Rexhep Shahu
Dy shkrimet e editorit Mustafa Nano, (është editor ai e jo vetëm gazetar, analist, opinionist…), publikuar në gazetën e tij elektronike “www.respublica.al”… në dy kohë, për udhën e Kosovës dhe për shqiptarët e Kosovës, njëri me titull “Rruga Durrës – Kukës dhe shajnitë patriotike”, i 2 qershorit 2009 dhe tjetri me titull “Në Kosovë Berisha është një Mesia. Kundërshtarët e tij nuk ka si të çmohen”, i 3 dhjetorit 2011, janë shkrime utilitare, shërbesa me dobi për Partinë Socialiste të Shqipërisë. I pari botuar në vigjilje të zgjedhjeve politike të 2009, i dyti si analizë belbëzake e pandershme dhe e pasinqertë pas vizitës suksesdyshimtë të Edi Ramës në Prishtinë për festën e flamurit kombëtar me 28 nëntor 2011.
Këto të dy, dhe një i tretë me titull “Toskë? Gegë? Asht mir me ken shqyptar”, janë shkrime që ia vlejnë dhe nuk të lënë t’i kalosh sikur s’i sheh. Sepse aty ka të vërteta të rëndësishme dhe s’mund të mos përgëzohet autori i tyre.
Tek flet në shkrimin pas vizitës së Ramës në Prishtinë për Shqipërinë dhe Kosovën e thotë se “Ne jemi dy copa të së tërës që ndikojmë tek njëra-tjetra në një mijë e një mënyra e forma, herë të dukshme e herë të padukshme”, nuk mund të mos ndjehesh mirë dhe ta nderosh Mustafain.
Edhe kur jep një citim të Shkelzen Maliqit që thotë se “shumica [e kosovarëve] e adhuron Sali Berishën sikur të ishte një i shenjt i kombit”, Mustafai të bën ta nderosh për të vërtetat e hidhura që ka mësuar dhe sjell për ne bashkë me pezmin e tij.
Ndërsa rreket në etimiologjinë e emrit Edvin Rama, sipas mendjes së tij e jo të kolegëve të tij të Kosovës si Shkelzen Maliqi, Baton Haxhiu, Migjen Kelmendi etj, gjithmonë me i tërheqë vemendjen Edi Ramës që është thellësisht dyshues, si çdo usta, ndaj tij dhe të tjerëve si ai, harron dhe shpërfill krejt me dashje ca të vërteta historike shumë të qenësishme. Harresa duket është zanat i tij i paguar mirë, siç e ka të paguar vende vende shumë mirë edhe kujtesën.
Edi Rama nuk mund të jetë Mesia si Sali Berisha në Kosovë sepse ai ka kundërshtuar udhën e kombit, dhe nuk shfaqi pendesë të sinqertë për këtë në Prishtinë edhe pse u përpoq pandershmërisht, duke fyer ideatorin e saj Ibrahim Rugovën e duke “graduar” si ideator të saj, Pandeli Majkon; sepse i përket një partie politike që trashëgon hipotekë të Partisë Komuniste Shqiptare, parti e cila ka patur bashkëpunim me serbët që kanë qenë armiq të Kosovës, që është krijuar me ndihmën e serbëve, që ka bashkëpunuar për masakrën e Tivarit, që ka bërë lojën e Titos e serbëve në Luftën e Dytë Botërore, që ka vrarë, burgosur e zhdukur qindra e qindra shqiptarë të Kosovës që arratiseshin për në Shqipëri me besim të plotë në kërkim të shpëtimit të jetës, duke besuar se Shqipëria nuk do t’u delte njerkë, etj, etj.; sepse në programin e saj politik me 89 faqe të 5 nëntorit 2011, (që Rama ia dhuroi “tribalit” gegë Hashim Thaçi), që do të jetë programi i nesërm qeverisës i socialistëve, për Kosovën ka gjithsej vetëm 12 fjalë, lidhëza e pjesëza dhe konkretisht kaq: “Ndërtimi i një partneriteti shumë planësh me shtetin e ri të Kosovës”. 12 fjalë a karaktere, ose 54 germa, vetëm 54 germa, sa ka brenda thonjëzave i kushton PS-ja Kosovës në programin e saj 89 faqësh. As një fjali e plotë! Eh ç’vlerësim për Kosovën! Kjo të kujton “Zërin e Popullit”, që Kosovën e ka trajtuar në rubrikën “Nga Bota”… Kaq vend zë Kosova në programin a platformën politike të socialistëve shqiptarë… Dhe kërkon pastaj lideri socialist, a zëdhënësi i tij i zellshëm jo zyrtar, dashurinë apo begenisjen e Kosovës…
Shkurt, Kosova të do, jo aq sa e do, por të do më shumë se sa e do. Ndaj Mustafa Nano nga Çorovoda nuk mund të krijojë urrejtje aty ku s’ka urrejtje. Kur e qasin atë si mentar në Kosovë, nëpër studio televizive, e qasin ku e ku më shumë Edi Ramën, që është më i ditur, më i zoti, më i realizuar dhe jo servil si ai. Të paktën Edi Rama për shumë vite në skenën politike shqiptare, kryeson socialistët, ndërsa ai kërkon një vend në xhepin e vogël të xhaketës së Edi Ramës.
Shkurt, Edi Ramën nuk e refuzon askush në Kosovë pse ka emrin Edvin Kristaq Rama dhe as pse një gjë të tillë e kërkon M. Nano.
Shqiptarët e Kosovës, në historinë e tyre të vjetër e të re, kurrë nuk kanë patur konflikt me grekërit. Çizmja greke s’ka shkelur kurrë në Kosovë. Grekët nuk kanë bërë kurrë masakra në Kosovë. Në Skrapar po. Por Mustafai ka harruar se i duhet të harrojë.
Është mëkat i rëndë dhe ligësi të harrohet e shpërfillet e vërteta, se nëse Kosova ka ndonjë mllef me Greqinë, e ka thjeshtë dhe vetëm për hatër të dangëllinjotëve, të frashëllinjve, të skrapallinjëve, të kolonjarëve e gjithë krahinave të jugut të Shqipërisë që i ka kallë në flakë greku.
Kosova mund të ketë ndonjë mllef apo inat me Greqinë vetëm për hatër të Shqipërisë së Jugut, banorët e të cilave i ka shfarosë shpesh çizmja greke duke bërë masakra çnjerzore, por ndërkohë i ka shqiptarizuar më shumë, siç i ka shqiptarizuar më shumë edhe shqiptarët e Kosovës ndeshja e përhershme me fqinjët masakrues serbë.
Duke qenë në të njejtën anije fati shqiptarët e Kosovës dhe shqiptarët e jugut të Shqipërisë administrative, pra kufitarë me fqinj dashakëqinj të shqiptarëve, ata nuk janë ndarë por janë bashkuar e dashur më shumë mes veti. I ka bashkuar dashuria e njëjtë për kombin shqiptar, komb gjithmonë i rrezikuar nga shovinizmi i fqinjëve.
Ndaj nuk ka patur dhe nuk ka asnjë shkak për ndarje e dallime në shpirtin kombëtar mes shqiptarëve të Kosovës dhe shqiptarëve të jugut të Shqipërisë. “Dallimet” mund të shihen e të lexohen vetëm në Tiranë, ku është sahani i pushtetit dhe ku zhvillohet lufta e lugëve, kush e kush të hajë më shumë në këtë sahan. Vetëm këtu mund të shihet “konflikti” toskë – gegë. “Konflikt” që e stisin shumë më pak se njëmijë njerëz, sepse nuk ka pafund zyra të rëndësishme pushteti një shtet sa i yni.
Nuk ke si të mos jesh dakort me analizën që bën ai ku thotë se për gati gjysmë shekulli pushteti i “toskëve” nuk lejoi “gegët” të fusnin ndonjë lugë në sahanin e pushtetit në Tiranë. Ai vetëm se nuk është i ndershëm që të pohojë se edhe pas gjysmës së shekullit komunist, ka shumë pak lugë “gegësh” në sahanin e pushtetit edhe pse ai i shumëfishon sa don.
Kur fillon pastaj dhe përdor termat “tribal”, “tribuja e tyre”, “tribuja tjeter”, fillon e hyn në ara të huaja dhe korr në asfaltin e autostradës.
Të jetë kaq shumë kundër gegëve, “tribalëve”, malokëve një malok Çorovode, që e urren Sali “tribalin”, s’duhej të pranonte malokun “tribal”, të ndjerin Dritan Hoxha, themeluesin e pronarin e Top Medias, që e ushqeu me bukë, që i krijoi e dha mundësi Muçit në ekranin e televizionit të tij. Apo ai ishte gegë, “tribal” e malok i mirë dhe familja e tij sot është gege, “tribale” e maloke e mirë.
Nuk mund të mos përshëndetet guximi i M. Nanos që është ndër të paktët që flet për gegët e toskët, për dallimet e ngjashmëritë. Ai ka trimërinë të mos i ikë kësaj çeshtje, pavarësisht se a e ka apo jo takatin me prashitë në të e me i dalë në krye. Gegët dhe toskët kanë dallime gjuhësore, etnografike, por jo dallime të atilla aq sa do të dëshironin armiqtë e këtij kombi. Këto dallime i ka analizuar ish kryeministri serb Vlladan Gjeorgjeviç, armik i shqiptarëve, i cili i quan si dallime mes dy kombeve. Ndërsa albanologët jo armiq të shqiptarëve, dallimet mes gegëve e toskëve i quajnë dallime kozmetike, si “gegët pak më të gjatë e toskët pak më të shkurtë”. “Toskët rondokopë/gegët trupgjatë”, do të thoshte, tek i shihte nga dritarja e zyrës së tij në Korçë, poeti i shquar grek Jorgo Seferis, konsull i shtetit fqinj në Korçë në vitet ’30 të shekullit të njëzetë, konsull fisnik, poet, që s’merrej me eshtra pleqsh e plakash përmetare shqiptare në varreza shqiptare, për me i quajtë eshtra ushtarësh grekë në Shqipëri, por merrej dhe bënte artin e miqësisë mes dy kombeve, mes dy popujve – shqiptarëve e grekëve.
Në motet pa komunikim, pa rrugë, pa njohje, pa marrëdhënie intensive si të sotmet në biznes, martesa, shkëmbime, tregti, turizëm etj, gegë e toskë kanë qenë një. Sot janë edhe më një, se kanë hyrë kaq shumë në njëri – tjetrin sa s’ka Vlladan Gjeorgjeviç e as zëdhënës të tëzës së tij, ti ndajë e të hyjë mes gegëve e toskëve shqiptarë për ti ndërkryer kundër njëri – tjetrit.
Miqësia dhe dashuria janë të natyrshme për njerzit, për kombet, ndërsa urrejtja nxitet me para e me pushtet “Milic horr xhubleta…”.
Pa bërë poezi, që sigurisht e bëj më mirë sepse vij nga planeti i pafundëm i epit, mund të them se dallimet mes gegëve e toskëve janë dallime krejt të parëndësishme, që analistët e huaj sot në varësi të oreksit dhe të interesave të tyre të çastit, i nxjerrin në dritë, herë duke u vënë emrin real e herë duke shpifur si Vlladan Gjeorgjeviçi.
Sharjet dhe shpifjet, me një fjalë poshtërimi ndaj shqiptarëve, po të perifrazojmë Kadarenë, u kanë shërbyer armiqve të këtij vendi si përdorimi i aviacionit dhe artilerisë para se të sulen me trupa këmbesorie për tu lëshuar mbi prenë e tyre…
Mustafa Nano kërkon pushtimin e elektoratit. Duke u folë zemrave të elektoratit e jo mendjeve. I thotë elektoratit të majtë, kudo që të jetë, e sidomos toskëve në jug të vendit, mos e votoni atë “tribalin” Berishën se ai i çoi gjithë paratë e shtetit te ajo rruga atje…
I hakërrehet edhe Dritëro Agollit. I kërkon hesap pse ai thotë se“Rruga Durrës-Kukës do të mbesë në historinë e vendit, për madhështinë e saj, por në radhë të parë për simbolikën dhe funksionin që ka”, se “ajo lidh për herë të parë në mënyrë kaq të vrullshme dy pjesë të një kombi, të cilin, përveç kufijve, e kishte ndarë dhe infrastruktura e dobët rrugore. Rruga Durrës-Kukës është arteria kryesore e Shqipërisë me rëndësi të madhe kombëtare. Do të kalojnë vitet, pas 20-30 vitesh nuk do të kujtohet njeri se sa ka kushtuar ajo, por vetëm do të mbahet mend koha kur është ndërtuar. Këto janë vepra të mëdha që mbetën në histori”. Atë e tërbon ky vlerësim i Agollit për atutostradën e Kosovës.
Por Dritëro Agolli atdhedashurinë e ka zanat, nuk paguhet për këtë. Atij nuk i ha palla për politikë. Ai po përgatitet për atë botë. Poezitë më të bukura i ka ato të pendimit, të reflektimit. I dha zoti kohë të shfaqë pendesë. Pse bëka mëkat që thotë fjalë lapidare për rrugën e kombit? Apo pse duan ta mbajnë domosdo si patriak jo të socialistëve por të “rondokopëve që u qan zemra për pushtetin dhe paratë”. Dritëroi, i Devollit të Korçës, i çveshur nga frika e zmadhimit të kombit, vetëm i shton vota Partisë Socialiste dhe më bën edhe mua ta dua PS-në se është parti shqiptare. Dhe unë e dua pa hile duke mos e votuar kurrë dhe nuk pres ndonjë shpërblim nga lideri i saj, të cilin e kam marrë nëpër gojë qindra herë, me të drejtë e pa të drejtë. Dhe do ta marr prapë.
M. Nano flet si profet për udhën e Kosoves nga Vërmica në Merdare që “mund të bëhet pas nja pesë a dhjetë vitesh”. Përurimin e tunelit në Malin e Rrunës që të nxjerr në Kalimash, të cilin e bënë dy kryeministrat e dy shteteve shqiptare Sali Berisha dhe Hashim Thaçi, la Tafë (kwshtu thirret Mustafai në anët e mia, ma ka mësuar gjyshja ime ndjesë paste), e quan “festë të shpikur kombëtare në një festë të shpifur partiake e tribale”.
Ai e din mirë, e din shumë mirë (o zot sa i informuar e i sigurtë që është!) se “Qeveria e Kosovës nuk ka asnjë plan imediat për të nisur investimin në segmentin Morinë – Prishtinë, i cili kap gjatësinë e 150 kilometrave. Në rastin më të mirë, kjo mund të bëhet pas nja pesë a dhjetë vitesh. Ah, epo atëherë ne mund të shkojmë qetë qetë deri në Kukës”, shkruan Mustafai gjithë mllef kundër autostradës, kundër dy Kryeministrave shqiptarë gegë, “tribalë”.
Nuk e di se si u ndje la Tafë, kur qeveria e Kosovës pa kaluar as tre vjet pas përfundimit të segmentit Durrës – Kukës, përfundoi 38 kilometrat e para të autostradës “Ibrahim Rugova” dhe, edhe këtë segment e inauguruan bashkë të njejtët Kryeminista gegë, “tribalë” shqiptarë. Si guxoi vallë Kosova ta bënte këtë gjë pa i marrë leje Mustafa Nanos?
Edhe pse autostrada “Ibrahim Rugova” është aty, (jemi në dhjetor 2011), nga Vërmica në Suharekë, e shtrirë në 38 kilometër gjatësi, e inauguruar nga “tribalët” Thaçi e Berisha, nga presidentja “tribale” Ahtifete Jahjaga, nga kongresmeni amerikan Eliot Engell, lobist i shqiptarëve, nga ambasadori amerikan në Prishtinë, Kristofer Dell, ne nuk mund, nuk duhet dhe nuk guxojmë ta besojmë se është aty, se është inauguruar, se është ndërtuar, se ecin makina nëpër të. Nuk guxojmë kurrësesi ta besojmë e ta pranojmë sepse nuk e ka thënë M. Nano. Ne duhet dhe jemi të detyruar të besojmë vetëm atë që thotë ai. Autostrada në Kosovë që po u sherben njerzve le të rrijë aty ku është, ne do ta pranojmë se është, ndoshta “pas 5 apo 10 vitesh”. Se kështu ka thënë ai dhe nuk ka se si të ndodhë ndryshe.
E pohon në çdo rrjesht të shkrimit të tij të 2 qershorit 2009 frikën dhe tmerrin e tij se mos udha e Kosovës, tuneli i Kalimashit që çau malin e Rrunës, të cilin e inauguroi Sali Berisha bashkë me Hashim Thaçin, Kryeministrat “tribalë” të dy shteteve shqiptare, po ia rrit votat Berishës, të cilin la Tafë e vë përballë vetes si kundërshtar patologjik dhe është gati ta shqyejë atë fizikisht.
Ajo që nuk shkon është analiza krejt e cektë, foshnjarake e tij kur rreket të zbulojë pse Berisha është Mesia në Kosovë dhe pse Partia Socialiste nuk qaset atje. Ai nuk do edhe nuk di. Ai ka dashuri idilike për Partinë Socialiste të Shqipërisë dhe urrejtje pa cak për përsonin Sali Berisha. Ai nuk don të arsyetojë pse në Kosovë ka simpati më të madhe për Sali Berishën dhe Partinë Demokratike dhe më pak simpati për Partinë Socialiste dhe kryetarin e saj.
Dashuria dhe urrejtja nuk janë irracionale. S’ka shqiptar idiot. Akuzohen shpesh shqiptarët se nuk kanë kujtesë. Por në fakt ata kanë kujtesë.
Që në fillim të levizjes demokratike në Shqipëri, në vitin 1991, Sali Berisha do të shprehej qartë se çeshtja kombëtare shqiptare do të jetë ylli polar i Partisë Demokratike të Shqipërisë. M. Nano nuk ka qejf ta pranojë e ta thotë se Partia Socialiste e Shqipërisë nuk e ka yll polar çeshtjen kombëtare shqiptare. Ai ka qejf të harrojë.
Në vitin 1992 Sali Berisha i ka kërkuar NATO-s, Alenacës së Atlantikut të Veriut, të bombardojë caqet ushtarake të Beogradit.
Pastaj vjen udha e kombit, udha e Kosovës, (2007-2010) që ka qenë që në krye udhë drejt yllit polar. U bë ajo udhë për të cilën Neritan Ceka, kundërshtar i Berishës në 2009, mentar, dijetar, politikan dhe shkrues shumë më i madh se M. Nano, i cili është në gjithë kohët kundërshtar i Berishës, deklaroi të gryka e tunelit se “këtë autostradë mund ta bënte vetëm një guximtar i çmendur si Sali Berisha”.
Ndërsa Partia Socialiste i kushton këtë fjali Kosovës në programin e saj të 2011: “Ndërtimi i një partneriteti shumë planësh me shtetin e ri të Kosovës”. 12 fjalë a karaktere, ose 54 germa, vetëm 54 germa, në një program 89 faqësh.
I harrojnë këto gjëra. Le t’i harrojnë. Por historia nuk e harron. Sepse këto janë arsye madhore pse shqiptarët në tërësi, dhe ato të Kosovës në veçanti, e duan Sali Berishën.
Përkundër kësaj, ata që s’kanë kujtesë ose që duan ta fshijnë kujtesën e shqiptarëve, rrinë e rrinë dhe shpesh kujtojnë ca serbratorë e ca auotobote nafte që shkonin nga Shqipëria në Kosovë dhe nuk kujtojnë e as nuk thonë që Berisha kërkonte nga NATO-ja të bombardonte caqet ushtarake të Beogradit.
Serbia i kishte të hapura dyert për t’u furnizuar me karburant nga Danubi. Kurrësesi nafta e futur nga Shqipëria nuk mund ta furnizonte makinerinë ushtarake serbe të luftës. Edhe të donte, s’e kishte atë takat Shjqipëria. Këtë gjë nuk duan ta mbajnë mend, as ta pranojnë.
Nuk i hyn në punë fare atij se çfarë tha e çfarë bëri Berisha. Nuk ka rëndësi fare për të.Ai paragjykon, gjykon, dënon, ndëshkon dhe e grin në makinë mishi, me pasë mundësi, njeriun Sali Berisha dhe nuk e honeps. (E honepsi Saliun në kohën kur la Tafë ishte drejtues i Partisë Demokratike për Skraparin, edhe pse me zor e patën caktuar kandidat për anëtar të Partisë së Punës…, kur merrte rrogë prej Saliut, si diplomat, pasi këtë e “urdhëruan” të ikte nga Partia Demokratike).
Ankth që e trazon keq i është bërë Ilir Meta me vizitën e tij në tunelin e Kalimashit. Meta, kundërshtari politik më i egër e i vrazhdë për shumë kohë i Berishës, pa i marrë leje M. Nanos, iu përgjigj thirrjes së vetëdijës së tij dhe shkoi te tuneli, sepse kuptoi se aty ishte aorta e kombit, vuri “kaskën e minatorit në kokë të bënte një vizitë në tunelin e madh”. Ai ishte thellësisht i bindur se nuk mund të fitonte deputet e as vota në gjithë trevat nga shtrihej autostrada nëpër “Marsin” e Fatos Lubonjës, pra në rajonin e Kukësit e në Fan të Mirditës. Gjithë shtrati i lumit autostradë me gjithë brigjet anash ka dy deputetë. Ilir Meta duke qenë politikan, duke qenë shqiptar, (të siguroj se nuk e kam takuar kurrë në jetën time dhe nuk kam asnjë lidhje me të apo me partinë e tij), ka kuptuar dhe pranuar, se nuk funksionon dot kombi edhe më tej si gjysmë trupi e gjysmë trungu. “Me siguri ka menduar” siç thua ti, “që rreshtimi me ata që glorifikojnë patriotikisht rrugën është një gjest” shumë më shqiptar, shumë më i denjë, më human, më vizionar dhe jo siç thua ti “më elektoral sesa rreshtimi me ata që denoncojnë ligjërisht korrupsionin”.
Por Ilir Meta ka kuptuar edhe këtë që thotë Amiko Kasaruho, toskë nga Gjirokastra, i dënuar e përsekutuar nga diktatura, intelektual, shkrimtar, përkthyes, autoritet i vërtetë moral i shoqërisë shqiptare, se autostrada Durrës – Kukës – Prishtinë “Është vepra më shqiptare e bërë ndonjëherë dhe leverdia më e madhe e autostradës së Kosovës është se kursen kohën e shqiptarëve. Është e para herë që një lider në Shqipëri mendoi për kohën e njerzve. Ne kurrë nuk kemi menduar për kohën”, thotë Kasaruho.
Nuk jam aq naiv sa të njejtësoj kompaninë “Bechtel” me Amerikën, por gjithkush e di se “Bechtel”-i si një kompani jashtëzakonisht e madhe, s’e konsideronte dhe s’e kishte në fakt aq të madhe e të konsiderueshme shumën e parave të fituara në rrugën Rrëshen – Kalimash dhe tunelin atje, për të pasuruar biografinë e saj.
Natyrisht, “Bechtel”-in nuk e solli në Fanë të Mirditës dashuria e saj për Shqipërinë, por nevoja e saj për biznes. Ajo ka bërë punë të mëdha kudo, jo për shkak të amerikanizmit të saj, por për shkak të cilësisë së punëve që bën, cilësi për të cilat edhe Edi Rama, si për inat të lalës Tafë, thotë se rruga e “Bechtel”-it është e standarteve europiane.
Ndoshta “këshilltari” i tij është nisur nga këto fjalë. Por s’kanë se si t’i dalin parashikimet. Ai është nga ata këshilltarë që kanë nevojë të këshillohet nga Rama, i cili duket se po kapet nga mania e “ustait” të tij Berisha, për t’i këshilluar këshilltarët e tij, jo të paktë, të deklaruar e të padeklaruar si M. Nano
La Tafë me shpirtin “civil” e “civik” e bën “Bechtel”-in “hëm projektues, hëm ndërtues, hëm supervisor” (hëm, hëm, hëm…), dhe nuk i njeh meritë tjetër përveç përfitimit të parave.
Nuk e di ç’mendon tani ai për “Bechtel”-in, gati tre vjet pasi u bë autostrada në Shqipëri dhe pasi ka përfunduar gati një të tretën e saj në Kosovë, edhe pse ai falltari, orakulli i “www.respublica.al” pati thënë se “Në rastin më të mirë, kjo mund të nisë pas nja pesë a dhjetë vitesh”. Sa i pasaktë është orakulli…!!
Në çdo libër gjeografie, që nga shkolla fillore, mund të gjesh distancat nga një vendbanim në një tjetër edhe pa ndihmën e hartave moderne.
Por, kur do, ai “këshilltari” i zgjat distancat e gjatësitë e pabëra të rrugëve. Të bërat i shkurton. Milot – Rrëshen që është 26 kilometër, ai e shkruan “(nja 50 km akoma)”. Për Rrëshen – Kalimash, që është 61 kilometër, ai shkruan se “kap gjatësinë 56 km”.
E bëri udhën e Kosovës Sali Berisha i Viçidolit të Tropojës apo Malsisë së Gjakovës, që nuk ka patur kurrë turp ta thotë se është nga Viçidoli, të cilin ia ka kujtuar shpesh me përbuzje për ta fyer si malok. Çorovodën – Hinterlandin e tij të kuq, i vjen turp me ia përmendë emrin. Sepse nuk i ka shtuar fare emër, nam, lavdi e krenari. Ndryshe nga Ilir Meta me të cilin tashmë, duam s’duam, mburren skrarpalinjtë.
Berisha ka mbi 50 vjet që ka ikë nga fshati i tij që fëmijë dhe prej më shumë se dy breza njerzorë jeton në Tiranë, intelektual i rangjeve më të larta të vendit, dhe ka dy dekada që drejton politikën në vend. Një korçari, vlonjati, gjirokastriti, beratasi, që ka mbi dy breza njerzorë që jeton në Tiranë, që ka qeverisur në këtë vend për 30 – 40 vjet, që ka zbritur dikur nga fshatrat më të thella e të humbura të jugut, edhe nga fshatrat e “zonës së parë operative”, që e ka qejf ai, nuk ua zë kurrë emrat e fshatrave me gojë. Unë dhe shqiptarët i dimë. I dimë gjithë byroistët e dikurshëm se nga ishin, gjithë qeveritarët e dikurshëm se nga ishin, gjithë qeveritarët e lartë socialistë të pluralizmit se nga ishin e nga janë…
Druaj se nuk e merr askush seriozisht lalën Tafë. As Rama nuk i beson. Ndërsa Faik Konica do të çohej lugat sikur ta dinte se pretendon t’i ngjajë.
Urrejtja që ka ndaj zotit Berisha është e jashtëzakonshme. Gati sa nuk thotë, ej, unë jam Avni Rustemi dhe do ta shtrij për tokë në mes të Tiranës Sali Berishën, (Esat Pashë Toptanin). Dhe për këtë, në mënyrë aspak të fisme, njerzore, “civile” a “civike”, i kërkon ndihmë deri edhe gjyshës së tij të ndjerë, me ia plasë sytë Sali Berishës, i cili “Përuroi sytë e vet që t‘i pëlcasin!”.
Sytë nuk i pëlcitën Berishës. Natyrisht ai ka shtuar vite mbi supe. Ka përuruar shumë rrugë të tjera. Milot – Thumanë e bëri me 4 kalime nga dy që ishte. Po mbaron me tunelin e Elbasanit. E mbaroi segmentin Levan – Vlorë dhe është në përfundim segmenti Levan – Tepelenë.
Edhe pse nuk e beson ai, shumatorja e rrugëve që ka bërë dhe inauguruar “regjimi” Berisha në gjithë Shqipërinë, është më e madhe se autostrada Milot – Morinë. Fondet që janë përdorë për ndërtimin e rrugëve të tjera në gjithë vendin janë më shumë e më të mëdha se ato të përdorura në udhën e Kosovës.
Por madhështia e udhës së Kosovës, mos dashja për atë udhë që prish ca punëra e ca ekuilibra lokalë e rajonalë, ua errëson shikimin kundërshtarëve dhe i ngazëllen dashnorët e saj.
“Regjimi” i Berishës lidhi me udhë të standarteve gjithë fshatrat e ultësirës bregdetare, që dalin në det, nga Velipoja në Vlorë. Bëri udhën e Bregut dhe nxori në dritë mrekullitë e hapsirës Vlorë – Sarandë. Po lidhet Librazhdi me Bulqizën. Po punon në rrugën e “Arbërit”. (Për rrugët e tjera në gjithë vendin, për fondet që kanë shkuar në rrugët e tjera, krahasuar me fondet që ka marrë udha e Kosovës, është shkrim më vete në këtë libër).
Thua se të gjitha këto që përmenda e më shumë të tjera që s’i përmenda i bën “regjimi” Berisha, vetëm me na marrë votat në 2013 dhe aspak nga dashuria për këtë komb?!
Prapë do të dalë shpirti “civil” e “civik” e do të thërrasë, mos ia jepni votat më Berishës, atij “tribali”. Siç thërriti në zgjedhjet e fundit Gramoz Ruçi se “Sali Berisha e urren Labërinë”.
Më erdhi keq, natyrisht, për Gramozin. Më vjen keq edhe për Muç Nanon. Nuk kanë asnjë të metë tjetër, duan t’ia bëjnë qejfin ustait, i cili, kur i duhen, i do, i afron, kur s’i duhen e s’i do, u jep ndonjë shqelm.
Ai lajmëron dhe “lan” veten para popullit socialist se Sali Berisha me inaugurimin e tunelit dhe të autostradës “po përgatit dhe vjedhjen e madhe të zgjedhjeve. Do t‘ia dalë mbanë? Në kushtet e vëmendjes së shtuar të ndërkombëtarëve, do të jetë e vështirë. Por nëse s‘ka shumë në dorë për të vjedhur zgjedhjet, ai ka në dorë për t‘i prishur ato. Dhe mbani vesh! Është pikërisht kjo që do të ndodhë: zgjedhjet do prishen”.
E vutë re si si parathotë, parashikon, paradin, paracakton ai, profeti? Por lexuesi pak i vëmendshëm, dhe ka të tillë në Shqipëri, e din mirë se edhe pse ai hiqet si profet, ai për t’i thënë këto fjalë ka folë me Edi Ramën. Se këto janë fjalë të Ramës të përsëritura nga zëdhënësi i tij jo zyrtar. Zëdhënësit zyrtarë nuk i plotësojnë kriteret e Mustafait. Ata jo domosdoshmërisht duhet të jenë të zgjuar. Madje u lejohet që herë pas here të bëjnë gafa e budallalleqe si, bie fjala, t’i kërkojnë takim Ramush Haradinajt në Prishtinë, kur ai, për fat të keq, ndodhet në Hagë. Zëdhënësit jo zyrtarë edhe kësaj here u përpoqën të shpëtojnë nderin e zyrës, duke ia hedhur fajin “armikut të brendshëm” Kastriot Islamit, si dje Kadri Hazbiut.
Jo se beson dhe është malinj, ka urrejtje të lindur për kombin, por thjeshtë për nevoja utilitare si “toskë pragmatik”, pozicionohet më egër se Edi Rama apo Gramoz Ruçi dhe kërkon të nxisë urrejtjen midis dy “tribuve toskë dhe gegë”. Mos i jepni asnjë votë ju toskët Sali Berishës se kështu vijnë toskët në pushtet.
Këtë e mbulon me gjoja qëndrim qytetar “civil e civik”. Patriotizmit, dashurisë për kombin i vesh sëmundje të qena e të paqena.
Unë jam për kurajon civile. Të gjithë duhet të jemi. Të respektojmë ligje e kushtetutë. Por kombi mbrohet dhe me kushtetutë dhe nuk besoj se kjo është tribale, primitive. Siç mbrohen dhe të drejtat e njeriut, të drejtat e njerzve që e bëjnë kombin.
Në shërbesën e tij të zjarrtë e të zellshme ai ka dhe pasaktësi. Ai sikur e merr aksiomë se investimi i madh ka edhe korrupsionin e madh. Duke harruar qëllimshëm se lepuri i madh fshihet ndonjëherë edhe në ferrën e vogël. Por i korruptuar mund të jesh edhe kur shet shpirtin për një parti politike ku ke interesat e tua. Dhe ky është makiavelizëm e as shpirt “civil e civik”.
Ai nuk ndalet para asgjëje kur është fjala për ta mbrojtur apo për t’i shërbyer partisë që ai don, të cilës i përket. Por të paktën u tregua i ndershëm dhe e pohoi se është palë, është i “varur” dhe nuk shet, si shumë të tjerë, dëngla të pavarësisë intelektuale.
Bëhet më i zellshëm se kryetari i Partisë Socialiste, z. Rama, i cili për të shkuar në Kukës, i detyruar edhe nga opinionet e këshillat e këshilltarëve të tij, i binte nga rruga e vjetër, duke mallkuar ndoshta edhe “këshilltarët” sharës e përbaltës të autostradës Durrës – Kukës – Morin.
Ai e ka njohur thelbin e kësaj rruge për të cilën votuan në masë gjirokastritë, elbasanlinj, vlonjatë, skraparlij, korçarë, lushnjarë, beratas etj. etj., të cilët nuk i pengoi qenia e tyre toskë për me e dashtë pjesën gege të veriut të Shqipërisë dhe të Kosovës, për me u njoftë më mirë, për me bë tregti, me hy e me dalë tek njëri – tjetri.
Besoj se, si sajesë e vonë e komunizmit në Shqipëri, për me krijue idenë se jemi boll, nuk kemi më nevojë për shqiptarë të tjerë e për troje të tjera shqiptare, është edhe krijimi apo shpikja e termit Shqipëri e Mesme. Sajesë që nuk ka vend ku të rrijë nëse jemi esëll si popull e si komb. Të parët tanë, më mendje hapur, jo aq të panginjur para sahanit të pushtetit, na e lanë kombin shqiptar në dy pjesë të bashkuara në mënyrë të pandashme, të Jugut e të Veriut, në gegë e toskë. Çdo tentim për ta legjitimuar termin Shqipëri e Mesme më është dukur si tentim për t’i barazuar në sipërfaqe e në popullsi dy pjesët gege e toske të kombit, pasi t’i hiqej pjesës gege, Elbasani, Tirana, Durrësi etj.
E unë në fakt duke e marrë të mirëqenë e të patjetërsueshëm lumin Shkumbin si kufirin që na kanë lënë të parët ku ndahën me bashkim gegë e toskë, kam pranuar se teritori gegë është më i madh se ai toskë, duke llogaritë Kosovën gege. Por duke qenë i pakënaqur nga kjo “pabarazi”, unë nuk ia kam “dhënë” kurrë Greqisë Çamërinë shqiptare që e kam pjesë toske të Shqipërisë tonë natyrale.
Mustafa Nano nuk mund dot askënd me urrejtjen e tij, nuk i imponohet askujt me urrejtje. Edhe për të ka vend dhe shumë arsye për tu gëzuar për kryeudhën e kombit shqiptar.
Tani t’i japim përgjigje shkurt pyetjes së titullit të këtij shkrimi.
Jo, nuk flet si toskë Mustafa Nano. Askush nuk e ka ngarkuar t’i përfaqësojë, nuk e ka zgjedhur askush si përfaqësues. Nuk mbron interesat e toskëve. Ai shprehet dhe mbron vetëm interesat e veta.
Nën petkat nacionaliste të tij, siç i pëlqen të thotë, fshihet ndoshta pragmatisti e biznesmeni.
Nëse do të flisja unë në emër të gegëve, që nuk guxoj as ta mendoj një gjë të tillë, se nuk kam tagër a këllqe, ai do të thoshte se pas qëndrimit tim fshihet apo ruhet streha e fundit e maskarallëkut.
Kjo është vetëm një nga 300 mijë familjet që kanë lëshuar Kosovën, pas operacionit të filluar nga NATO më 24 mars 1999. Rreshtat e refugjatëve të uritur zgjateshin me kilometra. Ata I referohen pozitës së tyre si më të mirë krahasuar me ata që kanë mbetur prapa në Kosovë për të qenë viktima të dhunës e dhunimeve ose të atyre që nuk patën mundësi të mbijetojnë kushtet e ashpra të dimrit duke vdekur rrugës.
Dhjetë mijë refugjatë nuk u lejuan që të kalonin në destinacionin e tyre në pikën kufitare të Morinit, në kufirin Shqipëri-Jugosllavi. Ata u morrën dhe u mbyllën në ndërtesa strategjike, të gjitha caqe të mundshme të bombardimit. Ambasada shqiptare në Romë raportoi 25 mijë refugjatë kosovarë që mungonin. Forca Evropiane e NATO-s tha se lufta në Kosovë ka shkaktuar 960,000 refugjatë. 
Bazuar në informacionin e ofruar nga U{K, ministri I jashtëm britanik tha se ka më shumë se 400, 000 civilë shqiptarë, refugjatë nëpër zonat malore të Kosovës, të cilët janë nën kërcënim konstant nga uria e vdekja. Sipas autoriteteve nga U{K-ja, 40.000 civilë shqiptarë që orvateshin të gjenin mbrojtje në shpatet e ulëta të maleve të Berishës, u bënë cak I të shtënave të mëdha të serbëve.
lufta dhe migrimi shkatërroi jetën e çdo kosovari, të pasur ose të varfër, në një rrëmujë të plotë.
Në Sarajevë, gjithçka është shkatërruar: mezi ndonjë ndërtesë në qytet i ka shpëtuar goditjes nga artileria. Në rrugë janë grumbulli I rrënojave të autobusit e të makinave të shkatërruara nga sulmet me raketa. Nuk ka asnjë shtëpi pa dritare të thyera.
Ushtarët serbë së pari rrethuan fshatrat boshnjake, duke mbyllur të gjitha daljet dhe duke i vënë ato nën kontroll. Duke përparuar gradualisht ata intensifikuan të shtënat duke terrorizuar fshatarët. Pastaj, ata I njoftuan njerëzit e fshatit duke kërkuar nga ata që të mblidhen në sheshin e fshatit dhe të dorëzoheshin. Përndryshe, ata u kërcënuan me vdekje. Vendimi për fatin e fshatarëve varej nga kapriçjet e ushtarëve.
