Një majet tona

nga Andon Dede, Nju York

Sikur nuk më besohet që, qysh nga përmbysja e Diktaturës kaloi një çerek shekulli. Ata që u lindën atë dhjetor të ’90-s, jane tashmë 27 vjeç. Kur i kujtoj ato ngjarje,të para-pluralizmit, aq fort janë ruajtur në kujtesë, sa më duket sikur kanë ndodhur dje. Jam gati t’i riprodhoj me hollësitë më të vogla. Kjo, jo aq për meritë të kujtesës sime se sa për të veçantën që patënato dhe për ndikimin që ushtruan në ngjizjen e personalitetit tonë.

Rri e mendoj për tëlindurit e pas-Diktaturës…Madje, një pjesë të tyre tashmëas që mund t’i quash më të rinj. I kam zili ata që po i gëzohen një sistemi krejt tjetër, edhe pse akoma jo plotësisht i lirë e demokratik, siç pandehëm në ato ditë të paharruara, përderisa nuk ke të siguruar minimumin e të ardhmes tënde por rron me frikën se ç’do të sjellë e nesërmja.Sidoqoftë, të paktën ata kanë shpëtuar nga shumë telashe apo dhe marrëzira që kemi përjetuar ne që lindëm në ato vite kur po hidhte shtat Diktatura. Ka aq shumë për të treguar, sa që s’do  të mjaftonin vëllimetë tëra apo, parë ndryshe, kishte aq shmë marrëzira e budallallëqe sa që s’di se kë të tregosh mëparë. Me qëështë një maj, Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve, le të merremi meatë kësaj radhe.

Eh, ç‘kemi hequrne të gjorët sa herë që vinte kjo datë e shënuar, qoftë kur ishim të vegjël apo dhe më pas kur u rritëm e nisëm punën! Duhet të grumbulloheshim shumë orë përpara diku. Prit e prit atje deri në stërmundim, sa të na jepej njoftimi për të lëvizur. Se a e dini ç’ndodhte? Nëse manifestimi ishte planifikuar për në orën dhjetë, komiteti i partisë së Tiranës, udhëzonte komitetet e partisë së rajoneve që të fillonte grumbullimi i njerëzve të paktën një orë përpara. Komitetet e rajoneve, për të qënë të sigurt, porositnin organizatat bazë të ndërmarrjeve, shkollave apo dhe lagjeve që të nisnin përgatitjet edhe një orë mëherët. Por, marrëzia e asaj dite nuk mbaronte as këtu: sekretarët e organizatave, që mos të kishin telashe me vonesa apo mungesa të mundëshme, i porosisnin punojësit, nxënësit apo banorët e lagjeve që të grumbulloheshin edhe një orë më herët. Kjo nuk është fantazi, por një përjetim personal, qoftë si nxënës, student apo punonjës. Pra, të gjorët njerëz duhet të zgjoheshin e shumta në gjashtë të mëngjezit për të qënë në rregull me paraqitjen për manifestim.

Mbasi grumbulloheshim tek vendi i caktuar, fillonin orët e pritjes, deri sa të na vinte radha për të ecur drejt tribunës. Qe e tmerrshme, mund të prisje një apo dhe dy-tre orë, varej nga vendi ku banoje dhe ku ishte pika e takimit. Ndërkohë, nga gjithë kjo, kishe filluar të ndjeheshe i lodhur. Kur e them unë këtë që, në ato vite, isha relativisht i ri, mendo për veteranët e të moshuarit e lagjeve se ç’hiqnin.E si të mos mjaftonte tërë kjo, duhet të tregoheshe sa mënë formë e i qeshur, i gëzuar, entusiast e të brohorisje me sa fuqi kishe për Partinë e Punës dhe shokun Enver, për ditët e lumtura që po përjetonim, paçka se mezi ngopnim barkun me bukë, se dyqanet ishin bosh e se çdo gjë qe e racionuar e me lista. Ngurimi më i vogël për t’i kryer tërë këto, mund të të hapte aq shumë telashe në mos dhe mund të shërbente si zanafilla e ndonjë procesi apo dosjeje, siç edhe ka ndodhur në jo pak raste. Kuptohet që vështirësitë shumëfishoheshin po të qe mot i keq e me shi, siç edhe më ka rastisur mua disa herë.

Nga pritja e gjatë dhe lodhja deri në stërmundim, ndodhte që tëprishej komplet shfaqja. Jo vetëm që njerëzit dukeshin të raskapitur e shpirt-plasur por prisheshin radhitjet, krijoheshin hapësira boshe që e kthenin parakalimin në një lëvizje grupesh të pa organizuara. Autoritetet e qytetit i zinte frika e ndëshkimit. Më kujtohet një vit që zbriti nga tribuna vetë sekretari i parë dhe antari i Byrosë, Manush Myftiu dhe tepër i egërsuar na bënte thirrje që të shpejtonim e të kapnim ata që kishim përpara e që na kishin lënë pas.

Manifestuesit, përgjithësisht, mund të klasifikoheshin në disa kategori. Kishte të sinqertë që i gëzoheshin me të vërtetë ballafaqimit me udhëheqësin e shquar të popullit dhe mezi e prisnin një ditë të tillë. Nuk e tepëroj po të them se ata duartrokisnin e brohorisnin sa lodheshin e këputeshin, iu skuqeshin duart nga përplasja dhe do iu duheshin disa ditë që të merrnin veten. Ma merr mendja se një fakt i tillëmund t’iu duket i ekzagjeruar disave, por unë kam njohur disa syresh. Kush nuk beson, letë rrëmojë në kronikat e filmuara dhe do të bindet. Të tjerë e kishin bezdi e shkonin në to vetëm që të mos kishin pasoja. Një grup tjetër nuke fshihnin se jo vetëm që nuk donin të shkonin por edhe e urrenin një manifestim të tillë,pra as që donin t’ia shihnin surratin atij që na kishte katandisur në atë derexhe.Unë kam njohur nga të gjitha këto grupe, tjetër punë se nga vigjilenca e sigurimsave nuk guxonim të prononcoheshim krejtësisht me njeri tjetrin.Për hir të së vërtetës duhet të pranoj se kishte kalime nga njeri grup në tjetrin, siç kishte ndodhur dhe me mua vetë. Pse ta fsheh: kur ishim të vegjël, e quanim si ëndërr që të shihnim direkt xhaxhi Enverin. Por, me kalimin e viteve kalova në grupin e dytë apo dhe në tëtretin fare.

Ja disa episode që më kanë ngelur në mendje nga ato “ditë entusiaste”.

Njerin nga këta një-maje, kur isha nxënës në Politeknikum, e kalova me inxhinierin e njohur e të nderuar Andrea Xeka, që  kishte studjuar në Francë e, logjika ma thotë se do ta ketë njohur dhe direkt të madhin e vendit para të cilit tani i duhej të parakalonte. Por, fati i tyre qe krejt i ndryshëm: ndërsa xhaxhi Enver po i gëzohej pozicionit të numurit një të shtetit, inxhinierii nderuar, vetëm pak vite pas Luftës, u fut në burg si kundërshtar iregjimit, në mos gabohem me Grupin e Deputetëve. Pasi u lirua, e sollën në Politeknikum e na jepte disa lëndë që lidheshin me minierat. Leksionet e tij qenë, pa asnjë diskutim, nga më interesantet se i pasuronte me shifra e fakte që dilnin dhe jashtë temës. Unë për të ruaj respektinmë të madh.Por, të kthehemi tek një maji i atij viti. Binte shi, disa herë me gjyma. Ne s’kishim as çadra, por rraseshim diku apo dhe nën ombrellën e inxhinierit që tregohej aq i dashur me të gjithë. Më në fund na erdhi radha për të parakaluar. Ne ngrinim flamurkat apo banderolat që na kishin dhënë. Por mëështë fiksuar në mendje portreti i inxhinierit të nderuar kur kaluam para tribunës. Nuk e fshihte mllefin që ndjente, sado që u përpoq të tregohej korrekt. Ndryshe nga të tjerët, hodhi një vështrim nga tribuna, sa për të bërëborxhin dhe vazhdoi ashtu i qetë e fytyrë-vrenjtur. Mbase kjo do kishte kaluar pa u regjistruar në mendjen time, sikur “vigjilentët” e vegjël, që ishin rekrutuar që në atë moshë, informuan se “profesor Andrea” nuk kishte brohoritur e nuk qe treguar entusiast”. Na thirrën dhe ne të tjerëve e na pyetën sime marifet. Unë pohova atë që kisha përjetuar, se kishim kaluar shumë mirë e inxhinieri na kishte mbrojtur nga shiu e na kishte mbajtur me biseda interesante për të mos u mërzitur gjatë pritjes. Kur e mora vesh se përse po na pyesnin, ndjeva neveri për ata që merreshin me këtë punë por sidomos për “vigjilentët” e klasës, informatorët e ardhshëm.

Kur isha në Universitet, kishim mes nesh dhe studentë kinezë. Edhe ata mezi prisnin Një Majin që të shihnin “luanin e Europës”, siç e quanin udhëheqësin tonë, pas Maos, që i jepnin vendin e “luanit të Azisë”. Besoj se moshatarët e mij nuk e kanë harruar këngën enjohur se “dy luanë ka sot bota, një Asia e një Europa”. Tek unë kishte filluar procesi i distancimit, pra kalimi nga grupi i parë në të dytin: manifestimet më bezdisnin. Me që e kisha rregulluar me kujdestaren e klasës dhe sekretarin e rinisë, që të mos më vinin mungesë, vendosa të mos shkoja. Atë ditë,pra, më një maj, kur të gjithë po përgatiteshin si për festë, me ato që kishin, unë vazhdoja të pushoja për qefin tim. Kur Kuoja, studenti kinez, vuri re se nuk po përgatitesha si të tjerët, më pyeti i habitur: “Pse nuk po çohesh e të bëhesh gati?”. “Unë nuk do vij…” – i thashë. Ai u tmerrua e nuk po iu besonte syve. “Ti nuk do vish në manifestim?” – përsëriti ai, nga që i dukej e pabesueshme”. Dhe nuk shkova, siç bëra shumë herë edhe në vitet në vazhdim, duke iu shmangur me kujdes pasojave të mundëshme.

Manifestime e parada ka pasur e ka kudo në Botë, edhe këtu në Nju York, nga më të ndryshmet, por ato nukkanë asgjë të përbashkët me “një majet” tona, siç u përpoqa ta shtjelloj më sipër. Këto radhë nuk i shkruajta thjesht për të kënaqur një kuriozitet, por se marrëzira si ato gjallojnë akoma, jo vetëm në Korenë e Veriut por edhe gjetkë. Duartrokitës e brohoritës entusiastë, që ngjiren nëpër mitingje, për t’iu bërë qefin shefave partiakë, gjen me bollëk edhe tek ne. Ndjehem keq kur i shoh e i dëgjoj dhe më kap trishtimi kur mendoj se ata që iu gëzohen këtyre marrëzive të turmave kanë në dorë fatet e vendit.

Nju York, 30 prill 2017.

Letër nga Refik Hasani

Me shkasë: Më 24 prill të këtij muaji  në Vlorë është paralajmëruar që do të zhvillohet mbledhja e përbashkët e qeverisë së Shqipërisë dhe qeverisë së Kosovës.

Në mbledhjen e dy qeverive,  do të duhej  diskutuar për Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë

Shkruan: Mr.Sc.Refik HASANI

Ky takim i dy qeverive do të duhej të prodhonte miratimin e një deklaratë të përbashkët të dy qeverive lidhur me qëndrimin ndaj diskriminimit në Medvegjë, Preshevë dhe Bujanoc. Nuk duhet të mjaftohet vetëm të japë një mesazh të mbështetjes morale për Medvegjë, Preshevë e Bujanoc por edhe të njoftoj, alarmoj dhe sensibilizoj opinionin mbi diskriminimin por mbi të gjitha të ndaj mjete dhe të krijoj një fondë të përhershëm. Të ndahen detyra e përgjegjësi sakt të dihet për çdo vjet nga sa mjete do të ndahen jo vetëm premtime në letër. Dy qeveritë shqiptare kan obligim moral,institucional dhe kombëtarë që më në fund në këtë takim të radhës  të dy qeverive të fillon një qasje e re, e mirëfilltë, reale, të gjithë bartësit e institucioneve të dy shteteve të bashkërendojn qëndrimet zyrtare, të harmonozojn strategjit e veprimi si: Për Referendumit të një e dy marsit 1992,për marrëveshje e Konçulit,Këshillin Nacional të Shqiptarëve,Trupin Koordinues,për diskriminimin në këtë Krahinë,për amnistin e ushtarëve të UÇPMB-ës, për të dëbuarit, zhvendosurit,në ndihmesën. Studentën nga këto tri komuna do të duhej të lirohen nga pagesa e semestrit, vitit dhe pagesa tjera, por edhe në akomodimin në konvikte dhe sigurimin e shujtave në menza të studentëve të këtyre universiteteve publike të jetë i rregulluar pa pagesë.Universiteteve publike të dy shteteve shqiptare i bjen hise më së shumti të investojn jo vetëm në shkollimin dhe arsimimin e kuadrove të ksaj Krahine shqiptare por edhe në investime tjera. Fryma shqiptare nuk mbrohet vetëm në Tiranë e Prishtinë e gjetiu por edhe në çdo cepë të Komunës së Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit dhe hapsirave tjera etnike shqiptare prandaj lirim nga pagesa do të krijonte një motivim shtesë, një mbështetje morale. Mbajtja e një qëndrimi i dy shteteve duhet të jetë që do të pasqyrohet dhe prezentohet edhe në Bruksel, Nju Jork e kudo tjetër në botë. Çështja e pazgjidhur e ksaj Krahine të ngritet edhe në mekanizma e instanca si në Parlament të Europës dhe seanca të Këshillit të Sigurimit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Përveqë bashkëpunimi ndërkufitar të nivelit Komunal na duhet edhe bashkëpunimi Rajonal i shteteve në shumë fusha të bashkëpunimit në mesë tyre që është interes i përbashkët.  Këso takime për kabinetin qeveritarë të Kosovës dhe Shqipërisë do të duhej të vazhdohen si të rregullta, kurse dy Parlamentet të caktojn nga një pikë të rendit të punës dhe të diskutojn dhe propozojm që të dy Parlamentet Nacionale të themelojn një Komision Parlamentar mikst për shqiptarët jashta kufijve administrativë të Kosovës dhe Shqipërisë. Organizmi i një konference të donatorëvë,krijimi i një fondi dhe ndarja e mjeteve të rregullta vjetore do të krijonte një motivim shtesë, një mbështetje morale për popullatën e ksaj Krahine. Në të gjitha këto bashkëpunime ndërkufitare të nivelit Komunal dhe atyre ndërshtetëror përfitues më të mdhenjë do të jemi ne Shqiptarët. Takim i dy qeverive besojm  se nuk do të mjaftohet në diskutimin ende në lidhje dhe rrethë Abetares.


16 Prill 2017

Autori, ka të publikuar disa kumtesa e punime në Konferenca shkencore Kombëtare.Një nga këto është edhe çështja e qasjes dhe raportit së Prishtinës e Tiranës zyrtare ndaj  kësaj krahine shqiptare që përfshin komunat Medvegjë,Bujanoc dhe Preshevë.

Të ochaku i babës!...

TE OXHAKU I BABËS

Ulur te oxhaku i babës që më la si dhuratë nga Zoti
guret shndrinë nga flakët e zjarrit,
dëgjoj krismat e dushkut që digjen në oxhak,
kërcylli ia thotë këngës,
ka kuptuar që kam ardhur nga mërgimi.
E kërkoj ku është strukur pas gurëve të shkulur nga Pashtiku plak.
Mos më kërko- u dëgjua një zë- po bisedoj me ty nga malli.
Eh, sa u gëzova, që je ulur dhe dëgjohet zëri i burrit!
Ledhatoj kërcyllin dhe nuk mund të iki.
Mos e mbyll më derën me drynë. Të lutem ; Kthehu!
Pse lotët, tani?
Të ka pritur nëna, baba, vatani.
Koka u ka mbetur kthyer ka dera, kur po vini?
Me sy hapur kanë ikur nga kjo botë për ty nga malli!
Mos se më çmende! Pusho!
Kërcylli fluturoi në krahun tim.
Shiko ftinin(ptini) ku nëna ka tundur llallën,
ka varur në degën e ftonit gjizën.
Oh, ftini i nënës! Mirësia e saj si drita e hënës mbi oborr.
Duke kënduar këngën e vajit,
për vëllaun Halilin që iku i ri si Migjeni.
Lotët i fshinte me shami dhe vazhdonte këngën e trishtuar
të mos ta shihnin sytë e fëmijëve…
Kujtoj kur kali ngrihte plugun dhe çante tokën
aty edhe kandari që i kam kujtim nga duart e tij.
I fus dru dushku zjarrit dhe bashkëbisedoj me kërcyllin.
Shikoj avlli turku dhe kujtoj gardhet me thupra frashëri
te thurara me hunjë të ngulura në tokë.
Imatë i ka thurur si gërshetat e ‘cucave’ të kohës së lashtë.
...
Flinim në oborr, nën dritën e hënës
Mbi kashtë të shtrirë me fqinjët pa hile
me nënën e Lales dhe nënën e Dades,
pa dalë drita, nusja zgjohej e para dhe vlonte kafenë
në tagarin me prush.
Merrte ujin e ftohtë akull, të nxjerrë me kovë nga bunari i Mehmedit...
Kërcylli heshti dhe ka ndalur këngën e livadhit dhe të mallit.
U prek! Jam kërcyll oxhaku dhe konaku.
Ruaj gurin që ke ngulur te porta.
Ngjitem shkallëve të pallatin që kam ndërtuar,
muret dhe fotot e varura qeshin dhe me mua sikur gëzohen.
Si qeshin muret dhe flasin fotot,-pyes veten!?
Flasin shpirtrat e te parëve!
Eh, tani unë flas me ta dhe ulem në shkamin e ndezi fanarin.
Ndale dritën se ne ikëm, më këshillojnë ëngjëjt e mi në qiell.
Kërrcylli dëshmitar nuk largohet nga shpatullat e mia.
Nganjëherë ja thotë këngës, këngës së mallit të zhuritur,
këngës së gëzimit si kollitja e të Zotit të shtëpisë!
I pyes shpirtrat rojtar se kush e goditi si rrufe fasadën
me ngjyrë gjaku?
Kush e theu portën e hekurit, xhamin dhe derën me shkelm?
Shejtanët që dikur hanin nga buka e kripa ime?!
Si buka ime? Buka jote do i vras!-oshëtiu një zë.
Xhemati eshte bërë gati nga Zoti! -Jo, lëri po i fal!
Nuk falen është shkruar si dënim nga Zoti!
NE DO I MARRIM ME VETE!
Ngjyra e kuqe dhe uji i lëshuar do jenë gjak dhe lot.
Jo, të lutem mos te shohin më sytë keq!
Kjo është shkruar nga Zoti dhe pikë.
Xhemati është përgatitur për shejtanët.
Amin!
Të tilla janë gjurmët e fatit për zullumqarët.
Edhe Perëndia ata nuk i do. Si gurë do i bëjë.
Ashtu do jetë se pendim nga ta nuk ka!
Do t´ju këndohet kënga e vajtimit me lahutë.
Me lahutë Malësie nga koha e lashtë.
Lot nuk do derdhen për katilët dhe tinzarët.

Kur të vdes unë, më kërkoni. Kudo që do më gjeni
Te gjurmët e fjalëve, krijimeve që lash pas…

RESHAT BADALLAJ-ZHURIANI

Zhur,prill 2017,natë me hënë

MBI NJË MARRËDHËNIE TË SUKSESSHME

Subject:	MBI NJË MARRËDHËNIE TË SUKSESSHME
From:	Sotir Athanasiou (sotir.mimi@gmail.com)
To:	ptcflomed@yahoo.co.uk;
Date:	Saturday, 29 April 2017, 14:55

I dashur Prof.FLORI, 

Ju përshëndes dhe uroj nga zemra një fundjavë të shëndetshme e të gëzuar aktive. Se edhe me krijimtari, të tillë e quaj unë, kënaqësinë e një shkrimtari. Por kjo, mund të bjeri ndesh me dëshirat e pjestareve të tjerë në familje. O Zot!  Kur më në fund do të çlirohemi nga vargoj të tillë që: EDHE PA 'TO, jeta ndryshon kuptimin? Dhe përgjigja dihet. Asnjëherë!  Ndryshe miku im Prof.FLORI, si mund t'I shkuanit 41 vepra letrare dhe shkencore botuar në Prishtinë dhe Tiranë? 

Lexova me shumë kënaqësi shënimet e Mr.Sei.Prof.Selim Krasniqi për Ju, dhe PALLATI I AKERONIT si një lum I hadit, m'u shfaq se nxiu TABLETIN tim. Ky I fundit, sinjalin se po mbaronte bateria ( te 15% ) kishte kohë që më ishte shfaqur. Por në çastin që më duhej të shkruaja për URAN DUKAGJININ, këtë personazh që ndiqet hap pas hapi nga UDB-Ja, këta kukudhë të  neveritshëm, ekrani u nxi. Atëhere kuptova se bateria kishte shkuar te 5%-shi dhe ekrani u errësua. Natyrisht që vendosa prizë dhe gjithçka u ndriçuar.  Por kjo s'do të thotë aspak se UDB-ja I nxori në sipërfaqe veprimet e saj. Lugetërit dhe shpirtërat e këqij do t'a mbushin sërisht AKERONIN. Dhe sërisht, do të përfundojnë në FERR! 

Miku im FLORI! 

Nuk e di si e freskoni lëndën në portalin Tuaj. Poqe se përtëritjen e keni çdo fund jave, unë do të kujdesem të dërgoj tregimin e rradhës. Duhet të dini se: gjithmonë trajtoj tema që shqetësojnë kohën dhe shoqërinë tonë. 

Misioni Juaj për SHQIPTARIZMIN,  besoj që e kërkon këtë. Dhe jo thjesht: Art-për-Art.

Nuk po zgjatem! Dëshiroj çdo të mirë për Ju, familjen Tuaj dhe bashkëpunëtorët e portalit.  Korektesa Juaj më ka befasuar dhe mendoj se qëndroni në Aristokracinë e Shtypit Elektronik! 

Urimet e mia për këtë mirëpritje në MANASTIRIN KRIJUES, ( Po e shtrydh figurën e MURGUT të të madhit KADARE ).

Miqësisht 

SOTIR ATHANASI, 

Athinë, 

29, Prill, 2017? 

Nga Përparim Hysi : Lenica (tregim)

Kam qenë me shërbim në atë qytezë të vogël, kur e kam njohur Lenicën. Qyteza, vërtet e vogël, aq sa mund ta futje në xhep, por kish dhe ç'ka mbaje mend prej saj. Kishte një natyrë që nuk ia gjeje shoqen kund: në të katra stinët. Kish edhe det, edhe liqenth, edhe mal,sado që ky vargmal nuk qe i lartë, por dhe një "ishull", ndonëse nuk qe në madhësinë e Sazanit dhe, sado që nuk ishte hedhur në asnjë hartë, prapë ekzistonte doje apo nuk doje ti. Dhe, për ta bërë pak më prezent këtë "ishullthin" (epo kot këtë "th" zvogëluese nuk e ka përdorur NAIMI!), po ju them vetëm kaq: në këtë "ishullthin" ka pas fjetur në kohën e fashizmit vet KONTI CHIANO!
* * *
Shërbimi im në këtë qytezë qe goxha i gjatë: plot tri vite të mira. Ngaqë qyteza qe e vogël, unë, pothuaj, i nxora ujtë e zi dhe,ngaqë ma donte puna që të trokisja në çdo portë, njihesha ashtu si parja e kuqe. Kur flas për shërbim, mos e merrni si një të dërguar nga lart, nga ata që bënin "kiametin", kur zbrisnin poshtë, por isha ushtar. Ushtar që ndaja fletëthirrjet për zborin e famshëm dhe, po të marrësh parasysh që "zbori" apo stërvitja ushtarake qe një detyrim për çdo qytetar, kuptohet dhe prezenca. Aq i njohur qeshë për qytezën, sa askush nuk pyeste në kisha emër apo jo. Vendasit thoshin: ai, ushtari. Pra, ai, ushtari isha unë dhe ky nominim kish kaluar gojë më gojë dhe, gati, m'u bë si një vulëdëshmie. E kisha pranuar këtë nominim, se as më prishte dhe as më ndreqte punë.
Epo, sikur e teprova pak. Më duket u nisa për SHam e sosa në Bagdat! Jam duke folur për Lenicën dhe harrova fare duke u stërzgjatur.
* * *
Lenicën e njoha, pikërisht, në atë qytezën e vogël. E njoha? Të paktën, në ata tri vjet të shërbimit tim, cilido që shkelte atje, do njihej, patjetër, me Lenicën. Kur them do njihej, se në atë qytezë kish vetëm një klub dhe bash në atë klub, shërbente ajo: Lenica! Shërbente si kameriere dhe, sa hyje brenda, mbesje me gojëhapur. Sikur, sa hyre brenda, të shërbyen një pjatë me gjellë të nxehtë dhe ti, ngaqë je i uritur, mbush lugën e fut menjëherë në gojë dhe, sakaq, goja të shkon vesh më vesh dhe nga sytë të kullojnë lot. Ngjashmëria është e njëjtë veç mungojnë lotët. Mos kujtoni se zë e zmadhoj nga ndonjë impresion i veçantë. Lenicën e kam njohur këtu e 50-vjet të shkuara dhe ishte, pa e tepruar aspak, si ajo Divja e HOLLIWOODIT, Lizabet Tejlori. Me një trup fidan, flokët korb të zinj dhe sytë si dy kullumbri që të shprehnin miklim. Tek shërbente, bashkë me pjatat, pirunjtë, lugët të falte një nga ato buzëqeshjet intime, sa të trondiste. Kushdo që e shihte së pari, do provonte të vinte sërish vetëm e vetëm për të patur qoftë dhe një vështrim prej saj. Kuptohet që, tek merrte pagesën, e priste me shumë mirësjellje atë "thelën përmbi bisht" që i linte çdo njëri prej klientëve.
Gaci, një nga ata banorët e qytezës, si shkodran që ishte, thoshte:- E pse me shkue në kinema? Por, jo mor burrë i fortë, po e marr një krikëll birrë e "frruq-frruq" e ndjell me nge, e sytë nga Lenica,e ty, të rroftë, kinemaja. E bukur që t'i merte mendtë e kresë,- thonin,- por- pasha nji atë Zot,- thoshte Prenga,- me ba që me e ndreq me "ta", ia kam fal shpirtin lugetit, or ti!
Eh, e vogël qyteza, por "sherrnajën" e thashë e themet të mëdha. Dikush nëpër gojë e dikush caqeve a hullive të ngushta, sidomos në dimër, kur dhe banorët numërohen me gishta, nuk kanë gëzim tjetër, po drejt e tek klubi. Një krikëll birrë, pak gjizë apo ndonjë sardele të tymosur dhe në gati 10- tavolina, ajo vete e vjen, gjithmonë e qeshur dhe, po e qeshur, tek shërben i mirëpret të gjitha epitetet: dikush "rexhinë" (princeshë); dikush "sojnike" e dikush (ky hiqej si më intimi),Nica apo:-Oj, Nicë, a ndjeve? Tek i drejtohej kështu, kthehej nga ne, të tjerët, dhe dukej sikur kish vënë domenin. Pra, një domen, që nuk duhet ta prekje. E prekje dhe ku-ku për ty! Dhe, ky i "domenit" qe Luigji që hynte në radhën e atyre "burrave të fortë" që kishte qyteza. Luigji në ushtri kish qenë mundës dhe mbahej me të madh sikur e kish zënë qiellin me dorë. Po ç'është e vërteta, askush në qytezë nuk i mbrente qetë me Luigjin se është ashtu si thonë:- Më mirë të dalë nami se sa syri.

* * *
Fola e fola për Lenicën dhe harrova t'ju them kryesoren: Lenica e bukur kish për burrë,Mitron, që në qytezë bënte një punë fare të rëndomtë. Të rëndomtë punën,- thonin,- po, kur po vjen ajo nata veç me i pas fatin,or ti,- thoshte Murrashi.
Xha Rakipi, një mesoburrë nga jugu, tek merrte pjesë në këto"orgji fjalësh", thoshte:- Ne,andej nga Përmeti,themi:-Dardhën e qullur, e ha breshka! Dhe shkonte fjala gojë më gojë:veç Lenica kështu e Lenica ashtu. Dikush e kish parë Luigjin, atë mundësin, duke pirë me Mitron.
Aha,- tha xha Rakipi,- kësaj i thonë:- I bie pragut që të dëgjojë dera!
Valla,-dikur kemi me ia pa sherrin kësaj pune,- profetizonte Ndoci. Se gruja e bukur, si kjo Lenica e Mitro-shkretës, e ka sherrin me vedi e njiaj,Luigji, po i del "mburojë" se dihet: nami i Mitros dhe"hallali" i Luixhos,-tha tërë mllef Ndoci.
E Lenica me ato sykulumbri, nga tavolina në tavolinë, buzëqesh këtu; shpotit me tjetrin diku e sjellu e sjellu, kjo punë nga dita në ditë.
* * *
KIsh dalë dimri dhe, pas dimrit edhe pranvera, erdhi vera e nxehtë. Në verë qyteza e humb fizionominë: zë e rritet dhe bëhet si një qytet i madh. Plazhi ka rërën më të mirë dhe, po kështu, jodin aq të kërkuar. Tani klientët që vinë tek klubi i Lenicës jo vetëm janë më të shumtë, por bien në sy edhe për pasje. Nuk janë si këta, vendalitë që vetëm një punishte peshku kanë dhe s'kanë nga nxjerrin të ardhura. Të ardhurit, sidomos beqarët, ngulen gozhdë mbi tavolinat dhe nuk e kanë për gjë që ta "bombardojnë" dhe Lenicën me epitete kofidenciale. Ajo buzëqesh dhe i merr si krejt të merituara e të mezipritshme dhe, kështu, jo vetëm ndonjëri sëmbohen keq nga ajo. Mitro-ziut as i bie ndërmend të vij aty dhe duket se "vendin" e tij e ka zënë Luigji. Luigji vërtet është i njohur në qytezë, po të ardhurit as e kanë në refene Luigjin. Sa kanë parë si Luigji ata, aq të mira qofshin.
Ndërkaq, vendasit si të zemëruar me ardhësit, mezi prisnin që Luigji ta tregonte veten, se "boll po na i çanin kryet, këta, ardhësit".
E thënë, e bërë. As dy javë nuk kishte një"ardhës" i veçantë që ngulu-shkulu dhe atje, në klub. Binte në sy,se asi kohe, i vetmi në gjthë qytezën dhe me ardhësit, vetëm ai kish një "tranzistor dore" dhe kaprdiesj apo nuk kapërdisej. Po dhe kur dilte në plazh, qoftë peshqiri i madh, qoftë kostumi i plazhit ishin të jashtëm. Qe i gjatë si lis dhe, pse mos ta them: bukurosh!
Ja,ky,- tha xha Rakipi,- është për Lenicën! Jo, po Mitro-ziu!
-Po Luixhi,- ndërhyri Gaci,- vallah ai bukurosh po ia sheh sherrin.
Dhe nuk zgjati shumë. Luixhi i Gacit na i del këtij "bukuroshit" në pritë (sa me e lajmërue,- tregonte Gaci,pra) dhe,qebesa, janë kaplue si në pashë me njani-tjetrin. Jo, mor, nuk paska kenë kap pashë.Se, ky, i ardhmi, paska kenë boksier me nam dhe, kur ja ka përvesh dy të forta dhe ,ka ra, mor burrë i fortë, ky Luixhi, sikur lisi që e pret sëpata..
Ka ra lajmi në qytezë dhe ,tek prisnim me u gdhi, e me e ndjek vazhdën e këtij "sherri, kur ballas vjen Prenga e na thotë:- Si keni ndje, burra?
Dhe na:- Mirë prej Zoti!
Boll mirë prej Zoti, se robi ka marrue e ka marrë rrugat.
E këto hidh e prit, rrotulla si thuhet atyre anëve, e kanë dhe kulmin e tyre:- Ka ik, burra! Ka ik NICA e LUIXHIT me atë"ardhësin me rajdo doret", or ti!!!
- A je tuj rrejt ,a?
-Jo, mor, pasha bukën, ma tha vet Mitro-shkreta!
-Mooos!-bëmë njëzëri.
Sikur të gjithë të kishim nga pak Lenicë?!!!

*Çdo emër është vetëm trillim. Përkimi mund të jetë rastësi e një cope jetë.

Trianë, 30 prill2017

A është e gatshme Kosova ta lejojë Eutanazinë?!

Kohëve të fundit me të madhe po lejohet Eutanazia, siç quhet juridikisht ‘vrasje e mëshirshme’, apo ndërhyrje e qëllimshme e ndërmarrë me qëllimin e vetëm të përfundimit të një jete.


Këtë gjë, tashmë e ka lejuar Kanada. Por, a duhet kjo të lejohet edhe në Kosovë, për këtë kanë shprehur qëndrimet dhe mendimet e tyre, përfaqësues të institucioneve shëndetësore, të institucioneve fetare, përfaqësues të Organizatës Botërore të Shëndetësisë dhe qytetarë.

Sipas tyre, legalizimi apo jo i eutanazisë varet nga vetë shtetet nëse dëshirojnë ta bëjnë një gjë të tillë apo jo.

Juridikisht, një “vrasje e mëshirshme” ose Eutanazia është e konsideruar si vrasje kriminale dhe përdoret shpesh si sinonim i vrasjes të kryer me kërkesë të bërë nga pacienti.

Megjithatë, diskutimi rreth Eutanazisë, është midis kundërshtarëve të saj që e quajnë atë si vetëvrasje vullnetare, ose si vrasje të paqëllimshme.

Kjo temë, për drejtorin ekzekutiv të Institutit Kombëtar të Shëndetit Publik, dr. Naser Ramadanin, akoma nuk është diskutuar ende.

Kjo çështje nuk është diskutuar ende në mënyrë multidisiplinore në qarqet e sistemit shëndetësor, dhe padyshim që kërkon qasje multidisiplinore të shkencave mjekësore, filozofike, religjioze sociologjike antropologjike”, ka deklaruar për Kosova Info, dr. Ramadani.


Kurse, për përfaqësuesin e Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në Kosovë, Skënder Syla, gjithkund në botë ka mendime pro et contra, prandaj sipas tij, kjo temë është mirë të diskutohet në debate të Odës Mjekësore.

“Eutanazia është një çështje komplekse nga shumë pikëpamje : morale, etike, religjioze, filozofike etj. Legalizimi apo jo i eutanazisë varet nga vetë shtetet nëse dëshirojnë ta bëjnë një gjë të tillë apo jo. WHO/OBSh nuk ka rekomandime mbi këtë çështje”, ka thënë për Kosova Info. dr. Syla.

Sidoqoftë, ai ka shtuar se WHO/OBSh thekson që kujdesi aktiv për pacientët, sëmundja e të cilëve nuk reagon ndaj mjekimit, kontrollimit të dhimbjes, apo simptomave të tjera, si dhe problemeve psikologjike, sociale dhe shpirtërore, është i rëndësisë së veçantë.

Në anën tjetër, përfaqësuesit e institucioneve fetare, kanë theksuar për Kosova Info, se përderisa ne nuk e krijojmë vetveten, atëherë, sipas tyre ne nuk i zotërojmë as trupat tanë.

A është e gatshme Kosova ta lejojë Eutanazinë?!Mustafë Havolli, nga Bashkësia Islame e Kosovës, ka thënë se shenjtëria e jetës njerëzore padyshim është vlera themelore sipas mësimeve të KUR’ANIT. Nga këtu, sipas tij, islami ia ndaloi çdo individi e ekspozimin tij me rreziqet qetë çojnë në shkatërrimin e vetes, sikurse u ndaloi dhe vetëvrasjen.

“Pra Islami nuk e pranon vetëvrasjen si të drejtë. Përderisa ne nuk e krijojmë vetveten, ne nuk i zotërojmë trupat tanë. Ne na janë besuar për t’u kujdesur për ta, për t’i ushqyer, për t’i ruajtur dhe për t’i mbrojtur. Zoti është pronari dhe dhënësi i jetës dhe të drejtat e Tij për dhënie dhe marrje nuk duhet të shkelen. Përpjekja për të vrarë veten është krim në Islam, si dhe mëkat i rëndë. Kurani thotë: “Dhe mos e vritni veten (dhe njëri-tjetrin)! Allahu, me të vërtetë, është i Mëshirshëm me ju.”(Kurani 4:29).“Mos i çoni vetët tuaja në shkatërrim me duart tuaja.”(Kuran 2:195)”, ka cituar Havolli.

Sa i përket normave islame në sëmundje e mjekësi, ai ka thënë se këto formësojnë një edukim shpirtëror dhe të sjelluri, që i ngre moralin të sëmurit dhe ia forcon atë duke e vendosur atë në qendër të vëmendjes së familjes dhe shoqërisë.

“Islami e udhëzon këdo që viziton një të sëmurë, qoftë dhe nëse janë prerë shpresat për shërimin e tij, që t’i flasë e japë kurajë me shpresë se mund të shërohet një ditë. Profeti (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) thotë: “Kur ta vizitoni një të sëmurë, jepini shpresë që do të jetojë. Me të vërtetë kjo nuk zmbraps gjë, por e kënaq të sëmurin”, citon Havolli.

Ai ka shtuar se është e urryer fetarisht që myslimani të dëshirojë vdekjen për shkak të varfërisë, sëmundjes sado që të jetë e shoqëruar me dhimbje , apo ndonjë fatkeqësie që mund ta ketë goditur.

“Një grup transmetuesish transmetojnë nga Enesi se profeti (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) ka thënë: “Mos ta dëshirojë ndokush nga ju vdekjen për një dëm-fatkeqësi që e ka goditur. Nëse e sheh të domosdoshme, le të thotë: O Zot, më jep jetë për aq sa jeta është në të mirën time dhe më vdis mua, nëse vdekja është më mirë për mua”, ka cituar Havolli.

Si përfundim, Havolli ka thënë se ‘vrasja e mëshirshme” është e ndaluar ne fenë Islame dhe në të njëjtën kohë, ky është mendimi i të gjithë dijetarëve mysliman. Andaj ai ka shtuar se prej këtu as një shtet , prej shteteve myslimane nuk e ka lejuar Eutanazinë.

A është e gatshme Kosova ta lejojë Eutanazinë?!Ndërkaq, pastor Femi Cakolli, duke folur për çështjen e Eutanazisë, dhe duke u bazuar në shkrimin e Shenjtë – Bibla, citohet se Zoti është autori i vetëm i jetës (Job.33:4), dhe Ai ka po ashtu i vetmi përgjegjësinë dhe vullnetin t’i marrë jetën dikujt (Job.2:10).

“Zoti ka urdhëruar për një jetë morale dhe bindje ndaj ligjit, dhe kur qytetarët i shkelin ligjet, ata e meritojnë vdekjen me anë të gjykimit nga ana e shtetit. Në raste të tjera secili që merr jetën e tjetrit do të bëhet fajtor dhe po ashtu edhe ai vetë meriton vdekjen (urdhri i Zotit thotë “mos vraj” Ek.20:13). Edhe njeriu që vret vetveten do të përgjigjet në gjykimin e qiellit për këtë. Bibla thotë se ne duhet t’i bindemi më shumë Perëndisë sesa njeriut (Vep.5:29)”, citohet Cakolli, për Kosova Info.

Ai ka shtuar se Eutanazia shpesh përkufizohet si “vrasja e mëshirshme”, “vdekja e asistuar”, “ndihmëtari i vdekjes”, “përfunduesi i vuajtjeve të mia” etj.

“Në cilindo rast këtu kemi të bëjmë me vrasje në fakt, dhe nuk ka rëndësi nëse është kërkuar, nëse diku është bërë ligjore. Ka vende sikurse Gjermania, që eutanazia është legale. Ka edhe vende të tjera që në disa e aplikojnë këtë. Ka plot të krishterë që e kërkojnë këtë shërbim nga mjekët në emër të çlirimit ose dhënies fund të vuajtjeve ose privimit nga përjetimi i frikës së vdekjes apo vetë vdekjes”, ka thënë ai.

Megjithatë, qytetarët kanë mendime të ndryshme sa i përket lejimit apo jot ë Eutanazisë në Kosovë.

Sipas, Bekim Sylejamnit, ende është herët që të lejohet Eutanazia në Kosovës, sepse siç ka thënë ai, populli nuk është i gatshëm për një gjë të tillë.

Ai ka shtuar se, fillimisht institucionet relevante duhet të organizojnë debate publike me qytetarët e Kosovës, në mënyrë që ata të jenë të gatshëm për të dhënë mendimin e tyre se a duhet të jetohet Eutanazia në Kosovë.

Kurse, Albulena Berisha, ka shprehur qëndrimin e saj pro lejimit të Eutanazisë në Kosovë, pasi që, sipas saj në të shumtën e rasteve është një ndihmë e madhe që njerëzit të shkojnë të qetë dhe pa dhimbje në jetën e amshuar.

Ajo ka thënë se ka shumë raste, kur pacientët mbesin në një gjendje të vështirë shëndetësore, prandaj një gjë e tillë do të ishte lehtësim për ta, për të përfunduar jetën e tyre pa dhimbje.

EUTANAZIA: PRO APO KUNDËR?

Emiliano Aliu

E drejta për të patur një jetë dinjitoze i takon çdokujt. Shtete me demokraci të përparuar dhe individë të saj, gjykojnë se e tillë meriton të jetë edhe vdekja. Ku gjithnjë e më shumë sot po konsiderohen vetëvrasjet me ndihmën e mjekësisë, apo ndryshe e quajtur eutanazia. Në fakt kjo gjendje është bërë shkak për krijimin e përplasjeve të forta mes mendësive të individëve, shoqatave të ndryshme, mjekësisë, shtetit dhe besimeve fetare.
Eutanazia, apo ndryshe “vdekja e ëmbël” sipas greqishtes, është vullneti i pacientit në një stad terminal të jetës, apo familjarëve të tij për t’i dhënë fund vuajtjeve përgjithmonë
përmes një ndihme mjekësore. Pra, përshpejtimi i vdekjes. Në Shqipëri, si në shumicën e vendeve të botës, ligjërisht aplikimi i eutanazisë është i ndaluar, ndonëse partizanët e saj nuk mungojnë. Vrasja në gjendjen e eutanazisë, sa kohë që përbën një vepër penale cënon të drejtën për të jetuar dhe sa kohë që parashikohet me ligj parimi human i mjekut, konsiderohet vepër penale. Por në Kodin e Etikës dhe Deontologjisë së Urdhrit të Mjekëve të Shqipërisë, ekziston një nen, i cili lejon aplikimin e një forme pasive të eutanazisë. E ky vendim ngelet tërësisht në gjykimin e mjekut. Eutanazia është temë që drejtpërdrejt ndikon në shoqëri dhe standardet e tij normative, në Perëndim më intenzivisht, kurse te ne në Kosovë ende në fazën e përfoljeve, fillimisht në opinionin publik e mëpastaj në praktikën private. Në botë janë bërë hulumtime sociologjike, kulturologjike, politike, juridike dhe ekonomike. Ndër të tjera është hulumtuar se çfarë lloj vdekjeje konsiderohet më i pranueshëm dhe moralisht më i arsyeshëm, e çfarë jo. Në Kroaci janë bërë hulumtime të tilla gjatë viteve 1988, 1989 dhe 1990. Rezultat i anketës është: i gjithë personeli mjekësor i qendrave që kanë veprimtari hospitalizuese janë kundër eutanazisë. Madje edhe vetë pyetja zgjoi revoltë. Megjithatë, një pjesë e personelit ishte për eutanazi nëse ajo nuk çonte në abuzim, por duke e pasur parasysh humanitetin dhe profesionalitetin e madh për ta marrë një vendim të tillë.




HYRJE

Mosmarrëveshja në rritje lidhur me definicionin e Eutanazisë, për ashtu siç (nuk) përdoret krijon shumë konfuzion. Në fakt, për eutanazinë mund të flasim në shumë mënyra dhe neve na duket se, palët të cilat diskutojnë në lidhje me këtë çështje, jo gjithmonë tregojnë se arrijnë të kuptojnë "çfarë i kërkon kujt" dhe "pse". Kisha, në lidhje me jetën, flet për vlerë ndaj të cilës nuk mund të hiqet dorë; ndërsa duke iu referuar vdekjes, ligji pozitiv shpesh flet për krim, dhe organizatat dhe lëvizjet pro-eutanaziane flasin për të drejtë të pamohueshme. Eutanazia është temë e cila në vazhdimësi gjatë historisë ka nxitur diskutime kontraverze. Cështjet mbi vdekjen ecin paralelisht me çështjet mbi jetën. Vdekja është fakt jetësor, dhe nuk paraqet asgjë më shumë se sa fundi i jetës. Medicina bashkëkohore dhe potencialet e saj (madje edhe) të manipulimit me jetën rezultojnë me pyetjet dhe problemet e reja të eutanazisë. Sociologjia dhe shkencat e afërme me sociologjinë vetëm para pak kohe kanë filluar të preokupohen me përcjelljen e veprimtarisë medicinale, e me këtë edhe me problemin e eutanazisë. Eutanazia dhe problemet që vijnë me te ishin në vetë periferinë e ndodhive dhe të intereseve shoqërore.


(Ramadani, 2002) Në vendet evroperëndimore rreth eutanazisë me dekada zhvillohen diskutime të ashpra, deri sa te ne në trojet shqiptare e veçantë në Kosovë, kjo temë nuk ka tërhequr vëmendjen dhe interesimin si të ekspertëve të fushave drejtpërdrejt të interesuara ashtu edhe të intelektualëve dhe të opinionit të përgjithshëm. Mbi eutanazinë dhe problemet tjera bashkëkohore të civilizimit bashkëkohor duhet diskutuar shkencërisht e intelektualisht dhe nuk duhet heshtur para problemeve të këtilla. Polemikat dhe diskutimet e deritashme zhvillohen rreth tendencave dhe kërkesave konkrete për ligjësimin e eutanazisë dhe të atyre që janë rigorozisht kundër saj dhe atë e konsiderojnë si akt kundërnjerëzor dhe kundërfetar, dhe paraqet pikëpamjen “që e dëmton konceptimin për ruajtjen e shëndetit”.

(Shahid, 2002) Nëse nga një anë është e detyrueshme që mbi çështjet të reja dhe të rëndësishme të bëhet një diskutim i gjerë kulturor dhe që fetë dhe ideologjitë t'u dëgjohet zëri, nga ana tjetër është vërtetë se përfaqësuesit e qytetarëve në një shtet liberal, kanë përgjegjësinë për


Shfletimi i librave sociologjike apo i revistave që trajtojnë punime sociologjike te ne tregon se eutanazia nuk trajtohet thuajse fare. Kohët e fundit kemi një interesim sipërfaqësor.


Çështja e eutanazisë ka zënë një pozicion me forcë: prirja e përgjithshme e epokës bashkëkohore të modeloj një njeri-simbol, të lumtur, të efektshëm dhe të përsosur në të gjitha drejtimet, në fakt, i ka dhënë jetë një kulture antropocentrike të "rinisë" (kultura rinore) që tenton të krijojë dhimbjen, dhe që konsiderohet si e padurueshme. Shoqëria e sotme e konsumit dhe e mirëqenies, e paaftë "për të kuptuar ekzistencën e vlerave pozitive jashtë atyre vlerave të krijuara nga njeriu, bazuar vetëm në atë që jeta është konsideruar si e denjë për tu jetuar", (Mancini, 1996) preferon vdekjen se sa vuajtjet që janë pak ose aspak të përballueshme: bukuria, rinia, vitaliteti, shëndeti, duke formuar parametra vlerësimi të reja dhe unike, që përcaktojnë ato raste kur mungon kërkesa për eutanazinë.



***




Learning, 1605). Në këtë tekst, Bacon i ftonte mjekët që të mos i braktisnin njerëzit e sëmurë, dhe t
’i ndihmonin që të vuanin sa më pak të ishte e mundur. Nuk ishte, megjithatë, ideja e Bacon, koncepti eksplicit për të dhënë vdekjen. Në të njëjtin term "eutanazi" Bacon atribuonte vetëm kuptimin etimologjik të "vdekjes së mirë" (vdekja e padhimbshme); qëllimi i mjekut duhet të ishte ai për të siguruar se vdekja të ishte e padhimbshme. (Wikipedia, 2013) Termi filloi të kishte një drejtim të përbashkët duke filluar nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë, duke treguar një ndërhyrje mjekësore që ka për qëllim dhënien fund të vuajtjeve të një personi të sëmurë. Gjatë kësaj periudhe u shfaq haptazi koncepti i "vrasjes për mëshirë" , si një praktikë jo e dënueshme në parim.


Përkufizimi i eutanazisë

Është jashtëzakonisht e vështirë për të përcaktuar me siguri një koncept të saktë të eutanazisë, siku mos të ishte gjë tjetër se ajo që nuk përbën një koncept juridik ligjërisht e përcaktuar si duke u trajtuar, sesa një fenomen i një natyre empirike apo socio-pragmatike. Edhe pse etimologjikisht zgjidhja do të ishte e thjeshtë, përderisa i shkakton një kuptim shpirtëror(“vdekjee mirë apo të
ëmbël”), megjithatë pasojat me të cilat ajo i nënshtrohet janë të komplikuara. Shprehja eutanazia ka fituar historikisht vlera shumë të ndryshme: është e mundur, në fakt, të veprojë një
dallim i qartë mes:
-
eutanazisë kolektiviste
: e orientuar drejt një shërbimi publik, jo-konsensual, e praktikueshme në një fushë të gjerë;
-eutanazisë individualiste
: e lëkundur nga një ndjenjë keqardhje, qoftë kosnsesuale dhe jo-konsensuale, e praktikueshme ekskluzivisht në mënyrë individuale. (MANTOVANI, 1988) Përfshihen në përkufizimin e parë:

Ishte praktikuar në Spartë dhe, siç shkruhet nga Cicero, në Romë, fëmijët e deformuar fëmijët u vranë. Shembulli më tipik - dhe më famëkeq - është praktika e vënë nga Gjermania Naziste ku, që nga viti 1933, nisi programi eutanazia dhe çoi në eliminimin e mbi 70.000 të sëmurë mendorë. Kjo bazohet në përfundimet e shkencës ligjore dhe mjekësore Ata arritën në lidhje me legjitimitetin e zhdukjes së jetës pavlerë.

Eutanazia në kuptimin e ngushtë është kuptuar të jetë një veprim ose mosveprim i cili në vetvete dhe nga synimi shkakton vdekjen, me qëllim të eliminimit të të gjitha dhimbjeve (GJON PALI II, 1995)një trajtimi terapeutik të nevojshme për të mbajtur në jetë pacientin.

Gjithashtu, kemi dallimin midis eutanazisë vullnetare (ose konsensuale) e cila kërkohet specifikisht nga pacienti, dhe eutanazisë jo-vullnetare (ose jo-konsensuale), e cila nuk kërkohet nga pacienti sepse është në gjendje të paaftë.

Edhe pse një përkufizim i saktë dhe i përgjithshëm i eutanazisë së mëshirshme terapeutike nuk ekziston, për shkak të natyrës së saj empirike dhe jo juridik, është dhënë gjithmonë një: "Ndërhyrje qëllimisht e programuar për të ndaluar në mënyrë të drejtëpërdrejtë dhe primare një jetë, kur kjo gjendet nën kushtet e veçanta të dhimbjeve ose të një sëmundjeje të pashërueshme apo të një vdekjeje të afërt" (PERICO, 1985); "Vdekje e prokuruar me një mënyrë të padhimbshme të një të sëmuri me një sëmundje të pashërueshme dhe që shkakton vuajtje të patolerueshme" (DAFFARA, 1968); "Shtypja pa dhimbje dhe për keqardhje për kë vuan, apo që konsiderohet se po vuan dhe që ka të ngjarë të vuajë në të ardhme, në një mënyrë të padurueshme" (MARCOZZI, 1975); "Veprimi për t’i shkaktuar vdekjen një të sëmuri të pashërueshëm ose të një të palumturi me qëllimin e vetëm për t’i dhënë fund jetës së tij me dhimbje apo dëshpërimi" (VESPERIEN, 1977); "Veprimi apo mosveprimi të cilat në vetvete shkakton vdekjen me qëllim eliminimin e të gjitha dhimbjeve" (Kongregacioni për Doktrinën e Fesë. Deklarata mbi eutanazinë, 5 Maj 1980); "Zgjedhja e një vdekje pa dhimbje për të shmangur një vdekje plot dhimbje, ose e thënë ndryshe zgjedhja e vdekjes së “bukur” për të shmangur vdekjen mizore" (GUZZETTI, 1985); "Vrasja pa dhimbje apo dështimi për të parandaluar vdekjen nga shkaqe natyrore gjatë sëmundjeve terminale, duhet të jetë i padhimbshëm, madje mund të çojë në ndërprerjen e dhimbjeve dhe vuajtjeve" (SEMPLICE, 1982); "Veprimet ose mosveprim që synojnë një vdekje pa dhimbje në rastet pa shpresë jete" (FIORE, 1985).

Në juridiksione të ligjit zakonor i parë është quajtur Vrasja mëshirë, lënë ditën e dytë. Brenda eutanazisë pasive janë të përfshira: paraeutanasia që ka të bëjë me pezullimin e trajtimeve për ringjallje, është ndërprerja e ortoeutanasia çdo kujdes për të mos zgjatur vuajtje të panevojshme të eutanazisë, pacientit të maskuar që ndodh kur administrata e Painkillers është bërë me dije se kjo mund të çojë në vdekje.

Në vendet anglo-saksone, dallimi është në mes vullnetare dhe jo vullnetare, ajo vlen për eutanazinë e pavullnetshme, kur ajo është praktikuar kundër vullnetit të pacientit.

Eutanazia në aspektin ligjor

Eutanazia e parë nga pikëpamja juridike, ligjore, konsiderohet privim nga jeta i personit tjetër; d.m.th. juridikisht eutanazia është vepër penale dhe si e tillë ajo i nënshtrohet përgjegjësisë penale dhe ndëshkimit. Ligji ka apo duhet ta ketë për synim sigurimin e jetës dhe vlerave të përbashkëta. Ai vetëvetiu duhet të jetë i moralshëm përndryshe nuk do të ishte ligj. Nëse ligji nuk siguron jetën e individit sikur edhe të grupit ai ka thyer barabarësinë, njëjtësinë dhe dinjitetin e të gjithë njerëzve. Për dallim të shumicës së mbytjeve / vrasjeve, ku motivi kryesisht është hakmarrja, urrejtja apo interesi material, në rastin e eutanazisë motivi është i natyrës altruiste. Eutanazia kuptohet si formë e ndihmës, si shkurtim i mundimeve dhe vuajtjeve, dhe se pikërisht nga ky dallim ndërmjet mbytjeve klasike dhe eutanazisë paraqiten problemet në trajtimin e eutanazisë. Në Francë, Belgjikë dhe Britani të Madhe eutanazia nuk klasifikohet si vepër penale, por e dënon me dispozitat mbi privimin nga jeta. Në vitin 1939 Hitleri nënshkroi urdhëresën sipas së cilës lejohej mbytja / vrasja e personit i cili është shpallur i pashërueshëm. Mjeku Karl Fridrih Brandt personalisht është përgjegjës për shpalljen e 275 mijë njerëzve për të pashërueshëm dhe të gjithë ata u mbytën. Gjyqi i Nynbergut këtë mjek e gjykoi me vdekje. Në Gjermani, Itali dhe Holandë eutanazia klasifikohet si vepër penale, por ndëshkohet me forma dënimi më të lehta në krahasim me mbytjet me motive klasike. Në SHBA në shumicën e vendeve federale është sjellë ligji mbi të drejtën në vdekje e cila personave me sëmundje terminale u jepë të drejtë të vendosin mbi jetën dhe me këtë refuzimin e ndihmës mjekësore me qëllim të vdekjes.




Eutanazia është një refuzim i rëndësisë dhe vlerës së jetës njerëzore

Eutanazia nuk do të jetë vetëm për njerëzit që janë të sëmurë terminal. Këtu hasim dy probleme,
përkufitimi i shprehjes “i sëmurë terminal dhe ndryshimet që kanë ndodhur tashmë për të zgjeruar eutanazinë për ata që nuk janë të tillë. Ka shumë përkufizime për fjalën "terminal". Për shembull, kur Jack Kevorkian foli në Klubin Kombëtar të Shtypit në vitin 1992, tha se një sëmundje terminale ishte "çdo sëmundje që e kufizon jetën edhe për një ditë". Bashkë-themelues i Shoqërisë Hemlock , shpesh i referohet "terminal në moshë të vjetër." Disa ligje e përcaktojnë shprehjen "terminal" si, gjendjen në të cilën vdekja do të ndodhë për një kohë relativisht të shkurtër, ndërsa disa të tjerët si vdekje që pritet të ndodhë brenda gjashtë muajve ose më pak. Një artikull në gazetën, Suicide and Life-Threatening Behavior,përshkruante udhëzimet e vetëvrasjes së asistuar për ata që ndodheshin në një gjendje të pashpresë. "Gjendje e pashpresë" ishte përcaktuar për të përfshirë sëmundje terminale, dhimbje të rënda fizike ose psikologjike, dobësimi fizik ose përkeqësim mendor, ose një cilësi jete që nuk është më e pranueshme për individin. Kjo do të thotë për këdo që ka një impuls vetëvrasjeje. Kur themi se, eutanazia mund të bëhet një mjet i kontrollit të kostos së kujdesit shëndetësor, i referohemi zhvillimeve më të rëndësishme në vitet e fundit, ku është vënë theksi në rritje i ofruesit të kujdesit shëndetësor në kontrollin e kostove. Në një klimë të tillë, eutanazia sigurisht që mund të bëhet një mjet për kontrollin e kostos. Eutanazia do të jetë vetëm vullnetare, ata thonë se presionet emocionale dhe psikologjike mund të bëhen shfrenuar për njerëzit në depresion, ose varur. Nëse zgjedhja e eutanazisë është konsideruar aq i mirë sa një vendimi të marrë kujdes, shumë njerëz do të ndjehen fajtor për të mos zgjedhur vdekjen. Konsiderata financiare, shtohet shqetësimi në lidhje me "të qënit një barrë," mund të shërbejë si forca të fuqishme që do të çojnë një person për të "zgjedhur" vetëvrasje eutanazia apo asistuar. Euthanasia legalizuar do të ketë më shumë gjasa për përparim në fazën ku njerëzit, në një pikë të caktuar, do të pritet të dalin vullnetarë për t'u vrarë. Mendoni për këtë: Çfarë ndodh nëse veterinari juaj ju thotë se qeni juaj është i sëmurë dhe për të mirën e tij duhet ti japim fund mjerimit të tij duke e vënë në gjumë dhe ju nuk jepni pëlqimin tuaj për një gjë të tillë. Çfarë do të mendojë veterineri dhe ndihmësi i tij? Çfarë do të mendojnë miqtë tuaj? Eutanazia është një refuzim i rëndësisë dhe vlerës së jetës njerëzore. Njerëzit të cilët mbështesin eutanazinë shpesh thonë se ajo është e lejueshme dhe konsiderohet tashmë si marrja e jetës së njeriut nën disa rrethana të tilla si vetëmbrojtje, por ata humbasin pikë se kur një person vret për vetëmbrojtje ai ka shpëtuar një jetë të pafajshme, të dikujt tjetër, ose të tyre. Nëse i referohemi betimit të Hipokratit, kemi që çdo mjek duhet të betohet në disa variante, versioni origjinal në mënyrë eksplicite përjashton eutanazinë. Morale për besimin e disa njerëzve, eutanazia e disa ose të gjitha llojeve mund të jetë moralisht e papranueshme.

Ky vizion moral, zakonisht e sheh eutanazinë si një lloj vrasje dhe eutanazinë vullnetare si një lloj vetëvrasje, moraliteti i të cilit është objekt i një debati të gjallë. Sipas kristianizmit shkelet urdhëri i gjashtë i Zotit: Mos mbyt! Edhe pse respektohen bindjet fetare, megjithatë ka bindje se në shoqëritë moderne duhet krijuar mundësinë që njeriu të zgjedhë sipas bindjeve personale. Kisha kristiane, katolike dhe protestante dhe hebraizmi miratojnë eutanazinë pasive, por jo edhe aktive. Mirëpo, nuk mund të vendoset kufi relevant ndër-mjet dhënies së injekcionit vdekjeprurës apo mos-mjekimit të ndonjë sëmundjeje. Islami e konsideron jetën, punën, ruajtjen dhe mbrojtjen e shëndetit të shenjtë, andaj cenimi i tyre, pjesërisht apo tërësisht është shkelje e rëndë e parimeve islame. E drejta për të jetuar është e drejtë themelore njerëzore absolute, natyrore dhe e patjetërsueshme. Qëndrimi se jeta njerëzore është vlera më e madhe që duhet të respektohet dhe të ruhet me çdo kusht bazohet në koncepcionin e vjetër mbi shenjtërinë e jetës, kundërshtohet me pikëpamjen mbi koncepcionin mbi cilësinë e jetës, nga e cila rrjedh edhe e drejta në vdekje, ndërprerja e jetës në situatat kur vazhdimi i saj bëhet i pakuptimshëm. Nëse do të pranohej kjo e dyta, dinjiteti njerëzor do të rrënohej. Eutanazia nuk bën të lejohet, sepse gjithnjë ekziston mundësia e diagnostifikimit dhe prognozimit të gabueshëm. Kundërargumenti është se kjo është e saktë, por ndërprerja e mundimeve dhe vuajtjeve të panevojshme mbikalojnë mundësinë që një numër i vogël do të shpëtonte. Eutanazia nuk bën të legalizohet sepse me këtë do të hapej rruga për abuzime dhe krime dhe aplikimin e planifikuar të eutanazisë sipas shembullit në Gjermaninë e viteve të Luftës së II botërore. Kundërargumenti është gjë mund të abuzohet dhe të përdoret për krime, sikur edhe për eutanazinë. Mjetet kundër dhembjeve e bëjnë eutanazinë të tepërt, kurse mjeku i mirë nuk e lejon pacientin e tij të vdesë në dhembje. Kundërargumenti është se eutanazia ku nuk ka dhembje apo ku dhembja është mënjanuar me sukses as nuk do të lejohet. Por nuk ka arsye të pengohet eutanazia në rastet kur dhembja nuk mund të lehtësohet. Vuajtja për shkak të mosefikasitetit të ilaçeve dhe jetesa e pandihmë me ndihmën e personelit medicinal nuk bën të vuhen. Legalizimi i eutanazisë do ta zvogëlonte bindjen e opinionit publik dhe të të sëmurit në kurrimin mjekësor dhe në moralin e mjekut. Besimi i pacientit në mjekun dhe spitalin detyrë e të cilit është mjekimi, nuk do të zvogëlohet nëse theksohet se eutanazia do të aplikohet vetëm me kërkesë këmbëngulëse të pacientit. I sëmuri mund ta shprehë dëshirën për eutanazi nën ndikimin e ilaçeve apo dhembjeve momentale dhe se dëshira apo kërkesa e tij mund të jetë i pamatur. Edhe në këtë rast mund të shtrohet kundëragumenti dhe çështja e eutanazisë të vazhdojë .Fetë e ndryshme teologjike dhe interpretimet moderne fetare e konsiderojnë si eutanazinë, ashtu edhe vetëvrasjen si akte "mëkatare". Eutanazia mund të konsiderohet si "vullnetare" vetëm nëse pacienti është ndërgjegjshmërisht kompetent për marrjen e vendimit, domethënë që ka një perceptim adekuat të opsioneve dhe pasojat e tyre. Në disa raste, kompetenca njohëse mund të jetë e vështirë për tu përcaktuar.

Në qoftë se ka ndonjë arsye për të besuar se shkaku i sëmundjes apo i vuajtjeve të një pacienti është ose mund të zgjidhet shpejt, në përputhje me gjendjen e tij klinike, një zgjedhje do të ishte eksperimentimi i trajtime të reja. Dëshirat e familjes: anëtarët e familjes shpesh duan të shpenzojnë më shumë kohë me të dashurit e tyre përpara se ata të vdesin, dhe në disa raste, megjithatë, kjo mund të përkthehet në një formë të paaftësisë së mosfunksionimit të pranimit të pashmangshmërisë së vdekjes. Historia na ka mësuar rreziqet e eutanazisë dhe kjo është arsyeja pse ka vetëm dy vende në botë sot, ku ajo është e ligjshme. Kjo është arsyeja pse pothuajse të gjitha shoqëritë, edhe jo-fetare, e akne konsideruar për mijëra vjet eutanazinë si një krim.

KONKLUZIONE

Pavarësisht diskutimit, i cili edhe në Shqipëri, bie në kundërshtim të hapur mes ligjit dhe praktikës mjekësore, raste të aplikimit të eutanazisë nuk kanë munguar. Eutanazi e detyruar nga mungesa e pajisjeve mund të ketë ndodhur, ku pacientit i është hequr aparatura ngaqë ka pasur një rast tjetër më të rëndë se në gjendjen e tij. Një akt që edhe pse ndoshta has shumë kundërshtarë, gjen gjithsesi justifikimin brenda gjykimit të Urdhërit të Mjekut. Por, sipas legjislacionit tonë, pavarësisht arsyetimit, akti dënohet si vrasje dhe klasifikohet si vrasje e thjeshtë, ose në varësi të rrethanave konsiderohet vrasje në rrethana lehtësuese, kur ato ekzistojnë. E ndërsa Shqipëria është shndërruar pa u ndier në një zbatuese të eutanazisë, vetëvrasjet me asistencën e mjekëve janë të ligjshme vetëm në pak vende si; Holanda, Belgjika, Zvicra, disa nga shtetet përbërëse në SHBA-ve, etj. Sot, ekzistojnë edhe shumë shoqata të eutanazisë dhe lëvizje aktive që mbrojnë parimin e vdekjes me dinjitet. Por që në rastin shqiptar ka marrë ngjyrat e vrasjes mjekësore për arsye praktike.





EUTANAZIA: PRO APO KUNDËR?
–
Emiliano Aliu
Faqja

12

nga

13
përkthehet në një formë të paaftësisë së mosfunksionimit të pranimit të pashmangshmërisë së vdekjes. Historia na ka mësuar rreziqet e eutanazisë dhe kjo është arsyeja pse ka vetëm dy vende në botë sot, ku ajo është e ligjshme. Kjo është arsyeja pse pothuajse të gjitha shoqëritë, edhe jo-fetare, e akne konsideruar për mijëra vjet eutanazinë si një krim.
KONKLUZIONE
Pavarësisht diskutimit, i cili edhe në Shqipëri, bie në kundërshtim të hapur mes ligjit dhe praktikës mjekësore, raste të aplikimit të eutanazisë nuk kanë munguar. Eutanazi e detyruar nga mungesa e pajisjeve mund të ketë ndodhur, ku pacientit i është hequr aparatura ngaqë ka pasur një rast tjetër më të rëndë se në gjendjen e tij. Një akt që edhe pse ndoshta has shumë kundërshtarë, gjen gjithsesi justifikimin brenda gjykimit të Urdhërit të Mjekut. Por, sipas legjislacionit tonë, pavarësisht arsyetimit, akti dënohet si vrasje dhe klasifikohet si vrasje e thjeshtë, ose në varësi të rrethanave konsiderohet vrasje në rrethana lehtësuese, kur ato ekzistojnë. E ndërsa Shqipëria është shndërruar pa u ndier në një zbatuese të eutanazisë, vetëvrasjet me asistencën e mjekëve janë të ligjshme vetëm në pak vende si; Holanda, Belgjika, Zvicra, disa nga shtetet përbërëse në SHBA-ve, etj. Sot, ekzistojnë edhe shumë shoqata të eutanazisë dhe lëvizje aktive që mbrojnë parimin e vdekjes me dinjitet. Por që në rastin shqiptar ka marrë ngjyrat e vrasjes mjekësore për arsye praktike.


Bibliografia



DAFFARA, M. (1968).
Eutanazia në fjalorin e madh enciklopedik. Vol. 7.
Torino: UTET.



FIORE, A. (1985). L'eutanasia una questione medico-legale. 178-202.



GJON PALI II. (1995).
Letër Enciklike - Evangelium Vitae, Piemme.
Casale Monferrato.



GUZZETTI, G. (1985). Il pensiero morale di un teologo cattolico.
Federazione Medica



IADECOLA, G. (1985).
Eutanazia dhe problemet e saj ligjore në Drejtësi Penale.
Milano.



MANCINI, C. (1996).
Eutanazia në mes të drejtës për jetën dhe të drejtën për liri dhe vetvendosje.




MANTOVANI, F. (1988).
Aspektet Juridike të Eutanazisë.
Gazzetta Ufficiale d'Italia.



MARCOZZI, V. (1975).
Qëndrimi i krishterë për eutanazinë në qytetërimin katolik.




PERICO, G. (1985).
Eutanazia dhe trajtimi i të sëmurëve terminal.
Social Updates.



RAMADANI, N. (2002).
Bioetika - Qasjet etike në mjekësinë moderne.
Prishtinë.



SEMPLICE, G. (1982).
Eutanasia, il diritto di vivere ed il diritto di morire.
Padova: CEDAM.



SHAHID, A. (2002). Euthanazia - Vdekja e ndihmuar nga Mjeku.
Horizonti
, 3 - 8. Gjetur 02 06, 2013, nga www.horizonti.com/artikulli_2002_10_3_0053.php



VESPERIEN, P. (1977).
Euthanasie.
Etudes.



Kongregacioni për Doktrinën e Fesë. Deklarata mbi eutanazinë. (5 Maj 1980). Mjekësia e Moralit. Nr. 6, 3 - 20.
Website
-

http://www.juragentium.unifi.it/it/surveys/thil/desena.htm -

http://www.unhchr.ch -

http://www.ohchr.org -

http://www.rtde.eu/ -

http://en.wikipedia.org -

http://plato.stanford.edu -

http://www.hemlocksocietysandiego.org/

Burimi : https://www.academia.edu/5853666/Eutanazia_Pro_apo_kund%C3%ABr