Shqiponjat në rrezik zhdukjeje në Shqipëri( Shpendët e egër që rrezikojnë të zhduken)

Shqipëria ka një listë të posaçme të shpendëve më të rrezikuar dhe për të cilët do të kërkohet mbrojtje e veçantë.

Ministria e Mjedisit dhe Pyjeve ka hartuar një listë, e cila është botuar këtë të hënë në faqen e Fletores Zyrtare.

Vendimi ka hyrë në fuqi sot. Kujtojmë se Ministria e Mjedisit ka zgjatur moratoriumin për mbrojtjen e shpendëve, shumë prej të cilëve ishin drejt zhdukjes në vendin tonë.

Janë rreth 170 lloje shpendësh, të cilët do të kenë mbrojtje të veçantë.

Zakonisht është folur në përgjithësi për moratoriumin e gjuetisë, por së fundi kemi një listë konkrete me shpendët e rrezikuar dhe që mbrohen posaçërisht.

Pas pelikanit kaçurrel, në listë janë përfshirë edhe një sërë shpendësh, përfshirë Shqiponjat peshkngrënëse, Shqiponja e detit, Shqiponja gjarpërngrënëse, Shqiponja perandorake.


Ministria e Mjedisit ka publikuar  në fletoren zyrtare një listë me llojet e shpendëve të egër që rrezikojnë të zhduken dhe për të cilët kërkohet një kujdesje e veçantë nga ana e institucioneve përgjegjëse të mjedisit. 

Në listën e publikuar në Fletoren Zyrtare janë rreth 300 lloje shpendësh të egër, një pjesë e të cilëve tashmë janë zhdukur nga fauna e egër në Shqipëri. Mes shpendëve që kërkojnë një kujdesje të veçantë janë disa lloje shqiponjash, si Shqiponja Peshkngrënëse, Shqiponja e detit, Shqiponja Gjarpërngrënëse e Shqiponja e Maleve. Shqiponja perandorake, Shqiponja bisht bardhë, Shqiponja e artë, etj.

Kjo shihet në listën e kafshëve të egra në rrezik, ku gjithsej janë 170 lloje shpendësh, që do të kenë mbrojtje të veçantë.

Listë kjo e ministrisë së Mjedisit, që është publikuar sot në Fletoren zyrtare.

Më herët, MM ka zgjatur moratoriumin për mbrojtjen e shpendëve, shumë prej të cilëve ishin drejt zhdukjes në vendin tonë.

Shqiponja, një simbol i vjetër i përdorur në flamuj, stema e zbukurime, është shpendi që po njerëzit i kanë veshur shumë virtyte.

Grekët dhe persianët e shenjtëruan atë me diellin, si simbol i lartësimit. Kombe të tjera të lashta personifikonin me të, shpendin që udhëheq shpirtrat. Ndërsa, për shqiptarët, përveçse simbol i kombit, shqiponja përfaqëson identitetin e trojeve të banuar prej tyre ndër shekuj.

Triumfator mbi tokë dhe mbret mes qiejve, specia më e lartësuar nga të gjitha krijesat shpezore, gjendet sot nën kërcënimin e madh të zhdukjes së saj. Të paktën në Shqipëri. Specialistët vërejnë të alarmuar situatën e shpendit që nderohet në flamur, por që përndiqet në realitet.
“Në trevat shqiptare gjendja e shqiponjës është në pakësim, sepse vendet e strehimit të saj, zhdukja e pyjeve janë pakësuar. Kur s’ka shtëpi një shpend nuk ka si të rrojë. Pastaj po zhduken gjithashtu edhe të gjitha llojet e gjahut që ushqehet shqiponja”, shprehet specialisti Jorgo Lako.

Ornitologu Taulant Bino dëshmon se sipas studimeve të fundit në vend, shqiponja konsiderohet ndër speciet e kërcënuara me zhdukje. Mes tyre rrezikon shfarosjen edhe Shqiponja e Malit apo Golden Eagle, ajo që përbën edhe simbolin e shtetit shqiptar.

“Janë afro 9 lloje shqiponjash dhe ne si komb kemi simbol shqiponjën e maleve. Tek shpendët grabiqarë hyjnë disa. Statusi i tyre është i kërcënuar dhe shqiponjat hyjnë në llojet e rrezikuara”, thotë Bino.

Ndryshimet e skajshme të ekositemit, kanë tkurrur hapësirën ku ky shpend me veti të rralla zhvillon jetën. Për pasojë edhe racën e tyre.

“Shqiponja e maleve para disa vitesh është vlerësuar se në të gjithë vendin gjendet 50-100 çifte. Në vitet e fundit ka një përkeqësim të situatës së saj, për shkak të ndryshimit të raportit njeri-natyrë”, shprehet Bino.

Mes shumë kërcënimesh, shpendi i egër i ditës, është bërë ndërkaq viktimë e njeriut, i cili sot është shndërruar në një grabiqar i papërgjegjshëm për të.

“Ato tregëtohen të balsamosura në rrugë, restorantet i ekspozojnë si vlera, por që nuk përbëjnë aspak vlerë kombëtare. Pastaj është edhe trafiku i tyre”, pohon Bino.

“Po s’u morën masa është në rrezik zhdukjeje, jo vetëm shqiponja, por gjithë llojet e tjera. Është katastrofike gjendja e tyre vitet e fundit”, shton Jorgo.

Situata është përtej kufijve të alarmit, megjithatë ekspertët vazhdojnë të besojnë se ka ende shpresë.
“Është në fazë të përparuar të rrezikut, por nuk besoj se do të zhduket. Mjafton të merren masa mbrojtëse dhe situata do të jetë më e mire”, shprehet Bino.

Sekretari i Përgjithshëm i Federatës Shqiptare të Gjuetarëve dhe Peshkatarëve, Jorgo Lako, është mjaft skeptik për masat mbrojtëse të shpendit tonë simbol.

“Shqipëria është në 10% e vendeve me të lulëzuara të botës. E merr veten, por duhen marrë masa drastike”, thotë Lako.

“Masat përfshijnë organet pyjore, ato vendore, por kryesisht duhet t’i mëshohet edukimit mjedisor. Një fëmijë me llastiqe sot vret një shpend të vogël, nesër një shqiponjë”, shton ai.
Studimet tregojnë se në rang botëror shqiponja, rrezikon zhdukjen. Por, pas species, kërcënohen së paku simbolet shtetërore të 25 shteteve, të cilat përfaqësohen me këtë shpend. Mes tyre dhe Shqipëria që mban shpendin vigjilent, si symbol të identitetit të saj zyrtar. Por, nëse shpendi që simbolizon dritën e fitores, shpirtin luftarak dhe forcën e arsyes, simboli kaq i lakmuar në histori e ndër shtete, sot është përballë kërcënimit të zhdukjes, përfaqësimi përmes saj do të mbetet vetëm një gojëdhënë.

*****

*****

Ekspertët theksojnë se në vendet ku jetojnë shkabat, cilësia e mjedisit në tërësi është shumë e mirë, ndërsa në ato pjesë ku është zhdukur, do të thotë se cilësia e tij është përkeqësuar.

Dikur në qiejt shqiptarë ishte e zakonshme të shikoje shkaba duke qenë se ato ishin të përhapura në të gjithe territorin, ndryshe nga sot kur numri ka rënë ndjeshëm, ose më mirë kur tre specie nga ekspertët konsiderohen të humbura. I fundit i njërit lloj të shkabave është gjetur në Veri të vendit…i ngordhur.

Sot nga katër specie ka mbetur vetëm Kali i Qyqes, edhe ai sipas shifrave të monitorimeve më të fundit ka vetëm 6 çifte. Kjo situatë alarmante lidhet pashmangshmërisht edhe me përkeqësimin e situatës mjedisore në këto 25 vite .

Pikërisht se është një specie në rrezik, udhëtimin tonë në kërkim të Kalit të Qyqes, shkabës së fundit nuk do ta pasqyrojmë me saktësime gjeografike, si një mënyrë për t‘i ruajtur nga abuzuesit, që edhe në rastin e shpendëve të tillë kanë qenë të shumtë. Me ne do të jetë Mirjani, një ambientalist i ri që prej vitesh merret me studimin e shkabave.

“Në disa raste duhet të shpenzojmë orë të tëra që të mund ta shohim, në disa raste, ne të njëjtin territor sapo mbërrijmë në territor, 5 apo 10 minutat e para shfaqet“, thotë Mirjani.

Ndalesa e parë është në një zonë të thellë që prihet nga ujrat e një lumi. Shkabat i parapëlqejnë zona të tilla malore. Foletë i ngrenë në zgavra të mbrojtura mirë e në lartësi të konsiderueshme. Na duhet të kontrollojmë kudo, edhe pse gjithçka duket më shume se e vështirë.

Pas disa orësh nuk kemi mundur të prekim asgjë konkrete. Jo shumë kohë më parë në këtë vend jetonte, sipas monitorimeve një çift i Kalit të Qyqes, por sot asnjë prej tyre nuk duket. Mos vallë edhe ata janë larguar, apo siç ndodh rëndom në Shqipëri janë vrarë pavarësisht moratoriumit nga gjuetarë abuzive? Deri tani asgjë, përveç disa llojeve të tjera të shpendëve jo aq të rralla sa ai që kërkojmë.

“Deri tani kemi parë disa lloje të tjerë shpendësh të cilët janë po ashtu të rrallë ndonëse jo aq të rrallë sa Kali i Qyqes, i cili mbart statusin e llojit të kërcënuar në mënyrë kritike për zhdukje. Deri tani kemi parë Shqiponjën Gjarpërngrënëse, kemi parë Skifterin Kthetraverdhë, kemi parë disa çifte hutash gjithashtu“, thotë Mirjan Topi.

Na duhet të lëvizim sërish, kjo për të provuar fatin në një tjetër zonë, sigurisht edhe ajo e thyer.

Në këtë tjetër pikë, gjurmët janë të qarta. Tutje, për së largëti është një fole që sigurisht mund të dallohet vetëm nga ata që janë marrë me këtë shpend. Por veç saj, sërish asgjë. Në horizont një grup hutash ikin e vijnë, por Kali i Qyqes s‘është askund.

Diçka më sipër një Skifter Kthetrazi ushqehet majë një peme. Në fakt për skifterët kjo është një periudhë shtegtimi, e cila i bën lehtësisht të dallueshëm edhe në zonat urbane. Sërish na duhet të lëvizim. Për të dytën herë s‘kemi mundur të gjejmë shpendin tonë.

“Kali i Qyqes është një shpend shumë i zgjuar, në shumicën e rasteve e vëren praninë e njerëzve të huaj që nuk janë të zakonshëm në territor dhe e shmang praninë. Pra Kali i Qyqes mund të na ketë parë dhe mund të jetë larguar“, sqaron Mirjani.

Këtë herë na duhet të udhëtojmë në këmbë me shpresën se do të mund, më në fund, të gjejmë atë që kërkojmë. Në zona të tilla të thella banorët e njohin Kalin e Qyqes, ndoshta sepse ai për ta ka një simbol të veçantë.

“S’diskutohet, Kalin e Qyqes ta thashe dhe më parë që e kemi patur kështu që kur vjen pranvera , themi që na kapi behari sa vijnë zogjtë e parë“, thotë një banor i zonës.

Kërkimet tona përkojnë me javët e fundit të qëndrimit të Kalit të Qyqes në Shqipëri, ai me pas fluturon mijëra kilometra larg, në zona më të ngrohta.

“Popullata e Kalit të Qyqes në Ballkan është vërtetuar që dimëron në Çad, Etiopi dhe Xhibuti“, thotë Mirjani.

A mundet që të gjitha udhëtimet tona të mos të na ofrojnë asgjë? Rreziku duket shumë i afërt. Megjithatë, siç thotë edhe Mirjani, kemi edhe një mundësi të fundit, në një tjetër zonë.

„Sado lart, për shkak të formës së tij të veçantë të krahëve, krahë të gjerë, bishti është i shkurtër dhe në formë pyke, por edhe diferencat me ngjyra mund të dallohen pasi Kali i Qyqes në fluturim duket një shpend bardh e zi. Mund të ngjasojë me lejlekun, lejlekun e bardhë, por lejleku ka tipare të tjera si qafa e gjatë, këmbët e gjata të cilat e bëjnë të dallueshëm nga Kali i Qyqes. Pra, përgjithësisht është i pangatërrueshëm kur shikohet në terren“, shpjegon Mirjani.

Kali i Qyqes llogaritet si një ndër shpendet më të mëdhenj në Ballkan me një gjatësi në hapje krahësh që shkon rreth 2 metra.

Më në fund pas disa orësh pritje, tutje shumë larg në horizont, dallohet Kali i Qyqes. Për kamerën është shumë e vështirë të tregojë apo të sjellë nga afër shpendin, megjithatë, përmes teleskopit ai është lehtësisht i dallueshëm. E pak më tej edhe foleja. Edhe aty duket një zog. Këtë herë kemi fat, edhe pse largësia bën të sajën.

“Ky është një nga ato momentet e lumtura për mua, kur në qiell shoh siluetën e Kalit të Qyqes, pasi sa herë vijmë në terren për të monitoruar territoret , kemi ankthin nëse Kali i Qyqes është kthyer këtë vit apo territori është braktisur”, thotë i emocionuar Mirjani.

Për ata që nuk e kuptojnë çfarë do të thotë zhdukja e shkabave, mjafton të rikujtosh edhe njëherë se ata janë pastruesit apo ruajtesit më të mirë të cilësisë së mjedisit. Një mjedis që Shqipëria në këto 25 vite e ka kthyer në një tokë të djegur, duke zhdukur nga territori jo thjesht shpendët që konsumohen restoranteve nëpër menu apo varur mureve, por edhe këto specie të tjera shumë të rëndësishme…fundja në Shqipëri ka funksionuar gjithmonë një teori e çuditshme se gjithçka që fluturon edhe hahet.

Vendi i shqiponjave

Shkruan: Anna Howis

Shqipëruar Haxhi Dulla -Varshave

Dashuria ime ndaj Shqipërisë ka filluar diku para një viti, kur për herë të parë kisha të bëja me këtë vend.
Për historinë e këtij vendi, kam lexuar mjaft, por sot nuk do të shkruaj për këtë.
Kam dëshirë të shprehë opinionin tim, si dhe përshtypjet personale të cilat tani më një kohë të gjatë qëndrojnë në kokën time.
Kur jam duke shkruar këtë, në dhomën time të vogël, në njërin nga qytetët e mëdha në Poloni, jehon zëri i kabas me violinë dhe instrumenteve tjera, të cilët bëjnë një kompozim të plotë të muzikës së bukurë shqiptare. Në raftin tim gjenden tre libra – udhërrëfyes të Shqipërisë, ndërsa në tavolinën pranë qëndron një punim dore nga druri dhuratë nga miqtë e mi shqiptar. Në murin përballë të dhomës është i vendosur një flamur ngjyrë gjaku e në mes të tij shqiponja e zezë dykrenare , simbol i gjithëshqiptarëve, pa përcaktim fetar.
Ky flamur, çdo mëngjez më zgjon nga gjumi, me buzëqeshje, duke më dëshiruar ditë të mbarë.
Duke shikuar flamurin, njëherësh shoh edhe gjëra të tjera që lidhen me Shqipërinë, të cilat kanë vlera të çmuara për mua. Nuk është fjala për monedhën shqiptare – lekun, por gjëra të tjera të shumta. Shoh Shqipërinë e cila çdo ditë ndikon pozitivisht në jetën time e posaqërisht ky ndikim është nga keta njerëz të buzëqeshur, të cilët me optimizmin e tyre të pa kufi, u japin kurajo edhe qytetarëve të Europës. Sepse po të duash atdheun, do edhe njerëzit e tjerë pa dallim nga cila pjesë e botës ata vijnë.
Shqiptarët kudo që janë, në pjesë të ndryshme të rruzullit tokësor, krijojnë një atmosferë të ngrohtë miqësore, me respekt, sinqeritet dhe konsideratë.
Është vështirë të përshkruhet kjo atmosferë.
– Kur për herë të parë në jetën time u paraqit Shqipëria, e saktësisht qytetarët e saj, kisha një pasiguri.
Një vend i largët, për mua dhe për bashkëatdhetarët e mi Polak, i panjohur apo në mënyrë jo objektive i vlerësuar nga të tjerët. Ky ishte edhe qëllimi im, që të mësoja më tepër për këtë vend të lasht buzë detit Adriatik, vendit të shqiponjave…
Jam e bindur se çdokund në botë ka stereotipe dhe se është vështirë të luftohen ato. Mendimi im i parë kur lexoja për këtë vend në mediat e huaja, ishte bindja, se jeta e qytetarit normal është e rrezikuar, se atje ka shumë krime, gjithëkund prezenca e mafias etj. …
Ky dyshimi i tillë i parë shpejt u zhduk nga koka ime. Tani kur mendojë për këtë, më vjen turp, se si kam lejua vetes t’i besoj shkrimeve të tilla. Pse mjetet e informimit publik bëjnë vlerësime jo objektive, pse mundohen të përqajnë njerzit me ideologjitë e tyre të vjetruara!?
Edhe për bashkëatdhetarët e mi polak lexoj shpesh në mediat e huaja stereotipe të ndryshme.
Kryesisht janë ato në kundërshtim me realitetin, por nëse në keto kohra të vështira, njerëzit, mundohen të bashkohen, të integrohen, duke shkëmbyer përvojat e tyre të hidhura nga e kaluara duke u miqësuar mes vedi, mediat me mjete modeste , „bëjnë punë të madhe” por të kundërt me realitetin njerëzor.
– Mendimi i dytë i imi për Shqipërinë ishte se duke qenë vend me shumicë të besimit musliman do mungonte respekti i të drejtave të njeriut. Në këtë rast, ato të femrës e shumë mendime të tjera negative. Kisha mendime të ndryshme. Kam dëgjuar po ashtu gjykime të ndryshme për këtë vend edhe nga familjarët, të afëmit dhe miqtë e mi polak.
Unë i kuptoj të gjitha, se kemi frikë nga kulturat e tjera, traditat, doket e zakonet, por shtrohet pyetja se a duhet të mbyllemi kundrejt kulturave të tjera ?
Me kohë fillova të angazhohem me të madhe për të njohur nga afër kulturën shqiptare.
Shqipëria, e para së gjithash njerëzit e saj, më bënë që të dashuroj këtë vend të tyre. Fillova me vetëiniciativë të mësoj gjuhën, ndër më të lashtat në historinë e gjuhëve. Asnjëhere më parë nuk kisha pasur në dorë fjalor polonisht – shqip. Duhet të shtojë me këtë rast, se edhe më tutje , në libraritë polake ndihet mungesa e tyre. Bazë e njohjes së gjuhës shqipe ishin bisedat e gjata në orët e vona të natës, me miqtë e mi nga Shqipëria.
Gjuha e bukurë shqipe për mua ishte e panjohur, por profesioni i përditshëm që e ushtroj si logopede më ndihmoi shumë krahas përpjekjeve të sinqerta të miqve shqipfolës. Më kujtohen ato ditë, kur ballafaqohesha, me fjalët e para shqipe. Isha kureshtare të mësoja sa më shpejt të flisja në gjuhën e tyre. Njëherësh ata mësonin gjuhën polake. Interes i perbashket.
Duke njohur më afër Shqiptarët, mendoja shpesh, se pse ne Polakët, jemi aq të ngutshëm, pse na mungon durimi, dhe aftësia e një qëndrimi pozitiv ndaj shoqërise – ndaj jetës.
Fjalët që shpesh dëgjojë nga bashkëbiseduesit shqiptarë janë: se “Mos u brengos, ngadal ngadal ki durim, do të ia arrish qëllimit”, nga ata mësova mënyrën e shikimit të jetës së përditshme. “Avash avash do të bëhet mirë”…
Këto fjalë më japin kurajo dhe më motivojnë për punë.
Njerëzit më të cilët mbajë kontakt, më japin shpresën për një të ardhme më të mirë. Duke iu falenderuar atyre, shfaqet buzëqeshja e sinqertë. Atyre u jam mirënjohëse për këtë buzëqeshje. Edhe pse jemi larg nga njëri tjetri dhe jemi dëshmitarë të ndryshimeve të mëdha kulturore e gjuhësore – gjejmë gjuhë të përbashkët.
I falemnderohem atyre për mirëkuptim dhe durim, të cilën e kanë ndaj meje, kur me dhjetra herë më shpjegojnë parimet e gramatikës së gjuhës shqipe, ndërsa unë me vështirësi mundohem t’i kuptoj.
Të gjithëve bashkëatdhetarëve të mi Polak , i dëshirojë të kenë mirëkuptim dhe simpati ndaj popujve tjerë ashtu siq e kanë miqtë e mi nga Shqipëria e bukur.

Sorosistët, vandalët dhe fashistët

Nga Ervin Qafmolla



“Për paratë e huaja shesin nënën, babën dhe atdheun.” Mëngjesin e 27 janarit të këtij viti, hyrja e zyrave në Beograd të Youth Initiative for Human Rights – një rrjet jofitimprurës në Ballkan – u gjet e vandalizuar, dhe kjo parullë dhe të tjera ishin ngjitur mbi derën e tyre. Në tokë ishin hedhur dy thasë me letra të shtypura si dollarë me mbishkrimin “Nga George Soros”.
Kjo OJF u shënjestrua pasi aktivistë të saj ndërprenë me bilbilë fjalimin prej heroi të Veselin Sljivancanin, një kriminel lufte i dënuar për rolin e tij në Masakrën e Vukovarit në vitin 1991. Gjatë këtij aksioni, aktivistët u rrahën nga nacionalistët e pranishëm, por autoritet serbe nuk morën asnjë masë ndaj agresorëve. Organizata që merret me të drejtat e njeriut, nuk kishte përfituar fonde nga Fondacioni për Shoqëri të Hapur (i ashtuquajturi Soros), por denoncimi ndaj kriminelëve të luftës u bë kusht i mjaftueshëm që të etiketohen si “armiq të Serbisë” dhe “sorosistë”.
Ky nuk është një incident i izoluar. Organizata të ndryshme, jo vetëm në Serbi për pothuaj në çdo vend të Ballkanit Perëndimor kanë qenë objekt i sulmeve të ngjashme, fizike apo verbale. Në raste të shumta financimi nga Soros nuk ka qenë parakusht as për agresionet e as për etiketën “sorosist”.
“Anti-sorosizmi”, deri dje një mantra thuajse ekskluzive e regjimeve autoritare apo e vendeve që kanë probleme serioze me nacionalizmin, fitoi një momentum të ri pas hyrjes së Donald Trump në Zyrën Ovale. Që para zgjedhjes së tij si President e deri sot, një sërë mediash satelite të doktrinës “Trump” kanë drejtuar gishtin nga miliarderi plak, i cili fitoi shumicën e pasurisë përmes spekulimeve në bursë, duke e akuzuar si yshtës të kundërshtive kundër tij. Gjatë fushatës presidenciale në SHBA, George Soros kishte dhuruar rreth 20 milionë dollarë për kauza të ndryshme, përfshi mbi 10.5 milionë dollarë ndaj Hillary Clinton.
Punët shkuan deri aty me Soros-maninë sa ithtarë të Trumpit e pyetën aktoren Rosie O’Donnell, e cila luan role humoristike që përtallin administratën e Presidentit të SHBA-ve, sesa e paguante Sorosi. Vetë plaku Soros nuk është treguar i rezervuar mbi përshtypjet e tij ndaj drejtuesit të Amerikës, duke thënë se Trump ishte një “diktator në tentativë” dhe se “do të dështojë pa dyshim”.
Hungarezo-amerikani, me origjinë hebraike që i mbijetoi Holokaustit, vlerësohet ka një pasuri neto mbi 25 miliardë dollarë, dhe në periudhën 1979-2011 vlerësohet se ka dhuruar më shumë se 11 miliardë ndaj kauzave të ndryshme filantropike.
Psikoza shqiptare
Këto janë disa fakte. Është gjithashtu fakt që histeria anti-Soros pushtoi ligjëratën publike në Shqipëri pasi Donald Trump u bë President i “demokracisë më të madhe në botë”.
Por është ende subjekt i një studimi shumë-disiplinor dhe me përqendrim të lartë të hulumtimeve psikologjike sesi “trumpizmi” – si term i anasjelltë i “sorosizmit” apo “sorizmit” – zuri rrënjë në këtë skaj tjetër të globit duke pushtuar Ballkanin. Çfarë i bëri mbështetësit entuziastë shqiptarë të një prej personave më kontroversë në planet ta duan atë? Konservatorët e pëlqejnë edhe pse vlerat e tij familjare mëtojnë një telenovelë haremesh. Nacionalistët e përkrahin edhe pse politika e tij e jashtme shkon drejt mbylljes në vetvete ndërsa tenton një romancë me Vladimir Putin.
Ndërkaq zëfikurit anti-Soros, dikur pak individë me probleme të natyrës vetjake të përshkallëzuara në përmasa shoqërore, tashmë kanë shtuar radhët dhe zhurmën, shpesh duke përsëritur si pagaj serialë fletërrufetë e Breibart dhe të konspiratorëve të tjerë që ditën flisnin për lozha masonike dhe komplote makabre (si ndryshimi i “rremë klimatik”), dhe natën mbylleshin në bodrumet e shtëpive të tyre duke vendosur kapele prej letre alumini që qeveria mos t’u lexonte mendjet.
Sot ata i kanë hequr kapelat anti-përgjim, sepse nga bodrumi kanë ngjitur shkallët për në Shtëpinë e Bardhë, duke fuqizuar paralelisht zërin e atyre si vetja edhe në këtë skaj të Ballkanit. Por përveç të sëmurëve mendorë tradicionalë që nuk marrin trajtimin e duhur institucional – provë tjetër e dobësisë tërësore të sektorit publik në Shqipëri – në valle janë përfshirë edhe aktorë të tjerë që konsiderohen më koherentë.
Disiplinë në çmenduri
Në janar të këtij viti, kryeprokurori i Shqipërisë, Adriatik Llalla, tashmë një kundërshtar i deklaruar i reformës në drejtësi, habiti shumëkënd duke akuzuar Donald Lu, ambasadorin SHBA-ve në Tiranë, se po bënte shantazhe “tipike sorosisite”. Ndërsa mbetet ende mister i pazgjidhur domethënia zyrtare e këtij togfjalëshi, sherri kishte të bënte me sabotimin e heshtur që Llalla i bënte vetingut, një proces i ashpër i kalimit në sitë të gjyqtarëve dhe prokurorëve për të rifreskuar radhët e gjyqësorit në Shqipëri. Lu reagoi duke e akuzuar haptazi Llallën për pengim të reformës, ndërsa Llalla iu kundërpërgjigj duke përmendur pavarësinë institucionale të prokurorisë dhe… “sorosizmin”.
Tradicionalisht, drejtësia perceptohet nga shqiptarët si një ndër sektorët më të korruptuar, dhe reforma në fjalë nuk ka hasur në kundërshti popullore. Rrjedhimisht, ngritja e një argumenti kundër reformës që synon pastrimin e radhëve të gjyqësorit nga zyrtarët e korruptuar për t’i dhënë fund praktikës së pandëshkueshmërisë ndaj politikanëve dhe zyrtarëve të kalibrit të lartë, ishte dhe mbetet një mision në kufijtë e së pamundurës.
Para gjetjes “sorosiste”, kundërshtarët e reformës përdorën konceptin e “pavarësisë”, për të kundërshtuar praktikën e përfshirjes intensive të institucioneve ndërkombëtare në proces. Ndryshe nga ç’kishte ndodhur me Princ Vidin në Shqipërinë e fillimit të 1900’ës, dhe duke qenë se betejat e sotme për çështje të tilla zhvillohen kryesisht në opinionin publik, ithtarët e sotëm të pavarësimit hermetik nuk arritën ta zbythin autoritetin ndërkombëtar.
Pas këtyre dështimeve lehtësisht të lexueshme, përplasja ndërmjet aktorëve të përfshirë e katapultoi dramën në një fushëbetejë të re, ku të rëndësishme nuk janë më sloganet, por etiketat që u vendosen njerëzve dhe ngjarjeve. Ndaj ndodhi edhe përfshirja e kryeprokurorit në komente qesharake.
Para ngjarjes në fjalë dhe në vazhdim, një skuadër e organizuar tabloidesh online janë rreshtuar në frontin e luftës kundër Sorosit (lexo: Reformës në Drejtësi). Ndërkohë që qeveria e Edi Ramës dhe njerëzve të tij të afërt kanë qenë në krye të kryqëzatës për reformën, krahas Bashkimit Evropian, SHBA-ve dhe një sërë institucionesh ndërkombëtare, populizmi “anti-sorosist” ka qenë i vetmi mesazh që kundërshtarët kanë mundur të gjejnë.
Nuk është e paqëllimtë përzgjedhja e Sorosit si etiketë përbashkuese e fushatës kundër shoqërisë civile në një sërë vendesh. Një bankier hebre që është pasuruar mes lojës në tregje financiare u qëndron shumë mirë teorive konspirative dhe anti-semitizmit të fshehtë. Por, ata që e kanë blerë këtë mesazh dhe pëshpëritin për lozhat masone ku Sororsi është “më të paktën nënkryetar” – të njëjtët pajtohen plotësisht me mbështetjen e pakushtëzuar të Donald Trump ndaj shtetit të Izraelit dhe brutalizimin sistematik që i bëhet popullit palestinez.
Ata të përmendin të drejtën (në fakt të pakontestuar) të Izraelit për të ekzistuar, dhe se sipas Biblës (një libër fetar, jo material ligjor) ajo tokë u përket hebrenjve. Një rrjedhje e emaileve të Fondacionit për Shoqëri të Hapur në vitin 2016 tregoi se manjati kishte mbështetur mes qindra milionë dollarëve organizata palestineze, ku ndër të tjera binte në sy një dokument ku Izraeli akuzohej për “politika raciste dhe anti-demokratike”. Ky fakt shkaktoi shpërthim zemërate nga lobi izraelit, por nuk i çuditi shumë “sorosistët”.
Kësisoj, një pjesë e “anti-sorosistëve” të sotëm vuajnë nga një lloj i veçantë skizofrenie intelektuale: ata janë njëherësh anti-semitë dhe pro-sionistë. Manipuluesve të tyre nuk u bëhet vonë as për njërën e as për tjetrën: ata duan thjesht të arrijnë objektiva pragmatiste.
Mëkatarë dhe shenjtorë
Tabloidizimi i një pjese të opinionit publik shqiptar me mesazhe “anti-sorosiste” kërkon të përligjet duke përmendur me emër dhe mbiemër armiqtë e hamendësuar publikë: “sorosistët” prej mishi e kockash. Afërmendsh, pena kapi si fillim emrat e Kryeministrit Edi Rama dhe të kryetari të Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj. Të dy këta nuk janë të rinj në lëvrimet e konspiracionit sorosist. Në të shkuarën, Rama dhe Soros kanë mbajtur takime të drejtpërdrejta, ku ky i fundit nuk e ka fshehur pëlqimin ndaj Ramës. Persona të tjerë pranë Ramës, përfshi Veliaj, kanë punuar në organizata që kanë përfituar mbështetje financiare nga Fondacioni për Shoqëri të Hapur.
Fakti që Veliaj bashkë me themelues të tjerë të Lëvizjes Mjaft iu bashkuan politikës për të përfunduar më vonë në qeverisjen e Ramës, jo vetëm nxiti zjarrin e komploteve, por krijoi probleme edhe për vetë Mjaftin. Në Strategjinë e Zhvillimit Afatmesëm të Mjaft, shkruar në vitin 2010 dhe ku ky autor ka qenë pjesë e ekipit hartues, përmendej qartë se zhvendosja e themeluesve të organizatës nga shoqëria civile në politikë e kishte tronditur besimin e publikut dhe të donatorëve ndaj kësaj lëvizjeje.
Një pjesë e skuadrës së Mjaftit, që në fillim apo gradualisht – disa për çështje vlerash e të tjerë thjesht sepse kërkonin një punë të qëndrueshme – ndoqën gjurmët e udhëheqësit të tyre duke u bërë pjesë e establishmentit aktual, ndërsa të tjerë zgjodhën të qëndrojnë jashtë politikës dhe ta kërkojnë të ardhmen e tyre në drejtime të pavarura.
Vlen të përmendet se edhe në rastin e Mjaftit, Sorosi nuk ka qenë donatori kryesor, madje ka pasur raste kur projekte të gjykuara të rëndësishme nga organizata, janë refuzuar nga Fondacioni për Shoqëri të Hapur. Por, aktakuza publike ndaj Mjaftit është një debat më vete që meriton një analizë të posaçme, të thellë dhe të gjatë.
Së fundmi, presa e histerisë “anti-sorosiste” është shtrirë edhe më tej, duke përfshirë në fushën e saj të veprimit edhe organizata dhe individë jashtë rretheve vendimmarrëse. Para rreth një muaji, një karikaturë në një gazetë të Kategorisë C, shfaqi fytyrat e praktikisht çdo gazetari të njohur apo drejtuesi të medieve në Shqipëri, të cilat valëzonin në tentakulat e një oktapodi që quhej “Soros”.
Në një karikaturë të mëvetshme dhe më ekskluzive nga numri i viktimave të përfshira, ishin edhe gazetarë të BIRN në Tiranë (ku Soros nuk është donator kryesor), një media e cila ka realizuar një sërë investigimesh që kanë ekspozuar keqbërjen e qeverisjes aktuale qendrore dhe vendore. Por, qasja kritike e BIRN ndaj qeverisë dhe ekspozimi i rasteve të rënda të korrupsionit dhe abuzimit me pushtetin, nuk ka mjaftuar që ata të mos etiketohen si aleatë të saj, duke ngritur teori të reja komploti se gjoja BIRN është kundër Veliaj dhe pro Ramës apo anasjelltas.
Të gjitha këto të ‘pabëra’ të kësaj medieje, sipas paranojakëve, janë bërë për t’i shërbyer Sorosit. Në fakt, nuk ka rëndësi se ku qëndron vërtet dikush sa kohë që kjo lojë shërbehet me slogane dhe gjueti shtrigash, në mungesë të fakteve konkrete. Edhe në Serbi dhe vende të tjera të rajonit, BIRN dhe media të tjera janë etiketuar po ashtu si “sorosiste”.
Shprehja e hapur e mbështetjes së Soros ndaj prurjeve të reja në udhëheqësinë e disa vendeve, në mënyrë direkte apo indirekte, nuk është sekrete – krahas denoncimit të pushtetarëve të ndryshëm. Për shembull, në një opinion për Ukrainën në vitin 2014, ai thotë se njerëzit që protestuan në sheshin “Mejdan” ishin ajka e shoqërisë. “Ata janë udhëheqësit e Ukrainës së re dhe janë të paepur kundër kthimit të ‘Ukrainës së vjetër’ me korrupsionin e saj endemik dhe qeverisjen joefektive”, shkroi ai.
Por, pavarësisht kësaj mbështetjeje publike ndaj brezit të ri të udhëheqësve të vendit të trazuar në kufi me Rusinë dhe në konflikt me të, organizatat jofitimprurëse dhe shoqëria më e gjerë civile atje nuk kanë hequr dorë nga monitorimi i kujdesshëm i qeverisë së Petro Poroshenkos. Sipas standardeve në fuqi të profetëve të urrejtjes, edhe ata janë “sorosistë” dhe njëkohësisht, në vijën e parë të frontit ku zhvillohet beteja për mbrojtjen e interesit publik.
Fundi i marrëzisë
Këto ditë, mijëra nacionalistët që kanë protestuar kundër të drejtave të shtuara ndaj popullsisë etnike shqiptare në Maqedoni, akuzojnë George Soros si dora masone që po trazon “bashkimin kombëtar”. Për arsye të ndryshme nga ato të Shqipërisë, por të ngjashme në frymë, edhe atje ka nisur emërtimi i “sorosistëve” si armiq të popullit duke shënjestruar median dhe shoqërinë civile. Në dhjetor, partia VMRO-DPMNE e Nikola Gruevskit u zotua ta shpëtonte vendin nga ndikimi i OJF-ve të lidhura me miliarderin Soros, një proces që e quajti “çsorosizim”.
Mllefi kundër “sorosistëve” gëlon edhe në vende të tjera. Në Hungarinë e Viktor Orbanit “sorositët” akuzohen se duan ta “përmbytin Evropën me emigrantë myslimanë”. Në Rumani, pas protestave masive kundër amnistisë ndaj korrupsionit, partia (socialiste) në pushtet akuzoi se “Sorosi po financon të ligën”.
Në Serbi, “sorositët” janë akuzuar nga pushtetarë, nacionalistë dhe tabloidet e tyre satelite, përfshi ato në krah të Aleksander Vucic, se “duan të destabilizojnë vendin”. “Gratë në të Zeza”, një organizatë e nënave të viktimave të luftërave në ish-Jugosllavi nga disa vende të rajonit, është cilësuar gjithashtu si “sorosiste”. I akuzuari për krime lufte Vojisllav Sheshel ka thënë për to: “Nuk lahen kurrë dhe u vjen era nga kilometra larg”.
Nënat e viktimave janë akuzuar shpesh në Serbi se avokojnë për “krimet e hamendësuara” ndaj etnive të tjera, por jo ndaj atyre të kryera ndaj serbëve. Për më tepër, një zyrtar i policisë së Serbisë ka thënë se kush sjell një kokë të grave i quhet një vepër e mirë. I vënë fillimisht në hetime, ai u lirua nga akuzat.
Në këtë pikë është e qartë se termi “sorosist” është thjesht maska për një gjueti shtrigash ndaj shoqërisë civile. Nuk ka rëndësi nëse paguhesh apo jo nga Soros; ti je fajtor, je armik i popullit dhe njeri i poshtër, thjesht sepse ngre zërin kundër padrejtësive dhe kërkon më të mirën për veten dhe tjetrin.
Ti je “sorosist” sepse lufton korrupsionin, nëpëkëmbjen e më të dobtëve, kriminelët e luftës, dhe sepse kërkon të drejta të barabarta. Je “sorosist” kur nuk e do qeverinë, je “sorosist” kur nuk e do as opozitën, je “sorosist” kur nuk ndihesh aspak i përfaqësuar nga klasa politike.
Kjo është e vërteta thelbësore e kësaj fushate-paçavure globale, e nxitur kryesisht nga despotë, të korruptuar e kriminelë, të cilëve nuk u bëhet vonë për një miliarder plak, por për faktin që njerëz të rinj e të vjetër, burra e gra, të besimeve dhe bindjeve të ndryshme, ngrenë lart kokën dhe zërin për të kërkuar çfarë është e drejtë.
Kështu, “sorosistë” jemi shumica prej nesh, na pëlqen apo jo. Dhe sot më shumë se kurrë, është e domosdoshme të dalim hapur, jo në mbrojtje të një personi apo fondacioni, por të së drejtës sonë për t’u shprehur dhe avokuar pa frikë kauzat që kemi për zemër.
Ky është një moment që kërkon kurajë individuale dhe kolektive, sepse prej kohësh tashmë, vandalizmi mediatik është shndërruar në dhunë fizike dhe hapi tjetër mbetet fashizmi. Fashizmi mbështetet mbi vlerat dhe metodat e armiqve të demokracisë: urrejtje ndaj tjetrit dhe shtypje e fjalës së lirë.
Ky është çasti për të reaguar para se të jetë vonë.
Siç thotë edhe citati i famshëm pastorit protestant Martin Niemuller, i cili vuajti shtatë vjet në kampet e përqendrimit të Adolf Hitlerit: “Në fillim erdhën për socialistët, dhe nuk fola sepse nuk isha socialist. Pastaj erdhën për sindikalistët, dhe nuk fola sepse nuk isha sindikalist. Pastaj erdhën për çifutët dhe nuk fola, sepse nuk isha çifut. Pastaj erdhën për mua, dhe nuk kishte mbetur askush që të fliste për mua”.

Kur do te vije Pranvera?

Shtrëngata e gjatë politike që ka përfshirë vendin prej kaq kohësh, po bëhet gjithmonë e më e papranueshme. Aq më tepër duke llogaritur se fushata zgjedhore nuk i ka ndezur akoma motorët e vet, që do të pompojnë helm dhe akuza plot zymtësi dhe vrer.

Kjo situatë është e ndërthurur me një Krizë Ekonomike që nuk po çrrënjoset nga Shqipëria prej së paku 4 vitesh. Fuqia blerëse e shqiptarëve ka rënë. Kapitalet e mëdha të huaja, në mungesë të projekteve serioze shqiptare, në pasigurinë që transmeton shpesh vendi ynë, këto kapitale pra, nuk gjejnë me sa duket klimë, që të ulen në pistat tona, plot prita dhe të papritura.

Edhe atë kanabis cilësor që prodhonin me pasion shqiptarët, rrëpirave të kodrave dhe maleve, të cilin e tymoste mbarë Europa, duket se e kemi rrafshuar më së shumti, duke krijuar një gropë financiare të stërmadhe. Madje askush nuk u rrahu publikisht shpatullave autoriteteve shqiptare për këtë. Askush nuk shkëputi ndonjë cek të rëndësishëm kompensimi për të balancuar shfarosjen e qindra miliona eurove, që hynin si hynin në Shqipëri, kësaj rruge. Qoftë edhe si një eksport ilegal. Është mirë të jemi pa komplekse për këtë, ndërkohë që Mbretëria e Holandës së pasur e bën mu në zemër të Europës këtë, fare pak kilometra larg Brukselit moralist.

Askush nuk e kërkoi një çek të tillë kompensues dhe kjo nuk është politike, pasiqë bilanci i portofolit kombëtar, është politika e politikave. Duam apo s’duam. Portofoli ka bërë dhe bën në botën që jetojmë, edhe Luftërat edhe Paqen. Të tjerat janë një hipokrizi retorike e kulluar.

Dhe pra, edhe portofoli ynë kombëtar, nuk është një kategori morale, e aq më pak, nuk është një kategori estetike. Kush ka sadopak haber dhe kulturë historike, të historisë ekonomike të kombeve, duhet ta dijë mirë këtë.

Tregtia e armëve nuk është më pak vrastare se sa marijuana e shqiptarëve. Por gjithsesi, ajo është legale dhe shtetet më të fuqishme faturojnë qindra miliarda dollarë përmes kësaj tregtie, që vret. Fajtorë dhe të pafajshëm. Skllavëronjës dhe të skllavëruar.

Sot gjithë Europa është në prag të legalizimit të marijuanës, është çështje kohe. Ashtu si u veprua dikur me alkoolin në SHBA, kur ndalohej me ligj, sepse konsiderohej një ves imoral që shteti nuk duhet ta lejojë. Mirëpo Shtetet dhe Qeveritë me pikësynime morale kanë rënë sot si koncept, pasiqë kanë prodhuar më së shumti diktatura apo sepse njeriu, individi, kërkon përditë e më shumë pavarësi të plotë në vendimmarrjet për jetën e tij. Sot qeveritë janë ose duhet të jenë, më së shumti ca kujdestare inteligjente dhe të ndershme të administrimit të portofolit kombëtar.

Nga ana tjetër, çështja dhe skenari hollivudiano-ballkanas, me vrasje dhe kanosje tritoli, ka mbajtur peng shqiptarët dhe politikanët e vet, tashmë prej një muaji, pezull, pranë ekraneve dhe gazetave, si përpara një ndeshjeje boksi të peshave të rënda. Përfituesi më i madh i gjithë kësaj është në të vërtetë Kryeministri, që, duket sikur ngre supet edhe ai si i habitur nga kjo dhuratë e pamerituar që Opozita ka përgatitur për të, duke “pritur” edhe ay, Kryeministri pra, Prokurorinë. Pa harruar që të yshtë Opozitën për më shumë, dhe duke mos folur për investimet apo kapitalet që nuk ka mundur të thithë dot në garën frenetike për Paranë, që është gara më e çakërdisur sot në Tregun Botëror.

Pasiqë, përveç Shqipërisë së nginjur me bukën joushqyese të miellit dietik që na dërgojnë vëllaznit, nga gruri i bluar i Serbisë, është një Europë e tërë që përpiqet të dalë nga gropa e thellë dhe lluca thithëse e krizës më të madhe të këtyre 25 viteve të fundit. Ndërsa Shqipëria sheh televizor dhe fik e ndez cigare.

Mirëpo Opozita, e këshilluar nuk dihet se nga kush, është kapur fort tek linja radikale e akuzave të rënda verbale, ndaj pushtetit dhe pushtetarëve të sotshëm. Argumentet e qeta por të thella dhe thelbësore, që lidhen me tregun, me paranë, me mirëqenien, me strategjinë dhe reformat, duken si një aperitiv që nuk deh askënd në Shqipëri. Ndaj ajo, Opozita, ka veshur mantelin e një Prokurori të ashpër që kërkon të çojë në burg Qeverinë dhe jo ta konkurrojë atë. Tejet simetrike me opozitarizmin e Ramës, mbas vitit 2009.

Është pra kjo e vetmja rrugë për të ardhur në pushtet?

Në Europë, jo.

Në Shqipëri me sa duket, po.

Mirëpo ky presion kaq i madh, krijon edhe ay, një politizim të detyrueshëm dhe të mëtejshëm të qeverisjes, duke parapëlqyer më së shumti besnikërinë, se sa zotësinë. Nëpër panelet televizive nuk krijojnë audiencë ministrat, ata pra që kanë paratë tona ndër duar dhe nënshkruajnë miliona euro tendera ditë mbas dite, por ftohen deputetët luftarakë, të cilët nuk kanë stilograf për të firmosur, por shpatë verbale për të mposhtur mediatikisht kundërshtarët e hakërryer dhe lajmëtarë krimesh të thekshme, por të paprovueshme në Gjykata.

Teatri absurd pra, zëvendëson dialogun kundërshtues që Pushteti dhe Opozita duhet të kenë mes vete. Dhe kështu bota tallet me ne dhe ambasadorët, mbasi lenë llozhat e Kuvendit, u heqin tapën shisheve të verërave të mira që shërbehen në restorantet tona të shtrenjta, shijojnë peshkun tonë që tregtohet ende shumë lirë për xhepin e tyre dhe sigurisht e me të drejtë, tallen dhe përsëri tallen, me primitivizmin dhe urrejtjen skizofrene që shohin mes nesh.

Ndërkohë drejtorët, ministrat nënshkruajnë privatizime, emërime, koncesione, tendera, transferta, blerje dhe shitje, dhe askush nuk e ka mendjen te qeverisja dhe bilanci i saj.

Kryefjalë është kokaina, C4, tritoli, trafiku, përdhunimet, mashtrimet, vrasësit me pagesë, vrasësit imagjinarë, revolta popullore, përmbysja e qelbësirave, arrestimi i ish-qeveritarëve, dhe qershia mbi tortë, retorika Kundër Korrupsionit. Me siguri kjo është edhe sallata e frutave që ambasadorët e Europës shijojnë më së shumti, përpara se sa të ndezin ndonjë puro apo të rrëkëllejnë ndonjë shnaps.

Kur do të vijë pra Pranvera?

As edhe këtë Pranverë, sigurisht.

(Artur Zheji)

Beogradi apo Tirana?

Inteligjenca e kryeministrit Vucic

Duket se kryeministri i gjatë serb, nga takimi më i fundit me kryeministrin e gjatë shqiptar në Beograd, ku i gjati i Serbisë pati edhe disa djersitje dhe shqetësime gati fëminore tek dëgjonte deklaratën e Ramës për njohjen e Pavarësisë së Kosovës, kësaj radhe ishte krejt ndryshe.

Sigurisht, jo thjesht në çështje gjatësie. Duket pra se kishte ardhur në Tiranë për të joshur me konstruktivitet, nur dhe buzëqeshje Bashkimin Europian dhe SHBA. Me një “sportivitet” të dukshëm dhe me sa duket i trajnuar mirë paraprakisht, ai, Vuçiç, ishte befasues.

I buzëqeshur dhe i fortifikuar me një pozitivitet formal të pacenueshëm, ai kaloi me shpejtësi dhe sukses disa sprova, të cilat analistët serbë ua gabuan parashikimin. Me sa duket, mjaft mosbesues ndaj Kryeministrit të tyre.

Së pari, konferencën për shtyp me homologun shqiptar. E cila kaloi e qetë, pavarësisht se palët ripohuan kufijtë e tyre ndarës në mënyrë të qartë. Që fillonte e mbaronte kryesisht te Kosova. Pavarësia e saj.

E njohur dhe e nënvizuar nga njëra palë, e mohuar dhe e panjohur nga pala tjetër. Porse gjithsesi, ndjehej që palët e kishin përllogaritur tanimë këtë ndarje gjithmonë e më shumë e trajtuar si “historike” dhe folklorike. Si një ndarje e kapërcyeshme kësaj radhe e që nuk cenonte më aspak vullnetin e shprehur për një bashkëpunim të tipit europian. Dukej qartë që Vuçiç nuk kishte ndërmend të “ngelte” përsëri në klasë, si i provokueshëm në këtë pikë. Përparësia e tij u duk qartë. Ndjekja e ditarit të tij të punës me BE.

Sprova e dytë ishte pikëpyetja se si do sillej me kryeministrin shqiptar të Republikës së Kosovës, Isa Mustafa. Mendohej gabimisht më parë dhe ky gabim vinte sërish nga kolegët e Beogradit, se kjo sprovë do të ishte e pakalueshme. Mendohej pra, se Vuçiç, ai Vuçiçi i “fotografuar” në Beograd ca muaj më parë si i brishtë, Vuçiçi që akuzonte për dronin me hartë shqiptaromadhe, vëllain e Edi Ramës, do të prishej në fytyrë kur të kishte në krah apo përpara vetes Isa Mustafën. Kryeministrin e Republikës së Kosovës, që në letrat serbe nuk ekziston as sot dhe as nesër.

Porse inteligjenca bizantine, karakteristikë e liderëve ballkanikë pa përjashtim, kish zënë rrënjë mirë e bukur edhe te Vuçiç, që mundohej të konkurronte kësaj radhe me Edin, jo më për gjatësinë fizike apo konfidencialitetin hokatar, por edhe për nivelin e rehatisë dhe të çlirimit nga tensionimet në komunikimin me shqipot në Tiranë.

Sprova e tretë e priti ndoshta në zyrën e Ilir Metës, Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë. Një pikturë e stërmadhe, e bukur dhe epike me Isa Boletinin në qendër, mund edhe ta kish mrrolur e ngrysur kryeministrin e gjatë serb. Meta kish zgjedhur pikërisht aty të fotografohej me mysafirin nga Beogradi. Ndoshta pafajësisht, por ndoshta edhe jo. Po as në këtë rast nuk plasi ndonjë “bombë”. Sepse me sa duket, në mendjen e kryeministrit Vuçiç nuk kishte më kapsolla ndezëse, por vetëm qëllime dhe përllogaritje gjeopolitike dhe mbi të gjitha ekonomike.

Vuçiç e dinte që ky takim e kishte vënë në qendër të një vëmendjeje të jashtëzakonshme. Dhe kryesorja në këtë vëmendje ishte padyshim perceptimi që ai duhet të krijonte. Për vetëkontrollin dhe sidomos mbi qëndrueshmërinë e parimeve të tija europianiste perëndimore.

Perëndimorët duan të shohin hapur një paqe reale dhe sa më afatgjatë në Ballkanin Perëndimor. Me shpresën që “korja” e vjetër që bart nacionalizmin primitiv, të mbetet në një pakicë sa më të thellë.

Nuk ishte një provim i lehtë edhe për një riosh si Vuçiç. Që ngeli në klasë pak muaj më parë në Beograd, kur shprehu paaftësinë e moskontrollit të emocioneve të tija. Që buronin nga një brumosje kulturore dhe politike të origjinës së shkollës millosheviçiane, të cilën me fjalë ai e kish shpallur të tejkaluar. Porse emocionet e tradhtuan në ballafaqimin me Ramën në kryeqytetin e tij. Në Tiranë, ai ishte pra teknikisht perfekt.

Nga ana tjetër, përllogaritje ekonomike të përfitimeve të mundshme perëndimore, të cilat për ironi dhe aspak për rastësi, kishin si parakusht Shqipërinë dhe shqiptarët, e pra, qasjen e re ndaj tyre e kishin vënë përpara këtij testi. Sepse pa ato para dhe pa atë ndihmë publike të Brukselit, jetëgjatësia e tij kryeministrore, nga kriza aktuale, mund të shndërrohet në katastrofë politike.

Dhe Vuçiç vuri në punë inteligjencën duke nënshtruar emocionet. Dhe me sukses. Me vullnetin e plotë për të fituar në Tiranë atë që humbi në fushën e vet në Beograd ca pak kohë më parë. Dhe pa dyshim ia arriti qëllimit. Sepse edhe “beteja” në Tiranë ishte shumë e lehtë, në të vërtetë.

Edhe Rama, tashmë i përkëdhelur nga roli i papritur dhe i rëndësishëm njëherësh i një kryenegociatori në Ballkanin Perëndimor, ishte i vetëdijshëm që “fitorja” e të gjatit Vuçiç do të ish njëherësh edhe fitorja e tij.

Në këtë sfidë gjeopolitike, të vetmit ballkanas të europianizuar që u bënë nervozë, sepse u ndjenë edhe krejt pa asnjë rol, ishin grekët. Por pavarësisht deklaratës së tyre të fortë, asgjë nuk e prishte dot më këtë “festë-spektakël” të mirëkuptimit dhe dialogimit të “ish armiqve”, që Forumi i Vjenës kish përgatitur simbas regjisë gjeopolitike të Brukselit dhe të kancelares Merkel.

Mirëpo çështja është se përpos rrahjes entuziaste të shpatullave që Edi Rama do të marrë sërish në Bruksel dhe jo vetëm, “Çekun e madh” të Strategjisë së zhvillimit kush do ta marrë? Financimet pra, ato që quhen injektime shpëtimtare për ekonominë tonë të sëmurë.

Kush?

Beogradi apo Tirana?

Sepse nesër të gjitha do të shndërrohen në një film nostalgji. Dhe vetëm kaq. Por kaq nuk mjafton kurrsesi. Sepse Ballkani ka nevojë për një Çek të Madh, që të vazhdojë të ëndërrojë për Bashkimin Europian edhe për së paku 10 vitet e ardhshme.(Artur Zheji)

Poezi jubilare për XHEVAHIR LLESHIN

70-vjet janë fare pak?!

Nga Përparim Hysi

70-vjet? Janë fare pak

Dua që të jetosh një shekull!

Na kënaq me shkrim e varg

Xhevahir! Si asnjë tjetër.

Herë në prozë e poezi

Me tregime a romane

Edhe dramë,dhe komedi

Pena jote është brilante

Diku një temë historike

A esse që të ngre peshë

Ndo leksione metodike

Dhe për fëmijë diku një skeç.

Ja një temë nga psikologjia

Gjë e gjëza, anekdota

Për ty,edhe monografia

Është shtrenjtë koha,sa bota.

Dhe përkthime, tekste shkolle

Punë të mira,ç'të them?Varg

Veç nga puna ti vlerësohe

Ndaj je shpallur:"Mjeshtër i madh"

Sot ti mbush 70 vjeç

70-vjet janë fare pak

Dua të mbushësh 100-vjeç

Na kënaq me penë e varg.

Tiranë,1 nëntor 2017

*****
Xhevahir Spahiu lindi më 1 mars të vitit 1945 në Malind të Skraparit, është shkrimtar i njohur shqiptar. Studioi në fakultetin histori-filologji, dega gjuhë-letëresi shqipe. Që nga viti 1968 ka punuar si gazetar në gazetën “Zëri i Popullit”, redaktor në revistën “Nëntori”, mësues dhe libretist në Teatrin e Operas e Baletit në Tiranë. Është i nderuar me çmimin “Migjeni” dhe dhe është fitues i çmimit të parë në konkursin e 45-vjetorit të çlirimit të Atdheut.

Kërcënimet e një spurdhjaku

nga Andon Dede, Nju York

Për shqetësimet që i ka krijuar botës mbarë e sidomos SHBA-së, Japonisë, Koresë së Jugut, Kinës e Rusisë, Koreja e Veriut, përmes kërcënimieve me armë bërthamore apo dhe provave të vazhdueshme të raketave, si për tëacaruar nervat e tyre, lideri suprem i atij vendi, të ngjall sa të qeshura aq edhe zemërim e urrejtje. Nuk ka ngelur politikan e analist i problemeve ndërkombëtare pa folur e shkruar për këtë. Duke qënë kështu, çdo koment do të qe i tepërt. I vetëdijshëm për sa më sipër, po përpiqem ta shoh problemin në një këndvështrim tjetër.
Sa herë që e shoh në ekranet e televizionit të ashtuquajturin “udhëheqës suprem”, mëduket se parcaktimin më të saktë për të e kemi në gjuhën shqipe me fjalën spurdhjak. Nisur nga mendimi se lexuesi edhe mund të mos e dijë këtë fjalë, jo aq shpesh e përdorur, po e sqaroj që në fillim kuptiminesaj. Me këtë term quhen harabelat, trumcakët apo dhe çdo zog i vogël, në përgjithësi. Por unë, si shumë të tjerë, mund të mos e kisha në fondin tim aktiv këtë fjalë, nëse nuk do tëkujtoja fëmijërinë, kur kjo fjalëpërdorej në kuptimin e mbartur, figurativ të saj, si një fëmijë i vogël, pa vlerë e pa përvojë, kalama, mistrec. Kështu na thoshin më të vjetrit kur ne bënim ndonjë gjë prej kalamani apo mistreci, si për të tërhequr vëmendjen e të tjerëve, pa pasur të drejtë, madje edhe duke i shqetësuar ata. “Ik mor spurdhjak!”, “U bë dhe ai spurdhjaku të flasë kështu?!”,“Do na mësojë ai spurdhjak…”dëgjonim ta na thuhej prej tyre e të tjera shprehje si këto.

Për ta bërë sa më tëpërligjur krahasimin, më duhet t’i lë pak shteg fantazisë. Po qe se do të vinte një jashtë-tokësor e do të njihej me përplasjen për të cilën po flasim, pra, me shqetësimet që i ka shkaktuar botës mbarë ky diktatoruc, pyetja e parë e jashtë-tokësorit do ta qe: “Kush është ky dhe, sidomos, ç’përfaqson?”. Kur të dëgjonte përgjigjen se ai është“lideri suprem” i një vendi relativisht të vogël e të papërfillshëm në arenën ndërkombëtare, populli i të cilit, në shumicën e vet, ka vuajtur e vazhdon të vuajë deri edhe për bukën e gojës, jashtë-tokësori do të befasohej e nuk do t’iu besonte pohimeve të tjetrit. “Të qe fjala për SHBA-në, Kinën, Rusinë, Gjermaninë apo dhe çdo shtet tjetër me potenciale të spikatura ekonomike e ushtarake, edhe mund ta pranoja, por për sa dëgjova, sikur s’ma mbushni dot mendjen…”.

Nuk besoj se dikush mund ta vërë nëdyshimmesazhin realist që mbart episodi i mësipërm, edhe pse i stisur prej meje.Me këtë unë absolutisht nuk mohoj potencialin ushtarak që zotëron shteti koreano-verior, siç është vënë në dukje nga shumë analistë e politikologë. Kjo është e kuptueshme, kur kemi parasysh të vërtetën e hidhur se Koresë së Veriut, si gjithë diktaturavet të tjera, shumicën e buxhetit ia gëlltit armatimi, për më tepër kur bëhet fjalë për atë bërthamor.Por, sidoqoftë, sado i madh qoftë ai, as që ka të krahasuar me ato të superfuqive. Po atëhere si duhet kuptuar ky shqetësim i madh që ka ngjallur me kërcënimet e tij diktatoruci koreanoverior?

Për ta përligjur këtë shqetësim, sipas optikës time, pa e banalizuar problemin, më duhet të kaloj në një krahasim tjetër. Parafytyroni një fëmijë të vogël, pra njëspurdhjak, që ka arritur të gjejë një armë dhe me të në dorë, del në rrugë e kërcënon kalimtarët. Duke qënë fëmijë, rreziku ështëedhe mëi madh, nga që mund ta shkrepë armën e rrezikëshme, pa e vrarë shumë mendjen për pasojat. E vetmja zgjidhje për të shmangur rrezikun e mundshëm është nxjerrja jashtë loje e kalamanit: ose duke ia hequr me marifet armën nga duart, ose duke e bllokuar atë me çdo rrugë tjetër, për të mos kaluar nëmasa ekstreme, nëse rreziku bëhet konkret, pra, për ta asgjësuar vetë atë, para se ai të vrasë të tjerët. ( Në parantezë, i kujtoj lexuesit, se jo vetëm këtu në Amerikë, por dhe gjetkë, kjo zgjidhje ekstreme, shpesh e vonuar, ka qënë e vetmja).
Nuk ka nevojë të jesh ushtarak, politikan apo analist që të pranosh se për SHBA-në, nuk ka gjë më të lehtë se sa të largojë çdo shqetësim thjesht duke e asgjësuar atë që po kërcënon, siç e pohoi fare qartë, pa dorashka, vetë presidenti Tramp. Por, po kaq e qartë dhe e thjeshtë për ta kuptuar është dhe përgjigja se përse SHBA nuk e ndërmarin një veprim të tillë. Mjafton t’i kujtoj lexuesit se me sa lehtësi u përmbysën diktatorë të tillë si Sadami e Gedafi për të mos pasur as dyshimin më të vogël për gjithë së më sipër. Por, siç është thënë edhe para përmbysjeve të tyre, problemi ka qënë e mbetet jo lufta por pas-lufta, temë kjo që del jashtë kufijve të këtij shkrimi.
Po qe se do ta vazhdojmë krahasimin e mësipërm, me spurdhjakun e armatosur, që pa asnjë arsye kërcënon të tjerët e pafajshëm, edhe Koreja e Veriut, përmes “liderit të vetëshpallur suprem”, kërcënon e shqetëson botën, pa qënëi kërcënuar nga asnjë shtet tjetër, e aq më pak nga ata që kërkon të sulmojë. Kemi të bëjmë thjesht me çmëndurinëe një psikopati që erdhi në fuqi me mënyrën më të paligjshme, kur kemi parasysh se ai shtet nuk është as mbretëri që ta ketë sadopak të përligjur trashëgiminë e fronit. As që bëhet fjalë për të ashtuquajturin sistem komunist, siç pretendon ai.
Me që dolëm tek ky shteg, dua të bëj disa përsiatje të tjera, që janë dhe arsyet kryesore të këtyre radhëve. Ne shqiptarëve teatri i sotëm politik koreano-verior na kujton edhe diçka tjetër, dikataturën që lamë pas. Për hir të së vërtetës, “Enveri ynë” nuk arrinte në të tilla marrëzi groteske si Kim-at koreanë por, në shumë dukuri të tjera përngjasonte ma ta. Brezit tim i kujtohet i famshmi sllogan i tij: “Nëse armiqtë, përfshi dhe superfuqitë, na kanë në grykë të pushkës, ne i kemi ata në grykë të topit…”. Bunkerizimi i gjithë vendit qe një marrëzi tjetër e tij, alla-Kim, paçka se të gjithë ishim absolutisht të bindur se ne nuk kërcënoheshim nga asnjëagresion, aq më pak nga ndonjë sulm bërthamor.
Për të mos u zgjatur, dua të shtoj dhe diçka. Tekshoh “liderin suprem”, lakejtë civilë e ushtarakë që e ndjekin dhe sidomos turmat që duartrokasin e bërtasin, më dalin para syve, si të gjalla të tilla skena që i përjetuam në heshtje për afro gjysmë shekulli. Me kohë ne e kuptuam të vërtetën, u zhgënjyem keqas por s’kishim se ç’të bënim.Në shpëlarjen e truve tona, si popull, ndihmonte dhe mungesa e informacionit, sidomos ne qëishim të izoluar deri në ekstrem. Dhe pyes veten:”Po sot, në këtë kohë që e ke vështirë në mos edhe të pamundur ta mbash një popull nën sundim me metoda të tilla, kur mjetet e kumunikimit dhe informimit masiv nuk ka burrë nëne që t’i ndalojë, si ka mundësi qëai popull të durojë një diktatoruc të atillë qesharak?! Unë e di se ai, si çdo diktator tjetër, zotëron një aparat të tmerrshëm shtypëspër t’ua mbyllur gojën turmave. Por prapë pyes veten: a thua se nuk ka në atë vend intelektualë apo dhe të rinj të shkolluar që mund ta ndërgjegjësonin, pak e nga pak, masën e gjerë, për të ngritur krye kundër diktaturës, siç ndodhi këtej nga anët tona?! Kam mendimin se shumë shpejt do të ndodhë dhe atje përmbysja e madhe dhe ato turma që i kemi parë duke duartrokitur e brohoritur për “liderin suprem”, do ta bëjnë këtë për të kundërtën: për lirinë e demokracinë e munguar. Është vetëm çështje kohe!
Nju York, 31 tetor 2017