Vrasja e Bajram Kelmendit, ende e pandriçuar

Vrasja e Avokatit Bajram Kelmendi dhe dy bijve të tij, Kastriotit dhe Kushtrimit. Ndër vrasjet më të tmerrshme që ishin kryer drejtpërsëdrejti nga shteti serb në natën e parë të bombardimit të NATO-s kundër Serbisë dhe forcave të saj në Kosovë, saktësisht, nga skuadrat vrasëse të strukturave të sigurisë dhe mbrojtjes së shtetit serb.

Vrasja gati e vetme politike e kryer gjatë luftës, e cila, edhe pse adresa e projektuesve dhe urdhërdhënësve i dihet, e që ishin strukturat më të larta udhëheqëse të regjimit serb në Beograd, mbetet e pandriquar dhe si rrjedhojë kryesit e saj të pandëshkuar.

Prandaj, Kosova duhet të kërkojë fuqishëm, nga qeveria aktuale në Beograd, e cila përbëhet nga personat kyç të regjimit të asaj kohe dhe pasardhësit politik të çiftit Millosheviç-Sheshel, Aleksandër  Vuqiç dhe zëvendësi i tij Ivica  Daqiç, zbulimin dhe ndëshkimin e së paku ekzekutuesve të rendit të parë të Avokatit të saj më brilant bashkë me dy djemtë e tij, mbrojtësit të të drejtave dhe lirive njerëzore të shqiptarëve gjatë periudhës së okupimit klasik dhe më e rëndësishmja, denoncuesit të hershëm para gjykatave në Beograd dhe në Tribunalin e Hagës, të krimeve që po kryheshin në Kosovë ndaj shqiptarëve nga qeveria e Beogradit.

Bajram Kelmendi i njohur si Avokat Kelmendi, ishte jurist, aktivistë në Këshillin për Mbrojtjen e të drejtave e lirive të njeriut, shqiptarë nga Kosova, më 25-26 mars të vitit 1999 në Prishtinë u vra nga Doktrina e shenjt serbe.

Vrasia e avokatit Kelmendi dhe dy bijve të tij, ishin fillimi i likuidimeve brenda Kosovës, të njohura për opinionin e gjerë.

Shtëpia ku jetoi dhe punoi Bajram Kelmendi

Bajrami ishte aktiv në Këshillin për Mbrojtjen e të drejtave e lirive të njeriut dhe gjatë vitit 1998 i kish dhënë informacion Gjykatës për Krimet e Luftës. Ai ish shumë i respektuar për aftësitë e tij si një avokat mbrojtës në gjyqe të shumta politike gjatë gjithë dekadës së fundit. Së fundi, ai kish mbrojtur gazetën në gjuhën shqipe Koha Ditore, e cila akuzohej në gjyq për publikimin e një deklarate të përfaqësuesit politik të UÇK-së, Hashim Thaçi.

Natën e 24 marsit, që përkon me fillimin e bombardimeve të NATO-s, pesë policë me uniformë u futën me forcë në shtëpinë e Kelmendajve në rrugën “Vellusha” të Prishtinës. Sipas gruas së Bajramit, Nekibe Kelmendit, edhe ajo një juriste e njohur, Kastrioti telefonoi policinë për t’u thënë se dikush ish futur me dhunë në shtëpi, por policët i mbyllën telefonin. Nekibja u përpoq të bënte të njëjtën gjë dhe ata nuk lanë as atë të fliste.



 Anëtarët e familjes u detyruan të shtriheshin barkas. Policët i than Bajramit qe ti vriste 2 djemet e ti vrist por ai refuzoj oferten e tyre kshtu qe i vran 2 djemet e tij dhe pastaj e vran edhe Bajramin pastaj i bënë një kontroll në shtëpi, por nuk vodhën ndonjë gjë. Rreth orës 1:30 pasdite, dolën e morën me vete Bajramin, Kushtrimin e Kastriotin, në makinën e këtij të fundit. Kushtrimit i thanë “të puthte fëmijët e tij për herë të fundit”.




Në mëngjesin e 26 marsit, Nekibja u informua se kufomat e Bajramit e të dy djemve të saj ishin gjetur në një distributor gazi në rrugën që lidh Prishtinën me Fushë Kosovën.

Bashkëshortët :Bajram Kelmendi  dhe Nekibe Kelmendi

 Ishin vrarë që të tre. Vrasja e Bajram Kelmendit dhe e djemve të tij terrorizoi Prishtinën dhe profesoratin shqiptar në Kosovë – dikush me një profil publik si politikan, dikush veprimtar i të drejtave të njeriut, gazetar, artist apo akademik.

Rexhë Kelmendi(vëllau i Bajram Kelmendit)

Në Prishtinë u përhap paniku, pasi dyshohej se forca të papërgjegjshme do të likujdonin personalitete të jetës publike kosovare. Ndërsa ishin në pritje për të marrë lajme mbi vdekjen e Kelmendasve, shumë shqiptarë vendosën ta linin Kosovën.

Në natën e 24 marsit të vitit 1999, që përkon me fillimin e bombardimeve të NATO-s, pesë policë me uniformë ishin futur me forcë në shtëpinë e familjes Kelmendi në rrugën “Vellusha” të Prishtinës. Ata, pas bastisjes nëpër shtëpi, më vete kishin marrë Bajramin me dy djemtë e tij, Kastriotin dhe Kushtrimin.

Në mëngjesin e 26 marsit, bashkëshortja e Bajram Kelmendit, tashmë e ndjera Nekibe Kelmendi ishte informuar se kufomat e Bajramit dhe dy djemve të saj ishin afër një distributori gazi në rrugën që lidh Prishtinën me Fushë Kosovën (tash afër auto-tregut), transmeton Republika.info.



Avokati Bajram Kelmendi kishte përgatitur një dosje për krimet e regjimit të Sllobodan Millosheviqit në Kosovë dhe atë planifikonte ta dorëzonte në Hagë. Puna e tij rreth kësaj dosje, por edhe aktivitetet që zhvillonte për çlirimin e Kosovës kishin rënë në sy të regjimit dhe ato ia morën jetën avokatit dhe dy djemve të tij, njëri prej tyre vetëm 17 vjeçar.

Republika.info ka siguruar disa dokumente zyrtare të vrasjes së avokatit Kelmendi dhe dy djemve të tij. Në njërin prej këtyre dokumenteve, atë të datës 31 maj 1999, Ministria e Punëve të Brendshme e Serbisë e kishte njoftuar Prokurorin e Qarkut të asaj kohe, Sllavko Stevanoviq, se foto-dokumentacioni i rastit të Bajram Kelmendit dhe djemve të tij është djegur në ndërtesën e “SUP”-it (Ndërtesa e Komandës së Punëve të Brendshme).



Kërkesën për foto-dokumentacion e kishte bërë prokurori Stevanoviq më 26 maj të vitit 1999.

“Me rëndësi për kërkesën tuaj KTN numër. 125/99 dhe KTN numër. 113/99 të datës 26.03.1999 që t’ua japim në dispozicion foto-dokumentacionin, me këtë shkresë ju njoftoj se foto-dokumentacioni për lëndën e lartpërmendur është djegur në ndërtesën e SUP-it, e cila është bombarduar”, thuhet në shkresën e nënshkruar nga nënkoloneli Aleksandar Petroviq.

Në dokumentin tjetër të datës 18 maj 1999 të lëshuar nga Gjykata e Qarkut në Prishtinë dhe të nënshkruar nga gjyqtarja Danica Marinkoviq, thuhet: “Të bashkëngjitur gjeni përshkrimin nga vendi i ngjarjes të datës 26.03.1999, në Prishtinë, te vendi auto-tregu, ku janë gjetur trupat tanimë të të vdekurve të Bajram, Kastriot dhe Kushtrim Kelmendit”.

Në anën tjetër, më 3 maj të vitit 1999, sipas dokumenteve të siguruara nga Republika.info, Ministria e Punëve të Brendshme e Serbisë, zyra në Prishtinë i kishte dorëzuar Prokurorit Publik të Qarkut kallëzim penal kundër, siç thuhet në dokument, kryerësve të panjohur të veprës penale “Vrasje”.

Pra, në korrespodencën e ish-regjimit serb në Kosovë për vrasjen e Bajram Kelmendit dhe dy djemve të tij shihet një lojë e ndyrë e autoriteteve të asaj kohe, ku MPB-ja ushtron kallëzim penal ndaj kryerësit të panjohur të krimit dhe atë gjoja ia dorëzon Prokurorisë.

Në këtë kallëzim penal thuhet: ”Kundër: Kryerësve të panjohur të veprës kriminale VRASJE nga neni 47 i Kodit Penal të Republikës së Serbisë, që është kryer në dëm të Bajram Kelmendit nga Prishtina dhe djemve të tij, Kastriot dhe Kushtrim Kelmendit”.

Të martizuar për Kosovën e lirë

Tutje në këtë kallëzim penal thuhet: “Ditën e 26.03.1999 është vërtetuar se në Prishtinë, në afërsi të tregut të veturave, pranë rrethojës së majtë të “Energoinvest – Energomonatazha” është kryer vepra kriminale VRASJE nga neni 47 i Kodit Penal të Republikës së Serbisë, në dëm të Bajram Kelmendit nga Prishtina, i lindur në vitin 1933, Kastriot Kelmendit i lindur më 07.07.1968 dhe Kushtrim Kelmendit, i lindur më 18.09.1982, të gjithë nga Prishtina”.

Gjatë bisedës me Ejup Koliqin, i cili ka raportuar gjetjen e trupave, vazhdon korrespodenca e tyre, kemi kuptuar se Bajram Kelmendi, me djemtë e tij, një ditë para se të gjendet është rrëmbyer nga shtëpia e tij dhe është dërguar në drejtim të panjohur nga ana e personave të panjohur dhe të maskuar.

Shikimi i vendit të ngjarjes është bërë nga ana e punonjësve të SUP-it në Prishtinë dhe gjyqtarit të rastit nga Gjykata e Qarkut në Prishtinë, sipas këtyre dokumenteve, ndërsa në afërsi të trupave janë gjetur gjithsej 35 copë gëzhoja, të kalibrit 7.62X39mm, të prodhimit kinez.
Me urdhër të gjyqtarit, në fakultetin e mjekësisë në Prishtinë është bërë obduksioni i trupave, thuhet më tej, ndërsa kryerësit e kësaj vepre thuhet se po kërkoheshin intensivisht.

Në një dokument tjetër të nënshkruar nga Lela Grkoviq (dokumenti është dukshëm i dëmtuar dhe emri mund të mos jetë i saktë, mbiemri po), kërkohet që të vazhdohet kërkimi ndaj një personi, emri i të cilit është fshehur në dokument ose është NN (pa emër).



Pra, organet shtetërore serbe të asaj kohe i kishin identifikuar disa prej vrasësve potencial të Bajram Kelmendit dhe dy djemve të tij, mirëpo kanë kaluar edhe më shumë se 16 vjet nga ky krim makabër dhe ata ende mbesin të lirë.

Babadimër çka të solli këtu?....

Do ishte mirë që të mos flas shumë në vitin tjetër, sepse këtë vit e kam tepruar ahahhaah. Në këtë menyrë do evitohej ajo fjalia e famshme " a din me u ndalë bre djalë? "

I dashur Babagjysh, duke pasur parasysh misionin tend shume fisnik e shume te veshtire desha te te pyes-Ke nevoje per ndonje gje?Fol hapur, kerko c`te duash ti, adresen time e di, oxhakun e ke 24/24 ore hapur

I dashur babagjysh,erdhi serish koha jote...

dhe te gjithe te shkruajne letra.

E di,kerkojne dhurata te medhaja,te shtrenjta,te mrekullueshme!

Dhe ti ne shumicen e rasteve u dergon ato qe te kerkojne...

Mendoja per shume kohe cfare do te kerkoja...

dhe perfundova qe nuk dua as kuti,as kordhele,as ndonje dhurate te mrekullueshme...

Por do te kerkoj i dashuri im dicka qe kushton..

Dicka shume te shtrenjte...

Do doja nese behet ne diten e Krishlindjeve

ne tryeze te ulen bashke me mua te gjithe ata qe

iken shpejt dhe me mungojne..

Te jene aty te festojme bashke dhe te qeshim...

Dhe me vone,nese keshtu duhet...te ikin prape...

1. Fjala “Krishtlindje” e ka origjinën nga fjala latine, “Nativitas”, që do të thotë lindje, duke iu referuar lindjes së Jezu Krishtit, gjë që lë të kuptohet se personazhi kryesor i kësaj feste është Jezusi dhe jo Babadimri.

2. Personazhi i Babadimrit e kishte origjinën nga Shën Nikolla, një peshkop turk i shekullit IV. Miti i tij i mëshirës ndaj të varfërve u përhap në tërë Evropën mesjetare, derisa u konvertua në një personazh të famshëm dhe që vazhdon edhe sot të njihet si i tillë.

3. Sipas historive të para, thuhet se ai nuk fluturonte dhe as nuk ecte, porse udhëtonte me një kalë nëpër botë, deri kur poeti Clement Moore shkroi në vitin 1823 librin “Një vizitë e Shën Nikollës”, ku e imagjinon atë duke fluturuar me renat (drerët) magjikë.

4. Tashmë jemi të mësuar t’i referohemi renave të Babadimrit në gjininë mashkullore, ndërkaq në realitet ato janë suta (drenusha), meqë renat i humbin brirët e tyre çdo vit në nëntor, ndërkaq sutat nuk i humbin ato deri në verë. 

5. Imazhi i Babadimrit që e njohim tani nuk është aspak i ngjashëm me atë të Babadimrit origjinal. Mendohet se imazhi aktual i tij është standardizuar nga ilustruesi Haddon Sundblom në vitet e ’30-ta, me qëllim të promovimit të pijes freskuese, Coca-Cola. Edhe pse, akoma ka të tillë që mendojnë se ky imazh tashmë ekzistonte në fillim të shekullit XX. Çfarë mendoni ju?

6. Babadimri nuk ishte i njohur në Amerikë derisa emigrantët holandezë e sollën atë në Nju Jork në vitin 1621.

7. Krishtlindja e parë që u kremtua në Amerikë ishte më 25 dhjetor 1492, kur Kristofer Kolombo bekoi si “spanjoll” ishullin që aktualisht e përbëjnë Republika Dominikane dhe Haiti.

8. Bredhi i dekoruar i Krishtlindjes mendohet se për herë të parë u shfaq në Gjermani në fillim të shekullit XVII. Në vitin 1605, një bredh u dekorua me qëllim të ambientimit në të ftohtit e Krishtlindjes, zakon ky që u përhap shpejt në tërë botën.

9. Shorti i parë i Lotarisë së Krishtlindjes u hodh në Kadiz të Spanjës në vitin 1812. 

10. Pavarësisht se nuk ishin të fuqishëm sa Babadimri, mbretërit magjikë janë tre personazhe me rëndësi të madhe në këto data që përfaqësojnë regjionet e botës. Melchor përfaqëson evropianët, Gaspar përfaqëson aziatikët, ndërkaq Baltazari përfaqëson afrikanët. Me këtë shihet se nuk ekzistonte një mbret magjik për regjionin e Amerikës, meqë në atë pjesë të botës nuk njiheshin këto zakone

Çmimet Class, nominohen personazhe të ndryshme shqiptare

Elhaida Dani, Elvana Gjata, Bleona Qerreti, Aurela Gace, Enca Haxhia, Elina Duni, Era Istrefi, Tuna, Manjolla Nallbani dhe Juliana Pasha janë nominuar për këngëtaren më të mirë të vitit.

Revista Class edhe sivjet ndan çmimet Class Awards – 2015, në gjithsej tetë kategori ku nominohen personazhe të ndryshme shqiptare që kanë kontribuuar për artin dhe kulturën në vend.

Elhaida Dani, Elvana Gjata, Bleona Qerreti, Aurela Gace, Enca Haxhia, Elina Duni, Era Istrefi, Tuna, Manjolla Nallbani dhe Juliana Pasha janë nominuar për këngëtaren më të mirë të vitit, ndërsa emrat si Armina Mevlani e Aurela Hoxha janë në mesin e nominimeve për çmimin Stil.

Erion Veliaj, Vesel Kurtishaj, BIRN Albania, shkrimtari Ben Blushi, Robert Aliaj, Lëvizja për Universitet, Emanuela Zaimi, Merita Rexha Tërshana, Kombëtarja Shqiptare dhe Qytetarët për Parkun janë nominimet për njerëzit dhe grupet që kanë kontribuuar në shoqërinë shqiptare.

Për personazhet në rrjetet sociale, nominimet shkojnë për Arbana Osmanin, Nora Istrefin, Marina Vjollcën e Ermal Mamaqin, ndër të tjera.

Tringa Rexhepi, artistja shqiptare e Kanadasë që mediet po e krahasojnë me Hirushen

Tringa Rexhepi

Ajo si i vogël e kishte përjetuar në lëkurën e saj ndjesinë e refugjates. Lufta e fundit në Kosovë kishte bërë që ajo bashkë me familjen e saj të ikte nga Gjilani për Kanada, vend i cili hapi dyert për artisten Tringa Rexhepin. Ajo deri më tashti ka marrë pjesë në shumë shfaqja teatrale dhe shumë projekte të tjera që lidhen me artin. Mediet kanadeze e quajtën Hirushe. Ndërkaq, vetë Tringa Rexhepi rrëfen për KultPlus se pse e krahasuan me këtë personazh. Ajo gjithashtu ka folur edhe për këngën e saj debutuese “GO”, të cilën e ka perfomruar live edhe në skenën prestigjioze të Torontos, ku është mbajtur Miss Globe 2015

Ardianë Pajaziti

KultPlus: Ju sapo keni lansuar këngën debutuese “GO”, në Kanada, sa e keni ëndërruar këtë moment?
Tringa Rexhepi: Ka një vit që e kam shkruar këtë këngë dhe ndihem shumë e kënaqur që tani të gjithë mund ta dëgjojnë. Më ka marrë shumë kohë deri në realizimin e kësaj kënge, sepse nuk kisha dëshirë të nxjerrë diçka që nuk jam 100% e kënaqur. Nuk e kam pasur idenë se si do të pritet nga publiku,  por tani jam shumë e lumtur nga reagimi mbi këtë këngë, dhe kjo pritje është edhe një vulë që të vazhdoj me këngët e tjera që tashmë i kam në plan. 
 

KultPlus: Mediet në Kanada po ju quajnë edhe “Hirushe”, gjithnjë duke iu referuar jetës suaj, pasi që, si pasojë e luftës së fundit në Kosovë, ju bashkë me familjen tuaj ikët nga Kosova. Ju pëlqen ky krahasim?
Tringa Rexhepi: Unë mendoj se ajo që e bën historinë time të ngjashme me historinë e "Hirushes" , bazohet në kohët e vështira, sikurse që bazohet edhe në atë se unë dua të nxjerr sa më shumë nga jeta, duke punuar shumë për të përfituar nga çdo mundësi. Unë kam qenë gjithmonë një fëmijë kokëfortë,  kështu që ideja që unë nuk mund të arrij diçka, më bën të luftojë shumë dhe të punojë aq më shumë që të arrijë qëllimet e mira. Unë mendoj se përpjekjet e mia më kanë shtyrë për të mësuar gjuhën angleze shumë shpejt, dhe me përvojat dhe historinë time ti motivoj të tjerët që të arrijnë në çdo situatë. Dhe nga ana tjetër, të jap, të kontribuoj në komunitetet në Kanada,  të cilët ishin ata që na ndihmuan aq shumë kur kemi ardhur këtu, nga lufta e Kosovës. Pastaj, unë kam një familje shumë mbështetëse të cilët janë dhe feministë. Prindërit e mi kurrë nuk më kanë dhënë ndjesinë e asaj që unë jam vajzë dhe unë nuk mund të arrij qëllimet e mia. Unë kam qenë gjithmonë e barabartë me çdo djalë dhe burrë,  si ne familje ashtu edhe më gjerë,  dhe kjo më ka bërë të pavarur, të fortë dhe më e rëndësishmja një krijuese. Unë nuk pres për mundësitë apo shanset që të vijnë tek unë, unë punoj dhe bëj mundësitë për veten time.


 

KultPlus: Kënga debutuese “GO”, duket të jetë pritur mirë, është motivuese që të punoni më shumë në drejtim të këngës apo do të përkushtoheni më shumë në teatër, duke e pas parasysh se ju keni qenë e angazhuar edhe në shumë projekte teatrale në Kanada?
Tringa Rexhepi: Unë jam shumë e lumtur me reagimin e mahnitshëm për këngën "GO".  Unë nuk kam bërë asnjë promovim dhe publicitet,  përveç që e kam postuar atë në Facebook. Kështu që unë me të vërtetë duhet ti falënderoj për mbështetjen  artistët e tjerë dhe adhuruesit e muzikës, të cilët e kanë mirëpritur këngën time. Më pëlqen të mendoj se edhe në qoftëse vetëm10 njerëz i dëgjojnë këngët e mia, unë nuk do të heq dorë dhe do të vazhdojë të krijoj muzikën që unë dua. Motivimi im vjen nga dëshira që dua të sfidoj veten dhe aftësitë e mia duke krijuar muzikë që unë ndjehem 100% e lidhur.  

Deri më tani, unë kam dashur dhe kam pas pasion të krijoj muzikë,  kështu që unë do të vazhdojë të bëjë atë. Nëse të tjerët mund ti lidh muzika ime dhe ta ndjejnë, atëherë kjo është një bonus. 
 

KultPlus: Po me këtë këngë ju perfomruat live edhe në spektaklin e bukurisë Miss Globe që është mbajtur në Toronto, një arritje e ëndërruar, besoj?
Tringa Rexhepi: Unë isha shumë e tronditur,  sepse ishte performanca ime e parë e kënges"GO" ku pata mundësi të marrë pjesë në një skenë të tillë të bukur,  në një mbrëmje shumë prestigjioze dhe të madhe. 


 

KultPlus: Ndërkohë, pothuajse në të katër anët e botës po dëgjohen emra të ndryshëm të artistëve shqiptarë që po arrijnë të depërtojnë në fusha të ndryshme, si të bën të ndihesh?
Tringa Rexhepi: Unë ndihem krenare me miliona herë kur shoh aq shumë shqiptarë duke punuar shumë dhe duke krijuar diçka për veten e tyre. 
 

KultPlus: Kur jemi te ndjesia, të rrëqethin lajmet kur dëgjon mbi refugjatët?
Tringa Rexhepi: Përvoja ime si refugjate ishte kur isha fëmijë. Unë shpresoj që asnjë fëmijë në bote nuk duhet të jetojë në një zonë konflikti, të përjetojë tmerret e luftës dhe të humb gjithçka që ka njohur. Shpresoj që së shpejti do të ju ofrohet ndihmë e ngjashme edhe refugjatëve të Sirisë,  ashtu siç na ka ofruar ne Kanadaja. 
 

KultPlus: Dhe për fund, jeta juaj artistike ka nisur dhe po vazhdon në Kanada, mirëpo,  e ëndërron ndonjë performancë në Kosovë apo në ndonjë event të organizuar nga shqiptarët? 
Tringa Rexhepi: Patjetër. Edhe pse unë fillova së pari të performojë në Kanada, unë duhet patjetër të kthehem në Kosove, të marrë pjesë në ngjarje kulturore dhe të këndoj disa këngë të Vaqe Zelës, unë do të vazhdoj ti mbaj rrënjët e mia të forta shqiptare.

Fluidi Elton Deda: Kemi prurje shumë të mira

Elton Deda

Është emëruar drejtor artistik i Festivalit të Këngës në RTSH, festival ky që i jep trofeun më të mirit për ta përfaqësuar Shqipërinë në Eurovizion. Pikërisht këtë emërim e kanë mirëpritur artistët, të cilët, nëpërmjet komenteve të tyre u patën shprehur se po vjen një frymë e re në Festivalin e RTSH-së. Vetë Elton Deda në një intervistë të dhënë për KultPlus është shprehur se do të mundohet të implementoj elementet e strategjisë dhe filozofisë së tij, në kuadër të këtij edicioni. Ai poashtu beson shumë se me këtë edicion do të kenë shumë sukses, gjithnjë duke u bazuar në vlerat e kompozitorëve dhe të artistëve që janë në këtë garë

Ardianë Pajaziti

KultPlus: Tashmë janë selektuar këngëtarët pjesëmarrës për edicionin e 54-të të Festivalit të RTSH-së, sa jeni i kënaqur me prurjet?

Elton Deda: Me thënë të drejtën jam optimist dhe entuziast. Kemi prurje shumë të mira dhe mendoj që këtë vit kompozitorët i kanë kushtuar shumë vëmendje edhe stileve muzikore, që normalisht janë elemente të rëndësishëm të origjinalitetit të këngës. 

KultPlus: Me rastin e emërimit të juaj në pozitën e drejtorit artistik të këtij festivali, ka pas shumë reagime pozitive nga artistët, si e vlerësuat këtë reagim?
Elton Deda: Ka qenë diçka e mrekullueshme për mua. Më kanë dhënë shumë mbështetje dhe vlerësim. Unë do punoj që mos ti zhgënjej për shumë arsye,  që s’kanë nevojë për koment.

KultPlus: Besoni se do të kemi një edicion më ndryshe?
Elton Deda: Besoj që fjala "ndryshe" është subjektive dhe varet nga konteksi i gjithsecilit. Unë do mundohem të implementoj elementet e strategjisë sime dhe filozofisë sime si Elton. 

KultPlus: Në anën tjetër ka pas shumë reagime edhe mbi vlerësimin e këngëve në këtë festival, gjithnjë duke pas theksin te juria, sa jeni duke punuar në një përzgjedhje të duhur të jurisë?
Elton Deda: Kjo është një pike e nxehtë  sigurisht,  e cila duhet parë me kujdes. Puna vazhdon intensivisht,  por nuk është e lehte të gjenden persona të cilët janë "super të pakompromentueshem". Jetojmë në një vend të vogël ku të gjithë gjejnë çdo numër telefoni. Por,  edhe për këtë pikë kemi një strategji të re,  e cila shpresoj të rezultojë efikase. 


 

KultPlus: Në të shumtën e rasteve Shqipërinë e kanë përfaqësuar femrat, kurse në këtë edicion ajo që ka rënë në sy, është pjesëmarrja më e madhe e këngëtarëve meshkuj, e prisje një përzgjedhje të tillë?
Elton Deda: Ka një balancë midis femrave dhe meshkujve në këtë edicion. Gjithsesi,  unë s’kam probleme fare me këto gjëra. Për mua,  rëndësi kanë profesionistët, qofshin meshkuj apo femra.

KultPlus: A do të thotë se me ardhjen tuaj në këtë pozitë, besuan meshkujt më shumë që ia mësyn kësaj gare?
Elton Deda: Nuk e besoj fare këtë.

KultPlus: Ndërkaq, sa i përket mbrëmjeve të festivalit, sa do të jetë ndryshe prej festivaleve të tjera?
Elton Deda: Festivali ka fytyrën e vetë klasike, s’mund të bëjmë revolucione këtu. Mbrëmjet këtë vit do kenë më shumë këngë. Gjithashtu,  po i kushtojmë vëmendje edhe grafikave. Do kemi edhe të ftuar sigurisht.

KultPlus: Dhe krejt për fund, sa jeni optimist se do të kemi një përfaqësim të suksesshëm?
Elton Deda: Jam shumë optimist,  pasi e di se cfare artistësh janë në garë. Shumë emra mund të mos jenë tepër të njohur, por edhe Elton Deda s’ka qenë i njohur dikur. E rëndësishme është të shkëlqejmë të gjithë bashkë.

Rudolf Marku: Një roman mbi zhgënjimin

Rudolf Marku

Shkrimtari Rudolf Marku ka debutuar sukseshëm në Panairin e Librit që po zhvillohet këto ditë në Tiranë me qindra kopje të shitura.“Tre divorcet e Viktor N.” është romani që e bëri Rudolf Markun të parin shkrimtar që nderohet me çmimin letrar “Kadare”. Një roman mbi zhgënjimin e madh të një shqiptari që jeton prej 15 vitesh në Londër, e ka cilësuar shkrimtari në një intervistë pas promovimit, të enjten mbrëma në Panairin e Librit. Megjithëse edhe autori jeton në kryeqytetin britanik, saktëson se nuk ka asnjë element biografik.Një rrëfim që e bën protagonistin të kalojë divorce nga më të çuditshmit, një syresh edhe me një shtet...

Para pak ditësh udhëtuat nga Londra për të marrë çmimin “Kadare”, i pari i këtij lloji i akorduar nga Fondacioni Mapo. Si u ndjetë? Ç’do të thotë ky çmim për ju?

Në fakt, unë nuk udhëtova për të marrë çmimin, unë kam ardhur në Shqipëri, kam ardhur në vendin tim. Por padyshim, çmimi ka rëndësi të jashtëzakonshme, sepse ky çmim mban emrin Kadare dhe ka një domethënie dhe një peshë të madhe, po aq sa çka peshë shkrimtari Ismail Kadare për letërsinë dhe qytetërimin shqiptar. Unë jam njeri që nuk sugjestionohem nga çmimet, por dua të them se Çmimi Kadare ka një vlerë të veçantë, ka prestigjin e shkrimtarit dhe do të ketë jetëgjatësinë e veprës së tij dhe impaktit të shkrimtarit Kadare në letërsinë shqipe. E them këtë, sepse Kadare është një fenomen i jashtëzakonshëm i letrave shqipe, me një rrezatim europian dhe botëror dhe në këtë pikëpamje, Çmimi Kadare është një peshë e jashtëzakonshme dhe do të ketë një jetëgjatësi shumë të madhe në letrat shqipe, veçanërisht për mua se jam i përkëdhelur nga fati që jam i pari që e marr dhe e vlerësoj edhe më tepër për këtë fakt.

Ju njiheni më shumë si poet, si publicist, kishit vite pa ardhur me një roman. Ishte një koincidencë të shkruarit e këtij romani pikërisht këtë vit që u dha ky çmim, apo e kishit shkruar më parë dhe nuk e kishit botuar?

Ky është romani i tretë që unë botoj. Pra, është e vërtetë që i jam kushtuar më shumë poezisë, pasi kam që 18 vjeç që shkruaj poezi. Kam mbi 10 libra me poezi dhe poezitë e mia janë përkthyer në shumë gjuhë të huaja dhe janë përkthyer në antologji botërore. Por, pas njëfarë kohe, poeti e ndjen se duhet të zgjerojë dimensionet e veta dhe vjen një moment që poeti kalon natyrshëm dhe në prozë, por jo domosdoshmërisht të gjithë poetët. Për mua, është eksperienca e tretë, kam botuar “Allahland” dhe “Kësulëkuqja vjen me trenin e dhjetës”. Pra, nuk e kisha shkruar më parë dhe e nxora nga sirtari. Ndodhi që unë isha duke e shkruar –pasi e kam pasur të nevojshme ta shkruaj – dhe qëlloi që kur e mbarova, mësova për shpalljen e këtij konkursi dhe në mënyrën më të natyrshme e kam çuar te konkursi në formë dorëshkrimi. E dorëzova dhe pastaj s’kam pyetur se çfarë po ndodh, pasi jetoj në Londër. Një ditë, papritur marr një e-mail nga kryetari i jurisë, ku më thoshte se isha fituesi. Por dhe nëse do të kisha fituar sërish, do të isha prezent në ndarjen e këtij çmimi, pra do ta bëja këtë udhëtim.

Personazhi juaj është një shqiptar që jeton në Londër. Sa ka nga Rudolf Marku te Viktor N.? Pse zgjodhët një personazh të tillë, që është mes dy vendeve?

Nuk mendoj se ka elementë biografikë në këtë libër, por në njëfarë kuptimi, çdo personazh është vetë autori, por jo në kuptimin biografik. Ka disa elemente të largëta ngjashmërie, por jo nga jeta ime personale. Tani shqiptarët jetojnë në gjithë vendet e botës. Po ju sjell një ngjarje që më ndodhi vetëm një ditë para se të vija këtu, që e vërteton këtë. Në lagjen time në Londër ku jetoj, njihem me një grua kineze, doli që ajo ishte një pedagoge e Letërsisë angleze. Ajo thotë ‘jam nga një ishull i vogël, që quhet Tajvan’ dhe unë i them se është hera e parë që takoj një tajvaneze. Ajo më pyet mua nga je dhe i them jam shqiptar. ‘Oh! –thotë ajo, – unë njoh një shqiptar që jeton në Tajpei dhe ka restorantin më të famshëm atje. Dhe, me stërmundim, tha fjalën Shkodra. Pra shqiptarët i ke në gjithë botën.

A është një roman që prek temën e emigracionit?

Jo. Është më tepër ana shpirtërore dhe psikologjike se çfarë ka ndodhur dhe çfarë po ndodh me shqiptarët. Ky më tepër është një roman mbi zhgënjimin, është një roman mbi zhgënjimin e madh të një njeriu, të një shqiptari që jeton prej 15 vitesh në Londër. Romani ndahet në tri pjesë dhe janë tri divorce. Në pjesën e parë, personazhi përjeton një divorc, një divorc në kuptimin klasik të fjalës, divorcin nga bashkëshortja, në pjesën e dytë ai kthehet në Shqipëri, në Shqipërinë kaotike. Është një kthim pas 15 vitesh dhe kupton pas shumë përpjekjesh për të rizbuluar vendin e vet, miqtë e vet, se ka ndodh një divorc shpirtëror me vendin e tij dhe ky është divorci i dytë. Divorci i tretë ndodh më pas. Ai takohet me ish të dashurën e vet, një vajzë që ka 25 vite që nuk e sheh, në njëfarë kuptimi, ajo ka qenë dashuria e vetme e jetës së tij. Ka një marrëdhënie të jashtëzakonshme fizike dhe mundohen ta ringjallin ndjenjën e dashurisë, por personazhi kupton se ka ndodh divorci i tretë për të, divorci me ndjenjën. Në njëfarë kuptimi është një roman tragjik, por është shkruar herë me humor apo me figura groteske dhe mua më duket sikur vlera më e madhe e këtij libri është se është një prozë që lexohet me lehtësi. Një miku im që është një njohës i shkëlqyer i letërsisë, më tha se e ka lexuar për tri orë dhe nuk ka arrit me u shkëput. Ky roman besoj se ka si aksesibilitet gjuhën, në kuptimin ashtu siç e kanë romanet e Kunderës ose të Kohercit ose shumë autorëve të tjerë. Besoj se është shkruar në një frymë bashkëkohore.

Një roman mbi zhgënjimin dhe një roman që nuk i ngre kult ndenjës, por që thotë se, në kohën që jetojmë, s’ka më vend për ndjenjën…?

Ne shpesh besojmë tek ato gjëra që kemi dëshirë dhe i besojmë ashtu siç duam ne që të jenë, por realiteti është diçka tjetër. Kulti i ndjenjës është dëshira jonë që ajo të ekzistojë, por është një fenomen i rrallë në realitet.

Ku ndiheni më mirë, në publicistikë apo në letërsi?

Në letërsi, pa dyshim. Sepse romani është letërsi artistike, është përkushtim artistik dhe në njëfarë kuptimi dhe poezia të ndihmon, poezia e mirë të ndihmon të shkruash një prozë të mirë, duke ruajtur ADN-në e secilit zhanër.

A jeni njohur me librat në panair? A besoni se kemi një letërsi bashkëkohore shqiptare dhe çfarë tiparesh ka sipas jush?

Unë besoj se ka libra jashtëzakonisht të mirë. Në të njëjtin konkurs me mua ishte dhe Zija Çela, që konkurroi me një libër me tregime “Një princ që na buzëqesh”. Është një libër që unë e kam lexuar dhe i kam bërë parathënien dhe mund të them që është një nga librat më të mirë që është shkruar në gjuhën shqipe. Është një libër brilant, të cilin unë kam prit që të merrte këtë çmim dhe fakti që unë e kam marrë, më ka dhënë një ndjenjë faji ndaj këtij libri duke e ditur që sa vlerë ka. Mora shembull këtë libër që unë kam lexuar, por dhe libra të tjerë që janë paraqitur në këtë konkurs mund të jenë më të mirë se sa unë dhe uroj me gjithë shpirt që të jenë më të mirë. Unë kam besim te letërsia shqipe, ajo ka poetë brilantë, si Preç Zogaj dhe Bardhyl Londo e sa e sa poetë të tjerë. Unë besoj se shkrimtarët më të mirë janë ata që unë nuk e di hala se ku janë, por që i ndjej që ekzistojnë në letërsinë shqipe.

A ju uroi Kadare për çmimin?

Kadarenë nuk kam pasur fatin ta takoj gjatë kësaj kohe, por më ka çuar mesazhe dhe ka qenë shumë i kënaqur që unë kam marrë çmimin që mban emrin e tij. Ka thënë se është i kënaqur që një autor si unë ka marrë këtë çmim, dhe për mua, kjo është një tjetër lumturi.