrit (Zeko Braho, Marigo Posio, f. 26).

Prandaj mund të pohojmë se të tre këta persona e njihnin mirë imazhin dhe versionin e flamurit kombëtar dhe nuk e patën vështirë që ta riprodhonin atë. Këtë gjë ata e realizuan pas momentit të shpalljes së Pavarësisë, kur Ismail Qemali u dha flamurin e don Alandros për ta riprodhuar, përpara se t’ia dorëzonin Eqrem vej Vlorës, zotëruesit të vërtetë të tij.

Në mënyrë hipotetike mendoj se kjo është historia e vërtetë e flamurit që u valëvit në Vlorë ditën e shpalljes së Pavarësisë. Të tjerat janë “lëndë” për të shkruar libra dhe artikuj të tjerë, të cilët për më tepër nuk i vlejnë historisë së Shqipërisë por “afirmimit” të disave si lëvrues të historisë apo publicistikës historike. Një gjë është e vërtetë se atë ditë në Vlorë mund të ketë pasur edhe flamuj të tjerë, të cilët përveçse patriotëve të ardhur nga diaspora, i sollën edhe delegatët e qyteteve të tjera që e shpallën Pavarësinë përpara datës 28 nëntor. Por, flamuri i don Alandros ishte ai që u “valëvit nga arkitekti I Pavarësisë Kombëtare në ballkonin e shtëpisë së Vlorajve.

Peticioni i yjeve dhe kultura e mëshirës (Drejtuar edhe Dritëro Agollit, Ismail Kadaresë, Inva Mulës, Tedi Papavramit, Luljeta Lleshanakut, Rudolf Markut)

Eleni Laperi

E nis ditën duke dëgjuar titujt e shtypit të ditës nga Bashkim Hoxha. Dhe sot u hodha nga shtrati, kur dëgjova për peticionin e Ismail Kadaresë, Dritëro Agollit, Inva Mulës, Tedi Papavramit, Luljeta Lleshanakut e Rudolf Markut. Më në fund disa shqiptarë me emër në botë u bënë bashkë për të kërkuar prej pushtetit shqiptar të ndreqë diçka, po u trishtova, kur mësova çfarë kërkonin në peticionin e tyre këta yje botërorë të kulturës!

Nuk kam asgjë kundër kërkesës për të liruar Nazime Vishën dhe ndjeshmërisë ndaj dhunës e ndaj dramës së asaj vajze, por më habit fakti, që këta personazhe me emër të kombit tonë kanë dëgjuar për dënimin e Nazimes, ndërkohë që në këta 23 vjet nuk kanë dëgjuar për dhjetëra, në mos qindra familje, ku ka qindra në mos mijëra fëmijë, vajza e gra, që pa faj janë “burgosur” në shtëpitë e tyre nga dhuna e pandëshkuar deri më sot e zakonit barbar të gjakmarrjes!

Gjakmarrja merr përvit jetë njerëzish në Shqipëri e sakaton qindra shpirtra për gjithë jetën. Të gjitha qeveritë kanë heshtur para këtij fenomeni, që na shtrembëron kujtesën kombëtare, që na mban të lidhur me një të shkuar të mbrapshtë e na nxin faqen para popujve të qytetëruar, të cilët e kanë flakur gjakmarrjen me kohë në koshin e hedhurinave. Për vite me radhë u munduam këtu në Shqipëri një grup artistësh të nxitnim ndjeshmërinë e qeveritarëve e ligjvënësve për këtë problem. Po askush nuk na dëgjoi. Pastaj, në vitin 2004 me shpenzimet tona (dhe ju siguroj, të nderuar miq me famë se janë më modeste sesa mund ta imagjinoni!) shkuam pranë disa familjeve të ngujuara të rrethit të Shkodrës dhe me ndihmën e biznesmenëve fotografë u dhamë nga një aparat fotografik e i mësuam si të bënin fotografi, për të treguar ëndrrat e dëshirat e tyre. Me ato fotografi organizuam një ekspozitë në Tiranë dhe thirrëm për të biseduar për gjakmarrjen përfaqësues të Parlamentit, të Presidencës, ministrive e mediat. Përveç një zyrtareje nga Presidenca e një përfaqësueseje të Ambasadës Amerikane, asnjë pushtetar nuk iu përgjigj thirrjes sonë. Ekspozitën rastisi ta shihte Pascal Hamon, atëherë në Drejtorinë e Muzeve të Francës dhe anëtar i shoqatës “Albania” në Paris. Z. Hamon e mori ekspozitën në Francë dhe me shpenzimet e veta, “Albania” organizoi ekspozita shëtitëse në Francë, të shoqëruara me një katalog modest. Katalogun na e dërguan edhe ne dhe ne ua shpërndamë disa parlamentarëve, grave deputete e disa ministrave. Reagime pati vetëm nga fëmijë francezë, të cilët kishin bërë edhe kërkime, për të njohur Shqipërinë e gjakmarrjen e saj.

Pse i përmend këto? Sepse nënvlerësohet çdo gjë që krijohet në vend, duke mbivlerësuar çdo gjë që vjen nga jashtë, sepse në Shqipëri artistët dhe intelektualët, që ngrihen çdo mëngjes e nisin të punojnë e studiojnë për të përmirësuar jetën e shqiptarëve dhe shëmbëlltyrën reale e imagjinare të Shqipërisë, që bien për të fjetur duke shkruar më parë se çfarë do bëjnë nesër për Shqipërinë, nuk respektohen dhe nuk përfillen nga pushteti. Të cilin ata e mbajnë me taksat që paguajnë, bashkë me shtetasit e tjerë shqiptarë. Asnjë piktor, me krijimtari tashmë të kristalizuar, nuk ka nga shteti vëmendjen minimale: një katalog. As Abdurrahim Buza i shkëlqyer, as Kol Idromeno i Motrës Tone, as Vangjush Mio – Orfeu i pejzazhit shqiptar, as Edi Hila i mrekullueshëm, as Gazmend Leka – i shpirtit arbëror, as Lumturi Blloshmit – tronditëse! Ajo që është më absurde: nuk ka katalog as Galeria Kombëtare e Arteve! Ndërkohë, mblidhen tri ministri e bëjnë katalog për një ekspozitë të B. Ahmetit – se jeton në SHBA, i bëjnë katalog O. Kaleshit – se jeton në Paris, ngrenë në qiell si yje dhe ftojnë nga jashtë të ndihmojnë kulturën e artin shqiptar një grup artistësh, edhe ata me shumë më pak vlera se artistët e studiuesit e shumëvuajtur e aspak-të-begendisur të këtushëm. Vetëm se ata jetojnë jashtë shtetit. Si dikur: mësonim përmendësh Naimin e Çajupin, po nuk njihnim Fishtën, Kutelin e Lasgushin madhështorë, që lanë kockat këtu.

Nga ana tjetër, po përhapet me shpejtësi kultura e mëshirës. Shumë nga ne mësuan të ndezin qirinj për përshpirtje, duke tretur kilogramë të tërë dylli nëpër trotuaret e shkallët e godinave të bulevardit të Tiranës, duke u kthyer më pas të lumtur në shtëpi, sikur të kenë kryer një vepër të madhe. Edhe pse me qirinjtë e tretur në bulevarde veç kanë shprehur mëshirë e kanë larë duart si Pilati, se nuk kanë zgjidhur asnjë problem deri tani. Një gjest mëshire bëjnë sot edhe personazhet e nderuar me peticionin për Nazimenë. Koncepti fetar i mëshirës u ndje më fort në shoqërinë Perëndimore, pasi u pranua koncepti judeo-kristian i Zotit si një hyjni, që ndien keqardhje për të gjithë njerëzimin. Dhe unë e pranoj mëshirën e Zotit, po them se vetëm Zoti ka të drejtë të mëshirojë. Ne, vdektarët nuk kemi të drejtën e mëshirës. Ne kemi të drejtën dhe detyrën të respektojmë jetën, punën, vdekjen dhe të luftojmë që gjithkush të rrojë me dinjitet. Gjakmarrja, si shkelje e të drejtës së njeriut për jetë, arsim e punë mbijeton deri më sot, sepse për të është treguar vetëm mëshirë: koncerte nga znj. Topalli për gratë e ngujuara, disa ndihma ushqimore nga organizatat fetare e joqeveritare, thirrje të një gazetari për të ndezur qirinj për vajzën e vrarë bashkë me gjyshin, disa dokumentarë me portrete të lotuar në plan të parë… Edhe ministrja e tanishme e Arsimit shtron problemin e librave për fëmijët e ngujuar, jo zhdukjen e gjakmarrjes.

Unë i adhuroj poezitë e Dritëroit, romanet e Kadaresë, zërin e Inva Mulës, tingujt e violinës së Papavramit, filozofinë e vargjeve të Luljetës. Madje, para ca kohësh, në një intervistë për mbrojtjen e monumenteve të kulturë sonë, si pjesë e kujtesës së kombit që po shkatërrohet çdo ditë, kërkova (me naivitet) reagimin e Ismail Kadaresë, Inva Mulës, Tedi Papavranit etj. Pasi kisha bindjen se zëri i tyre do të dëgjohej nga shteti ynë, që zërin tonë nuk e dëgjon aspak, edhe kur kemi dëshpërimisht të drejtë. Ndaj kur dëgjova sot se ishit mbledhur bashkë e kishit bërë një peticion, shpresova shumë të dëgjoja britmën tuaj për zgjidhjen e problemeve madhore të kombit tonë, si: gjakmarrja, mbrojtja e monumenteve të kulturës apo rishkrimi i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, e hartuar shkel e shko. Po ju e gjetët të arsyeshme të shpenzoni vullnetin e energjinë tuaj për një gjest të vogël mëshire.

Prandaj dua t’ju them se më zhgënjyet, e kësaj here nuk jam me ju! Jam me klithmën e poetit Uilliam Bllejk: Nuk do nevojitej mëshirë për të mjerët, nëse nuk do t’i varfëronim të tjerët!

Isa u kundërpërgjigjet akuzave për Rrahman Morinën: “Rrahmanin, komunizmin edhe Putinin ua lë juve kumbarë”

Kryetari LDK-së nëpërmjet postimit në fb i është kundërpërgjigjur për herë të parë akuzave për bashkëpunim me Rrahman Morinën, duke treguar se ai e braktisi Kosovën, për shkak se akuzohej për cenim të rendit kushtetues të Jugosllavisë, për çka mund të dënohej me 20 vjet burg. “Rikujtim për të paditurit dhe të paaftit : Sot u them se unë jam larguar nga Kosova më 15 Shtator të vitit 1990, ndërsa më 19 Shator të atij viti më është lëshuar fletarresti për vepër të cenimit të integritetit territorial të ish Jugosllavisë, e dënueshme deri në 20 vjet burg, dhe nga ajo kohë kam qëndruar 9 vite në ekzil duke punuar për Kosovën, i ndarë nga familja, por nuk kam kërkuar kurrë azil politik, sepse gjithnjë më ka mbajtur shpresa të kthehem në Kosovë”, ka shkruar Mustafa në fb.

Ai më tej për ata që e akuzuan rëndë si bashkëpunëtorë të Rrahman Morinës në fushatën e tretë zgjedhore për të gjallë të tij, thotë se mund ta thërrasin kurdo në ndihmë edhe Putinin, pasi janë të pafuqishëm të ballafaqohen me të, ndërsa ua rikujton se të fitosh me akuza të tilla, është një kurth për vetveten. “Prandaj, edhe Rrahmanin, edhe komunizmin edhe Putinin ua lë për kumbarë atyre që kanë dëshirë t’i thërrasin në ndihmë, kur nuk gjejnë argument të tjera për të këmbyer me mua. Ata që ndihmuan kundërkandidatin tim për të fituar duke u shërbyer me metoda të tilla duhet ta dinë se ato janë kurthë e së ardhmes së tyre. Sot nuk ka filluar kjo botë dhe nuk mbaron, jeta është e gjatë e LDK sot është më e fortë se kurdoherë më parë. Por, uroj që nga këto zgjedhje të fitoj qytetari në çdo pjesë të Kosovës. Isa Mustafa”, ka shkruar ai në fb e tij.

Si thuani ju zotërinj kozmolitë? T`i harrojmë këto? Pse mos t`i përmendim?

The New Yorker: Trafikimi i organeve, dëshmitarët gënjeshtarë patologjikë

Prgatitië Flori Bruqi


Me rastin e shënimit të Ditës Kombëtare të Personave të Zhdukur, Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë (FDH Kosovë) ka kërkuar nga Qeveria e Kosovës më shumë përkushtim në zbardhjen e fatit të tyre.

“Edhe pse për familjarët e viktimave të luftës aplikimi i ligjit për Statusin dhe të Drejtat e Dëshmorëve, Invalidëve, Veteranëve, Pjesëtarëve të UÇK-së, Viktimave Civile dhe Familjeve të tyre në aspektin e realizimit të drejtës në pension është i rëndësishëm, më i rëndësishëm do ishte zbatimi i ligjit për persona të zhdukur, respektivisht neni i 5-të i tij i cili ka të bëjë me të drejtën e familjarëve për t’u informuar për fatin e personave të zhdukur”, thuhet në një komunikatë të FDH-së.

Sipas saj, edhe pse Qeveria e Kosovës ka krijuar disa mekanizma të cilët duhet të merren me hulumtimin dhe gjetjen e personave të zhdukur rezultatet e punës së këtyre mekanizmave nuk janë të kënaqshme. “Këta mekanizma gjithnjë thirren në faktin se kanë mungesë të informacioneve për vendndodhjen e varrezave. Këto institucione janë të obliguara që të gjejnë zgjidhje dhe të gjejnë mënyra që të vijnë tek informacionet mbi varrezat masive apo individuale, në mënyrë që të zbardhet fati i sa më shumë personave të zhdukur, dhe në këtë mënyrë t’u lehtësohet ankthi i familjarëve të personave të zhdukur”, vazhdon komunikata.

Sipas saj, Qeveria e Kosovës kishte premtuar se kjo çështje do të jetë temë e dialogut me Serbinë por meqë deri më tani kjo nuk ka ndodhur FDH Kosovë kërkon që çështja e personave të zhdukur të jetë tema e radhës për diskutim sepse kjo temë vazhdon të mbetet tejet aktuale në shoqërinë tonë dhe është hap i rëndësishëm i shoqërive që të ballafaqohen me të kaluarën e tyre.

“Institucionet e Kosovës duhet të përkrahin themelimin e KOMRA-s, Komision i cili në masë të madhe do ndihmonte në procesin e bërjes publike të fakteve mbi krimet e luftës, duke përfshirë edhe çështjen e personave të zhdukur. FDH Kosovë rikujton se që nga përfundimi i luftës në Kosovë, fati i rreth 1750 personave të zhdukur nga të gjitha komunitetet mbetet ende i panjohur”.


The New Yorker: Trafikimi i organeve, dëshmitarët gënjeshtarë patologjikë

Revista prestigjioze amerikane, The New Yorker, e sjell një shkrim të gjatë rreth akuzave të bëra nga Dick Marty për trafikim të organeve në Kosovë. Dëshmitarët e prokurorisë serbe portretohen si rrenacakë patologjik.Në një shkrim të gjatë plotë nëntë faqe magazina e njohur amerikane The New Yorker, në numrin e saj të fundit, është marrë intensivisht me akuzat që kanë defiluar viteve te fundit rreth mundësisë që UÇK të kishte kryer krime dhe posaçërisht për rastet e trafikimit te organeve.

Në këtë shkrim të dendur me intervista dhe me fakte gazetari e ka portretuar si gënjeshtar patologjik dëshmitarin kryesor që prokuroria e Serbisë e ka për rastin e trafikimit të organeve.

Dëbimi masiv i shqiptarëve gjatë Luftës në Kosovë

Sipas shkrimit, ky dëshmitar, i cili flet deri në detaje se si i është hequr zemra një serbi ti ri në një fshat të Shqipërisë, përpara se të rekrutohej nga prokuroria serbe si njeri i tyre i besueshëm ka qenë i akuzuar nga shteti serb për vjedhje.

                                    Pse rrenë Bruno Vekariq
”Ky dëshmitar mund të jetë rrenacak, por në rastin e rrëfimit të tij për trafikimin e organeve ai ka të drejt”, citon revista zëvendës kryeprokurorin serb për krime të luftës Bruno Vekariq.

Gazetari i The New Yorker e ka intervistuar katër herë këtë dëshmitar, i cili thotë se ka thënë se ka qenë ushtar i UÇK-së, mirëpo ky gazetar nuk ka arritur të gjejë fakte për ta dëshmuar dëshminë e tij, transmeton RTK.

Ja krimet e kriminelëve serb në Kosovë 

”Rrëfimi i këtij dëshmitari se si i është hequr zemra një të riut dhe se si është bartur ajo deri në Turqi është krejtësisht e pabesueshme”, ka thënë për New Yorker një kardiokirurg i spitalit të Harvardit.

Dëshmitari, që gazeta e quan Adrian - emër i shpikur - ka treguar se kur e kishin sjell një të ri serb për t’i marrë zemrën në një shtëpi në afërsi të Kukësit, të njëjtin e kishin shtrirë të gjallë dhe e kishin lidhur këmbësh e duarsh.

Hajnat serb duke vjedhur arkivin gjatë Luftës në Kosovë

”Ai po bërtiste në serbisht ‘Boze pomozi mi’. Ne e lidhëm e pastruam me shumë alkool trupin e tij. E hapëm ashtu të gjalle dhe madje e pashë teksa po i rrihte zemra dhe të njëjtën ia morëm, duke e futur në një qese me lëngje”, ka treguar dëshmitari.

Masakrimet e Policisë Serbe në Kosovë

”Gjëja e parë që nuk duhet të bëhet është që trupi të mos laget me asgjë. Pra, transplanti i zemrës assesi nuk do të duhej të fillonte me një pastrim me alkool”, i ka thënë revistës kardiokirurgu nga Harvardi. ”


Ajo çfarë thotë dëshmitari mund të përshkruhet si torturë, por jo si operacion”.

                                                    Gënjeshtari pathologjik Dick Marti

Gazeta ka sjell edhe fakte të tjera kundërthënëse të akuzave të prokurorisë, ndonëse aty gjerësisht përmenden edhe vrasjet e dëshmitarëve në rastin e Ramush Haradinajt dhe Daut Haradinajt, si dhe presioni i dëshmitar në rastin e Fatmir Limajt.

Hashim Thaçi:Edhe në Lufë edhe në paqë mbetet Hero

”Nëse e konsideroni te nevojshme unë mund të jap dorëheqje tash”, e citon The New Yorker një diplomat në Prishtinë, i cilin e citon reagimin e kryeministrit Thaçi fill pas raportit të Dick Marty.

                               Ramush Haradinaj: Edhe në Lufë edhe në paqë mbetet Hero

”Hashim Thaçi ka qenë Mick Jagger i UÇK-së”, i ka thënë magazinës, ish ambasadori francez, Francois Fitou.

Në këtë rrëfim të gjatë gazetari i The New Yorker është marre gjerësisht me rastet e krimeve të luftës ku protagonist kanë qenë Ramush Haradinaj, Fatmir Limaj, Sabit Geci dhe rasti Medicus.

                                  Fatmir Limaj:    Edhe në Lufë edhe në paqë mbetet Hero

”Unë do të jam në anën e drejtësisë në çdo kohë”, thotë kryeministri Thaçi, të cilin gazetari e përshkruan si njeri me stil dhe njeri të trendeve.

Daut Haradinaj: Edhe në Lufë edhe në paqë mbetet Hero

”Në jetën time vetëm një herë e kam shkelur ligjin, atë të Milosheviqit. Dhe për këtë jam krenar”, ka theksuar Thaçi.

"Krimet e Serbisë në Kosovë 1998-1999" dhe "Krimet e Serbisë ndaj fëmijëve në Kosovë 1998-1999", të cilët janë botuar nga Agjencia Shtetërore e Arkivave të Kosovës. Me këtë rast, autori prof.dr.Jusuf Osmani shpalosi fotografi të dëbimeve masive të shqiptarëve që nga shekulli i 19-të dhe fillimi i shekullit 20.

 Pastaj, foli edhe për kolonizimin e Kosovës nga kolonët serbë pas 1945-ës. Vazhdoi me shpjegimin për vrasjet, masakrat, dhunimet dhe dëbimet e popullatës shqiptare nga vendi i tyre autokton në vitet 1998-1999.

Bashkpëjesëmarrës në fshehjen e krimeve serbe janë edhe këta udhëheqës serb në Beograd 

Autori, përveç shumë fotografive (që flisnin vetë), solli edhe shifrat e sakta të dhunës së ushtruar mbi popullin tonë nga dora barbare serbe. 

Janë së pari të ekzekutuarit (burra, gra e fëmijë me numra të saktë), femra të dhunuara seksualisht, të helmuar, fëmijë të rrëmbyer e të sakatuar, rrënime të objekteve gjithfarë.

Librat e Osmanit ofrojnë fakte rrëqethëse për krimet serbe në Kosovë, sidomos për ato në vitet e fundit të luftës në Kosovë. 

Veçmas shqetësuese janë vrasjet e fëmijëve, me pjesëmarrje në numrin e viktimave të luftës me 11% , si dhe dhunimet me 20.400 femra që janë të dhunuara. 

Autori shpjegoi se deri më tash ka arritur të regjistrojë 11.840 viktima shqiptare, prej të cilave 1379 janë femra dhe 1392 fëmijë. Nga ky numër 293 viktima janë nën moshën deri 5 vjeçare.

Krimet serbe janë vazhdimësi!

Nga Fahri Xharra
Gjakovë 12.01.13
“Hapi i parë në likuidimin e një populli është të fshini kujtesën e tij. Shkatërroni librat e tij, kulturën e tij, historinë e tij. Atëherë vini dikë të shkruajë libra të rinj, të krijojë një kulturë të re, të shpikë një histori të re. Para se të kalojë shumë kohë kombi do të harrojë se çfarë është dhe çfarë qe” (Strategu për ç’farosje)
Pas botimit të një fotoje shumë të tmerrshme nga krimet serbe në Kosovë në luftën e fundit, nga lexuesit e mi e morra këtë përgjigje: “…po ky skizofreni nuk mund te indetifikohet me Serbinë….ai e meriton plumbin ndoshta dhe pa gjyq se duket si killer serial…po ai nuk është Serbia…..Serbia po i fut kriminelet ne burg….Shqipëria ende jo……” Shumë e çuditshme!


Kurse, një “gazetare” na shkruan : “Jemi një tokë që vazhdon të prodhon mite. Në një kohë që fatkeqësisht përdor e shikon me lente që kanë më se njëmijë vjet të prodhuara. Lente që në vend t’i linim në muzeume, ia lemë trashëgim brezave pasardhës.” Edhe më e çuditshme,dhe ajo vazhdon: “Si jemi sjellë ndaj serbëve në kohën që të dy palët ishim nën sundimin otoman, dhe serbët ortodoksë ishin, nga pikëpamja hierarkike, poshtë shqiptarëve? Nuk besoj se kemi qenë dorëlehtë në trajtimin e tyre.
Si jemi sjellë ndaj pakicave serbe në Kosovë gjatë Luftës së Dytë Botërore?
Nuk ka ende një histori të shkruar paanësisht, por mendoj se do ta kemi pasur dorën e rëndë në trajtimin e tyre, duke iu kthyer me interesa trajtimin që na bënë gjatë periudhës mes dy luftërave botërore. Dhembshuri, nga mosdija apo nga…?


Por më e çuditshmja është kjo: “A kemi qenë tolerantë me serbët që mbetën në Kosovë pas luftës së fundit të 1999-ës? Sado të ekzagjeruar apo grindavecë të kenë qenë në kërkesat e tyre, ne që ishim më të mëdhenj në numër dhe fitimtarë, duhet të ishim treguar mirëkuptues dhe tolerantë ndaj tyre. “Ky është fundi i hipokrizisë, ky është fundi i marrëzisë i (ndo) një shqiptari!



“Hapi i parë në likuidimin e një populli është të fshini kujtesën e tij… porosiste një strateg”.
Po ne, pse duam t’ia fshijmë vetë kujtesën kombit tonë? Kush po na shtyn?
Shkojmë më tutje, larg e jo fort larg, ndoshta e pa ndoshta vetëm 100 vjet përpara : “Atëherë të vejmë dikë të na shkruajë libra të rinj, të krijojë një kulturë të re, të shpikë një histori të re.” dhe të jemi “larg nga mitet dhe shkrimet muzeale” ? Nuk po flas me fjalë të mija por me ato të Dimitrije Tucoviqit (1913):” Mu këto ditë po bëhet një vit që kur kombi shqiptar po e qojnë kryqin e tyre në Golgotë. U bë një vit i zhbërjes sistematike të popullsisë arnaute (shqiptare F.Xh) në të gjitha anët që e ka ndërmarrë ushtria serbe. Gjatë këtij viti u derdh shumë gjak njeriu nëpër fushat ,fshatrat dhe qytetet shqiptare. Por çka këto krime i vulosë është lufta më barbare e më e përgjakur që i gjason luftërave të Mesjetës, këto nuk janë vetëm proçkat e gjakut në një anë por edhe trupat e shprishur të tetë vrarëve, fëmijëve të pafajshëm, grave dhe të pafuqishmëve të popullit të Serbisë së vjetër ( Kosovës, Maqedonisë, Sanxhakut e deri në Nish, F.Xh) faji i vetëm i tyre që është se i luten një zoti tjetër ,e flet një gjuhë tjetër e mbanë një emër tjetër dhe jeton në vatrat e veta shekullore… Këto krime të pafalshme nuk janë vepra të individëve nga urrejtja e tyre vetjake por pjesë përbërëse e e politikës nacionale të Serbisë, me një bindje kriminale që nëse e zhbëjmë këtë botë të pafajshme (shqiptarët pra, F.Xh) do ta heqim qafësh armikun me të cilin në të ardhmen do të kemi problem” (Krvna osveta soldateske ,Iz arbanskih pisama, Dimitrije Tucoviq).
Pra: Atëherë vini dikë të shkruajë libra të rinj, të krijojë një kulturë të re, të shpikë një histori të re. Para se të kalojë shumë kohë kombi do të harrojë se çfarë është dhe çfarë qe” …po ai nuk është Serbia… Serbia, po i fut kriminelet ne burg….” ??? Ishin, janë dhe mbesin bisha të rrezikshme për njerëzimin e kohës e sidomos ndaj nesh, andaj si ky kriminel ashtu janë vërtet të gjithë serbët, jo-jo nuk dallojnë kur jemi në pyetje në shqiptarët ngase me ju ardhë dita përsëri do e bëjnë të njëjtën. Mos të harrojmë për asnjë moment se deri sa të ketë njerëzi në këtë botë, këta të njëjtë mbesin.( Xhevat Rexhaj)”
“Pastaj thoshin dëshmitarët të tanët( serbët, F.Xh) e krijuan shkretërimin më të madh të mundur në mesin e tyre( shqiptarëve, F.Xh). Shqiptarët binin në grumbuj, si duejtë e tallës. Më shumë ndiheshin britmat e viktimave se sa krismat e topave. Nëpër ajër fluturonin duar ,këmbë, koka dhe pjesë të mishit të trupit të shqiptarëve. Dhe kur zbrazja e topave artileri ndaj vendeve të sulmuara, dukeshin të shkreta dhe të lyera me ngjyrë të kuqe ( po aty).
Jo ore! Çfarë ngjyre e kuqe ? Gjaku ore gjaku:.. “kombi që të mos harrojë se çfarë është dhe çfarë qe”
“Gazetarja ” e porositur na këshillon : “Ka ardhur koha që të njohim më mirë edhe njëri-tjetrin, për të kuptuar sa të ngjashëm jemi.” Shumë gabim e keni. Aspak nuk jemi të ngjashëm, por kumtesa e saj është në vazhdën e idesë së strategut: “Hapi i parë në likuidimin e një populli është të fshini kujtesën e tij.” Presidenti i madh, Klintoni pas luftës së 1999-ës na thoshte: “Falni por mos harroni !”

“Por edhe kur mendonim se e paramenduar u krye, ajo nuk po përfundon as sot e kësaj ditë. E pa besueshme është se çka ky sistem ( sistemi serb i viteve 1912-13 F.Xh) ka mundur të bënë mbi popullin shqiptar. Si të dëgjohet ndonjë lëvizje për rreth kufirit ,menjëherë fillojnë prerjet shtazarake në fyt. Mbi popullatën e Pejës, Gjakovës dhe Prizrenit ndihet vetëm ndenja e vdekjes. Nëse të zë gjumi të gjallë, nuk dihet se ç’të pret në agim. Sepse mu natën, ishte koha e përzgjedhur që të kryhen krimet më të tmerrshme njerëzore; mbledhja e njerëzve nga burgjet dhe shtëpitë për ti dërguar në fushat e vdekjes. Natën nuk ndihet asgjë ,por çdo natë shqiptarët zhduken mu sikur çakejtë dhe hienat që dalin nga birucat e tyre dhe futën në shtëpitë e tyre që të marrin njerëz, të bartin dhe ti mbysin. Këta gjakpirës, edhe hienat i kishin vrarë në mënyrën e tyre të njeriut. (serb, F.Xh) ( Radničke novine nr.. 223, 22. Tetor 1913. Dimitrije Tucović, Sabrana dela, Beograd 1980)
Shqiptarët nuk e kanë një histori me triumfe të mposhtjes se popujve, por e kemi historinë më të lashtë në Europë. Gjurmët ton a gjinden kudo, edhe aty ku deshën të na i zhbëjnë.
Raporti i Komisionit ndërkombëtar 1914, Washington thotë: “Krimet mbi shqiptarët të kryera nga serbët dhe malaziasit ndërthuren me vrasje masive, masakrime të popullatës civile, spastrim etnik, ndërrim të detyruar të fesë dhe shpërngulje. Numri i viktimave në Vilajetin e Kosovës ndërkontrollin serb vlerësohet në 25.000 njerëz”. Kosta Novakoviqi e vlerësonte në 120 000 numrin e të vrarëve të dy gjinive, me qëllim që të kryhet spastrimi etnik dhe të manipulimit me statistika para konferencave të Fuqive të mëdha të cilat do t`i caktonin kufijtë e rinj në Ballkan.
“Për krimet e ushtrisë serbe dha malazeze si dhe forcave paraushtarake (paramilitare) mbi popullatën shqiptare kryesisht ka folur shtypi opozitar Europian dhe ai amerikan. Lajmëtarët e shumtë flasin për vrasjet masive të popullatës shqiptare, shkatërrimeve të vendbanimeve shqiptare, djegiet e fshatrave shqiptare, plaçkitjen e shtëpive, vrasjen e njerëzve me mjete të ftohta, dhunimin e femrave dhe sjelljeve shtazarake mbi popullsinë (The New York Times, 31.Dhjetor1912.) L`Humanite i Parisit shkruan në raportin zyrtar të konsullatës franceze në Selanik duke i përshkruar krimet serbe si plaçkitje, shkatërrim dhe vrasje. Kurse gazeta daneze Riget gjendjen në Maqedoni e përshkruan si zhbërje të popullit shqiptar. Kryeipeshkvi i Shkupit Lazër Mjeda lajmëronte se pas hyrjes së ushtrisë serbe në fshatrat e Kumanovës, shumë banorë fshiheshin në tavanet e shtëpive të tyre. Ushtria serbe i ndizte ato shtëpi dhe njerëzit digjeshin të gjallë .Ai tregonte se pas Kalasë së Shkupit gjendej një gropë e madhe e mbushur më trupat e pajetë të shqiptarëve. Meqenëse toka ishte e ngrirë ,të vrarit nuk varroseshin por gjuheshin në bunarë. Me qëllim janë numëruar mbi 68 puse në rrethine e Shkupit të mbushur me trupatë vdekurish.”
Si thuani ju zotërinj kozmolitë?
T`i harrojmë këto? Pse mos t`i përmendim?
Sikur serbët të kërkonin falje atëherë, ndoshta!“Nuk dua të bëj llogari dhe as, nën pretekstin e analizës së historisë, të qëmtoj fakte që më favorizojnë si shqiptare. Por, është e vërtetë se fajtorët asnjëherë nuk gjenden vetëm në njërën anë.” na thotë “gazetarja”, por duhet ta ketë lexuar së pari Reichpostin e vitit 1912 ku jepet gjendja në spitalin e Shkupit me pacientët shqiptarë. Në fillim i numërova 132 fatkeq, të nesërmen i gjeta vetë 80 dhe të pasnesërmen vetëm 30. Pacientëve shqiptar nuk iu epej ushqim për të vdekur të ritshëm. Por edhe të gjallë hidheshin në Vardar.
Kemi hyrë në vend të huaj shkruante Dimitrije Tucoviqi ,por ushtria serbe e dinte që kishte hyrë në vend të huaj e nuk tregoheshin aspak “kozmopolit” dhe nuk kishte ardhur koha që të njohim më mirë edhe njëri-tjetrin, për të kuptuar sa të ngjashëm jemi e as që do të vij ajo kohë. Ishin, janë dhe mbesin bisha të rrezikshme për njerëzimin e kohës e sidomos ndaj nesh, andaj si ky kriminel ashtu janë vërtet të gjithë serbët, jo, jo nuk dallojnë kur jemi në pyetje në shqiptarët ngase me ju ardh dita përsëri do e bëjnë të njëjtën. Mos të harrojmë për asnjë moment se deri sa të ketë njerëzi në këtë botë, këta të njëjtë mbesin.( Xhevat Rexhaj)”
“Falni por mos harroni” thoshte autori i shpëtimit të shqiptarëve nga zhbërja serbe. Ne do falim, por kurrë s`do t`a harrojmë. Do ta shkruajmë dhe do t`a theksojmë kudo që jemi në secilën kohë që do të jemi.