S. J. Watson sjell për lexuesin një roman thriller letrar"Nuk duhet të fle"

Rrëfimi emocionues i frikës për t'u ngritur nga shtrati i monotonisë dhe për të përjetuar ëndrrat e një kohe të harruar.


I botuar në mbi 30 vende të botës, "Nuk duhet të fle" është duke u kthyer në një film të rëndësishëm, i prodhuar nga Ridley Scott, me Nicole Kidman dhe Colin Firth.

The Independent ka shkruar se kritika e ka mbështetur "Nuk duhet të fle" si një përzierje e arritur midis popullores dhe letrares. Me këto fjalë mund të përmbledhim konkluzionin e pothuajse të gjithë atyre që kanë shkruar e folur për këtë libër: ky është një thriller letrar dhe stili i autorit është i admirueshëm.
Pasi i ka mbijetuar një aksidenti, Kristina është e sëmurë me një formë amnezie për shkak së të cilës ajo mund të mbajë mend vetëm çfarë i ndodh në 24 orët e fundit.

 Çdo mëngjes ajo zgjohet në padije mbi rrethanat e jetës së saj dhe i duhet të mësojë gjithçka nga e para: kush është burri që i fle pranë, ku jetojnë, kanë apo jo fëmijë. Romani merr formën e një ditari që Kristina e mban edhe falë inkurajimit dhe ndihmës së doktor Nashit, i cili, fshehurazi të shoqit të Kristinës, ka filluar të interesohet për sëmundjen e saj.

Ditari e ndihmon Kristinën të zbulojë gjëra që ajo ka harruar, si p.sh., që dikur ka shkruar një roman. I shoqi ia ka fshehur këtë. Pse? Çfarë tjetër fsheh ai? Vallë ia ka fshehur ai këtë thjesht që ajo të mos mërzitet apo ka arsye të tjera, më të thella? E pse duhet t'i besojë ajo doktor Nashit në vend që t'i besojë bashkëshortit?

S. J. Watson u lind në Midlands, jeton në Londër dhe ka punuar me NHS-në për disa vite. Në 2009 ai u pranua në kursin “Të shkruash një roman” të Akademisë Faber, një program që trajton të gjitha aspektet e procesit të shkrimit letrar. “Nuk duhet të fle” është rezultati i këtij kursi.

Jeton Llapashtica & Kreshnik Bekteshi :Lufta e Kosovës nëpërmjet syrit të Gjergj Xhuvanit

Një ekip i përbërë prej rreth njëqind vetave nga Shqipëria, Italia dhe Kosova, përfshirë edhe aktorët, tash e sa muaj janë duke xhiruar skena të ndryshme të cilat në fund do të përbëjnë filmin më të ri për luftën në Kosovë “Engjëjt janë larg”. Përveç aktorëve që njihen si profesionistë dhe tematikës së filmit, projekti duket se do të dal i veçantë edhe për faktin se regjisori i njohur shqiptar, Gjergj Xhuvani, qëndron prapa tij. KultPlus sjellë detaje gjatë xhirimeve në Gjakovë

Ushtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës luftojnë me ata serb pothuajse në çdo zonë e në çdo fshat të Kosovës, ndërsa policia, ushtria e grupet paramilitare serbe janë duke bërë çdo gjë që iu bie në mend mbi popullatën civile shqiptare.

Është viti 1999. NATO-ja ka nisur bombardimet e pothuajse secilit cak të ushtrisë serbe, ndërsa kolona të gjata me burra, gra, fëmijë e pleq depërtohen në Shqipëri. Janë me mijëra e mijëra njerëz që po ndiqen nga shtëpitë e tyre, të cilët, shumica prej tyre nuk shpëtojnë edhe prej dhunimit, ndërkaq, shtëpitë, e rralla shpëton pa u djegur.

Pamje nga filmi

Dhe, teksa luftimet vazhdojnë, bombardimet mbi ushtrinë serbe s’kanë të ndalur, dhe shqiptarët dëbohen masovikisht, mbi të gjitha, të shpëtuar nga vdekja. Një grua e re vepron krejt ndryshe, ajo bënë të pamundurën që të hyjë brenda saj. Dhe krejt këtë rrugëtim e bënë nga Italia drejt Kosovës.

Ajo ka një arsye të madhe për këtë.

Nga një marrëdhënie e dikurshme kishte pasur një fëmijë të cilin e kishte braktisë dhe i cili mbetet në një strehimore. Dhe, teksa fëmijë të shumtë nga gjithë Kosova po ia dalin që t’i ikin vrasjeve e torturave serbe, këtë fat nuk e ka fëmija i saj, i cili, së bashku me dhjetëra fëmijë të braktisur ka mbetur brenda katër mureve të një strehimoreje, pa kushtet elementare për jetë. Për ta është duke u përkujdesur vetëm një prift italian, që kishte shërbyer kohë të gjatë në Kosovë.

Në përpjekje për ta takuar fëmijën e saj, kjo nënë tejkalon çdo vështirësi, çdo rrezik e çdo plumb, ndërkaq, pas gjithë këtyre situatave arrin në strehimore.

Kjo është vetëm një sekuencë nga filmi për luftën në Kosovë që është duke u xhiruar, si projekti më i ri filmik i regjisorit Gjergj Xhuvani, i cili është edhe skenarist i filmit si dhe producentit Dritan Huqi. 
 

Qetësi, ata janë duke e xhiruar filmin!

Deri më tash është xhiruar rreth gjashtëdhjetë-shtatëdhjetë përqind e filmit, ndërkohë që ngjarja zhvillohet në qytetin Bajram Curr, e në Tropojë ndërsa strehimorja dhe pjesa tjetër e filmit zhvillohet në Gjakovë.

Realisht, është objekti i vjetër i shkollës së muzikës në Gjakovë, i cili vetëm sa nuk është rrëzuar, dhe i cili është adaptuar dhe është mbushur me gjësende të vjetra, përfshirë edhe disa punime të fëmijëve, për tu dukur tipike si një strehimore “e shkretë”, e lënë pasdore nga shteti e shoqëria. Gjithçka është e atillë sa që lirshëm mund të bindesh se me të vërtetë je “kthyer në kohë”.

“Zoti mendon për të gjithë, mendo edhe ti për të. Jetimorja”, shkruan në hyrje të jetimores, mbishkrim ky që gjithashtu është punuar nga ekipi i cili është duke e bërë filmin.

Ekipi i KultPlus-it e ka kaluar një ditë të tërë pranë aktorëve dhe personave të tjerë të angazhuar në krijimin e filmit në fjalë, ku përveç fotografimit të skenave teksa xhiroheshin në ish-shkollën “Prenk Jakova”, gjithashtu ka bërë biseda veç e veç me disa nga aktorët e angazhuar, me regjisorin e producentin e filmit. 

Objekti ku është xhiruar një pjesë e filmit "Engjëjt janë larg"

Dhe, sapo t’i ofrohesh asaj që në shikim të parë duket si një jetimore e vërtetë, hasë në fëmijë që gjithashtu duken si jetimë të lënë pas dore – të veshur me rroba të vjetra, të pakrehur, e pa përkujdesje.

“Bëni qetësi, janë duke xhiruar filmin”, janë fjalët e para që ata ua thonë mysafirëve nga Prishtina, pavarësisht, se me ta po takohen jashtë objektit.

Dhe derisa këta dymbëdhjetë fëmijët që janë përzgjedhur nga një audicion prej dymijë fëmijëve për të qenë pjesë e strehimores, gjegjësisht, të filmit, sillen me vëmendje, në katin e dytë të strehimores, aktorja kosovare Teuta Krasniqi që e luan rolin e nënës që kërkon fëmijën e saj dhe aktori italian, Rinaldo Roko, që në film është prifti Mario, të cilët janë pjesë të asaj skene të filmit.

Përveç këtyre dy aktorëve, në filmin që ndonëse nuk është vendosur përfundimisht, emrin fillestar e ka “Engjëjt janë larg”, do të luajnë edhe aktorët tjerë, si: Fatmir Spahiu, Hysen Binaku, Myrvete Kurtishi, Kumrije Hoxha e Ndriçim Xhepa. 
 

Filmi xhirohet në Tropojë, Bajram Curr e Gjakovë

Producenti, Dritan Huqi, thotë se kanë vendosur që ngjarjen ta zhvillojnë në Gjakovë, përveç tjerash, ngase ky qytet është i lidhur direkt me pjesë tjera të Shqipërisë.

“Këto janë zonat më tipike në periudhat e luftimeve, sepse këtu kanë qenë pjesët më të ashpra të luftës dhe ne e kemi zgjedhur këtë vend për të xhiruar qoftë edhe nga pikëpamja tjetër vizuale, për shkakun se është një qytet i vjetër dhe ka një imazh që nëpërmjet saj ka se çka t’i tregoj tërë botës”, thotë ai.

Më e rëndësishmja e filmit, siç thotë ai, është fakti se filmi do të shfaqë një atmosferë të luftës nga fytyra e fëmijëve. 

Dritan Huqi, producent i filmit

“Në fund të luftës të gjitha personazhet dalin të ndryshuar, sepse kanë përjetuar një situatë tejet të vështirë dhe kanë mbijetuar në luftë”, thotë shkurt ai, duke dashur që detajet e filmit t’ia lë premierës.

Por, si u bë që një ekip nga Shqipëria të marrë përsipër krijimin e një filmi për luftën në Kosovë. A do të thotë kjo se aktorët, regjisorët e skenaristët nga Kosova janë të vonuar në krijimin e një filmi për luftën në Kosovë, dhe gjithashtu kanë dështuar për ta bërë një projekt të tillë. Producenti Huqi ka një përgjigje.
 

Filmat e mirë për luftën, bëhen shumë vite pas luftës

“Nuk besoj që gjërat e mira bëhen direkt, është mirë që disa gjëra të ftohen. Ndoshta jemi të vonuar te dokumentarët për sa i përket trajtimit të kësaj çështje, ndërsa filmi artistik është një gjë tjetër. Unë them që sa më shumë vite kalojnë aq më shumë të vërtetë mund të jemi për disa fakte, se edhe nganjëherë e kalojmë masën. Ne jemi rritur në një lloj sistemi në Shqipëri që Luftën e Dytë Botërore e ngritëm në kult dhe i mbivlerësuam personazhet e partizanëve në filmat shqiptar, vetëm për ta krijuar idenë e heroit. Distancimi në kohë do t’i ftohë mendjet e krijuesve për të realizuar filma me përmbajtje sa më të vërtet”, thotë ai. 

Filmi, premiera e të cilit pritet të jepet në vjeshtën e vitit të ardhshëm deri më tash është mbështetur nga institucionet e Shqipërisë, të cilat kanë ndarë mbi treqindmijë euro për të, ndërkaq, producenti Huqi beson se pak a shumë të njëjtën gjë do ta bëjnë edhe institucionet e Kosovës, mbase në kohën kur do të ketë konkurs të hapur për projekte.

“Filmi në këtë moment është një koproduksion shqiptar me atë italian, ku është financuar nga Qendra Kombëtare e Kinematografisë së Shqipërisë dhe nga një producent italian. Është një trupë shqiptaro-italiane, ndërkohë kasti i aktorëve është kryesisht nga Kosova. Filmi është i ndërtuar në aksentin e Kosovës, ku flitet gegërishtja e këtij vendi, por ka edhe disa skena në gjuhën italiane”, tregon Huqi.

Në realizimin e këtij filmi janë të angazhuar rreth njëqind veta, ndërkohë që pjesa tjetër e xhirimeve do të bëhet në Tropojë, për tu rikthyer sërish në Kosovë, për xhirimet tjera, në pranverën e vitit të ardhshëm.

“Qëllimi ynë nuk është të nxitë reagime politike. Filmi është tërësisht i ndërtuar nga një strukturë artistike dhe lëvizë me emocionet, nuk është film që merr përsipër për të treguar se lufta ka pasur këto apo ato shifra. Filmi në vetvete përmban një situatë emocionale të disa fëmijëve të cilët në kushtet e një lufte në njëfarë mënyre detyrohen të mbijetojnë”, thekson producenti Huqi.

Xhuvani: Me çdo detaj po e përkujtojmë luftën e Kosovës

Ndryshe nga producenti i filmit, regjisori Gjergj Xhuvani thotë se arsye pse kanë vendosur që të xhirojnë filmin në Gjakovë, dhe jo në një qytet tjetër është fakti se në këtë qytet mund të hasësh në lagje që pothuajse nuk kanë ndryshuar asgjë nga paslufta, të dëmtuara, të shkatërruara, e të pariparuara.

“Ndoshta filmi mund të realizohej edhe në Mitrovicë, për arsye të historisë, sepse një pjesë e jetimores ishte në këtë qytet. Por, mendoj që filmi ka karakter përgjithësues. Mendoj që Gjakova përmbushte dy cilësi, e para nga ana vizive është shumë më autotentike, ende këtu shihen gjurmët e rrënojave të shtëpive të djegura, kështu që filmi tingëllon më i vërtet, dhe e dyta, mendoj për tragjeditë e pësuar të cilat i ka pasur i gjithë populli i Kosovës, në veçanti Gjakova ka pasur shumë njerëz me jetë të humbur, që meriton këtë lloj filmi në një lloj homazh”, thotë ai. 

Gjergj Xhuvani, regjisor i filmit
 

Njëri nga regjisorët më të mirë shqiptar thotë se asnjëherë në karrierën e tij nuk ka pasur rast të bëjë film të lehtë, ndërsa thekson se i tillë është filmi për luftën në Kosovë.

“E kam bindjen se sa më i vështirë të jetë filmi në realizim, aq më i këndshëm bëhet për spektatorin. Tërë përkushtimi, vuajtja dhe brenga kthehet në një vlerë, them se është si puna e lindjes së një fëmije. Kinemaja është lindja e një fëmije që është produkt i filmit që bëhet nga shumë nëna dhe të gjithë se bashku vuajmë, kjo vuajtje është çelësi që na bën të ruajmë këtë unitet që në kinema kthehet në unitet stilistik”, nënvizon ai,

Shumica e aktorëve në këtë film janë nga Kosova. Xhuvani thotë se është shumë i kënaqur me aktrimin e tyre, ndërsa jap arsyet e tij pse ka vendosur që filmin ta bëjë me aktorë nga Kosova dhe jo me të Shqipërisë.

“Ka një gjë të rëndësishme në kinema, ku është e vërteta artistike. Nuk mundemi të vijmë deri të kjo e vërtetë në rast se ne do të merrnim aktorë si të thuash nga Shqipëria, për të luajtur personazhet e filmit që janë nga Kosova, për arsyen e gjuhës dhe atë të përjetimit. Ne vërtet jemi një komb, por kemi specifika të veçanta në trevat tona, ku është gjuha dhe dialekti shumë i rëndësishëm. Dhe, një gjë që është tejet e rëndësishme është memoria artistike, sepse janë pikërisht këta aktorë të cilët e kanë përjetuar luftën në mënyrën më direkte dhe reale. Përjetimi i tyre, vjen në mënyrë më organikë, në mënyrë të vërtet. Ndryshe do të aktronte një artist nga Shqipëria që do ta përjetonte disi më lehtë, dhe ndryshe e përjeton një aktor nga Kosova, të cilët japin përjetimet e tyre duke dhënë vërtetësi dhe emocion skenave”, nënvizon ai.

Madje, ai kujton se si disa ditë më parë derisa është xhiruar një skenë e depërtimit të qytetarëve, një grua ka kaluar aty pari dhe ka filluar të qajë, duke deklaruar se gjithçka po ia kujton momentet emocionale të luftës në vitin 1999.

“Tradita e do që filmi të shfaqet (premiera) në vendin e origjinës. Vendi i origjinës është Kosova, kështu që unë mendoj që premiera do të jepet në Kosovë. E kam bindjen kësi soji dhe kështu do të bëhet”, thotë ai. 
 

Aktorët: Luajmë role të vështira, por jemi të nderuar

Edhe aktorët që do të luajnë në këtë film ndjehen të nderuar me rolet që iu kanë besuar. Gjatë një bisede të shkurtë, në mes të xhirimit të dy skenave, Teuta Krasniqi, thotë se fakti që regjisori i filmit është Gjergj Xhuvani ka bërë që mos ta diskutojë fare pjesëmarrjen në këtë film.

“Roli im është shumë i veçantë për arsye se prej momentit që e kam lexuar skenarin, komplet skenari, komplet ideja më ka bërë për vete, e sidomos roli që është shumë sfidues. E në fakt, ky do të mbetet roli më sfidues për mua, mirëpo, nuk kam pasur asnjë hezitim të pranojë, duke e pas parasysh faktin se çfarë regjisori është Gjergj Xhuvani edhe faktin se secili aktor e ka ëndërr të punojë një herë me të. Fatmirësisht, unë kam pasur fatin të jem e përzgjedhura e këtij regjisori, nuk kam hezituar, dhe momentalisht jam duke e jetësuar ëndrrën time të kamotshme për të qenë pjesë, dhe jo vetëm pjesë, por të kem rolin kryesor në një film çfarë jemi duke e xhiruar”, thotë ajo. 

Teuta Krasniqi, aktorja kryesore në filmin e Xhuvanit
 

Aktorja Krasniqi thotë se “Engjëjt janë larg”, do të dalë një film shumë i mirë dhe si i tillë do të ketë sukses të jashtëzakonshëm, edhe jashtë Kosovës.

Ndërkaq, aktori italian Rinaldo Roko, thotë se roli që luan është i vështirë për të, ngase, siç thotë ai, është një histori e një prifti që gjendet në mes të luftës për tu përkujdesur për dymbëdhjetë fëmijë që jetojnë në një jetimore.

Shumica e skenave në filmin ku shfaqet italiani Roko janë në gjuhën shqipe. Ndërsa vetë aktori thotë se po e ka, siç thotë ai pak si shumë të vështirë këtë. 

Aktori italian, Rinaldo Roko

“Kam punuar me Gjergjin dhjetë vjet përpara. Atëherë më shumë nuk flisja se që flisja. Për një aktor të aktrosh dhe të flasësh në një gjuhë që nuk është e vetja është shumë e bukur, është një sfidë në vete. Nuk diskutohet që është më mirë të flasësh gjuhën që e njehë, por mua më ndihmon fakti që si do që vjen puna, personazhi në film është një italian, por që e ka të vështirë ta flas gjuhën shqipe, do me thënë, edhe ajo e folmja gjysmake e shqipes është pjesë e personazhit”, thotë ai, duke shtuar se shpeshherë gjatë xhirimeve hasë në situatë ku partneri që i flet i drejtohet në gjuhën shqipe, ai vetë flet në atë italiane, ndërkaq, asnjëri dhe as tjetri nuk kuptohen. 

Fatmir Spahiu, aktor

Ndërkaq, aktori tjetër nga Kosova, Fatmir Spahiu, thotë se realizimi i filmit në fjalë e ka një rëndësi të veçantë, ndërsa thekson se vazhdimi i filmit varet edhe nga fondet që do të ndahen nga institucionet e Kosovës.

“Por, për mua si aktor është ndjenjë e veçantë për të punuar me një regjisor siç është Gjergj Xhuvani, edhe pse roli im është episodik, eksperienca është e shkëlqyer. Mendoj që ky film dhe kjo ide nuk trajton vetëm luftën, por ka diçka më shume se kaq, pra dramën njerëzore”, deklaron ai. 

Gazetarët dhe fotoreporteri i KultPlus ka qëndruar pranë ekipit që është duke e bërë filmin dy-tre ditë para se të përfundojnë xhirimet e këtij sezoni për të nisur në pranverën e vitit të ardhshëm. Një pjesë e këtij ekipi ka me muaj që është vendosur në Gjakovë, duke u bërë “banorë” të Kosovës, dhe rrjedhimisht duke qëndruar larg familjarëve të tyre. Por, asnjëra nga këto elemente nuk është sfida e madhe për ta. Temperaturat e ulëta deri në minus gjashtë-shtatë gradë celsius, që për shqiptarët e Kosovës nuk paraqesin ndonjë problem të madh, për ekipin italiano-shqiptar përbënë, mbase, problemin më të madh.

“Shiko si më janë qarë gishtërinjtë. Thua se i kam prerë me ndonjë thikë të prehtë”, thotë njëri nga punëtorët, teksa pyet se si ka mundësi që kosovarët ta përballojnë këtë “të ftoftë të madh”.

Deklarata e Akademik Rexhep Qosjes, Doda: Ish marksistë leninistët, të dëshpëruar që e kemi quajtur Enverin, hitleri i shqiptarëve

Deputetja demokrate Mesila Doda, deklaron se ish-marksistë leninsitë po shprehen të dëshpëruar për etiketimin e dikatorit Enver Hoxha, si Hitleri i shqiptarëve. Reagimi i saj vjen pas deklaratës së Rexhep Qosjes, se ky etiketim është një akuzë që poshtëron shqiptarët.

Tentativa për ringjalljen e figures së diktatorit Enver Hoxha. Ky është përkufizimi që demokratja Mesila Doda, bën rreth debatit, që lindi pas shfaqjes së fotografive të Enver Hoxhës në ceremoninë qeveritare tek Varrezat e Dshmorëve, me rastin e 29 nëntorit!

“Mesa duket kemi prekur mitet diktatortiale, të ish marksistë leninistëve. Nga një krah shprehen të dëshpëruar që ne kemi quajtur Enver Hoxhën si hitleri i shqiptarëve. Në fakt Enver Hoxha është më keq se hitleri i shqiptarëve, sepse është një person që persekutoi, vrau popullin e vet, dhe privoi shqipërinë nga një histori progresi prej 50 vitesh”.
Ish-pjesëmarrëse aktive në lëvizjen e Dhjetorit 1990, Doda konsideron si të nevojshëm risjellja në vëmendje e krimeve të komunizmit, pasi kush harron të kaluarën, është i destinuar ta përjetojë atë.
“Ne nuk bëjmë fjalë për një fantazëm të së kaluarës, por bëjmë fjalë për një fenomen që po tenton të ringrihet dhe të ringjallet dhe nga ana tjetër shikojmë edhe degradimin e atyre që quheshin marksistë leninistë të një kohe. Dikur merreshin me prangat e ploretariatit, tani merren me frizurat e deputeteve të opozitës”, deklaroi ajo.

Reagimi i zonjës Mesila Doda vjen pas deklaratës së Akademik  Rrexhep Qosjes, në një intervistë për Gazeten shqiptare thotë se, duke e quajtur Enver Hoxhën Hitleri shqiptar, Sali Berisha, jo vetëm se shqiptoi një marrëzi, një gënjeshtër historike, por në të njëjtën kohë i bëri një akuzë poshtëruese popullit të vet.

ASHAK-Fjalori Enciklopedik të Kosovës

Ka përfunduar faza e parë e projektit afatgjatë për hartimin e Fjalorit Enciklopedik të Kosovës, në të cilin janë përfshirë të gjitha seksionet e Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës. Kryetari i ASHAK-ut, akademik Hivzi Islami ka deklaruar se projekti i punimit të Fjalorit Enciklopedik është ndarë në dy faza të cilat sipas tij janë të domosdoshme për tri arsye.

Ai ka thënë se arsyeja e parë ishte se një fjalor enciklopedik për Kosovën, paraqitej si nevojë më emergjente, në mungesë të një botimi të këtillë me të dhëna burimore për vendin. Ndërkohë, arsyeja e dyta ishte se duke realizuar një projekt më të vogël bëhet e mundur që në proces e sipër të krijoheshin edhe strukturat institucionale dhe profesionale, të domosdoshme për një punë afatgjate enciklopedike dhe arsyeja tjetër, siç ka thënë Islami, është se duke realizuar projektin e fjalorit enciklopedik, krijohet baza e të dhënave për punën e mëtejshme enciklopedike.

Në hartimin e këtij projekti afatgjatë të ASHAK-ut, raporton kultplus, është punuar edhe në tri versione të fjalësit të zërave. Versioni i parë përfshin 6945 zëra, versioni i dytë 5992 zëra si dhe në versioni e tretë përfshihen 6040 të tilla.

“Tash jemi në fazën kur kemi përfunduar hartimin e fjalësit të zërave te Fjalorit Enciklopedik të Kosovës, logjistikën mbështetëse e kemi, puna do të funksionalizohet këtu në qendrën leksikografike enciklopedike te akademisë, e kemi edhe mbështetjen financiare të institucioneve qendrore të Republikës së Kosovës. Në platformën për hartimin e enciklopedisë, fjalorit enciklopedik e kemi thënë shprehimisht se të drejtën ekskluzive të posedimit të shfrytëzimit dhe të publikimit të të dhënave të krijuara përmes këtij projekti e ka vetëm Akademia e Shkencave”, ka thënë Islami.

Ndërkohë, akademiku Mehmet Kraja, i cili është kryeredaktor i Fjalorit Enciklopedik të Kosovës, ka theksuar se puna rreth këtij fjalori, ka filluar me miratimin e projektit nga strukturat e Akademisë dhe me hartimin e platformës. Ai ka deklaruar më tutje se sipas kësaj platforme, ngritja e strukturave organizative është bërë në bazë të planit afatgjatë të Enciklopedisë së Kosovës.

“Së këndejmi, strukturat e ngritura pranë Akademisë janë struktura të Enciklopedisë së Kosovës, të cilat aktualisht janë të angazhuara në një projekt fillestar, më emergjent dhe më të përshtatshëm për t’u realizuar në këtë fazë. Këto struktura janë, Bordi, Këshilli, Redaksia dhe redaksitë e fushave të Fjalorit Enciklopedik të Kosovës. Veçmas u desh një punë e gjatë organizative për ngritjen e redaksive të fushave. Të tilla janë plot 24, me nga një redaktor dhe dy anëtar redaksie.”, ka thënë në fund Kraja.

Bashkëpunëtorët e angazhuar në këtë projekt janë kryesisht anëtarë të Akademisë, ose profesorë dhe punëtorë të njohur shkencorë të UP-së dhe të instituteve shkencore të shtetit të Kosovës. Krahas shqipes një pjesë e Fjalorit Enciklopedik do të botohet edhe në gjuhën angleze.

Ministria e Kulturës e Kosovës fton krijuesit që të aplikojnë për çmimet letrare.

- Në pajtim me Rregulloren për Çmim Kombëtar Letrar dhe Vepër Jetësore “Azem Shkreli” dhe Çmimet Vjetore Letrare, Ministria e Kulturës e Kosovës fton krijuesit që të aplikojnë për çmimet letrare.

Ministria e Kulturës e Kosovës ka bërë ftesë publike krijuesve që janë të interesuar për të konkurruar për çmime në fushën e letërsisë.

Drejtuesi i Departamentit të Kulturës në këtë ministri, Kamuran Goranci, ka bërë të ditur se konkursi ka për qëllim të stimulojë procesin letrar artistik dhe të promovojë vlerat kulturore letrare.

Ai ka njoftuar se Çmimi Kombëtar Letrar për Vepër Jetësore “Azem Shkreli” i jepet krijuesit të dalluar për vepër jetësore, i cili me krijimtarinë e vet ka lënë gjurmë të thella në fushën e letërsisë.

Ndërsa Çmimet Vjetore Letrare ndahen për librat më të mirë të botuar brenda vitit 2013 në fushën e prozës, poezisë, kritikës letrare e eseistikes dhe për librin më të mirë të përkthyer në gjuhën shqipe dhe anasjelltas.

Konkurrimi për Çmimin Kombëtar Letrar për Vepër Jetësore “Azem Shkreli” bëhet përmes nominimit nga institucionet dhe asociacionet kulturore dhe arsimore në vend. Ndërsa konkurrimi për çmimet vjetore, mund të bëhet edhe individualisht nga vet krijuesit dhe përkthyesit.

Vlerësimin për ndarjen e çmimeve e bën juria profesionale e përbërë nga 5 anëtarë.

Ag Apolloni me romanin “Ulurima e ujkut” u shpall fitues i Çmimit “Rexhai Surroi” për letërsi

Grupi KOHA ndau sot shpërblimet “Rexhai Surroi” për letërsi e gazetari. Ceremonia, tashmë tradicionale, u zhvillua në ambientet e hotelit “Emerald” në periferi të kryeqytetit, në prani zyrtarësh të lartë politikë, personalitetesh të kulturës dhe krijuesish letrarë e gazetarë. Të pranishmit i përshëndeti drejtorja dhe pronarja e Grupit KOHA Flaka Surroi. Ajo duke folur për Shpërblimet e Grupit KOHA përkujtoi edhe figurën e Rexhai Surroit, emrin e të cilit e bartin shpërblimet e kompanisë KOHA e duke vënë në spikamë kontributet e tij shumëvjeçare në Kosovë, sidomos ato në letërsi, politikë e diplomaci dhe gazetari e publicistikë.

Pastaj ajo e shpalli fituesin e Çmimit për Vepër Jetësore - Nehat Islamin. Me këtë rast Flaka Surroi rikujtoi punën prej pionieri të Islamit nga raportimi i tij i përditshëm për një medium në gjuhën shqipe (“Rilindja”) nga vatra që kërcënonte paqen në botë, nga Lindja e Mesme, stilin dhe qartësinë jo vetëm të zhvillimeve, por edhe të mesazheve që u përcillej lexuesve shqiptarë në ish-Jugosllavinë.

Ajo në vazhdim tregoi se KOHA botoi përmbledhjet e shkrimeve të tij publicistikë me titull “Hotel Bejruti” dhe evokoi kujtime nga takimet dhe puna me laureatin në Kosovë dhe në botë.

Pastaj foli edhe laureati Nehat Islami i cili falënderoi për këtë mirënjohje.

Ag Apolloni me romanin “Ulurima e ujkut” u shpall fitues i Çmimit “Rexhai Surroi” për letërsi, kurse Arbana Xharra, gazetare e ‘Zërit’, dhe Vehbi Kajtazi i ‘Kohës Ditore’ për gazetari.

Autori i shpërblyer falënderoi për këtë çmim.

Në gjashtëvjetorin e këtij manifestimi, që njëherësh shënon edhe 25 vjetorin e largimin nga jeta në rrethana tragjike të Rexhai Surroit, u promovua edhe vepra e Bensik Mustafajt “Autoportret me teleskop”, botim i “Kohës”.

Në emër të jurisë, që përbëhej edhe nga Veton Surroi, Agim Isaku e Zenun Çelaj, Kim Mehmeti foli për vlerat artistike të romanit të shpërblyer të Ag Apollonit, të cilin e shquan stili, gjuha, në veçanti moderniteti në trajtimin e fenomeneve të kohës. Ndërkaq Zenun Çelaj, duke bërë publik emrat e dy gazetarëve që u nderuan me Çmimin “Rexhai Surroi 2013 ” për gazetari të shkruar theksoi vështirësitë me të cilat ishte përballur juria gjatë përzgjedhjes së tyre për shkak të numrit të madh të shkrimeve konkurruese, por edhe për shkak të nivelit të përafërt të rëndësisë, stilit, thellësisë dhe mesazheve që përmbanin ato për zbardhjen e fenomeneve që dëmtojnë të sotshmen dhe pengojnë të ardhmen më të mirë të vendit. Ndërsa Arbana Xharra u shpërblye për serinë e shkrimeve “Kosova alarmohet nga ekstremistët konservatorë”, Vehbi Kajtazi u shpërblye për shkrimet hulumtuese rreth korrupsionit e krimit të organizuar në shëndetësi, me titull “Klinika e vdekjes”.

Veton Surroi ndërkaq foli për veprën e Besnik Mustafajt, krijuesit tashmë të afirmuar në letrat shqipe, dhe diplomatit.

Manifestimi u shoqërua me një program muzikor me shije dhe të denjë për këso manifestimesh.

Ndërthurja e mitikes me tokësoren në një vepër me një origjinalitet befasues

Prof. Dr.Eshref Ymeri



Para pak kohësh u ndodha në Vlorë, me ftesë të Shoqatës Kulturore Atdhetare “Labëria”. Ishte data 13 qershor 2013. Midis miqve dhe dashamirësve që takova, ishte edhe bashkëkrahinari im i nderuar, zoti Namik Jahaj, i biri i zotit Sali Mustafa Jahaj, i njërës nga figurat më të nderuara të fshatit Mesaplik dhe të mbarë Smokthinës, i ish-Kryetarit të Këshillit të fshatit në fjalë për shumë e shumë vite me radhë. Me zotin Namik kaluam një paradite në njërin nga lokalet e Skelës. Në bisedë e sipër, ai nxori nga çanta një libër me tregime dhe me novela, me titull “Misteret e Shënmjegullës”. Ishte libri i tij, të cilin ma dorëzoi si dhuratë, me këtë kushtim:
“Prof.dr. Eshref Ymerit, vëllait, binjakut shpirtëror në një lumë lundruar!”.
U preka tej mase. Ndjeva një mallëngjim të beftë në shpirt. Se cila qe arsyeja, do ta sqaroj më poshtë.
Kur u ktheva në Tiranë, librin e zotit Namik fillova ta lexoja me kënaqësi. Dhe nuk e lëshova nga dora, derisa e mbarova së lexuari. Më la një vragë të pashlyer në zemër. Më parë s’më kishte qëlluar rasti të lexoja gjësend nga krijimtaria e tij. Më bëri shumë përshtypje fakti që në këtë libër autori ka ndërthurur aq mjeshtërisht mitiken me tokësoren, fantastiken me realen, epizmin me lirizmin.
Pas leximit të këtij libri, fillova të përsias me vetveten: Letërsia dhe jeta. Ato ecin pranë e pranë, ato jetojnë brenda njëra-tjetrës. Sa më e koklavitur është jeta me të papriturat e saj, aq më e domosdoshme bëhet letërsia, aq më shumë shtohet pesha e saj në jetën e njerëzve.
Shkrimtari Namik Jahaj shfaqet mes këtyre fakteve jetësore dhe i përafron ato në një mënyrë origjinale, duke ua kushtuar atyre tërë jetën e vet, duke derdhur tërë talentin e vet, të shpërfaqur me një fantazi krijuese deri në befasi. Në tregimet dhe në novelat e tij, lexuesi zbulon misteret e shpirtrave njerëzorë, ndeshet me fate të tilla, të cilat, si në botën e përrallave, rendin nëpër rrugët e jetës, duke e frymëzuar lexuesin, duke ia ngritur zemrën peshë.
Karakteret e heronjve të shkrimtarit Namik Jahaj, që ngjasojnë me heronj përrallash, bëjnë një jetë plot mistere. Ata vijnë e formohen në gjirin e natyrës së bukur, duke përthithur brenda qenies së vet pasurinë e pamatë të së folmes popullore. Jeta e tyre është plot dramatizëm, të cilën autori herë-herë e përcjell edhe me një humor elegant.
Tek endet në botën e eposit dhe të legjendave, autori vë në përdorim limën e përpunimit artistik të fakteve jetësore, duke i ndërkëmbyer ato mjeshtërisht me lirizmin mahnitës që lexuesin e befason me origjinalitetin e një rrëfimtarie të pakundshoqe.
Figurat e heronjve lirikë autori i krijon mbi bazën e përvojës jetësore, nisur nga ndjenjat që përjeton, nga mbresat plot frymëzim, nga dridhërimat e shpirtit të tij që përherë është në kërkim. Dhe të gjitha këto ai i përcjell me një përthyerje artistike që arrin deri në përsosmëri.
Një element të rëndësishëm të strukturës së librit e përbëjnë rrëfimet, të pasqyruara jo rrallë sipas rregullave të folkloristikës: rrëfimi shoqërohet me vargje poetike, që bien në sy për artistizmin e tyre të përkryer. Kësisoj vargjet poetike, në sfondin e rrëfimtarisë artistike, vijnë e krijojnë një mjedis plot lirizëm të ngrohtë, me një efekt pamor të paimagjinueshëm.
Në këtë libër autori përdor edhe aventurën, si element përbërës të fantazisë krijuese. Aventura në penën e shkrimtarit Namik Jahaj është provë. Është një provë që ka vendin e vet në ecurinë e rrëfimtarisë artistike dhe që u krijon mundësinë heronjve të çajnë drejt shtigjesh të vështira për arritjen e një objektivi të caktuar, çka del fort në spikamë në tregimin me titull “Xhai i madh”.
Në këtë vepër, shkrimtari Namik Jahaj vjen e shpërfaq filozofinë e vet të të kuptuarit të dukurive jetësore, një filozofi kjo që manifestohet në mënyrën e kundrimit të një realiteti të caktuar, si pjesë përbërëse e botës shqiptare. Rrjedhimisht, kjo filozofi përfshin në vetvete perceptimin e lidhjeve të përgjithshme mes krijimtarisë artistike dhe realitetit. Prandaj edhe në tregimet dhe në novelat e tij të librit në fjalë, fabulat burojnë nga një mjedis konkret që i përcillet lexuesit me një pasuri leksikore fort të begatë, e cila bie në sy për ngjyrimin stilistikor, mjaft karakteristik për mjedisin ku ngjarjet marrin udhë.
Titulli i librit “Misteret e Shënmjegullës”, që t’i përgjigjem pyetjes që shtrova më lart, më la ca mbresa të jashtëzakonshme edhe për një arsye tjetër që lidhet me vitet e fëmijërisë sime të largët. Ishte qershori i vitit 1944, koha kur në Smokthinë ndiheshin pasojat e operacionit të trupave gjermane kundër forcave partizane. Asohe unë s’i kisha mbushur ende gjashtë vjeç (kam lindur më 25 dhjetor 1938). Gjithë banorët e fshatit tonë, Mesaplik, braktisën shtëpitë dhe u detyruan të ngjiteshin drejt Malit të Çipinitt dhe Majës së Shënmjegullës që shtrihen në lindje. Edhe familja jonë, e përbërë prej gjashtë vetash (dy prindër dhe katër fëmijë), braktisi shtëpinë në lagjen Parika dhe mori rrugën drejt Çipinit dhe Shënmjegullës. Nata na zuri diku afër vendit që quhet Dederonjë, poshtë këmbëve të Majës së Shënmjegullës, në anën lindore, përkarshi fshatit Bolenë. Kishim marrë me vete ndonjë shtrojë e ndonjë mbulojë të lehtë, një tenxhere, pak miell misri dhe ca ujë. U strehuam në një shpellë. Babai, Hasan Ymeri, ndezi zjarrin, kurse nëna, Hanko Ymeri, na gatoi pak qull për të ngrënë. Bashkë me ne ishte edhe i ndjeri Idajet Canaj, ish-oficer i karrierës deri sa doli në pension. Kishim me vete edhe njërin nga qentë e kopesë, të cilën e braktisëm në pyjet rrëzë Çipinit. Të nesërmen dolëm nga shpella dhe hodhëm sytë poshtë, në drejtim të Parikës. Që sipër kodrave që ngrihen në lindje të lagjes sonë, bënin përpjetë drejt qiellit dy varganë tymi. Dy shtëpive tona gjermanët u kishin vënë zjarrin. Na piku në zemër. Kohë lufte.
Ja, këto mbresa të pashlyeshme m’i solli në kujtesë përmbledhja me tregime dhe me novela “Misteret e Shënmjegullës” e shkrimtarit të talentuar Namik Jahaj, e cila, për mendimin tim, është me të vërtetë një prurje me shumë vlera artistike në universin e letrave shqipe.