18/09/2024
Nga e majta në të djathtë Prof. Ph.D. Shyqri
Galica, Prof. Flori Bruqi dhe Bozidar Proroçiq
Shkruan: Bozhidar
Proroçiq, shkrimtar dhe publicist
nga Mali i Zi
Gjatë manifestimit të vjeshtës kulturore të Plavës dhe
të takimeve të 47-ta letrare në Plavë, pata nderin dhe privilegjin të takohem
me dy krijues të jashtëzakonshëm shqiptarë nga Kosova - Flori Bruqin (Alb.
Flori Bruqi) dhe prof. Dr Shukri Galica (Alb. Shyqri Galica).
Të dy intelektualët më lanë mbresa të thella me
veprat, njohuritë dhe përkushtimin e tyre. Ata njihen jo vetëm në Kosovë por
edhe në rajon si intelektualë dhe punëtorë të shquar të kulturës, kontributi i
të cilëve në fushën e letërsisë, shkencës dhe arsimit ka vlerë të paçmuar.
Flori Bruqi, me përvojën e tij të pasur në botën e
letërsisë, shkencës dhe farmacisë, është një shembull i vërtetë i punës së
përkushtuar krijuese.
Emri i tij jehon në shumë vepra letrare e shkencore,
ndërsa përkushtimi për avancimin e shkencave fiziologjike ia forcoi edhe më
shumë peshën intelektuale. Nga ana tjetër, prof. Dr. Shukri Galica, si profesor
dhe studiues i njohur, lë gjurmë të pashlyeshme në fushën e arsimit dhe
kulturës, duke ia kushtuar punën e tij përmirësimit të komunitetit akademik të
Kosovës dhe lidhjes së tij me hapësirën e gjerë ballkanike.
Kosova, si zonë e pasur me trashëgimi kulturore dhe
intelektuale, lindi disa nga poetët dhe krijuesit më të rëndësishëm gjatë
dekadave të kaluara.
Nuk duhet
harruar se ky vend ishte një terren pjellor për zhvillimin e shumë artistëve,
fjalët dhe mendimet e të cilëve i kalojnë kufijtë e gjuhëve dhe të kombeve.
Bruqi dhe Galica janë vetëm një pjesë e atij fener krijimtarie, e cila
pavarësisht sfidave vazhdoi të ndriçojë rrugët e brezave të ardhshëm.
Nëpërmjet punës së tyre, intelektualët kosovarë janë
dëshmitarë të një aspirate të përhershme drejt arsimit, kulturës dhe artit, dhe
trashëgimia e tyre mbetet e gdhendur në mënyrë të pashlyeshme në themelet e
historisë kulturore të rajonit.
Njohja me të mëdhenj të tillë jo vetëm që më thellon
respektin për skenën letrare dhe kulturore të Kosovës, por edhe konfirmon se
urat ndërmjet popujve dhe kulturave të Ballkanit janë të forta dhe të
pashkatërrueshme, njësoj si veprat e pathyeshme të Bruqit, Galicës dhe shumë
kosovarëve të tjerë.
Krijuesit,Flori
Bruqi, një intelektual dhe shkrimtar i shquar nga Kosova, është autor i shumë
romaneve dhe një përmbledhjeje poetike që hedhin dritë mbi fatet njerëzore,
dilemat shoqërore dhe përmbysjet historike përmes prozës dhe poezisë së fortë
dhe autentike.
Veprat e tij, të përkthyera dhe të lexuara në të
gjithë rajonin, pasqyrojnë një kuptim të thellë si të betejave të brendshme
individuale ashtu edhe të sfidave kolektive nëpër të cilat po kalojnë shoqëritë
e Ballkanit.
Këtu janë disa nga veprat e tij të shquara:
"Zjarri i diellit "poezi,
Prishtinë, 1995 - Kjo përmbledhje poetike sjell imazhe të forta dhe emocionale
të natyrës dhe lidhjes së njeriut me të, ndërsa dielli është simboli qendror i
pasionit, fuqisë dhe ekzistencës.
"Ndërgegjja" ,
roman, Prishtinë, 1995 - Ky roman eksploron botën e brendshme të një njeriu të
përballur me vendime të vështira morale, ku ndërgjegjja luan një rol të
rëndësishëm në procesin e vetëreflektimit dhe të transformimit shpirtëror.
"Vrasësit e liridonëve",
roman, Prishtinë, Tiranë, 1996 - Një rrëfim dramatik për dashurinë, tradhtinë
dhe luftën për liri, i vendosur në kontekstin e ngjarjeve të trazuara
historike.
"Ringjallja",
roman, Tiranë, Prishtinë, 1996. - Romani trajton temën e rilindjes, si në
kuptimin metaforik ashtu edhe në atë real, ku personazhet kalojnë në
ripërtëritjen fizike dhe shpirtërore.
"Gjarpërinjtë e pallatit",
roman, Tiranë, Prishtinë, 1996. - Roman që përshkruan në mënyrë simbolike
intrigat dhe korrupsionin në shoqëri, përmes marrëdhënieve komplekse midis
individëve të fuqishëm.
"Dorëzeza",
roman, Tiranë, Prishtinë, 1997.
- Rrëfim për sfidat dhe luftën për drejtësi, ku
simbolika e dorezëzes paraqet ftesë për dyluftim, por edhe luftë për moral e
etikë.
"Tokë e djegur",
roman, Shkodër, Tiranë, Prishtinë, 1998. - Ky roman trajton temat e luftës,
shkatërrimin dhe humbjen, por edhe fuqinë e pathyeshme të vullnetit njerëzor
për të mbijetuar dhe rindërtuar pas një tragjedie.
“Burri dhe gruaja”,
libër shkencor, Tiranë, Prishtinë, 2000.
- Një vepër
shkencore që hulumton marrëdhëniet midis burrave dhe grave nga këndvështrimi i
fiziologjisë dhe psikologjisë, me një analizë të thellë të roleve gjinore dhe
evolucioni i tyre gjatë historisë.
“Pallati dhe Akhereoniti” ,
roman, Tiranë, Prishtinë, Nju Jork, 2000.
- Një vepër e errët dhe mistike e frymëzuar nga
mitologjia, ku Akeroni, lumi i dhimbjes dhe pikëllimit në mitologjinë greke,
bëhet vendtakim mes jetës dhe vdekjës ,
e shkuara dhe e tashmja.
Literatura e tij mjekësore, në të cilën ndërthuren
shkenca, kërkimi dhe humanizmi, ka një rëndësi të veçantë në veprën e Flora Bruqit.
Puna e tij në fushën e fiziologjisë dhe kineziologjisë kontribuoi jo vetëm në
kuptimin e proceseve fizike në trupin e njeriut, por edhe në përmirësimin e
shëndetit nëpërmjet një qasjeje multidisiplinare.
Nëpërmjet punimeve të tij shkencore Flori Bruqi lë
gjurmë të pashlyeshme në fushën e shkencave mjekësore, duke ndërthurur njohuritë
teorike me zbatimin praktik, çka e bënë atë një autor jashtëzakonisht të
rëndësishëm në botën letrae dhe shkencore.
Një intelektual dhe shkencëtar shumë i çmuar është
edhe prof. Dr Shyqri i Galica ,I lindur në vitin 1951. Ai është një nga
ekspertët kosovarë më pjellorë dhe me ndikim në fushën e letërsisë, gazetarisë
dhe arsimit akademik. Veprimtaria e tij e gjithanshme mbulon një gamë të gjerë
fushash - nga poezia dhe proza, përmes studimeve letrare, kritikës dhe esesë,
deri te ligjëratat publike dhe veprat shkencore.
Si autor, kritik dhe profesor, Galica ndërtoi një
reputacion si një mendimtar i palëkundur, një punëtor intelektual i përkushtuar
dhe një profesor i respektuar.
Punimet e tij, janë të botuara në që mbulojnë aspektet krijuese dhe shkencore të
fjalës së shkruar.
Galica merret me analiza të thella letrare, si dhe me
tema të kritikës dhe eseistikës bashkëkohore, dhe me krijimtarinë e tij të
larmishme kontribuon jo vetëm për Kosovën, por edhe për hapësirën më të gjerë
kulturore ballkanike.
Aftësia e tij për të kombinuar kërkimin shkencor dhe
artistik tregon gjerësinë e tij të jashtëzakonshme intelektuale.
Ndër veprat më të rëndësishme të Prof. Dr. Shyqri Galices
, shquhen :
"Koha flet me brezni",
poezi, 1979 .
- Kjo përmbledhje poezish pasqyron lidhjen thelbësore
midis së shkuarës, së tashmes dhe së ardhmes, ku koha si koncept bëhet motiv
qendror në krijimin e një ndjenje të vazhdimësisë midis të ndryshmeve. brezave.
"Poezia e Fatos Arapit" ,studim
monografik, 1990 .
- Një analizë e thelluar e poezisë së një prej poetëve
më të rëndësishëm shqiptarë, Fatos Arapit, në të cilën Galica eksploron motivet
komplekse dhe risitë stilistike që shënuan. krijimtarinë e tij.
"Amësia",
tregime, 1991.
- Përmbledhje
tregimesh që trajtojnë temat universale të dashurisë, sakrificës dhe amësisë,
duke eksploruar forma të ndryshme të marrëdhënieve dhe emocioneve njerëzore
përmes personazheve dhe fateve të tyre.
"Simbolika e sundimit" kritikë dhe
ese, 1995 .
- Kjo përmbledhje esesh dhe kritikash analizon simbolet
politike dhe shoqërore përmes thjerrëzës së letërsisë, duke ndriçuar mënyrat se
si qeveria ndikon në krijimtarinë dhe shprehjen artistike.
"Konica - modernitete, ese,
kritikë", studim monografik, 1997.
- Monografi
kushtuar njërit prej figurave kryesore të modernizmit shqiptar, Faik Konicës,
në të cilën Galica eksploron rolin e tij në zhvillimin e Letërsia shqipe dhe
mendimi kritik.
"Mesazhi kritik" ,
ese dhe kritikë, 1999 .
- Një përmbledhje esesh në të cilat Galica reflekton
në mënyrë kritike mbi aspekte të ndryshme të letërsisë dhe artit, duke ofruar
një pasqyrë të qasjeve kryesore teorike të kritikës bashkëkohore.
“Dashuria deri në vdekje”,
roman, 2003.
- Një roman që
eksploron marrëdhënien komplekse midis dashurisë dhe vdekjes, ku personazhet
vënë në dyshim kufijtë e emocioneve njerëzore dhe natyrën tragjike të
ekzistencës njerëzore.
"Identiteti artistik",
kumtesa shkencore dhe recensione kritike, 2005.
- Ky koleksion
i punimeve shkencore dhe reflektimeve kritike eksploron nocionet e identitetit
artistik, shprehjes krijuese dhe dinamikës kulturore.
"Bota magjike e fëmijëve",
2007.
- Një libër që
trajton fëmijërinë dhe BOTËN E FËMIJËVE, duke analizuar mënyrën magjike në të
cilën fëmijët përjetojnë realitetin dhe botën përreth tyre.
"Mesazhi intelektual", 2012.
- Ese dhe
reflektime publike që trajtojnë rolin e intelektualit në shoqërinë
bashkëkohore, përgjegjësinë dhe kontributin e tij në formësimin e opinionit dhe
kulturës publike.
Krahas karrierës së pasur autoriale, prof. Dr.Shyqri Galica ka ligjëruar për historinë e letërsisë në Fakultetin e
Arteve, Universiteti i Prishtinës, si dhe për tema të tilla si bazat e
gazetarisë, media dhe komunikimi publik, shkrimi akademik dhe kultura gjuhësore
në Fakultetin e Edukimit, Universiteti i Prishtinës, Kosovë.
Leksionet e tij
vlerësohen shumë për thellësinë e tyre të depërtimit, qasjen inovative dhe
aftësinë për të motivuar studentët në fushat e letërsisë, medias dhe të folurit
publik.
Shyqri Galica është një figurë e pazëvendësueshme në
peizazhin intelektual dhe kulturor të Kosovës, kontributi i të cilit në fushën
e letërsisë, kritikës dhe arsimit lë gjurmë të thella në mendimin akademik dhe
kulturor bashkëkohor.
Biseda me të dy profesorët, Flori Bruqi dhe prof. Dr.
Shyqri Galicën , ishin jashtëzakonisht frymëzues dhe plot peshë intelektuale.
Jam munduar të përthith sa më shumë në çdo moment të
njohjes për gjendjen e letërsisë në Kosovë, punën e Lidhjës së Shkrimtarëve të Kosovës dhe veprimtarinë e
tyre në fushën e kulturës.
Historitë e tyre për përfshirjen në skenën kulturore,
përkushtimin ndaj letërsisë, si dhe dëshirën për të lidhur njerëzit përmes
artit dhe letërsisë, ishin të jashtëzakonshme.
Përmes fjalëve
të tyre, imazhi i Republikës së Kosovës u përvijua qartë si zonë e trashëgimisë
së pasur kulturore, por edhe vend ku sfidat në kulturë dhe art janë të
pashmangshme, por jo të pakapërcyeshme.
Moti thjesht lindi dhe para se të gjenim veten, na
gjeti gjysma e natës. U ndamë plot mbresa, të mbushur me një dëshirë të
sinqertë për t'u takuar sërish në Prishtinë, ku do të isha i lumtur të vazhdoja
këtë dialog të çmuar për urat kulturore që po ndërtojmë. Përzemërsia dhe
çiltërsia e këtyre intelektualëve më lanë gjurmë të pashlyeshme.
Përktheu dhe përshtati në shqip:Flori Bruqi
Burimi i materialit është botuar në medium të shkruara dhe
elektronike , këto ditë në B.H dhe Malin
e Zi :
1.https://bosnjaci.net/prilog.php?pid=82166
2.https://radioskala.me/susret-sa-dva-albanska-stvaraoca-sa-kosova/
