Lindur në Dukagjin, rrethi i Shkodrës. Autor i disa librave në prozë, gazetar. Aktualisht editorialist i revistës letrare "Ars".
Krijuesi dhe tabutë
Një polemikë e para disa viteve midis shkrimtarit nobelist Nagib Mahfuz dhe shkrimtarit të anatemuar në një botë të caktuar, por edhe të mirëpritur në një botë tjetër, Salman Rushdie, e bërë disa vite më parë, pas botimit të "Vargjeve satanike", më ka futur gjithnjë në dilemën, nëse ka apo nuk ka tabu për krijuesin. Në fillim të debatit të madh që shkaktoi botimi i "Vargjeve satanike" në botën islame, Nagib Mahfuz mori anën e shkrimtarit të kërcënuar, mori në mbrojtje lirinë krijuese të shkrimtarit Salman Rushdie. Por, disa kohë më vonë Mahfuz ndërroi mendje, duke thënë se, botimi i "Vargjeve satanike" ishte një gabim. "Nuk duhen fyer ndjenjat e miliona njerëzve me një besim të caktuar". Shkrimtari mendon se zhgënjimi do të ishte në çdo rast më i hidhur se e verteta dhe se, shkrimtari nuk mund t'i japë të drejtën vetes të zhgënjejë zemrat e miliona njerëzve. Një polemikë e para disa ditëve në Tiranë, lindi pikërisht prej një humoreske të thjeshtë, një rastësie që mori përmasa politike. Një humor, besoj pa të keq, dhe pa asnjë prapavijë kundërkatolike, u shndërrua në çështje kombëtare politike. Ithtarët e Papës dhe të katolicizmit, bartësit e frymës perëndimore, politikanët që e kanë të shenjtë miqësinë me Vatikanin dhe me Europën, nuk nguruan të mbronin një çështje, që në të vërtetë nuk kishte arsye të mbrohej. Institucioni i Papa Gjon Palit II nuk mund të lëndohej e as të vihej në dyshim nga një aktrim zbavitës i dy aktorëve, në një festival muzikor. Rastet janë të pangjashëm, të përmasave të ndryshme, sigurisht, por prapa tyre qëndron një çeshtje shqetësuese: deri ku shkrimtari, krijuesi në përgjithësi, mund dhe është e moralshme ta përdorë lirinë e tij krijuese.
Përgjigja e parë e gatshme, e mbetur gjithnjë në përmendje, është se lirinë tënde mund ta përdorësh deri aty, ku ti nuk cënon lirinë e tjetrit. Ne si komunitet qytetar sigurisht që jemi ende larg këtij të konceptuari për lirinë. Në kryeqytetin tonë pothuajse të gjithë janë të gatshëm të cënojnë lirinë e të gjithëve në emër të lirisë së vet, duke krijuar një kaos dhe një realitet të dhunshëm, që në rastin më të shpeshtë është dhunim që vjen nga antivlerat. Kjo jo thjesht në pikëpamje letrare, por në një spektër shumë më të gjërë, që rrok gjithë jetën e individit. Nga ana tjetër, në këtë kaos, ku përpjekja për të krijuar një lloj rendi ngjan me një pamundësi, gjejnë terren të përshtatshëm edhe tabutë, të cilat në shumë raste, kanë po atë fuqi mbijetuese, si edhe në diktaturë, kur vlerat dhe antivlerat, të vërtetat dhe gënjeshtrat jepeshin të gatshme me receta partie. Dymbëdhjetë vjet më parë, të flisje një fjalë të mirë për At Gjergj Fishtën, Ernest Koliqin, Faik Konicën e Martin Camajn ishte një mëkat publik shumë i rëndë, ishte një krim publik dhe politik, i ndëshkueshëm jo vetëm nga gjykatësi, por edhe nga opinioni publik. Një mëkat po kaq i rëndë publik sot është nëse guxon të thuash se poezia e Fishtës është një epos i vonuar dhe se poezia e sotme shqipe ka poetë që e tejkalojnë shumë herë kualitetin e poetikës fishtiane. Unë nuk mund ta harroj zhgënjimin që i shkaktova një profesori një ditë, kur i thashë se proza e Martin Camajt me përjashtim të një novele ("Pishtarët e Natës") nuk më shkakton ndonjë emocion të veçantë dhe më duket e zakonshme. Profesori, me siguri, ka menduar se unë, ose i jam i krisur, ose komunist i pandreqshëm. E njëjta gjë me ka ndodhur me një shkrimtar, mikun tim, kur i thashë për një nga krijimet e fundit të Kadaresë se është një libër i zakonshëm. Miku im u rrek të më mbushte mendjen se tri novelat e përfshira në librin "Përballë pasqyrës së një gruaje" janë kryevepra, se ato shkruhen rrallë në një letërsi e të tjera përcaktime, që unë për etiketë nuk po i quaj me emrin e vet. Shkurt po i përmend këto raste për të treguar se jetojmë në një realitet të mbushur me tabu dhe se këta tabu, në lirinë tonë gjysmake, kanë gjetur një klimë shumë të përshtatshme për mbijetesën e tyre. Në përgjithësi , ne si komunitet njerëzor kemi një nënshtresë të fuqishme mitike dhe mbijetojmë intelektualisht midis folkut të veshur me petka "firmato". Modernja, si në veshje ashtu edhe në art, në shumicën dërmuese të rasteve, na paraqitet jo si një zhvillim i natyrshëm, por si një shartim i portokallit me shegë. Shartesa të tilla në agrikulturë (nënshartesë e egër me mbishartesë të butë) janë rezultative, por, në letërsi shartesa të tilla krijojnë frute aq të thartë, sa të mpijnë dhëmbët që në kafshimin e parë. Por nëse shartesa të tilla gjejmë tek krijues të njohur, tek emra që në kulturën shqiptare janë shndërruar në tabu, ato askurrkush nuk guxon t'i përmendë. Ne e kemi thënë; të gjithë e thonë se, në Shqipëri mungon kritika. Dhe kjo mungesë nuk është e vogël, sepse një kulturë pa vetëdije kritike është kulturë e mangët. Arsyeja kryesore, edhe në këtë rast, është se, kritika është e paaftë të çlirohet nga tabutë, është e paaftë të mendojë pa komplekse, shkencërisht. Më ka bërë përshtypje se shumica e kritikëve tanë, aq pak sa kemi, pas viteve nëntëdhjetë, u turr të rizbulojë dhe të rivlerësojë emrat që po kjo kritikë i kishte varrosur për pesëdhjetë vjet. Janë botuar me dhjetëra shkrime për Fishtën, Koliqin, Camajn, Bilal Xhaferin, Arshi Pipën e ndonjë tjetër. Siç ka vazhduar të shkruajë këto vitet e fundit, për disa emra të letërsisë shqipe që u bënë të njohur në vitet gjashtëdhjetë. Por, kjo kritikë, nguron të përmendë, të analizojë, të shprehet pro apo kundër një romani, që për mua është fondamental për letërsinë shqipe siç është "Këngë Shqiptare" i Kasëm Trebeshinës. Këtë të fundit, krijuesit - edhe shkrimtarët madje, ngurojnë ta përmendin. Përse? Se heshtja ndaj tij, është shndërruar në një tabu, se thyerja e kësaj tabuje, ngjall frikë dhe pasiguri.
Shkurt, ne jetojmë në një kulturë të tabuizuar, në një kulturë ku ka hapësirë për cmirë, ligësi, xhelozi, mediokritet, po nuk ka hapësirë për dialog, debat profesional si dhe, ku ka një shterpësi të frikshme idesh. Mundet që pikërisht për këtë, ne kemi një elitë të dobët intelektuale, që nuk është e aftë të iniciojë procese, që nuk është e aftë të paraprijë procese që krijojnë një standart të ri në komunitet. Për intelektualin, për mendjen krijuese, nuk ka të vërteta dhe realitete të padiskutueshme, nuk ka siguri absolute. Çlirimi nga tabutë, është një hap drejt lirisë në përgjithësi dhe lirisë krijuese në veçanti. Por, edhe ky proces është kaq i ndërlikuar. Në fund të fundit, njerëzimi zgjatet në histori nëpërmjet ripërtëritjes së idhujve, ose rizbulimit të idhujve të vjetër. Progresi qëndron pikërisht aty, ku shfaqet një dimension i ri, i cili në fund të fundit është i pakohshëm.
Shenjat e natës
Mamaja e Lulusë thotë gjithmonë se në këtë shtëpi ka disa shenja të këqija, që ajo edhe pse shikon filxhanet dhe parathotë fatet e njerëzve që i shfaqen në ëndrra, nuk i merr vesh. Edhe unë pata të njëjtën parandjenjë kur hyra për herë të parë në këtë shtëpi. Këtu do të vdes, thashë me vete, duke kqyrur muret e zhveshura, që kundërmonin erën sterile të gelqeres së freskët. E zbrazët, me pllaka të lëmuara, me faqet e mureve të sapobojatisura, dhomat e shtëpisë nuk të krijonin kurrfarë intimiteti. "Kam përshtypjen se do të vdes këtu" mendova përsëdyti, në vend që të gëzohesha se, më së fundi unë dhe Luluja kishim një shtëpi të re. Të njëjtën gjë e mendova edhe kur Luluja më tha se iu duk sikur dëgjoi një të qarë. "O, zot, tha, dëgjova një të qarë këtu!". Askush nuk qante aty, unë ende isha zgjuar, po Luluja këmbëngulte se e dëgjoi të qarën. "Ishtë një dënesje, tha, një dënesje e thellë, ngjethëse, që të këpuste shpirtin". Unë u ktheva në anën tjetër të shtratit tonë të madh, u zhvendosa në qoshen nga ditrarja dhe u përpoqa të flija. Luluja këmbënguli prapë se dikush dëneste aty, fare pranë nesh, në errësirë. Ndeza abazhurin që ta qetësoja, i thashë se nëse ndjehej e lodhur mund të pinte një qetësues dhe të flinte. "Çoje mendjen tjetërkund, përshembull kur bënim dashuri në kështjellë, duke u dridhur nga të ftohtit". Luluja më ndoqi pas në shtrat, u ngjesh pas kurrizit tim, më shtrëngoi me krahët që i dridheshin, shqiptoi diçka mbyturazi dhe më puthi lehtas tek vertebrat e qafës. Edhe unë dëgjova dënesjen, të qarën pikëlluese të strukur diku pranë meje. "Çfare ke Lulu, pse qan - e pyeta butësiht. "Nuk qaj unë", tha Luluja. U shtrëngua e trembur për vdekje pas meje. Shqiptoi mbyturazi diçka si "shyqyr që të kam", u ngjesh edhe më fort pas meje, tha se kjo dënesje e ndjellakeqe ka diçka jotokësore, që atë e frikësonte për vdekje. U ktheva nga ajo e shtrëngova fort, i bindur se askush në këtë botë nuk ishte dashur dhe nuk mund të duhej si ne. Edhe Luluja po ngjeshej pas meje, më ledhatonte me duart e saj të brishta kurrizin, shpatullat e imta, kurse kofshët i ngjeshte pas kofshëve të mia, sikur donte të bëhej njësh me mua, të futej e tëra brenda meje, të fshihej nën lëkurën time të ngohtë dhe të qendronte aty përgjithmonë, e mbrojtur nga kjo dënesje apo e qarë; ec e merre vesh se çfarë ishte.
Nuk e di se në çfarë ore të natës jemi. Luluja, e shtrirë pranë meje bën një gjumë të thellë, e mbrojtur edhe prej endrrave të keqia. Diku larg, andej nga rrethinat e lagjes, mbase nga blloku i Vilave të Reja, dëgjohet një angullimë. Me vonë dëgjohet një e lehur qeni, që sa vjen e bëhet më këmbëngulëse, më kërcënuese. Kjo e lehur kërcënuese më sjell ndërmend Xhixhin, qenin tonë të dikurshëm. Mamaja këmbëngulte se ai gjithë natën u lehte fantazmave, që sipas saj endeshin natën rrugëve të fshatit. "Mëkatarët nuk i mban varri, ecin këmbëzbathur rrugëve të fshatit, me shputat e këmbëve të mbushur me gjëmba dhe copëra gastaresh të thyera", thoshte.
U ktheva nga Luluja dhe u shtrëngova fort pas saj, aq sa ajo rënkoi në gjumë, shqiptoi një fjalë të huaj në një gjuhë që unë nuk e njihja (kjo më la pamend sepse unë i dija të gjitha gjuhët që dinte Luluja, madje edhe disa gjuhë të tjera që ajo nuk i njihte), tha prapë diçka tjetër, po kësaj here fjala mbeti e mbytur në fyt, u çliruar prej meje dhe u ngrit ndejur, këqyri rrethepërqark e trembur, shtangu duke ia ngulur sytë një qosheje të errët, diku ndërmjet raftit të rrobave dhe faqes blu të murit dhe lëshoi një klithmë të frikshme. E shkunda Lulunë për supesh, e shtrengova frot pas vetes, ia rrasa fytyrën pas gjoksit tim, po ajo vazhdonte të dridhej pa mundur të zgjohej nga gjumi i saj i makthshëm. "Lulu, Lulu", i thërrisja unë , duke e ngjeshur pas vetes dhe duke e ledhatuar. Ajo më vështronte me ca sy të prishur. Nuk e merrte vesh se ku ndodhej, as se kë kishte pranë.
Të nesërmen ajo më tregoi se në fëmijëri zgjohej shpesh në shtrat, lëvizte e përgjumur nëpër dhomë, madje njëherë pati zbritur shkallët dhe e ëma e pati mbërritur teksa ajo po përpiqej të hapte portën e rëndë të oborrit. "Kur mbusha njëmbëdhjetë vjeç këto shëtitje natën nuk m'u përsëritën më", tha ajo.
Më bëri përshtypje kujdesi i saj i veçantë kur përdori togëfjalëshin "shëtitje natën". Sikur e përkëdhelte atë sindrom të shkuar prej somnambule. "Por të lutem, tha, mos më zgjo nëse këto shëtitje më përsëritën sërish. Nëse më zgjon, do të vdes".
U përpoqa ta qetësoj Lulunë, i thashë se këto shqetësime i përkasin një kohe të shkuar, një fëmijërie të ankthshme, ndoshta një krize puberteti, ose një pasigurie më të thellë akoma, po fundja të gjithë ne, kishim kaluar situata të tilla dhe ajo nuk duhej të shqetësohëj për këtë. I kisha treguar shumë kohë më parë historinë time me shtrigën e vogël, që tashmë e quaja me përkëdheli, shtrigulë, e që më pati tmerruar një pranëverë të tërë, kur nuk isha më shumë se dymbëdhjetëvjeç. Maria, shoqja ime e klasës, qe shtrirë mbi mua e më shtrëngonte fort. Pesha e saj mbi trupin tim ishte e frikshme, mbytëse. Unë nuk lëvizja dot as majtas as djathtas, as mund të çlirohesha dot prej saj. Me ngjante sikur po më lëshonte fryma nën peshën e përqafimit të saj të dhunshëm. Kjo torturë zgjati shumë, shumë, derisa unë munda të rrotullohesha në shtrat dhe të hapjas sytë. Atëkohë pashë një shkëndijë që po largohej nga dritarja dhe, mëqe kisha dëgjuar se, shtrigat plaka qarkullonin natën si shkëndija të ndezura, mendoja se Maria, e kishte ngrënë zemrën time dhe se, do të vdisja shpejt. Gjithë atë pranvere jetova me ankthin e vdekjes së shpejtë, po pranvera shkoi dhe asgjë nuk më ndodhi. Ia rrëfeva edhe njëherë historinë Lulusë, po ajo nuk e kishte mendjen te ato që i tregoja unë. Tha se mbrëmë dikush dëneste në shtratin tonë, ose diku pranë nesh, në dhomën tonë të gjumit. "Kjo është e tmerrshme", tha. E kundërshtova me të gjitha fjalët që me erdhën në atë çast të zbrazët, i thashë se ndosha ne ashtu na është dukur, por kjo nuk mund të jetë e vërtetë, se askush nuk mund të dëneste në shtëpinë tonë të re, se gjithçka ishte me të vërtetë e re, edhe shtrati, edhe raftet, edhe tryeza e shkrimit, edhe karriket edhe qylymi i butë që kishim shtruar në dysheme, edhe muret, edhe kanatat e dritares ishin aq të reja sa nuk mund të terhiqnin pas vetes asnjë hije të së shkuarës. Luluja më kqyri më mosbesim, u përpoq të buzëqeshte, tha se isha një orator i mirë, ndonëse edhe vetë po e kuptoja se biseda ime ishte e shpëlarë, e pakuptimtë.
Ditët e tjera ne të dy i shmangeshim kësaj historie, bënim sikur nuk i dëgjonim më dënesjet e shtratit, ose atë kuisjen e përvajshme të mobiljeve, sado që kjo nuk qe e lehtë. Përkundrazi, të dy e ndjenim se diçka e jashtëzakonshme po ndodhte midis nesh, diçka që po të mos e ndalonim do të na shkatërronte të dyve. Kjo gjendje ishte e mundimshme sidomos për Lulunë, e cila kur e kur ngihej ndenjur në shtrat, kqyrte me sy të çakërdisur rretherrotull, shqiptonte ca fjalë të paktuptimta, ose që unë nuk i merrja vesh, nuk i deshifroja dot ngaqë isha përgjumësh, dridhej dhe përpëlitej në një makth të frikshëm. "Shoh një fytyrë të prerë nga grilat", duke vështruar e pikëlluar nga dritarja. E kundërshtova, sado që të kundërshtoje Lulunë nuk ishte e lehtë. Po, e dija, asnjë fytyrë nuk mund të shfaqej në dritaren e dhomës tonë të gjumit në atë orë të vonë të natës. U mendova ta qetësoj duke e përkëdhelur lehtë në qafë, ia zbrita dorën nëpër kurriz, pandjeshëm, butësisht dhe e përqafova. Nuk e di se si ndodhi, po buzët e mija u gjendën në puthitura me lëkurën e butë të qafës së saj. Ashtu e puthja gjithmonë, duke i zbritur buzet poshtë e më poshtë gjersa buzët e dridhshme preknin gjinjtë e saj. Ajo u ngjesh pas meje, u shtrëngua aq fort (ajo gjithmonë thoshte: dua të futem brenda lëkurës tënde) sa më shkaktoi një dhimbje therëse në shpatull, m'i nguli thonjtë në lëkurën e kurrizit dhe ashtu të mbërthyer mbas njëri-tjetrit provuam të bënim dashuri, duke i flakur tej mbathjet me vështirësi. "Tani dhoma do të mbushet me dritë", thashë me të qeshur, ngaqë muajve të fundit ishim dobësuar shumë të dy dhe kockat tona përlaseshim me njëra-tjetrën me një egërsi të shfrenuar. Unë edhe herë të tjera i pata thënë se skeletet tona janë aq të rrëmbyeshem sa lëshojnë shkëndija kur kacafyten me njëri-tjetrin. Papritmas Luluja u shtang, u përpoq të çlirohej prej meje, ktheu kryet në anën tjetër e tmerruar dhe tha se dikush na përgjon sa herë bëjmë dashuri, dikush dënes, ose rënkon përvajshëm, ngjitur me shtartin tonë, brenda shtratit tonë. U shkëputa prej saj i dëshpëruar dhe ndeza dritën. Asgjë e jashtëzakonshme nuk dallohej në dhomën tonë të gjumit, që deri para pak çastesh ishte dergjur në errësirën e natës. Rrobat e mia të mbrëmjes ishin aty, të hedhura njëra mbi tjetrën në qylym, fustani i Lulusë strukej i palosur në karrike, kapakët e raftit ishin të mbyllur, kur dy pasqyrat, ajo e ngjitur në kapakun e raftit dhe ajo tjetra përballë, e ngjitur pas murit pasqyronin ftohtësisht zbraztësinë e njëra-tjetrës.
Unë ndjehesha shumë keq, por po kaq keq duhet të ndjehej dhe Luluja. S'e mbaj mend për çfarë folëm në fillim, ndoshta unë i tregova diçka për të larguar vëmendjen, diçka të largët, që me siguri nuk kishte të bënte me ne. Luluja u pëpoq të buzëqeshte dhe shtoi se kështu nuk vazhdohet. Unë nuk e merrja me mend se si mund të vazhdohej, nuk e dija se çfarë bluante ato çaste në mendje Luluja; ndjehesha vërtet i zhgnënjyer dhe nuk kisha asnjë dëshirë ta përqafoja prapë dhe të fillonim sërish. Edhe unë kam përshtypjen se dëgjoj një dënesje sa herë provoj të bëj seks me Lulunë dhe nuk ndjehem i qetë. Më duket sikur po bëj një faj, sikur diçka e huaj po futet tinëzisht midis nesh, na përgjon dhe pikëllohet, lëshon klithma dëshpërimi, ose qan mbyturazi. Kjo sigurisht nuk është e vërtetë, po përderisa të njëjtin mendim e ka edhe Luluja, perderisa edhe ajo dëgjon të njëjtën dënesje, që tashmë është bërë e përnatshme dhe e thekshme sa herë duam të bëjmë dashuri, diçka me siguri duhet të jetë. Mesnata duhet të këtë kaluar me siguri, ndoshta është shumë vonë, dy ose tre e natës. Provoj të mbyll sytë, të harroj të gjitha pamjet e pshtjelluara që më shfaqen, dua të përqendrohem në një tingull magjik, që ta mbush shpirtin me nostalgji dhe harrim, por pikërisht atëherë kur jam larguar shumë nëpër atë udhëtim të heshtur e të paformë, dëgjoj dënesjen që të këput shpirtin. Shqyej sytë i llahtarisur kur shikoj te këmbët e bshtratit një mace të verdhe me ca sy prej njeriu të mbushur me lotë. E mbërthej nga qafa dhe e përplas me të gjithë fuqinë time pas murit. Dëgjohet zhurma e mbytur e përplasjes dhe një rënkim i mbytur. Ndez dritën e abazhurit, kerkoj të gjej trupin e maces së verdhë, por në dhomë nuk ka asnjë gjurmë të ekzistencës së maces, kurse unë po, jamë i sigurtë se ajo ishte aty dhe unë e përplasa me forcë pas murit. Madje unë ende e kam në gishtërinj ndjesinë e gëzofit të butë, një ndjesi ledhatuese dhe të pafajshme që më gandon zemrën. Nuk i thashë asgjë Lulusë për macen e verdhë që dëneste te këmbët e shtratit tonë dhe as për zhdukjen e saj misterioze. Kur takova të nesërmen Ninën me kryet të lidhur me një fasho të bardhë, shtanga, ngaqë aty për aty pata përshtypjen se unë isha shkatari i plagës së saj të fresket, që kishte krijuar një njollë gjaku mbi fashon që reflektonte një bardhësi verbuese. "U përplasa mbrëmë pas murit", tha Nina si për t'u shfajësuar. Ajo tha se ishte ngritur nga shtrati që të merrte një qetësues për dhimbjen e kockave, po ndërkaq nuk i hapte dot qepallat dhe qe përplasur në mënyrë të tmerrshme pas murit. "Pandeha se më lëshoi zemra, tha, po ja ku jam, prapë e gjallë..." Nina bëhet gati të largohet, thotë diçka nëpër dhëmbë që unë nuk arrij ta kuptoj, më shtrëngon lehtësisht dorën dhe unë prapë provoj atë ndjesinë e pushit të butë të maces së verdhë, që një natë më parë e kam përplasur pas murit. Ikja e saj e heshtur më duket e përgjithmonshme. Në anën e majtë të gjoksit diçka më shtrëngon nga brenda duke më shkaktuar një dhimbje të ngadaltë, por këmbëngulëse që ngjitet pas brinjve, duke u tretur dalëngadalë nën lëkurë. Pyetjes se Lulusë në mbrëmje vonë, se ç'më ka ndodhur që jam aq i përhumbur i përgjigjëm shkurt: "Kam fjetur keq natën që shkoi".
Luluja kthehet nga unë dhe më thotë me qortim: "Duhet të kishim blerë një shtrat të ri". Ajo thotë se ky shtrat nuk e di se çfarë ka, po gjithë natën lëshon gërvina, dënes nën trupat tanë, ka një vaj të brendshëm prej drurit të mobiljeve a ku di unë. "Lulu, unë të kam dashur gjithmonë i them. Asnjë gjë tjetër në botë veç dashurisë nuk më ka shtyrë të lidhem me ty".
Ajo më thotë se këtë e di, e di gjithashtu se unë kurrë s'do të pranoja të shrihesha në shtrat me një grua që nuk e dua, aq me tepër që të martohesha me të, po megjithatë mobiljet duheshin ndërruar, duheshin blerë të reja, ose përndryshe gjithçka midis nesh po merrte fund. I tha këto fjalë me dëshpërim të thellë, fatal, sikur në të vërtetë, tani e tutje nuk do të mund të ishim më bashkë dhe kjo për atë, të paktën kështu mendova unë në atë kohë, ishte një vetëvrasje, një shkatërrim i pariparueshëm, dhe unë, për agjë në botë nuk do të kisha dashur t'i shkaktoja, qoftë edhe një hije pakënaqësie në fytyrën e Lulusë që s'më ishte ndarë kurrë nga vetja që ditën e parë kur e njoha këtu e dhjetë vite të shkuara. Po edhe ndërrimi i mobiljeve të shtrenjta që i kishim blerë jo shumë kohë më parë me dukej çmenduri aq më tepër, që edhe punën me paratë e kishim pak pisk. "E megjithatë nesër do të blejmë mobilje të reja", thashë unë për të shpëtuar atë që mund të shpëtohej. E shtrëgova në gjoks kokën e Lulusë, e përqafova dhe e putha fort duke e shuar gjithë zjarrin e një dashurie të ëndërruar në buzët e saj, paksa të ftohta dhe si të mpira. Provouam të bëjmë prapë dashuri, po Luluja i mbante sytë të hapur, kqyrte e trembur anash, mendjen e kishte të humbur kushedi se ku. Kjo më trishtoi, u shkëputa prej saj, i ktheva kurrizin dhe e ngjesha kryet fort pas jastëkut të akullt që ende mbante erën e detergjentit të ri që Luluja e kishte zgjedhur nëpërmjet reklamave televizive si markën më të mirë.
Papritmas Luluja u ngrit, duke u mbështetur në bërryl dhe më pyeti: "Si ishte Nina në seks, më e mirë se unë?" Ajo nuk priti që unë të t'i thoja diçka. "Pra e qive", tha me një zë të huaj që unë s'e kisha dëgjuar kurrë të shqiptohej prej buzëve të saj. Atë moment qeshë i bindur se nuk fliste Luluja, po dikush tjetër brenda saj, madje pata përshtypjen se ajo nuk fliste me mua, po me dikënd tjetër, me dikënd që unë nuk e njihja. Unë në jetë kisha njohur vetëm një Ninë, po me atë, as puthur nuk ishim kurrë dhe qeshë i bindur se Luluja nuk e kishte fjalën për Ninën time. E ngjesha edhe më shumë kryet pas jastekut dhe në heshtjen që përcolli fjalët fatale të Lulusë dëgjova përsëri dënesjen e thellë, që në të vertetë ngjante me një dënesje jonjerëzore: ishte një dënesëje e drunjtë, një dënesje pylli, që vinte nga larg, ndoshta nga kohët e shkuara. "Sidoqoftë, duhen ndërruar mobiljet që nesër", thashë me vete. U ktheva nga Luluja dhe u shtrëgova fort pas trupit të saj. Atë çast matanë grilave m'u duk se pashë një fytyrë të zeshkët të rrethuar nga kurora e lëshuar e flokëve të zinj, po kur pulita sytë që të kthjelloja vështrimin, fytyra nuk ishte më aty. Vetëm shtrati vazhdonte të dëneste nën peshën e trupave tanë.
