Analizë e novelës “Një mall i pashuar” e shkrimtares Vilhelme Vranari Haxhiraj

Prof.dr. Eshref Ymeri

Një humnerë në shtegun e dashurisë

Analizë e novelës “Një mall i pashuar” e shkrimtares Vilhelme Vranari Haxhiraj

       Para pak kohësh, miku im i vjetër vlonjat, zoti Fitim Haxhiraj, bashkëshorti i shkrimtares së mirënjohur Vilhelme Haxhiraj, erdhi në Tiranë dhe, në Kafe Evropa, në bisedë e sipër, nxori nga çanta dhe më dhuroi me autograf novelën e zonjës Vilhelme, me titull “Një mall i pashuar”.

       Këtë novelë e kisha lexuar një vit e gjysmë më parë, kur zonja Vilhelme ma pati dërguar me internet. Por tani e lexova përsëri, meqenëse leximi i librit të dalë nga shtypi, në krahasim me leximin e tij në kompjuter, të ngjall të tjera emocione, më të drejtpërdrejta dhe më mbresëlënëse.

       Shkrimtarët prandaj edhe na tërheqin me krijimtarinë e tyre, se, në dallim nga njerëzit e zakonshëm, ata nuk e zbresin përmbajtjen e tekstit deri në nivelin e lexuesit. Përkundrazi, ata e ngrenë lexuesin deri në nivelin e letërsisë.

Shkrimtarja e shquar Vilhelme Vranari Haxhiraj është mjeshtre e fjalës artistike dhe me krijimtarinë e saj në disa gjini letrare, ajo përcjell me art jetën shpirtërore të popullit shqiptar. Si një shkrimtare me talent të spikatur, ajo bën që gjuha shqipe të shfaqet si një zonjë hijerëndë nëpër faqet e veprave të saj letrare, në të cilat historia dhe kultura shqiptare pasqyrohen me tërë forcën dhe larminë e identitetit tonë kombëtar. Si një shkrimtare me një formim të admirueshëm intelektual, ajo operon përsosmërisht me të gjitha regjistrat e gjuhës shqipe. Në veprën e saj, si në tablonë e një mjeshtri të penelit, vijnë e ravijëzohen tiparet e veçanta të karakterit shqiptar, veçoritë e vlerave të tij morale, përfytyrimet për mirësinë, për bukurinë, për të vërtetën, për trimërinë, për dashurinë për punën, për besnikërinë.

       Kjo novelë dallohet për një subjekt qendërsynues dhe për një vijë kompozicionale të mirëravijëzuar. Autorja, përmes projektimit të një ngjarjeje dramatike nga jeta e dy të rinjve, e ngre rrëfimtarinë deri në lartësinë e poetizmit dhe zbulon skajshmërisht bërthamën e fabulës së novelës. Ajo e përmbledh materialin jetësor brenda fokusit të marrëdhënieve të dy të rinjve, të cilëve dikush ua vrau keq ëndrrën e dashurisë.

Në këtë novelë, shkrimtarja ka nxjerrë në plan të parë fakturën figurative të rrëfimit, në të cilin zbulohet arti i fabulës në formën më të kulluar. Autorja ka pasqyruar mjeshtërisht kultin e lojës tragjikoironike të fatit në jetën e këtyre të rinjve, i cili vjen e shpërbën çuditërisht indin e përditshmërisë. Në këtë aspekt, kjo vepër të kujton krijimtarinë novelistike të autorëve të tillë të mirënjohur në letërsinë botërore, siErnest Hofman (Ernst Theodor Amadeus Hoffmann - 1776-1822), Prosper Merime (Mérimée - 1803-1870), Edgar Po (Edgar Allan Poe  1809-1849) etj.Kurse me kthesat e papritura të fatit të dy heronjve kryesorë, me lojën e mistershme që luhet në jetën e tyre, autorja në këtë novelë ndjek gjurmët e novelistëve të tillë, si Gi de Mopasanit (Guy de Maupassant  1850-1893), të O. Henri (Olivier Henry 1862-1910), Luixhi Pirandelo (Luigi Pirandello - 1867-1936), Stefan Cvajg (Stefan Zweig- 1881-1942), Akutagava (Ryunosuke Akutagawa - 1892-1927), Anton Çehov (1860-1904), Ivan Bunin (1870-1953) etj.

       Në rrjedhën e shekujve njerëzit  kanë shkuar në frontet e luftës, kanë lënë pas vendlindjen dhe kanë përballuar shumë stuhi shpirtërore në emër të dashurisë. Kësaj ndjenje hyjnore i janë kushtuar këngë, oda, vargje poetike, piktura, romane dhe filma artistikë. E megjithëse nuk ka asgjë më të fuqishme sesa dashuria, prapëseprapë edhe atë mund ta vrasin.

       Ekzistojnë shkaqe të ndryshme që çojnë në vrasjen e dashurisë së dy të rinjve. Të tilla mund të jenë tradhtia apo pabesia,  prishja e drejtpeshimit të varësisë nga njëri-tjetri dhe mosrespektimi i caqeve të lirisë, pasioni i tepruar për të rrëmuar në të kaluarën e njër-tjetrit, përshpejtimi i tepruar i ngjarjeve, mania për ta jetuar të sotmen në nxitim e sipër. Kjo për faktin se dashuria që ka në themel vetëm pasionet e çastit, nuk mund të ketë jetë të gjatë, sepse ua largon të rinjve shijen e emocioneve të shenjtëruara. Dashurinë, po ashtu, mund ta vrasin edhe huqet e dëmshme, dallimet e prioriteteve dhe të vlerave jetësore. Prandaj, që dashuria të rrojë sa më gjatë, ajo duhet të fshehë në vetvete diçka të pathënë deri në fund, diçka të magjishme deri në misteriozitet.

       Por në këtë novelë, autorja ka zbuluar mjeshtërisht një tjetër shkak të vrasjes së dashurisë: dallimet klasore në marrëdhëniet e dy të rinjve. Tragjizmi i pagjak i jetës së dy të rinjve të dashuruar që shpaloset në faqet e kësaj novele, është larg përfytyrimeve të pafajshme të brezit të ri të ditëve tona, të painfektuar nga mikrobi i mallkuar i luftës së klasave. Fabula e novelës bazohet në ngjarje reale. Historia e dy të rinjve vërtitet në vorbullën e fantazisë krijuese të autores, por dy heronjtë kryesorë të novelës janë realë.

       Autorja zbërthen individualitetin e dy të rinjve, çiltërsinë e zemrës, pastërtinë e shpirtit të tyre, vlerat e formimit rinor, pjekurinë e gjykimit mes emocioneve në rritje të dashurisë që nis të flatërojë në gjokset e tyre të dallgëzuara.

       Në linjën e fabulës së vet, autorja na rrëfen një histori të dhimbshme për fatin e një dashurie të vrarë, pa i idealizuar dy heronjtë e saj kryesorë dhe pa rënë në prehrin e urrejtjes për vrasësin e asaj dashurie të prerë në mes. Se vrasësi i asaj dashurie ishte duke kryer detyrën e vet, ishte duke kryer misionin e vet. Prapa figurës së këtij vrasësi të dashurisë, gjallon frikshëm hija e diktaturës. E asaj diktature mizore që pati hapur aq shumë humnera në monopatet e dashurive që mbetën si kujtime të dhimbshme në zemrat e sa e sa të rinjve fatgremisur.

       Njeriu në jetë nuk mund të marrë një vendim paraprak se kujt mund do t’ia falë zemrën e vet. Se mund të qëllojë që ai, i cili sot të duket kundërshtar i betuar dhe që mund edhe ta urresh me tërë qenien tënde, nesër, pa pritur e pa kujtuar, mund të shndërrohet në njeriun e vetëm, për të cilin ty zemra të rreh me dridhërimë. Se jo më kot, poeti i madh rus, Aleksandër Pushkini (1799-1837), në romanin e tij në vargje “Evgjeni Onjegin”, thotë:

       “Çdo moshë i falet dashurisë”.

       Dy të rinjve të kësaj novele u qëlloi të përjetonin një tronditje  të rëndë shpirtërore që lexuesin e brengos thellë me dramatizmin e saj. Zemrat e tyre i kaplon trishtimi dhe për një kohë të gjatë ata enden në vorbullën e hamendjeve dhe të dyshimeve, për të cilat s’janë në gjendje të japin dot një shpjegim. E megjithatë, ata vazhdojnë ta duan njëri-tjetrin në heshtjen e tyre çiltërore, pa e ditur dhe pa u shkuar mendja fare se letërkëmbimi i tyre kishte rënë në kthetrat e diktaturës që rrinte në përgjim të jetës së çdo individi.

       Kur lexuesi, që ka jetuar vitet e luftës së klasave, e kthen kokën pas dhe ringjall në kujtesë dramat e dashurive të vrara, ai rri e përsiat në qetësi: megjithëse ato ngjarje, që mbartnin në vetvete paradoksin e një diktature absurde deri në marrëzi,  zhvendosen tutje në vite, drejt mjegullnajës së historisë, prapëseprapë mbresat e njerëzve zemërplagosur që ato i përjetuan me brenga aq të thella në shpirt, vazhdojnë të mbeten të pashlyeshme deri në botën e amshuar.

Dy heronjve të rinj që përkrkëdhelnin endrrat e tyre dashurore, u qe taksur të përballonin një provë të rëndë - ndarjen mizore, shkaku i së cilës ishte jo lufta jetëvrasëse apo vdekja tinëzare, por lufta e klasave, ky përbindësh gjëmëndjellës që hapi plagë aq të rënda në jetën e sa e sa njerëzve që s’gjetën dot kurrë përdëllim. Kjo është edhe arsyeja që përmbajtja e novelës përbën modelin e një përgjithësimi artistik.

Pra, njëri nga tiparet karakteristike që mishërohet në figurën e Aurelit, si heroit kryesor të novelës, është vlera e saj përgjithësuese. Ky tipar i figurës artistike lidhet me faktin se ai mishëron në vetvete disa cilësi që janë karakteristike dhe që luajnë një rol të rëndësishëm në përshkrimin e elementit individual në jetën e tij. Dhe si vlerë domethënëse e figurave artistike të kësaj novele shërben fakti që emrat e dy heronjve kryesorë, të Aurelit dhe të Brikenës, nga të përveçëm, vijnë e kthehen në emra të përgjithshëm. Dhe sapo lexuesi njihet me ta, si dy heronj kryesorë të kësaj vepre, ata i sjellin në kujtesë menjëherë fatin e një morie aurelësh dhe brikenash, dashuria e të cilëve pati rënë viktimë e një lufte të marrë klasash që vazhdoi për disa dhjetëvjeçarë me radhë.

Prandaj e tërë novela mishërohet në sinekdokën, si mjet artistik. Pra, përmes së veçantës, autorja, tërthorazi, e bën lexuesin të nënkuptojë të përgjithshmen. Në fatkeqësinë e dashurisë së Aurelit dhe të Brikenës, zbulohen brengat dashurore e të gjithë atyre brezave të rinjsh që lufta e klasave ëndrrat ua preu në mes. 

Fort prekëse janë faqet e librit ku skalitet bota e brendshme e nënës së Aurelit, e cila e mahnit lexuesin me ngrohtësinë e shpirtit të saj fisnik.

       Për babain e Aurelit shkrimtarja mjaftohet vetëm me heqjen e një peneli në tablonë e jetës së të rinjve. Ajo nuk e bën fajtor atë për ato që thotë e bën kundër dashurisë së të birit. Se ajo ia lë në dorë lexuesit të gjykojë për formimin e tij: ai është viktimë e indoktrinimit me luftën e klasave.

       Kjo novelë lexohet me frymën pezull për bukurinë e përshkrimeve lirike, në të cilat heroi kryesor i saj shtegton drejt botës së tij të brendshme. Në këto përshkrime ndihet aroma e lirizmit të prozës novelistike të Turgenjevit (1818-1883), të krijimtarisë së Ernest Hemingueit (Ernest Miller Hemingway-1899-1961), të Uiliam Follknerit (William Cuthbert Faulkner - 1897-1962), të Alberto Moravisë (1907-1990), sidomos në romanin e tij të parë me titull “Një banore nga Roma”,të botuar në vitin 1929.

       Përshkrimet lirike autorja i përdor për të nxjerrë në spikamë furtunat shpirtërore të Aurelit në çastet kur zemra e tij e ndien nga afër stuhinë e afsheve të dashurisë së parë që po ia pushtojnë zemrën cep më cep.

   Veçoria e përshkrimeve lirike qëndron në faktin se autorja i jep ato në formën e fluturimeve lirike, duke bërë kësisoj një ndryshim sa interesant, aq edhe të papritur në vijën kompozicionale të novelës.Por nuk mund të mos theksohet edhe fakti tjetër që përshkrimet lirike, për autoren e kësaj novele, përbëjnë një provë të vërtetë të shpërfaqjes së talentit të saj.

Autorja e mbyll novelën me një paragraf me domëthënie filozofike:

“Dashuria e vërtetë, me gjithë ngjyrat, zërat dhe forcën vitale të saj, jetohet vetëm një herë. Kjo është dashuria e pavdekshme që nuk shlyhet kurrë nga kujtesa, e cila lë pas veç brenga dhe mall… Një mall i pashuar!

Kjo domethënie filozofike, me solli nëkujtesë një aforizëm të shkëlqyer të pedagogut të shquar ukrainasVasil Suhomlinski (1918-1970), në të cilën ai thotë:

       “Dashuria është më e madhe se Hyjnia. Ajo është bukuria dhe pavdekësia e amshuar e njeriut. Ne shndërrohemi në një grusht eshtrash, kurse dashuria mbetet e përjetshme”.

       Tiranë, 06 qershor 2013

      

      

EDUCAZIONE SESSUALE

AUTRICE: KOZETA NUSHI

                                                           

Oggi, dell’educazione sessuale si occupano la famiglia e la scuola; a completarla intervengono gli amici più scaltri e la T.V. che offre anche dimostrazioni realistiche delle pratiche sessuali.

Ai miei tempi i bambini non erano partoriti: li portava la cicogna, si compravano o si trovavano nell’orto, sotto un cavolo.

Io nacqui in questo periodo fiabesco.

 Il comportamento dei miei genitori e sette anni di vita in un educandato di suore non avevano molto allargato i miei orizzonti.

Non credevo più alle cicogne, ma le mie conoscenze in materia di sessualità erano piuttosto superficiali.

A 18 anni, terminati gli studi, tornai in famiglia e cominciai una vita normale.

Mia madre era presidente di un’associazione umanitaria e teneva una lista dei nomi delle persone in difficoltà, che chiedevano un aiuto economica.

Un giorno, dovendo assentarsi da casa, mi consegnò la lista perché annotassi il nome dei postulanti.

 Si presentò una donna giovane che mi rattristò con il racconto delle sue disgrazie; il suocero era fuori di testa, la suocera si era rotta un braccio, il marito era disoccupato e lei non aveva latte sufficiente per il figlioletto.

Chiedeva il buono per acquistare mezzo litro di latte al giorno.

Rimasi molto colpita da questa tragedia e stavo pensando ad una fase che potesse esprimerne bene l’entità quando rilevai, accanto ad un altro nome, una annotazione: “stato interessante”.

Era proprio l’espressione giusta, che esprimeva chiaramente il mio pensiero perciò la trascrissi accanto al nome della nuova arrivata.

Mia madre, al ritorno, lesse il nome che avevo aggiunto e la noticina che lo affiancava e, un po’ perplessa, disse: “Stato interessante! Te lo ha detto lei? Ha un bambino di pochi mesi”.

“No” risposi” ma mi ha raccontato un sacco di guai. Mia madre tentennò il capo con aria incredula e mi spiegò il significato dell’espressione “stato interessante”.

Mio marito, padre dei miei quattro figli, in una situazione analoga, mi avrebbe preso la testa fra le mani, avrebbe impresso un casto bacio sulla mia fronte e, alzando gli occhi al cielo, avrebbe esclamato “Santa innocenza!” 

Questo è un momento di vita che a Vera è venuto in mente dopo la sua uscita dall’ospedale. Però, Vera, come sempre, per la sua malattia non parla mai.

Ecco, sono qua adesso. Sto bene. Mi vedi? – dice sorridendo e continua a scrivere e a dirmi altri ricordi, che a me piacciono tanto.

Vera, ormai da tempo è la mia amica del cuore. Compierà 93 anni, ma per me è fonte della forza e della giovinezza. Se non la vedo anche un giorno mi preoccupo tantissimo, e quando la rivedo mi sento felicissima.

AUTRICE : KOZETA NUSHI-SECONDA PUNTATA DI RICORDI DI UNA VITA

                                 

All’inizio del XIX secolo il modo di vivere era molto diverso da quello attuale.

Non esisteva il “pret a porter”; solo i nobili ed i ricchi potevano permettersi il lusso di acquistare un abito confezionato, esclusivo, perché sarebbe stato imbarazzante, specialmente per una donna, incontrare nello stesso luogo, una con l’abito uguale al suo.

La maggior parte delle persone acquistava il tessuto da un rigattiere e, per la confezione si rivolgeva ad un sarto da uomo, oppure ad una delle tante sardine più o meno abili che esistevano in ogni paese.

Erano molte, perché quello della sarta, assieme a quello della ricamatrice, della domestica e della lavandaia, era il solo lavoro consentito ad una donna al di fuori della famiglia.

Durante la guerra, trovare un buon tessuto era praticamente impossibile.

Mia madre, sfruttando le sue conoscenze, riuscì ad acquistare un “taglio” di lana blu, destinato alle divise dei carabinieri e con quello mi confezionò un capotto che non era perfetto ma che, indossato da una ventenne, faceva bella figura.

Con un capotto così non potevo calzare scarpe marroni per giunta un po’ scalcagnate: occorrevano scarpe nuove e in tinta.

Nella vetrina di un negozio nel centro di Padova ce n’era un paio che si adattava bene alle mie esigenze: aveva il tacco alto e la tornaia di pelle blu, ingentilita da un inserto grigio perla. Costava quindici lire.

Per più di un mese rinunciai a tutte le spese che non erano assolutamente necessarie, come la bottiglietta di “gazzosa” dopo una passeggiata con gli amici o qualche biglietto del tram per spostarmi in città.

Quando ebbi raggranellato la somma necessaria per l’acquisto inforcai la bicicletta, pedalai per quindici chilometri e mi recai al negozio di calzature.

La vetrina non era cambiata e le scarpe erano tutte al solito posto; di cambiato c’erano solo i cartellini dei prezzi.

Le scarpe che avevo tanto desiderato ora costavano quindici lire e cinquanta centesimi, e io i cinquanta centesimi non li avevo proprio.

Girai la bicicletta e tornai a casa delusa ed avvilita: i quindici chilometri mi parvero trenta!

Molti anni dopo raccontai l’episodio ad uno dei miei nipoti che, nonostante la crisi, aveva molto più del necessario e lui mi chiese il perché non fossi entrata e non le avessi chiesto di farmi uno sconto.

Non aveva tutti i torti, ma io con alterigia risposi che la dignità vale di più di un paio di scarpe!

Evidentemente non è cambiato solo il modo di vivere, ma anche il modo di pensare e di affrontare la realtà. Pensa Vera, regalandomi questo suo ricordo che io ho scoperto già da sua figlia mesi e mesi fa.

Adesso sono molto contenta di scriverlo e dare a leggere a tutti i figli di Vera, che brilla come il sole.

Infatti, Vera, vestita con la sua maglietta rossa, è molto attraente. Sembra una bella ragazza e non ha per niente bisogno di belle scarpe. È già bella dentro e fuori.

Ed io mi meraviglio sempre quando la vedo.

“The Independent”: Më mirë kriminel në Norvegji se sa student në Maqedoni?

Tabloidi i famshëm londinez The Independent nuk ka ngujuar që në faqen e tyre zyrtare në facebook dhe në portalin në internet të ironizojë sistemin arsimor të Maqedonisë.
Duke “qortuar” studentët anglezë që ankohen për kushtet e banimit nëpër konviktet universitare, The Independent ka publikuar një fotomontazh të pamjes së një banjoje në një nga konviktet universitare në Maqedoni, dhe të pamjes së një burgu norvegjez.
Një nga komentet në facebook thotë se studentët e Maqedonisë duhet të mësojnë si të kryejnë krime në Norvegji.
Ky është një realitet me të cilin nxënësit dhe studentët në Maqedoni përballën çdoditë, por është hera e parë që kjo pamje e zymtë e sistemit arsimor të Maqedonisë shfaqet në një tabloid me renome botërore siç është The Independent.

Strategjia Ndërkombëtare për luftimin e drogave

Në një raport të ri nga Departamenti Amerikan i Shtetit me titull “Strategjia Ndërkombëtare për luftimin e drogave” duke folur për krimin e organizuar në Ballkan, theksohet se Serbia është ndër prodhuesit më të mëdhenj e drogës, por edhe si një vend kyc i tranzit të kontrabandës së drogës.
 Përmes Serbisë, si pjesë e korridorit të Ballkanit në Evropë , më e trafikuar eshte heroina nga Afganistani dhe kanabisi, ndërsa kokaina trafikohet me anë të grupeve të mirëorganizuara nga Amerika e Jugut,

Sipas DASH, qeveria e Serbisë nuk e lufton krimin e organizuar dhe as që posedon ndonjë organ të posaçëm për të koordinuar përpjekjet e agjencisë për të luftuar trafikun e drogës. Krahas kontrabandës me drogë, Departamenti Amerikan i Shtetit po ashtu ka konstatuar se edhe korrupsioni mbetet një problem i madh në Serbi.

Departamenti Amerikan i Shtetit ka publikuar ditën e sotme raportin për trafikun e drogës.

Sipas këtij raporti Shqipëria mbetet vendburim për prodhimin e marijuanës.

Në raport thuhet se droga e prodhuar në Shqipëri ka për destinacion Europën. Sipas raportit policia ka rritur efektshmërinë në kapjen e drogës dhe vërehet një rritje në kapjen e drogës dhe të arrestimeve në vitin 2013. Në raportin e DASH thuhet se prodhimi marijuanës ka mbetur e lartë për 3 vite radhazi.

“Shqipëria ka probleme me prodhimin e marijuanës. Nuk është shqetësuese për drogat e tjera.” Në raport vlerësohet se vendi ynë ka arritur rezultate në luftën kundër drogës. DASH thekson se SHBA dhe BE po japin ndihmën e tyre në luftën kundër narkotikëve.

Aeroplani i zhdukur malezjan përplot me mason

Sipas disa medieve aeroplani i Malajzisw është viktimë e parë e cyber rrëmbimit në botë. Pas rënies së aeroplanit malajzian, multimiliarderi, anëtar i aluminatit dhe udhëheqësi sekret i botës Jakob Rotshild është bërë pronari i vetëm, respektivisht ka marrë komplet patentën e KL-03 mikroçipit që shërben për luftë elektronike. Si? Me aeroplan janë zhdukur të gjithë njerëzit që me Rotshild kanë ndarë patentën.

Rrëfimi “zyrtar” për fatin e boingut 777, Malaysia Airlines 370 assesi nuk qëndron dhe tani është bërë e qartë se fjala është për fshehjen e të vërtetës dhe hapave të caktuara. Pas shumë demonstrimeve dhe paraqitjes së paaftësive të plota të ushtrisë malajziane dhe qeverisë, duke qenë që regjistrimi i aeroplanit t zhdukur, qeveria malajziane mashtron tërë botën duke thënë se aeroplani ka rënë në Oqeanin indian dhe se të gjithë ata që kanë qenë në aeroplan kanë vdekur.

Qeveria e Malajzisë përveç që është shërbyer me SMS për të njoftuar botën për fatin e aeroplanit, ka përdorë të vetmen fjalë “supozojmë”.

Ata supozuan se aeroplani ka rënë atje dhe se të gjithë janë të vdekur. Dhe përnjëherë ka heshtur tërë bota.

Rrëfimi i tyre që nga fillimi është e dyshimtë, tani edhe shumë sepse fjala “supozojmë” e kanë përdor si dëshmi absolute, duke ndërprerë hetimet dhe kështu i kanë heshtur mediet të cilat në përgjithësi nuk pyesin, që po ashtu është e dyshimtë.

Vetëm është thënë se ekziston pamundësia e gjetjes së mbetjeve, cingërima e telefonave celular, nuk ka kufoma, mbetje dhe gjëra tjera që të mund të dëshmohet se aeroplani ka rënë në det.

Në zhdukjen misterioze të aeroplanit, kanë udhëtuar edhe 20 të punësuar, respektivisht anëtar të shërbimit të kompanisë amerikane Freescale Semiconductor, të cilët të drejtat e tyre i kanë ndarë me Roshtildin, ndërsa rastësisht ajo firmë një ditë para zhdukjes së aeroplanit ka lancuar një mjet për luftimin elektronik, si pjesë e sistemit të radarit.

Me zhdukjen e këtyre 20 të punësuarve, Jakob Rotshild është bërë pronari i vetëm i patentës së mikrocipit që shërben për luftë në të ardhmen. Firma Freescale Semiconductor merret me zhvillimin e mikroprocesorëve, senzorëve dhe teknologjive të tjera, përfshirë gjysmë përcjellës që kryejnë funksione llogaritëse.