U bë një vit që poeti i madh shqiptar, Ali Podrimja, iku nga kjo botë, për të mos vdekur kurrë. Nuk ka pse të qahet, sepse la shumë pas vetës, i la shumë kombit. Besoj se të paktën pas vdekjes do të këtë vend meritor në shoqërinë shqiptare.
Një poezi e Tij, e publikuar në Facebook sonte nga një mik i imi, më futi në labirinthin e meditimeve të 20 vjeçarit të fundit. Më doli përpara figura e dashur, gazmore, por edhe e ngrysur e “rebele”, e poetit, e njeriut të madh dhe të pavdekshëm, e mikut tim të shtrenjtë e Shqiptarit të Madh, Ali Podrimja.
Po i lejoj vetes që t’ia vjedh termin Shqiptar i Madh, Aliut, sepse kështu e quante ai Pandeliun, saherë që unë e takoja Aliun në Prishtinë, e që pothuajse ishte e pamundur që të mos pija një kafe më të, pavarësisht mungesës së kohës, që jo rrallë më shoqëronte në njëzetvjeçarin e fundit. “E ke takuar Pandeliun?”, më pyeste sapo uleshim! Dhe pavarësisht përgjigjes sime, ai ma kthente: “Ai është një Shqiptar i Madh!”. E në fakt, me Ali Podrimjen më kishte njohur e shoqëruar Pandeliu, Profesori im shumë i respektuar, dr.Pandeli Çina.
Dhe ashtu ishte Pandeliu, ishte Shqiptar i Madh! Ata të dy kishin shumëçka të përbashkët: patriotizmin, atdhedashurinë, modestinë, zemërgjerësinë. Madje, ishte edhe një gjë e përbashkët, që i bënte nevrikë të dy: kur dikush tentonte të bënte ndarje krahinore, fetare, apo çfarëdo lloj dallimi ndërmjet shqiptarëve. I vetmi dallim që shihja te miqtë e mi, ishte reagimi i tyre: Pandeliu reagonte qetë, me ton të ulët, elaborim të gjatë, por me fjalor të prerë, ndërsa Aliu reagonte vrullshëm dhe shkurt.
Kur shumë nga ne kishim humbur shpresat se hordhitë serbe do të ikin nga kanë ardhur, ishte Pandeli Çina, ai që nuk dorëzohej, madje ishte shumë i sigurt se liria do vijë. Pothuajse çdo ditë, pas vizitës së mëngjesit në spitalin universitar të Tiranës, bashkë me shumë kolegë nga të gjitha trojet shqiptare, mblidheshim rreth Profesor Pandeliut, i cili çdo ditë bisedën e fillonte me Kosovën.
Pavarësisht se kishte mbaruar Fakultetin ne Varshavë, pavarësisht se është mbase njeriu që unë njoh që di më shumti gjuhë të huaja (fliste rrjedhshëm gjashtë gjuhë të huaja), pavarësisht shëtitjeve nëpër konferenca e metropole botërore, kafenë e fillonte me Kosovën. Madje, si pa të keq disa filluan ta quanin Pandeli Kosova! “Ju po e mbani gjallë kombin”, na thoshte ne kosovarëve. Në vitet 90-ta, iu kishte shkruar shumë letra presidentëve amerikanë për Kosovën, në cilësinë e kryetarit të Forumit të Intelektualëve Shqiptarë. Shumë nga këto letra mi kishte dhënë që të jap opinion për to.
Disa nga ato i kisha marrë ilegalisht me vete, për t’ia prezantuar Ali Podrimjes në Kosovë. Pandeliu është mbase njeriu i parë, që ka ngritur idenë e tunelit të Kalimashit, që sot e kemi. Kishte shkuar në Shoqatën e Arkitektëve të Shqipërisë dhe kishte marrë mendimin. Këtë mendim ia kishte propozuar Sali Berishës, gjatë mandatit të parë të qeverisjes së Shqipërisë; atëherë kur për mua dhe ata që pinin kafe me mua ishte pothuajse iluzion. “Jo, jo! Do bëhët!”, na thoshte. “Do të bashkohemi. S’ka zgjidhje tjetër”.
Dhe vitet kalonin. U bë lufta e liria agoi. Pandeliu erdhi në Prishtinën e tij të dashur me Agun e hershëm të lirisë. I erdhi radha kafesë në Prishtinë. Në tavernën e Grand Hotelit, Pandeliu i lumtur, i buzëqeshur, i vendosur, po i njëjti Pandeli, i para 10 vitesh, veçse më euforik, më i papërmbajtur nga gëzimi i lirisë.
Ndërsa Aliu i thelluar në mendime, më i qeshur dhe më i lumtur, se përpara 10 vitesh në Tiranë, mbase sepse po i kthente një nga kafetë e shumta që na kishte qerasur Pandeliu në Tiranë! Kafeja e mëngjesit me Pandeliun e Aliun ishte kafeja që zgjaste më shumë nga kafetë e zakonshme; gërshetimet e mendimeve për çështje nga më të ndryshmet ishin aq përmbajtësore, saqë më detyronin që të shmangë kryerjen e obligimeve ditore. E kafetë në Prishtinë e Tiranë u shpeshtuan, duke shpeshtuar edhe momente kënaqësie për mua. Sa herë që Pandeliu vinte për konferenca kardiologjie në Prishtinë, pas përshëndetjes së zakonshme, si pa frymë më thoshte: Gani, të lutem më gjëjë Aliun. Ndërsa, Aliu, sapo dëgjonte telefonin tim, akoma pa më pyetur si je, më thoshte: “Hë Gani, a ka ardhë Pandeliu?, Erdha!”
Kjo vazhdoi, derisa Aliu shkoi pas Lumit, në Francë, për të kërkuar vdekjen. Nuk arrita ta ngushëlloi Pandeliun, sepse ai si gjithmonë ishte më i shpejtë. Më telefonoi dhe më zë të ngjirur më ngushëlloi. “Më duhet t’i nënshtrohem një operacioni këto ditë. Por në Prishtinë do të vijë”, më tha! “Nuk mund të rri pa i dhënë lamtumirën e fundit Aliut!”.
Një vit më parë, bashkë me Pandeliun pimë kafenë e mëngjesit bashkë me Pandeliun, përsëri në tavernën e Grand Hotelit! Por kësaj here të heshtur! Karriga e Aliut ishte e zbrazët, ashtu siç ishin të zbrazur shpirtrat tanë. Nuk shkonte muhabeti! Na mungonte shikimi i dashur, i ëmbël, i mprehtë dhe përmbajtësor i mikut tonë, Ali Podrimja.
I dashur miku im Ali Podrimja, fli i qetë në tokën e Kosovës, që aq shumë e deshe. Populli Kosovës të do dhe të çmon. Të çmon sepse ishe dhe je Shqiptar i Madh! Ke dhe një mik të madh në Tiranë që të do shumë, është Pandeli Çina që Ti e quaje Shqiptar i Madh. E për mua, vërtetë Ju jeni dhe do të mbeteni Shqiptarë të Mëdhenj. Dhe, krejt çfarë unë do të mund të bëjë në këtë moment i dashur Ali, unë do të shkoj nesër në Tiranë. Do të takojë Pandeliun dhe do të pimë një kafe për Ty.
Ti meriton më shumë! Sepse Ti me kohë na tregove:
Unë, biri yt, Kosovë t'i njoh dëshirat e heshtura,
t'i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj,
t'i njoh vuatjet, gëzimet, vdekjet,
t'i njoh lindjet e bardha, caqet e tuka të kulluara;
ta di gjakun që të vlon në gji,
dallgën kur të rrahë netëve t'pagjumta
e të shpërthejë do si vullkan:-
më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë.
Unë biri yt.
Ti me kohë na i hape sytë:
“Zgjohu, Kosovë!Zgjohu, nëna ime e dashur,
balli dhe emri im i shkelur,
Zgjohu, Kosovë!...”
Prehu i qetë Shqiptari i Madh, Ali Podrimja! Lavdi të qoftë!
Një poezi e Tij, e publikuar në Facebook sonte nga një mik i imi, më futi në labirinthin e meditimeve të 20 vjeçarit të fundit. Më doli përpara figura e dashur, gazmore, por edhe e ngrysur e “rebele”, e poetit, e njeriut të madh dhe të pavdekshëm, e mikut tim të shtrenjtë e Shqiptarit të Madh, Ali Podrimja.
Po i lejoj vetes që t’ia vjedh termin Shqiptar i Madh, Aliut, sepse kështu e quante ai Pandeliun, saherë që unë e takoja Aliun në Prishtinë, e që pothuajse ishte e pamundur që të mos pija një kafe më të, pavarësisht mungesës së kohës, që jo rrallë më shoqëronte në njëzetvjeçarin e fundit. “E ke takuar Pandeliun?”, më pyeste sapo uleshim! Dhe pavarësisht përgjigjes sime, ai ma kthente: “Ai është një Shqiptar i Madh!”. E në fakt, me Ali Podrimjen më kishte njohur e shoqëruar Pandeliu, Profesori im shumë i respektuar, dr.Pandeli Çina.
Dhe ashtu ishte Pandeliu, ishte Shqiptar i Madh! Ata të dy kishin shumëçka të përbashkët: patriotizmin, atdhedashurinë, modestinë, zemërgjerësinë. Madje, ishte edhe një gjë e përbashkët, që i bënte nevrikë të dy: kur dikush tentonte të bënte ndarje krahinore, fetare, apo çfarëdo lloj dallimi ndërmjet shqiptarëve. I vetmi dallim që shihja te miqtë e mi, ishte reagimi i tyre: Pandeliu reagonte qetë, me ton të ulët, elaborim të gjatë, por me fjalor të prerë, ndërsa Aliu reagonte vrullshëm dhe shkurt.
Kur shumë nga ne kishim humbur shpresat se hordhitë serbe do të ikin nga kanë ardhur, ishte Pandeli Çina, ai që nuk dorëzohej, madje ishte shumë i sigurt se liria do vijë. Pothuajse çdo ditë, pas vizitës së mëngjesit në spitalin universitar të Tiranës, bashkë me shumë kolegë nga të gjitha trojet shqiptare, mblidheshim rreth Profesor Pandeliut, i cili çdo ditë bisedën e fillonte me Kosovën.
Pavarësisht se kishte mbaruar Fakultetin ne Varshavë, pavarësisht se është mbase njeriu që unë njoh që di më shumti gjuhë të huaja (fliste rrjedhshëm gjashtë gjuhë të huaja), pavarësisht shëtitjeve nëpër konferenca e metropole botërore, kafenë e fillonte me Kosovën. Madje, si pa të keq disa filluan ta quanin Pandeli Kosova! “Ju po e mbani gjallë kombin”, na thoshte ne kosovarëve. Në vitet 90-ta, iu kishte shkruar shumë letra presidentëve amerikanë për Kosovën, në cilësinë e kryetarit të Forumit të Intelektualëve Shqiptarë. Shumë nga këto letra mi kishte dhënë që të jap opinion për to.
Disa nga ato i kisha marrë ilegalisht me vete, për t’ia prezantuar Ali Podrimjes në Kosovë. Pandeliu është mbase njeriu i parë, që ka ngritur idenë e tunelit të Kalimashit, që sot e kemi. Kishte shkuar në Shoqatën e Arkitektëve të Shqipërisë dhe kishte marrë mendimin. Këtë mendim ia kishte propozuar Sali Berishës, gjatë mandatit të parë të qeverisjes së Shqipërisë; atëherë kur për mua dhe ata që pinin kafe me mua ishte pothuajse iluzion. “Jo, jo! Do bëhët!”, na thoshte. “Do të bashkohemi. S’ka zgjidhje tjetër”.
Dhe vitet kalonin. U bë lufta e liria agoi. Pandeliu erdhi në Prishtinën e tij të dashur me Agun e hershëm të lirisë. I erdhi radha kafesë në Prishtinë. Në tavernën e Grand Hotelit, Pandeliu i lumtur, i buzëqeshur, i vendosur, po i njëjti Pandeli, i para 10 vitesh, veçse më euforik, më i papërmbajtur nga gëzimi i lirisë.
Ndërsa Aliu i thelluar në mendime, më i qeshur dhe më i lumtur, se përpara 10 vitesh në Tiranë, mbase sepse po i kthente një nga kafetë e shumta që na kishte qerasur Pandeliu në Tiranë! Kafeja e mëngjesit me Pandeliun e Aliun ishte kafeja që zgjaste më shumë nga kafetë e zakonshme; gërshetimet e mendimeve për çështje nga më të ndryshmet ishin aq përmbajtësore, saqë më detyronin që të shmangë kryerjen e obligimeve ditore. E kafetë në Prishtinë e Tiranë u shpeshtuan, duke shpeshtuar edhe momente kënaqësie për mua. Sa herë që Pandeliu vinte për konferenca kardiologjie në Prishtinë, pas përshëndetjes së zakonshme, si pa frymë më thoshte: Gani, të lutem më gjëjë Aliun. Ndërsa, Aliu, sapo dëgjonte telefonin tim, akoma pa më pyetur si je, më thoshte: “Hë Gani, a ka ardhë Pandeliu?, Erdha!”
Kjo vazhdoi, derisa Aliu shkoi pas Lumit, në Francë, për të kërkuar vdekjen. Nuk arrita ta ngushëlloi Pandeliun, sepse ai si gjithmonë ishte më i shpejtë. Më telefonoi dhe më zë të ngjirur më ngushëlloi. “Më duhet t’i nënshtrohem një operacioni këto ditë. Por në Prishtinë do të vijë”, më tha! “Nuk mund të rri pa i dhënë lamtumirën e fundit Aliut!”.
Një vit më parë, bashkë me Pandeliun pimë kafenë e mëngjesit bashkë me Pandeliun, përsëri në tavernën e Grand Hotelit! Por kësaj here të heshtur! Karriga e Aliut ishte e zbrazët, ashtu siç ishin të zbrazur shpirtrat tanë. Nuk shkonte muhabeti! Na mungonte shikimi i dashur, i ëmbël, i mprehtë dhe përmbajtësor i mikut tonë, Ali Podrimja.
I dashur miku im Ali Podrimja, fli i qetë në tokën e Kosovës, që aq shumë e deshe. Populli Kosovës të do dhe të çmon. Të çmon sepse ishe dhe je Shqiptar i Madh! Ke dhe një mik të madh në Tiranë që të do shumë, është Pandeli Çina që Ti e quaje Shqiptar i Madh. E për mua, vërtetë Ju jeni dhe do të mbeteni Shqiptarë të Mëdhenj. Dhe, krejt çfarë unë do të mund të bëjë në këtë moment i dashur Ali, unë do të shkoj nesër në Tiranë. Do të takojë Pandeliun dhe do të pimë një kafe për Ty.
Ti meriton më shumë! Sepse Ti me kohë na tregove:
Unë, biri yt, Kosovë t'i njoh dëshirat e heshtura,
t'i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj,
t'i njoh vuatjet, gëzimet, vdekjet,
t'i njoh lindjet e bardha, caqet e tuka të kulluara;
ta di gjakun që të vlon në gji,
dallgën kur të rrahë netëve t'pagjumta
e të shpërthejë do si vullkan:-
më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë.
Unë biri yt.
Ti me kohë na i hape sytë:
“Zgjohu, Kosovë!Zgjohu, nëna ime e dashur,
balli dhe emri im i shkelur,
Zgjohu, Kosovë!...”
Prehu i qetë Shqiptari i Madh, Ali Podrimja! Lavdi të qoftë!