Në pasthënien e lirbit, botuesi i botimeve «Fauves» ka vendosur një paragraf të saj ku ajo ka shkruar: «Gjithçka fillon në një gjendje gjysëm-koshiente, midis gjumit dhe zgjimit pas një shëtitje në kryeqytet, ku në rrugë më afrojnë një degëz mimoze. Dhe kështu, në një gjendje disi të veçantë, të çuditshme, unë nis të meditoj, një fletore shënimesh të një udhëtimi të brendshëm, një shkuarje-ardhje ku mpleksen shënimet subjektive me një kronikë të kohës së tashme dhe të shkuar, një gjeografi e brendshme, në gjysmë-ëndërr e gjysmë realitet.
Një pjesë e padukshme e vetes time, e pashpjegueshme, një faqe e fshehtë e misterioze njëkohësisht që rivjen përmes perceptimesh, pëshpërimash, kujtimesh, personazhesh, një diçka e përjetuar, arti, leximet e mia themelore… Nga kjo ambivalencë intime rezulton një raport me botën e një «spektatoreje» ku gjendja e saj aleternohet me një lloj tërheqje por dhe angazhimi njëkohësisht. Ky udhëtim përshkon kufijtë spacialë, mendorë dhe intelektualë në mënyrë thelbësore. Ai pëpiqet të shkojë nga e veçanta tek universalja përmes linjash ku krijimi artistik është motori lëvizës.
Një «krijim në vetvete» për të kaluar në një qerthull më universal, një kurorëzim i aureolave mbi kokat tona, simbolikë e zjarrit që zë një vend qendror». Arta Seiti është diploomuar për letërsi franceze dhe aktualisht jep leksione mbi marrëdhëniet ndërkombëtare në Fakultetin e Letërsisë dhe të Shkencave Humane të Universitetit Katolik të qytetit të Lille-s. Eshtë autore e shumë artikujve gjeopolitikë mbi Europën dhe vendet e jug-lindjes së Europës, pra të Ballkanit.
Por letërsia mbetet padyshim pasioni i vazhdueshëm i saj. Siç e ka shprehur dhe ajo vetë, gjithë këto vite në Francë, ajo ka qenë e rezervuar të shprehet përmes letërsisë; ajo veç ka shkruar në fletoret intime të saj, duke u kapur fort pa meditimeve dhe fragmenteve mbi jetën e ssaj, ndaj të bukurës, dashurisën jerëzore, të shkuarës dhe të ardhmes, çka dhe unë e kam ndjerë në takimet tona parisiane.
Një «ceremoni» siç e cilëson ajo këtë përjetim kujtimesh, çka më së fundi e ka çuar në shkrimin e këtij libri eseistik mbi udhëtimin shpirtëror dhe të bukurën në gjirin e shoqërisë njerëzore. Ajo që është e rëndësishme në këtë libër meditacioni është shkrimi poetik, fraza e qëmtuar, e bukur, përshkrimet e ndjeshme, metaforike, plot ngjyra, çka e bëjnë librin të rrjedhshëm, një lloj udhëtimi në vetevete, por ajo që spikat gjithashtu janë dhe leximet e saj themelore, referimet mbi shkrimtarë, filozofë, sociologë, nga Rimbaud e Baudelaire, duke kaluar gjithashtu nga Kafka, Hedegger, Bergson apo Caudel për të ardhur në autorë të tjerë të mesit te dytë të shekullit XX.
E kështu, Shqipëria padyshim është e pranishme në këtë libër meditimi, fëmijëria dhe rinia e saj, koha kur luante teatër në frëngjisht si studente e gjuhës frënde, « Borgjezin fisnik » të Molierit apo kur e marrin për një rol në një film historik ku ajo ka rolin e Anës. Gërshetohen kështu imazhe, cipëza kujtimesh, shalli i kuq, një ditë zbori kur duhet të mbajë një kallashnikov apo një pushkë me karabinë
Model 56…kohë absurde e totalitare ku u ngjiz jeta e shumë gjeneratave. E megjithatë ajo e kishte të pamundur shkonte në varrimin e të atit që i vdiq në Paris, për çka i referohet edhe librit të Danilo Kish «Një varr për Boris Bogdanoviç» dhe ceremonive funebre greke.
Padyshim një peshë e rëndë, pasi ai varr me kalimin e viteve do ta thërriste nga ajo tokë e origjinës, çka vite më vonë do ta çonte në atë pelegrinazh drejt varrit të atit të saj në Shqipëri, për ta mbyllur kështu më së fundi atë plagë që i rridhte gjithnjë. Ja pse ata që emigrojnë mbartin gjithnjë plagët e së kaluarës, kujtimet e fëmijërisë dhe të rinisë, dashuritë e para siç e shohim në letërsinë e Ornela Vorpsit,. E megjithatë ata janë të vendosur të vazhdojnë udhëtimin e tyre drejt të bukurës në këtë botë humane dhe efemere njëkohësisht.
Luan Rama
No comments:
Post a Comment