Pal Sokoli:„METAFORAT E ARRATISURA“ poezi

Mërgimi është vërtetë plagë e rëndë por pasojat e tij janë edhe më të rënda se vet mërgimi. Mërgimi në esencë ka tragjiken e cila dimensionin e vërtet e fiton kur ndërron ideologjinë ose traditën e mërgimtarit ,kurse dimensionin e tragjikes së dyfishtë e merr kur mërgimtarët tanë asimilohen dhe nuk e dinë më as gjuhen e nënës.


„METAFORAT E ARRATISURA“ poezi

Përmbledhje më poet të mërguar,botuar nga Shtëpia e Arteve dhe botimeve”Mërgimi A&B”2003 Tiranë-Gjenevë-Prishtinë

Metaforat e arratisura-poezi-Është antologji e shprehjes simbolike të metaforave të 15 poetëve me 122 poezi kusi tërësi është një metaforë në veti ose personalizim i kësaj metafore më vet poetet e mërguar qe më poezitë e tyre shpërthejnë para lexuesve zërin e mërguar qe gjakon fatin e Atdheut,fatin e popullit të vet dhe fatin e vet poetëve. Secili krijues i qaset poezisë në stilin e vet,formën dhe përjetimet e veta qe së bashku përbëjnë një mozaik të bukur poezish qe për tematikë kanë jetën e përditshme, fatin e Atdheut dhe mërgimin, plagën tonë të kamotshme me të gjitha pasojat me të cilat ballafaqohen krijuesit rrugës deri të ëndrra më e madhe Liria,Atdheu i Lirë.
Metaforat kanë kohë nëpër te cilën transformohen,kanë edhe hapësirë nëpër të cilën shtrihen dhe përplasen herë me figura e metafora e herë edhe objektivisht duke mos ju liruar kthetrave të realitetit qe na përcjell. /Njeriun njeri/ e vranë mizëri/ ata që mbeten/ mbajtën veç zi,të Legjenda e Metaforës-Arbër Ahmetaj ose të poezia Ndërkohë;kur krijuesit luftojnë qe njeriu të mbetet njeri me gjithë rrezikun qe e rrethon:”E hapin vet/ varrin e vet/ me shpresë që s`tret. Krijuesit janë në kërkim të mbinjeriut Niçean për të mbijetuar në realitetin që Ahmetaj e sheh me skepticizëm zhvarrimin e metaforës nga po ata qe e kishin varrosur. Poetet i frikohen rrugës kur”Udhës nuk di si të takohem me arsyen” kur “ringjallja vdes pa e prekur pragun”të poezia Mbi re, e Arsim Ferizit. Udhët janë me pluhur kah “njeriu zvarritët/ dhe / në cepin e gurit lëkurën e u zhvesh i tëri.,të poezia Si era lehtë, e Bekim Hashanit. Metaforat shpesh herë janë bartëse të sendërtimit të strukturës së vargut dhe si të tilla janë të krijuara nga një realitet shoqërorë dhe shpeshtë transformohen në poezi ideologjike. /Pritet kohë e ftohtë/ me ngrica Siberie,të poezia Moti e Gani Azemit. Rrënimi i përmendoreve të huaja në tokën Shqiptare të poezia Përmendoret e huaja,e z. Azem,/ Një ditë rrufeshëm do ti rrënojmë/ dhe me gurët e bronzin e Titos ,Milladinit,Stalinit/ Nevojtore moderne do të ndërtojmë. Gjithashtu te poezia Hijet e engjëjve e Ramiz Cacaj,kur thotë: / Le të plasë dreqi i kuq/ dhe engjëlli me kapuç/ se prushi i gjallë ilir/ s`bahet dot me strajcë. Këto rrënime nuk behën pa sakrifica,pa flijime dhe pa murim në urat e reja. Të poezia, Feniks i rilindur ne zjarr i poetit Liman Zogaj; /Krejt trupi në prush i kallet / dhe nga hiri/prapë Feniks i gjallë rilindë. Metaforat e së keqes poetet shpesh i fusin në poezi për ta identifikuar të keqen, të ballafaqohen me të dhe ta luftojnë ose ta fitojnë atë. Sokol Rragami të poezia Gjarpri /Gjarpri qe nuk kafshon/ mos rroftë/ se të kafshon ty or vëlla, ose të poezia Veprimtari dhe robëruesi e Kadri Osmanit;/Kur kujtojnë se të mbyllen/ fluturo në lartësi/ kur t`i ndalojnë librat/ krijon letërsi. Poetet ju drejtohen nënës,atdheut,tokës, fëmijut, zogut, detit apo qiellit, dhe nga ky interkomunikim na pasqyrohet raporti i krijuesve me realitetin apo rrethin objektiv. Vet titulli i këtij libri Metafora e arratisur, të le ta kuptosh se poetet janë veç në mërgim dhe se tema e mërgimit është një temë apo plagë e rëndë dhe për ne shqiptaret fatkeqësisht plagë e vjetër. Mërgimi është vërtetë plagë e rëndë por pasojat e tij janë edhe më të rënda se vet mërgimi. Mërgimi në esencë ka tragjiken e cila dimensionin e vërtet e fiton kur ndërron ideologjinë ose traditën e mërgimtarit ,kurse dimensionin e tragjikes së dyfishtë e merr kur mërgimtarët tanë asimilohen dhe nuk e dinë më as gjuhen e nënës. Mund të marrim shembull konkret pasardhësit e figurave më të ndritura të kombit tonë nuk dinë ta flasin gjuhen shqipe(pasardhësit e Gjergj Kastriotit dhe të Ismail Qemalit ose S. Frashrit etj),pa përmendur edhe shumë familje të asimiluara tani gjatë këtij shekulli. Mërgimtarit përpara i bëhej gjëmë kur ikte jashtë atdheut,se ose nuk kthehej më ose nuk do të ishte ai qe duhej të ishte. Edhe poezitë me këtë temë të këtij libri i dallojmë qe nga titulli;Rrugëhumbur, Ikje nga vetvetja, Nga ditari i një të vdekuri,Kujtime,Letra,Rruga,Atdhe, Nëna ime, Malli,Tragjedi,Brigjeve të Bunës, Këtu as jetë as vdekje, Mërgimtari me varrin prej qelqi, E pa pritura, Testament, Larg mëmëdheut, Udhëtojmë unë dhe ti, Qyteti i huaj,etj. Rrugës se mërgimit gjithmonë i paraprinë një udhëkryq në të cilin gjendet ose Atdheu ose poeti ose të dy se bashku, është pra një përjetim i hidhur të cilin nuk ja preferojnë askujt. Rruga e mërgimit është rrugë ku kënga han fëmijët e vet të mallkuar./ As të më sjellësh as të me marrësh/e kur u takuam as të qesh as te qaj/ dhe nuk dija as të shkojë/ edhe u nisem as kah ti as kah unë,të poezia Nga një ditar i një të vdekuri, i poetit Arsim Ferizi.;ose Vitore Stefa-Lekaj te poezia Qytet i huaj, / Qytet i ftohtë kukullash të ngrira/ Qytet vitrinash plot e përplot/ tek ti me sollën kohë të vështira/ tek ti më dukët se jetoj kot. Vitorja prekë edhe një plagë të re qe e përcjell mërgimtarët e sotëm, mbytja në det; / Otrantoja aty/ ti sjellë e ti përcjell/ ditën vijnë të bardha/ natën gjak të kuqe/ plaga jote e hapur të rrjedhë e të rrjedhë. Poeti Luan Burimi me poezinë Në prehrin e nënës, ta përkujton poezinë e Filip Shirokës vetëm se ky i drejtohet vegimit e jo Dallëndyshes; / Ik atje tek nënë e ngratë/ tejkapitur dëshpërimit/ ik e thuaj:të gjithë bijtë / do të kthehen nga mërgimi/, porosia i drejtohet nënës edhe pse poeti e di se nëna i ka vdekur, /ajo tash po flet me hënën/ tek varrezat në qosh t` katundit/ . Gjithashtu edhe poeti Leom, qe poezitë e veta i ka në veten e parë kudo qe shkon dashurin e sheh dikund brigjeve të Bunës ku dallgët i kanë lënë plagë në shpirt dhe qeshë dhe qanë me maskarenjtë e kohës,/Më dhemb dhimbja e jote/ e shkoj e vij në te/ këtë kohë të maskarenjve/ e qaj, e se dua më. Asimilim është terr për mërgimtarët,është ferr i zi. Liman Zogaj të poezia Këtu as jetë as vdekje e përshkruan shumë bukur pasojat e mërgimit kur as amanetin e fundit nuk mund ta lash në gjuhen e nënës; /Këtu edhe gjuhën e nënave e humbim/ s`është jetë kjo,pa dritë plot vajë/ nëna vdes duke lënë amanetin e fundit,/ e shqip nuk e kuptojnë fëmijët e saj. Gjithashtu edhe Lirie Berisha dhe Mardena Kelmendi prekin temat e mërgimit me poezitë Testament dhe Grykë e Rugovës. Kompozicioni i librit është një tersi e të veçantave qe dallon në stile dhe në formën e shprehjes poetike,gjer sa të disa kemi poezi të rimuar te të tjerët kemi varg të lirë, ose rima është herë e përputhur e herë e kryqëzuar. Kjo dallueshmëri e bënë librin të komunikueshëm dhe te lexueshëm dhe uroj qe kjo Antologji e vogël e poetëve të mërguar të bëhet pjesë në Antologjinë e letërsisë shqipe.