Ema Andrea rikthen në Tepelenë kamionin e tmerrit

Ema Andrea aktorja e njohur, është përfshirë në projektin e njohjes së kujtesës. Pas memove ku emra të njohur të artit u përfshinë në rrëfime mbi të shkuarën tragjike ajo ka rikthyer në kampin e Tepelenës kamionin që dikur levizte të internuarit, duke improvizuar rëndësinë e mosharresës.

Kamioni i priti të ftuarit 2 kilometra pa arritur në kamp dhe i transportoi deri në hyrje të tij gjatë një ceremonie kujtese organuzar në këtë hapesirë.

Për vite me radhë, të internuarit, gra, fëmijë dhe pleq transportoheshin me kamionë të ngjashëm nga i gjithë vendi, për në kampin me tela me gjemba të Tepelenës.

 Gjatë rrugës dhe në mbërritje, Mariza Ikonomi interpretoi një këngë të kënduar në kamp asokohe, ardhur deri më sot nga dëshmia e Klora Merlikës, e mbijetuar e pranishme.

Sikur Mama… , projekt i ideuar dhe vënë në zbatim nga Ema Andrea, ilustroi në vetë të parë përvojën dramatike të mijëra familjeve, të jetuar ditë pas dite…

Poezia e përjetshme Vasha nga Athina e Lord Byron-it

Dorian Koçi

Në qendër të Athinës, në zonën aktuale të Psiri, në Agia (Ayia Thekla rrugë aktuale), ishte rezidenca e familjes Makris. Babai i familjes, Prokopis Makris ishte konsulli i Anglisë në Athinë . Ai jetonte në shtëpi me gruan Theodhorën dhe tre vajzat e tyre. Prokop Makris vdiq herët dhe e la gruan të ve me të tre vajzat. Theodora për të rritur të tri vajzat, filloi të japë me qera disa dhoma në shtëpinë e vet, sidomos të huajve që vizitonin të Athinën.

Rezidenca përbëhej nga dy ndërtesa dhe ishte kaq të rehatshme, si për familjen dhe për vajzat dhe për turistët. Në Krishtlindje 1809, Lord Bajroni bujti në Athinë, ku qëndroi për dhjetë javë. Ai qëndroi në një nga dhomat e shtëpisë si Makris. Lord Byron-I ndihej mirë në rezidencën Makris pasi gratë e familjes për shkak të statusit të atit të tyre flinin anglisht, diçka shumë e rrallë për kohën dhe në këtë mënyrë kuptoheshin lehtë me “qiramarrësit” e tyre. Gjatë qëndrimit të tij në Rezidencën Makri, Lord Bajroni u njoh me vajzën 13 vjeçare të familjes, Tereza.

Teresa ishte një vajzë e bukur zeshkane. . Thuhet se, kur e pa Bajronii tha mikut të tij, Robert, i cili ishte me të: “Ja, Robert, një nga skultpurë antike gjallë” …. Dashuria e tyre ishte platonike, por ai frymëzoi Bajronin . Për hir të Terezës, ai shkroi poemën “Vajza e Athinës”, ku në çdo fund strofe përfundon me vargje ne gjuhën greke Zoi mu agapo-Të dua jeta ime. Përkundër rrëfimit poetik erotik të Byron, dashuria e tij sigurisht që mbeti e paplotësuar …. Rezidenca Makris më vonë,u quajt “shtëpia e vajzës së Athinës”. Teresa, pas largimit të Bajronit, vazhdoi jetën e saj. Disa vjet më vonë ajo u martua me konsullin e atëhershëm Britanik të Athinës. Shtëpia, e cila tani kishte famën e dhënë nga Byron-i, u braktis pas Revolucionit Grek dhe në vitet 1970 u shkatërrua tërësisht për ti lënë vendin godinave të reja,

Gjithësesi mbeti poezi e Byron-it, “Vasha nga Athina” që e bëri Terza Makrin të pavdekshme.

Poezia është përkthyer në shqip nga Dhori Qiriazi duke ruajtur muzikalitetin e vet të veçantë.

Vasha nga Athina

Ah kthema zemrën, kthema ti

Që u shkëput nga gjoksi im,

E mbaj atë në tëndin gji,

Të hesht, të bëjë pak pushim.

Përpara nisjes qan ajo:

Zoi mu, sas agapo.

Gërsheta shthurrur shkon,

kur sulesh

Siç ndodh me erërat e Egjeut,

Të marrin faqet ngjyrë lulesh,

O njomësi e embël e dheut!

Zoi mu sasa agapo!

Të tuat buzë sodita gjatë

Të tyren rreth gjithë afsh e zjarr

Kur flasin lulet çjanë bashkë,

Si to askush sflet barabar

Pa gaz e klithmë është ajo

Zoi mu, sas agapo!

O vashë e ëmbël e Athinës,

Ti mbamë mend të iki tinës,

Për në Stamboll të shkoj si në ëndërr

Më mban Athina shpirt e zemër

E h, dashurinë se harroj , jo!

Zoi mu sas agapo!

Lamtumirë narkozës, tani në operacion “të mpijnë” me realitet virtual

Një spital në Calgary është bërë i pari në Kanada që ka trajtuar pacientët me teknologji të realitetit virtual. Gjithçka vjen pasi është konstatuar se pacientët përjetojnë një reduktim prej 75% të shqetësimeve duke u arratisur në realitetin virtual gjatë procedurave të dhimbshme.

Graydon Cuthbertson, një pacient në Spitalin e Përgjithshëm të Rockyview, gati humbi këmbët nga sindroma compartment. Pas operacioneve të shumëfishta në muskujt e tij, 47-vjeçari përjetonte dhimbje shumë të mëdha gjatë ndërhyrjeve në plagë.

Cuthbertson zbuloi se përdorimi i teknologjisë VR e ndihmoi atë të largonte vëmendjen nga operacioni dhe të bënte një kamping virtual qetësues në liqen, një xhiro prehistorike me dinosaurët ose të zhytej në një oqean të qetë për të notuar me delfinët.

“Është perëndia vetë”, tha ai. “Edhe me ilaçet kundër dhimbjeve, dhimbja ishte e tmerrshme. Por me realitetin virtual, kam marrë trajtimin me ngjyra fluturuese. U përqendrova në atë që po shihja dhe dëgjoja, dhe nuk mendoja fare se sa e dhimbshme mund të ishte. Ishte super”, tha ai.

Rockyview është spitali i parë në Kanada që përdor teknologjinë VR për të lejuar pacientët të lehtësojnë dhimbjen dhe ankthin e tyre duke u arratisur në një nga 12 përvojat e VR. Spitali tha se pacientët raportuan një reduktim prej 75% të ankthit dhe një përmirësim prej 31% në përvojën e përgjithshme.

Një donator anonim financoi blerjen e dy headseteve të Samsung Gear, për të cilat stafi i spitalit thotë se mund të transformojnë kujdesin e pacientit. Pacientët nuk kanë raportuar efektet anësore të përdorimit të VR dhe metoda mund të përdoret si një terapi plotësuese për të zvogëluar varësinë nga narkoza dhe drogat.

“Ju mund të shihni një efekt të menjëhershëm në gjuhën e tyre të trupit, në frymëmarrjen e tyre. I gjithë trupi i tyre lehtësohet”, tha fiziologu Jaclyn Frank për CBC.

Arta Seiti dhe pesha e së kaluarës

Një autore e re shqiptare Arta Seiti, sapo ka botuar librin e saj të parë eseistik në Paris «Nimbes», që do të thotë «Aureolë», që zanafillën e ka nga aureolat e apostujve të kishës kristiane, por ku thelbi është pesha e kujtesës, kjo dritë që vazhdimisht vjen nga lart dhe qëndron tek njerëzit që kanë emigruar dhe që kanë filluar një udhëtim të ri.

Në pasthënien e lirbit, botuesi i botimeve «Fauves» ka vendosur një paragraf të saj ku ajo ka shkruar: «Gjithçka fillon në një gjendje gjysëm-koshiente, midis gjumit dhe zgjimit pas një shëtitje në kryeqytet, ku në rrugë më afrojnë një degëz mimoze. Dhe kështu, në një gjendje disi të veçantë, të çuditshme, unë nis të meditoj, një fletore shënimesh të një udhëtimi të brendshëm, një shkuarje-ardhje ku mpleksen shënimet subjektive me një kronikë të kohës së tashme dhe të shkuar, një gjeografi e brendshme, në gjysmë-ëndërr e gjysmë realitet.

Një pjesë e padukshme e vetes time, e pashpjegueshme, një faqe e fshehtë e misterioze njëkohësisht që rivjen përmes perceptimesh, pëshpërimash, kujtimesh, personazhesh, një diçka e përjetuar, arti, leximet e mia themelore… Nga kjo ambivalencë intime rezulton një raport me botën e një «spektatoreje» ku gjendja e saj aleternohet me një lloj tërheqje por dhe angazhimi njëkohësisht. Ky udhëtim përshkon kufijtë spacialë, mendorë dhe intelektualë në mënyrë thelbësore. Ai pëpiqet të shkojë nga e veçanta tek universalja përmes linjash ku krijimi artistik është motori lëvizës.

Një «krijim në vetvete» për të kaluar në një qerthull më universal, një kurorëzim i aureolave mbi kokat tona, simbolikë e zjarrit që zë një vend qendror». Arta Seiti është diploomuar për letërsi franceze dhe aktualisht jep leksione mbi marrëdhëniet ndërkombëtare në Fakultetin e Letërsisë dhe të Shkencave Humane të Universitetit Katolik të qytetit të Lille-s. Eshtë autore e shumë artikujve gjeopolitikë mbi Europën dhe vendet e jug-lindjes së Europës, pra të Ballkanit.

Por letërsia mbetet padyshim pasioni i vazhdueshëm i saj. Siç e ka shprehur dhe ajo vetë, gjithë këto vite në Francë, ajo ka qenë e rezervuar të shprehet përmes letërsisë; ajo veç ka shkruar në fletoret intime të saj, duke u kapur fort pa meditimeve dhe fragmenteve mbi jetën e ssaj, ndaj të bukurës, dashurisën jerëzore, të shkuarës dhe të ardhmes, çka dhe unë e kam ndjerë në takimet tona parisiane.

Një «ceremoni» siç e cilëson ajo këtë përjetim kujtimesh, çka më së fundi e ka çuar në shkrimin e këtij libri eseistik mbi udhëtimin shpirtëror dhe të bukurën në gjirin e shoqërisë njerëzore. Ajo që është e rëndësishme në këtë libër meditacioni është shkrimi poetik, fraza e qëmtuar, e bukur, përshkrimet e ndjeshme, metaforike, plot ngjyra, çka e bëjnë librin të rrjedhshëm, një lloj udhëtimi në vetevete, por ajo që spikat gjithashtu janë dhe leximet e saj themelore, referimet mbi shkrimtarë, filozofë, sociologë, nga Rimbaud e Baudelaire, duke kaluar gjithashtu nga Kafka, Hedegger, Bergson apo Caudel për të ardhur në autorë të tjerë të mesit te dytë të shekullit XX.

E kështu, Shqipëria padyshim është e pranishme në këtë libër meditimi, fëmijëria dhe rinia e saj, koha kur luante teatër në frëngjisht si studente e gjuhës frënde, « Borgjezin fisnik » të Molierit apo kur e marrin për një rol në një film historik ku ajo ka rolin e Anës. Gërshetohen kështu imazhe, cipëza kujtimesh, shalli i kuq, një ditë zbori kur duhet të mbajë një kallashnikov apo një pushkë me karabinë

Model 56…kohë absurde e totalitare ku u ngjiz jeta e shumë gjeneratave. E megjithatë ajo e kishte të pamundur shkonte në varrimin e të atit që i vdiq në Paris, për çka i referohet edhe librit të Danilo Kish «Një varr për Boris Bogdanoviç» dhe ceremonive funebre greke.

Padyshim një peshë e rëndë, pasi ai varr me kalimin e viteve do ta thërriste nga ajo tokë e origjinës, çka vite më vonë do ta çonte në atë pelegrinazh drejt varrit të atit të saj në Shqipëri, për ta mbyllur kështu më së fundi atë plagë që i rridhte gjithnjë. Ja pse ata që emigrojnë mbartin gjithnjë plagët e së kaluarës, kujtimet e fëmijërisë dhe të rinisë, dashuritë e para siç e shohim në letërsinë e Ornela Vorpsit,. E megjithatë ata janë të vendosur të vazhdojnë udhëtimin e tyre drejt të bukurës në këtë botë humane dhe efemere njëkohësisht.

Luan Rama

Librat e Enver Hoxhës në librarinë e Buenos Aires

Përkthyesi i njohur i spanjishtes Bajram Karapolli teksa tregon se këto ditë do të dalë në shitje romani i tretë dhe i fundit i Ernesto Sabatos, «Abadoni, engjëlli i skëterrës», tregon një episod mbi udhëtimin e tij kohë me parë në Buenos Aires ku në një librari është hasur me veprat e Enver Hoxhës. ” Ishte aty nga mesi i dhjetorit të vitit 2000.

Po ecja përgjatë Avenidës “Corrientes”, në Buenos Aires, në kërkim të ndonjë bukinisti, për të blerë romanet e Ernesto Sabatos. Dihet se në këto lloj librarish të vjetra mund të gjesh libra të çmueshëm me çmim tejet të arsyeshëm. Hyra në një të tillë dhe po këqyrja librat në rafte. Për çudi vështrimi im kapi shpinën e disa të ashtuquajturave vepra të Enver Hoxhës: “Me Stalinin” dhe “Rreziku angloamerikan për Shqipërinë”.

Natyrisht në spanjisht. Për të shuar kureshtjen pyes pronarin, një burrë i moshuar, se si kishin mbërritur ato libra në librarinë e tij. Ka 15 apo 20 vjet, më thotë, m’i sollën nja dy persona, mbase të ambasadës së Shqipërisë. Kur u thashë se nuk më duheshin, më thanë se nuk do të m’i shisnin, përkundrazi, do të më paguanin për to.

Natyrisht, pranova. Më thanë t’i vendosja në vitrinë se donin t’i fotografonin. I fotografuan, më paguan dhe ikën. Pastaj unë i vendosa në raft dhe ja ku janë. Paradoksi: të gjesh në Argjentinë librat e diktatorit të Shqipërisë të përkthyera në spanjisht, ndërkohë që shkrimtarë argjentinas si Borges, Sabato, Arlt, Cortazar, etj, gjigantë të letërsisë botërore të mos ua kesh dëgjuar as emrin e jo më t’i kesh lexuar në shqip.

Dhe kini parasysh ato çka thotë për Shqipërinë Sabato në romanin e tij të fundit. A nuk është për të vënë duart në kokë?! Vetëm barbaria komuniste mund të bënte gjëma të tilla që, gjatë gjysmë shekulli, të ndalonte autorë të tillë e aq më tepër libra të tillë, ku lexuesi shqiptar do të gjente fragmente me lëvdata dhe hyjnizime për atdheun e tij” shkruan Karapolli.

Hamz Lladrovci : Çështja shqiptare përball diplomacisë dhe gjeopolitikës ruso-madhe 1856-2018

 Nga Besiana Dauti

Hamz Lladrovci ka promovuar sot librin e tij të parë “Çështja shqiptare përball diplomacisë dhe gjeopolitikës ruso-madhe 1856-2018”.

rofesori Eqrem Zenelaj tha se autori i ka përzgjedhur një temë shumë të rëndësishme, e cila është aktualizuar së fundi sërish.

“Sado që t’i kthehemi prapa historisë Ballkani i sotëm apo Gadishulli i Ilirisë së dikurshme, pra trojet etnike shqiptare, kanë qenë dhe kanë ngelur akoma si vatër e krizave politike ushtarake dhe gjeopolitike e fuqive ballkanike dhe fuqive të mëdha prapa të se cilave gjithë këtyre të këqijave autori qëndron Rusia e dikurshme Cariste apo Moska e sotme zyrtare gjegjësisht federata ruse”, tha Zenelaj.


“Libri i autorit ka një rëndësi të veçantë për shkak të përzgjedhjes së temës. Çështja shqiptare përballë diplomacisë dhe gjeopolitikës ruso-madhe nga vii 1956 deri tek ditët e sotme nuk është as e rastësishme dhe as e parëndësishme”.

“Pas ndërhyrjeve të gjeopolitikave të mëdha dhe luftës së ftohtë, Rusia kishte humbur fuqinë dhe rolin e vet dhe nuk është paraqitur si fuqi botërore.

Por tani Putini pretendon me të gjitha mekanizmat dhe elementet destruktive ta rikthejë këtë ”, tha ai.Zenelaj tha se shumë herë Drenica i ka shpallur luftë Serbisë.


“Ndërsa tani Hamza po i shpall luftë Rusisë”, tha ai me shaka.Prefesori Muhamet Mala tha se një hulumtim i tillë shkencor është i rrallë.“Recensioni im ka të bëj me një libër të veçantë i cili në hulumtimet e mirëfillta shkencore është i rrallë sepse në vetë përmban dy elemente të rëndësishme të cilat në mënyrë paradoksale përputhen në tërësi me aktualitetin.

Rastet e tilla dëshmojnë faktin se disa ngjarje dhe disa aktorë të historisë përkundër ndryshimeve kohore mbesin të njëjtë në veprime dhe qëndrime duke ndjekur skemat diplomatike të përcaktuara më parë”, tha Mala.


“Libri që po promovohet sot përshkruan një qëndrim të pandryshuar me kohë dhe hapësirë te politikes ruse madhe ndaj shqiptarëve që me disa ndryshme të vogla mbeti anti-shqiptare që nga deri më sot”, shtoi Mala.Autori i librit, Hamz Lladrovci tha se ky është libri i tij i parë dhe ka falënderuar të gjithë personat që e ndihmuan atë gjatë tërë jetës e sidomos në botimin dhe promovimin e këtij libri.

“Shpesherë e kam menduar dhe analizuar se populli ynë kishte të gjitha këto vuajtje, këtë fat historik, këto fatkeqësi, këta armiq të paskrupullt dhe grabitqarë si dhe kush qëndron prapa kësaj drame historike të gjakderdhjes se vazhdueshme shqiptare”, tha Lladrovci.


“Drama dhe golgota e përgjakshme tragjike shqiptare, pushtimi dhe copëtimi i vazhdueshëm i trojeve etnike shqiptare në periudha të caktuara historike të realizuara nga fqinjët tanë ballkanik, sllavo-ortodoks sidomos nga vitet 1876-77 e deri më sot kishin dhe kanë burim kryesor furnizim dhe shtytje pansllave një skenar të koordinuar dhe të vazhdueshëm një mbështetje të fuqishme politike ushtarake diplomatike si në Rusinë Cariste ashtu edhe në federatën e sotme ruse në krye me Vladimir Putinin”, tha Lladrovci.

Presidenti i 16-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Abraham Lincoln, e dinte vlerën e dijes dhe të mësuarit në jetë.

Cili prind i sotëm nuk do të kishte dashur t’i drejtohej mësuesit të fëmijës së tij, ashtu si Abraham Lincoln mësuesit të të birit, para 184 vjetësh!? Prandaj, meqë sot është 1 shtatori, dita e parë e vitit të ri shkollor, kjo letër ia vlen të lexohet sërish, të paktën nga prindërit dhe mësuesit.

Presidenti i 16-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Abraham Lincoln, e dinte vlerën e dijes dhe të mësuarit në jetë.

Për këtë, ai kishte vendosur që mësuesit të djalit të tij, t’i shkruante në formë përkujtimi rreth mënyrës se si duhet trajtuar një fëmijë i vogël.


Lincoln i kishte renditur mësuesit të djalit të tij, pikërisht në ditën e parë të shkollës, një sërë arsyesh e mësimesh të arta të cilat dëshironte që djali i tij t’i mësonte nga mësuesi.

Lexoni më poshtë letrën e Abraham Lincoln të shkruar në vitin 1830

Mësues i nderuar,

Djali im sot e fillon shkollën.

Pas pak, gjithçka do të jetë për të e çuditshme dhe e re, prandaj do të doja ta trajtonit butësisht.
Është një aventurë që ai do ta marrë me vete nëpër të gjitha kontinentet.

Të tilla aventura që ndoshta mund të përfshijnë luftëra, tragjedi dhe fatkeqësi. Ta jetosh këtë jetë, të duhet besim, dashuri dhe kurajo.

Për këtë, i dashur Mësues, do t’ju lutesha ta merrnit përdore e t’i mësoni gjëra që do t’i duhen t’i dijë, mësojeni atë – por butësisht, nëse mundeni.

Mësojeni se për çdo armik, ekziston një mik.

Atij do t‘i duhet të mësojë se jo të gjithë njerëzit janë të drejtë, se jo të gjithë njerëzit janë të sinqertë.

Megjithatë mësojeni se për çdo faqezi ka një hero dhe se për çdo politikan egoist, jeton një lider i përkushtuar.

Mësojeni nëse mundeni se 10 centë të fituar kanë shumë më tepër vlerë se një dollar i gjetur. Në shkollë, mësues, është shumë më e ndershme të dështosh se të mashtrosh.

Mësojeni atë si të humbë hijshëm, dhe si t’i gëzohet fitores kur ai fiton.

Mësojeni të jetë i mirë me njerëzit e mirë, dhe i ashpër me njerëzit e ashpër. Mundohuni t’i qëndrojë sa më larg zilisë, nëse do të mundeni dhe mësojani sekretin e një buzëqeshjeje të çiltër.

Mësojeni po të jetë e mundur – si të qeshë kur të jetë i trishtuar, dhe se të derdhësh lotë nuk është aspak turp.

Mësojeni se mund të ketë dështim të ndershëm dhe fitore të turpshme.

Mësojeni t’i përqeshë cinikët.

Mësojeni nëse mundeni të zbulojë mrekullinë e leximit të librave, por gjithashtu i jepni edhe kohën e mjaftueshme për të kundruar misterin e përjetshëm të fluturimit të zogjve në qiell, të bletëve në diell e të luleve mbi një kodër të gjelbër.

Mësojeni të këtë besim në idetë e tij edhe nëse të gjithë do t`i thonë se janë të gabuara.
Mundohuni t`i mësoni birit tim forcën për mos e ndjekur turmën edhe kur të gjithë vrapojnë pas fitimtarit.

Mësojeni të dëgjojë me vëmendje çdo njeri, por gjithashtu të shoshisë të gjithë atë që dëgjon në sitën e së vërtetës dhe të marrë veç të mirën.

Mësojani atij sesi të shesë talentin dhe zgjuarësinë e tij tek ofertuesi më i lartë, por mos të pranojë kurrë asnjë lloj çmimi për shpirtin e zemrën.

Lejojeni të ketë kurajën për të qenë i padurueshëm. Lejoheni të ketë durimin për të qenë trim.

Mësojeni atë të ketë besim sublim te vetvetja, sepse atëherë ai do të ketë gjithmonë besim sublim në njerëzimin dhe në zotin. Këto janë kërkesat, mësues, por ju bëni më të mirën që mundeni. Ai është fëmijë i vogël dhe i mirë. Dhe është biri im".

Me respekt,

Abraham Lincoln*


https://www.youtube.com/watch?v=M_Dxl18GmHA