Propaganda e partisë dhe mediat sociale në Shqipërinë

 

Nga Flori Bruqi - Tiranë, mars 2024

Për ata që kanë ndjekur që nga viti 1920 zhvillimin e proceve zgjedhore dhe përgatitjet e forcave politike muajt e fundit para zgjedhjeve, shpesh herë rezultati është parashikuar saktë, pa ndonjë surprizë. 

E kam fjalën jo vetëm për gazetarët, politikanët, opinionistët TV partiake  ,  apo drejtuesit e stafeve për organizimin e fushatave politike, por edhe për shumë prej qytetarëve shqiptarë që në vitin 1920 ishin mbi 18 vjeç dhe sot janë mbi 47 vjeç. 

Shumë prej të rinjve të vitit 2020, zgjedhjet e ardhshme,  do të votojnë bashkë me fëmijët e tyre.

Pra, në zgjedhjet e këtij viti do të kandidojë dhe votojë edhe një brez tjetër, për të cilin mund të dukej me vend diskutimi nëse do të ndryshonte diçka nga vendimmarrja e brezit të mëparshëm. Ndryshimet mes dy brezave duken herë të mëdha dhe herë të papërfillshme, sipas rolit që luajnë në shoqëri dhe peshës që kanë në vendimmarrje. Ndonjëherë të dy brezat gjejnë pika takimi në mënyrën e të menduarit dhe të veprimit, por shpesh nuk takohen, sepse e zhvillojnë aktivitetin e tyre në mjedise, mënyra, madje edhe kohë të ndryshme.

Le të bëjmë një krahasim të sjelljes dhe kulturës që përfaqësojnë këta dy breza përballë procesit zgjedhor dhe se si janë përshtatur forcat politike me këtë ndryshim. Çfarë pritet të ndodhë me rezultatin e zgjedhjeve të ardhshme me alternimin e qasjeve të ndryshme të dy brezave lidhur me shprehjen e mendimit, perdorimin e infrastrukturës dhe organizimin politik?

Në vitet ‘90 ishte normale që një forcë politike të mbështetej maksimalisht tek simpatizantët e bazës në çdo shtëpi, fshat, qytet apo rreth. Përhapja e fjalës dhe ideve politike bëhej shpesh në tavolinat e vjetëruara të bareve, në tubimet e organizuara në fushat sportive, në autobus, në punë, madje edhe në institucione. Të pamësuar me pluralizmin e mendimeve, ose me respektin për idenë e tjetrit, zakonisht debati ekstremizohej dhe shpesh ai që ngrinte fjalën më tepër apo ju ndërpriste fjalën të tjerëve shpallej fitimtar. Debatet ishin aq të ashpra, saqë shpesh kishte raste, kur edhe familjarë, të afërm u ndanë e nuk flisnin më me njëri-tjetrin. Anëtarët e partisë shfaqeshin herë pas here pranë këtyre zënkave duke imituar rolin e ish-sekretarit të partisë që ose e shuante sherrin, ose e ndizte më keq. Në këto ambjente ishte e zakonshme që të dëgjoje shpesh tallje e të shara për kundërshtarin politik, ose shfaqje të stigmatizimit për më “të dobëtit” e “të urtët”. Ndërsa media e vetme ishin gazetat e televizioni i vetëm TVSH. 

Informacioni përcillej me vonesë dhe partitë politike nuk kishin asnjë strategji të përcaktuar. Çdo reagim vinte i menjëhershëm, kryesisht për të hedhur baltë mbi kundërshtarin, i cili të nesërmen bënte të njëjtën gjë, e kështu vazhdonte deri në ditën e zgjedhjeve.

Në vitin 2017, diçka ka ndryshuar. Debati i ashpër i tryezave të vjetra të bareve është transferuar në studiot e televizioneve moderne, me kolltukë të mëdhenj, karrige rrotulluese dhe spote me drita verbuese, megjithëse nuk ka ndryshuar përmbajtja boshe dhe sharjet pa etikë. 

Për disa analistë sherri falas i viteve ’90 është kthyer sot në profesion me kohë të plotë, madje i paguar shumë mirë. 

Debatet vazhdojnë përsëri me gjuhën e ashpër, por njerëzit duken më indiferentë, ose nuk tregojnë më interesin e dikurshëm.

 Për shumë votues nga brezi i ri, ka shumë më tepër një ndeshje futbolli në stadium Tirana – Partizani (ose Kukësi – Partizani), sesa ndeshjet Rama – Berisha  në bulevardin para kryeministrisë apo ne rrugën  e Shpresës .

 Ajo që nuk kanë kuptuar mirë forcat politike, është se duke e tepëruar me politizimin e çdo ngjarje që ndodh në Shqipëri, u kthyen në qesharakë e të pabesueshëm. 

Kordinatorët partiakë vazhdojnë t’u afrohen mjediseve mospërfillëse të atyre që ata i quajnë “elektorat gri”, por ky brezi i ri duket më i pabindur ndaj tyre, më i lirë. 

Në fakt ata nuk janë elektorati gri.

Janë pjesëtarë të një brezi të zhgënjyer që ndryshe nga të tjerët nuk zgjedh të dëgjojë propagandë nga mediat e shitura të politikës, por preferon mediat sociale, aty ku informojnë njëri-tjetrin më saktë dhe më shpejt.

Rasti i para pak ditëve, kur gazetarja e një televizioni i kërkonte me insistim filmimet një pjesëtari të grevistëve të Zharrëzës, tregon se media tradicionale ka vdekur. Komentet tallëse që pasuan pas kësaj skene të transmetuar “live” në mediat sociale, dëshmonin se brezi i ri e ka humbur besueshmërinë tek mediat e kontrolluara.

Një strategji parazgjedhore e mbështetur vetëm tek mediat tradicionale, tashmë shihet si e rrezikshme edhe nga vetë forcat politike. Kështu që me të drejtë përpjekjet e vazhdueshme të qeverisë për të kufizuar në gjithfarë mënyre qindra portalet e ndryshme që informojnë për hapësirat boshe të lëna qëllimisht nga mediat tradicionale, janë të justifikuara.

Përfshirja e brezit të ri në mënyrat e reja të komunikimit dhe interaktivitetin me informacionin, as që mund të krahasohet me ato të mediave tradicionale, megjithëse këto të fundit kanë në dispozicion mjete të shumta financiare.

Fakti është se nuk ka njeri që nuk e dëshiron mënyrën demokratike të organizmit të një grupi shoqëror, qoftë kjo një faqe në rrjetet sociale apo një shoqatë tifozësh. Askush nuk pranon të ndjehet i mënjanuar, i përbuzur dhe gojëkyçur. Çdo njeri do të preferonte të dëgjohej mendimi i tij, të dëgjohej e vërteta dhe të pasqyrohej realiteti para mendimit të politikanëve, gënjeshtrave të formuluara aq keq, sa të fyejnë inteligjencën dhe krijimin e një bote virtuale të paqenë. Punonjësit me tre turne që moderojnë rrjetet sociale të qeverisë e partive politike, e kanë pothuajse të pamundur të përballojnë fshirjen e komenteve dhe dëshpërimisht e pranojnë humbjen.

Para disa ditësh për disa prej faqeve më të mëdha sociale janë bërë oferta marramendëse për t’u shitur. Edhe nëse ndodh që ndonjë prej tyre të shitet, anëtarët e tyre do ta kuptonin që prej postimit të radhës se çfarë ka ndodhur dhe shitja do të rezultonte e kotë, edhe pse do të fitohej koha e nevojshme për të ringritur një faqe të re nga zero, kohë që mund ta tejkalojë ditën e zgjedhjeve. Gjithsesi në çdo skenar të mundshëm, duket se kjo pjesë e elektoratit është shumë vështirë të fitohet nga partitë politike shqiptare, jo më shumë për faktin se ky brez ka një sjellje, kulturë dhe komunikim ndryshe, sesa për faktin se mungojnë alternativat e një force politike që mendon për qytetarët në rradhë të parë, për fatin e Shqipërisë dhe që ka qëllim ndarjen nga bota e krimit dhe ecjen përpara drejt zhvillimit.

Për fat të mirë, radhët e atyre votuesve të bindur që shkojnë votojnë sa herë i thërret kryetari i partisë po zëvendësohen me radhët e atyre që i shohin problemet vetë, i transmetojnë vetë dhe duan t’i zgjidhin vetë. Dhe nuk janë pak. Janë shumë më tepër se forumet partiake, shumë më tepër se elektorati tradicional “gri”. Ndoshta në zgjedhjet e 18 qershorit, pjesëtarët e këtij brezi nuk do ta gjejnë veten e përfaqësuar dhe mund të mos e tregojnë se sa të rëndësishëm janë për të ndikuar rezultatin e zgjedhjeve, por koha po ec në favor të tyre.

Mediet sociale, armë e re në duart e “të mirëve” dhe “të këqijve”

 

Mediet sociale janë bërë sot një nga mjetet më të fuqishme të komunikimit në botë. Edhe Kosova, sado që është përfshirë me vonesë, vlerësohet se ka hyrë fuqishëm, nëse merret parasysh numri i përdoruesve të rrjeteve dhe medieve sociale. Përfshirja e shpejtë e Kosovës në këto media e ka pasuar zhvillimin e shpejtë të internetit.

Valon Canhasi, një ekspert lokal i rrjeteve sociale, thotë se numri i përdoruesve të medieve sociale në Kosovë është shumë i madh.

Sipas tij, rreth 70 për qind e popullatës merr pjesë në këto media, duke kaluar deri në 3 orë në ditë në shfrytëzimin e tyre.

Por, për shkak se zhvillimi i infrastrukturës së uebit në Kosovë ishte i vonë, nënvizon Canhasi, portali i parë ishte hapur në vitin 2006. Nga ajo kohë, revolucioni global online është shtrirë edhe në Kosovë, ku fillimisht ishin përfshirë gjeneratat e reja. Më pas, edhe politikanët, sikurse edhe afaristët dhe persona tjera nga fusha të ndryshme të interesit, ishin përfshirë aty, për të promovuar idetë, mesazhet dhe politikat e tyre.

Sidomos nga politikanët, mediet sociale u panë si mundësi e mirë për t’i plasuar projektet, idetë dhe mesazhet e tyre tek publiku, thotë Valon Canhasi.

“Ky format, ky lloj i komunikimit, ta jep mundësinë që ta promovosh idenë tënde, kauzën tënde, të gjesh përkrahës për kauzën tënde, në çështje minutash, në kohën reale, për shkak se shumë njerëz, përafërsisht 500 mijë veta, e përdorin Facebook-un, çdo muaj dhe mesatarisht i harxhojnë 3 orë kohë në këtë platformë”.

“E bukura e krejt kësaj është që është transparente, është publike dhe i jepet mundësia gjithkujt që nuk kish me pas qasje me iu afru një politikani dhe të mund të komunikojë drejtpërdrejt me personin përgjegjës”, thekson Canhasi, nën një prononcim për Radion Evropa e Lirë.

Me gjithë aktivitetin e tyre të përditshëm, e meta apo dobësia e shumë politikanëve në komunikimin e tyre me publikun, kur është në pyetje rasti i Kosovës, sipas Valon Canhasit, është se ata përmes platformës dhe ‘PR-it Online’ lansojnë vetëm një komunikim vertikal, duke plasuar mesazhet e tyre, por jo edhe duke e praktikuar komunikimin me publikun.

“Padyshim që potenciali ekziston. Unë do t’i sugjeroja të gjithë politikanët të krijojnë debate, përmes pyetjeve, përgjigjeve e diskutimeve, si formë e komunikimit me shfrytëzuesit dhe ndjekësit e tyre, sepse deri më sot nuk kishte një platformë si kjo që ta jep mundësinë që në kohën reale mund të komunikosh me qytetarët e vendit dhe me i ndëgju brengat, ta zëmë me një lagje a një grup të caktuar shqetësimet”.

“Krejt këto mundësi t’i ofrojnë këto media, por unë nuk kam parë – ka kohë që i përcjellë këto media – dhe nuk kam parë që dikush i shfrytëzon të gjitha potencialet që t’i ofrojnë mediet sociale”, thotë Canhasi.

Ndërkohë, edhe Dardan Qadraku nga organizata PAKT, përkatësisht, Partnerët në Veprim, thotë se rrjetet dhe mediet sociale ofrojnë sot shumë mundësi, por, informacionet që servohen aty, qofshin ato edhe qëndrime të caktuara politike, janë të njëanshme, pasi që nuk sfidohen me pyetje apo debate.

“Media sociale ka një rol të madh, është një mjet shumë i fuqishëm, shumë efektiv, ka një kosto shumë të ulët të transmetimit të mesazhit, marrë si shembull. Por, ne duhet ta kemi edhe skepticizmin tonë lidhur me transmetimin e atyre mesazheve, derisa është mesazh që transmetohet njëanshëm, nuk e kritikën e duhur, nuk e ka mendimin tjetër. Por, mundëson një komunikim shumë më të lehtë me qytetarin”, vlerëson Qadraku, në një prononcim për Radion Evropa e Lirë.

Mediat e fuqishme globale, si Facebook apo Youtube, e të ngjashme, në vende të ndryshme, u kanë shërbyer jo vetëm përfaqësuesve të popullit në nivele të caktuara të pushtetit që të komunikojnë me mbështetësit e tyre, por edhe organizatave nga më të ndryshmet që t’i përhapin idetë dhe ideologjitë e tyre që shpesh paraqesin kërcënim global dhe rrezik potencial të përhershëm.

Dardan Qadraku thotë se nga ky prizëm mund të shihet ana pozitive dhe negative e medieve sociale, pasi që përmes tyre subjekteve të caktuara u është dhënë mundësia që në formë krejt të hapur të bëjnë thirrje për aktivitete të ndryshme, qofshin ato legale apo jo. Nga këto anë negative, nuk është kursyer as Kosova.

“Ka organizata të cilat bëjnë thirrje terroriste apo për kryerjen e akteve terroriste. Kjo praktikë fatkeqësisht ka filluar ta prek edhe vendin tonë. Kemi disa organizata të cilat e shfrytëzojnë internetin dhe këto mediat sociale në përgjithësi për promovimin e këtyre organizimeve, promovimin e mesazheve të ndryshme dhe të cilat synojnë të gjitha moshat, por me fokus i synojnë të rinjtë, çka ka sjellë edhe përfshirjen e të rinjve kosovar në luftërat e ndryshme”, thotë Qadraku.

Sidoqoftë, lënë anash mundësitë negative që këto media ofrojnë për përhapje të ideologjive e thirrjeve kërcënuese dhe të paligjshme, mediat sociale sot konsiderohen si mjet i fuqishëm për komunikim, promovim, përhapje të ideve, platformave e mesazheve, qofshin ato komerciale apo politike. Madje, në disa raste, mjeshtëria e shfrytëzimit të këtyre medieve konsiderohet si faktor kyç në garat zgjedhore nëpër vende të ndryshme botërore. 

Rinia Kosovare Përdor Mediat Sociale Për Avokim Politik Faqja e facebook-ut për fushatën për përfaqësim të barabartë në qeverisjen lokale. Photo: Image of the Facebook page Faqja e facebook-ut për fushatën për mbrojtjen e kafshëve Gusht 2013 Vetëdijesimi përmes Facebook-ut dhe Twitter-it

 Nga Flori Bruqi 

Rinia e Kosovës, duke përfshirë aktivistët në forumet e partive politike, shumë më shpesh është duke përdorur mediat sociale për fushatat e tyre. Duke shkuar një hap më tutje nga mediat tradicionale, qëllimi i tyre është të rrisin ndërgjegjësimin në lidhje me çështjet duke përdorur rrjetet si Facebook, Twitter dhe forume të tjera për të krijuar faqe të komunitetit me fotografi, logo dhe pamjet vizuale. Në vitin  2013, Shkolla e re e mediave pranë USAID‐it bashkoi 25 pjesëmarrës nga OJQ‐të dhe forumet rinore të partive politike për të zgjeruar rrjetet e tyre dhe të mësojnë aftësi të reja dhe praktikat më të mira të mediave sociale që të avokojnë në mënyrë efikase çështjet e tyre. Si pjesë e programit pilot, i cili u zhvillua nga 1 shkurti deri 26 qershor, 2013, nga studentët u kërkua që të kryejnë një ushtrim për të demonstruar aftësitë e tyre të reja.   Studentët udhëhoqën katër fushata avokuese në tërë Kosovën që kanë të bëjnë me tema siç janë ndërprerja e duhani, mbrojtja e kafshëve dhe ambientit, dhe përfaqësimi i barabartë në qeverisjen lokale.  “Facedog Kosova: Një pëlqim, një vrasje më pak," “Gjysma e popullatës, e drejta për përfaqësim,” “Shpëtoni Shpellën,” dhe “Mos pini duhan” janë iniciativat që dolën si rezultat të cilin e krijuan të rinjtë duke përdorur mediat e reja. “Kemi bërë një hulumtim në të gjitha komunat për të vlerësuar situatën e grave të punësuara në sektorin publik sipas Ligjit mbi Barazinë Gjinore. Kemi kuptuar se situata është zhgënjyese duke u nisur që nga niveli i kryetarit të komunës e deri te shërbyesit civil, dhe ne do të vazhdojmë të ngrisim këtë çështje edhe pas pjesëmarrjes në shkollën për mediat e reja që të përmirësojmë këtë situatë," tha Saranda Bllaca e fushatës  "Gjysma e popullatës, e drejta e përfaqësimit"

Projekti shkolla për media të reja është i krijuar për të trajnuar gjeneratën e ardhshme të udhëheqësve për parti politike dhe OJQ‐ ve. Kjo është inicuar si pjesë e programit të financuar nga USAID‐i për mbështetjen e proceseve dhe partive politike i cili funksionoi që nga shtatori 2009 deri shtator 2013. Ky aktivitet ofron mbështetje për të gjitha partitë politike për të krijuar organizim të brendshëm, konkurrim për zgjedhje, përgjegjen ndaj votuesve dhe të zhvillojë politika.   Si fokus i rëndësishëm i këtij aktiviteti kanë qenë gratë dhe forumet rinore pranë  partive politike dhe përmirësimi i mundësive për këto grupe

Xhungla informative në Kosovë .... më tallava-gazetarë , opinionista , e tallava-redaktorë në TV dhe radiot tona...

 

Shkruan: Flori Bruqi

Në komunikimin publik e social sot ndeshim një “trafik” të dendur, të cilit, për hir të së vërtetës, i mungojnë disa “semaforë”. E para, për ta orientuar në xhunglën e stërmadhe të përdoruesve pa kriter të mediave të reja dhe, e dyta, për ta vendosur këtë “trafik” në funksion të profesionalizimit të mediave dhe komunikimit publik.

Sot gjithkush bën gazetarin dhe redaktorin nëpër media sociale, por askush nuk merr përgjegjësinë për efektet shpërdoruese të lirisë pa kufi dhe cenimit të standardeve minimale profesionale. Postimi pa kriter i materialeve (ku zakonisht mungojnë datat dhe vendet ku kanë ndodhur ngjarjet), qofshin të shkruara apo të multimedias, po krijon jo vetëm një publik pa shije e pa sens, por po ngre murin ndarës që po i ndihmon me të madhe mosqarkullimit normal të ndikimeve, vlerave e modeleve reciproke.

Ka rrezik që ky publik i ri që po formohet në këtë mënyrë, të jetë aq shumë i lidhur pas ‘’realitetit të tij’’, sa të humbë sensin e prekjes në realitetin konkret të jetës së përditshme, por edhe heqjen dorë nga mediat e tjera, të ashtuquajtura konvencionale, ndaj të cilave, me pa të drejtë mund të ngrihet një gardh paragjykues.

Të udhëhequrit e shoqërisë me sasi të mëdha paragjykimi mund të shpjerë njeriun modern para dilemës hamletiane të jesh apo të mos jesh i mirinformuar. Një publik i tillë, i përbërë nga qindra e mijëra “dembelë Stambolli” që vetëmjaftohen duke dremitur e vegjetuar brenda kështjellave të tyre virtuale, është i padobishëm në planin e përgjithshëm të mendësisë civile të komunitetit dhe formimit kulturor të njerëzve.

Askush nga pjesëmarrësit e debatit të madh sot në botë, nuk ka mundur të gjejë një përgjigje fatlume para kësaj dileme që po i mundon sociologët e mediave dhe ekspertët e shumtë të komunikimit. Në kuadër të strategjive të zhvillimit të mediave, vende të ndryshme të botës kanë provuar forma të shumta të vendosjes së njëfarë rregulli brenda standardeve të përgjithshme të komunikimit tek mediat e reja.

Por, deri më tani, asnjë nga këto strategji nuk është provuar se mund të prodhojë një model të pranueshëm nga të tjerët, aq më tepër kur gjeografia e komunikimit publik ka edhe diversitetin social, kulturor, gjuhësor, religjioz etj.

I ndodhur në konkurrencë joluajale me këtë tip komunikimi, media konvencionale ka rrezik të stërkeqet në prototipe subkulturore të stilit tallava. Goditja që mori muzika e akademisë nga tallavaja e kafeneve, mund të reprizohet me një frymë të njëjtë edhe në fushën e medias dhe të komunikimit, kurse ‘galaktika e Gutenbergut’, siç McLuhani e quante shtypin, ka të ngjarë që të eklipsohet një çikëz nga ‘galaktika e Zuckerbergut’, për aq sa do të kompensohej nga një tufë dritë që do të depërtonte në gardhin paragjykues të komunikimit virtual.

Gara në mes të risive teknologjike dhe formimit të publikut, do të duhej të jetë preokupimi kryesor i përpiluesve të strategjive të reja komunikimit dhe medias. Gjithkush sot e ka të qartë se mediat online po thyejnë rekorde avantazhi kundrejt mediave klasike. Mirëpo përparësitë e këtij avantazhi nuk i merr si favore profesionale krejt publiku, për arsye se në fushën e paanë të komunikimit virtual sot kemi një oqean përdoruesish dhe, jo pak prej tyre, po ngrenë ‘principatat e tyre’ të realitetit virtual.

Për aq sa po shihet i efektshëm ndikimi i mediave të reja në ngritjen e disa standardeve të munguara teknologjike tek mediat klasike, për aq do të duhej të jetë i efektshëm edhe një ndikim kthyes që mund të kenë mediat klasike tek ato të reja. Në radhë të parë, në ruajtjen me rigorozitet të standardeve themelore të informimit profesional, pa anashkaluar kriteret e bazuara mbi paanshmërinë, gjithëpërfshirshmërinë dhe treburimësinë e lajmit. Pa këto dhe standarde të tjera të nevojshme profesionale, mediat online (sidomos portalet e shumta) por edhe ata që marrin guximin të bëjnë gazetarin dhe redaktorin nëpër rrjetet sociale, do të dukeshin karikatura në përpjekjet e tyre për të aktruar opinionbërjen.

Në anën tjetër, identiteti i medias në shoqëritë multietnike, siç proklamohet kjo e jona, paraqitet më kompleks, aq më tepër kur ka prirje të shumta të kontrollimit të hapësirës publike në gjuhën shqipe nga individë e grupacione joshqipfolësish të cilët parësore e kanë profitin e pastaj informimin profesional. Në kushtet e tilla ku mediat ende prodhojnë politikë të ditës për të kënaqur nevojat momentale të publikut, pa detektuar problematika të vërteta të tij, është vështirë të presim ndonjë ndryshim të statusit të vetë mediave në shoqëri.

Sensibilizimi i fushatave politike dhe mediatizimi i diskursit publik pa ndonjë parakusht të balancuar profesional, i jep mediave rolin që s’e kanë – atë të dërgesave postare nga njëri llogor tek llogori tjetër partiak-politik. Degradimi i mediave në rolin e postierit e zhvesh përfundimisht ndikimin që mund të kenë ato në formimin e opinionit kritik të publikut.

Megjithatë, mediat e reja dhe politika janë dy skajet e kundërt të një litari që vazhdon të tërhiqet mbi kurrizin e një mase të madhe njerëzish që janë në kërkim të identitetit të ri mediatik e shoqëror. Sikundër ka dëshmuar edhe realiteti në disa pika të globit, sidomos ngjarjet e lidhura me ’Pranverën Arabe’, aktivizmi qytetar i përfshirë brenda komunikimit virtual, është treguar mjaft efikas në mediatizimin dhe globalizimin e ngjarjeve, pa pasur nevojë të harxhohen energji të kota të aktivistëve të shumtë politikë nëpër tribuna e mitingje. Janë të shumtë në numër ata persona që po e kultivojnë identitetin e tyre qytetar, intelektual e social përmes kësaj bote virtuale dhe favori më i madh që del nga ky realitet është pamundësia e politikës së ditës për të manipuluar me këtë “masë elitare” që po e projekton refuzimin e vet jo vetëm personal, por edhe grupor.

Një përparësi tjetër shumë e ndjeshme, që pak po trajtohet si vlerë në komunikimin publik e social, është dimensioni i lirisë së shprehjes, në kushtet kur politika provon të monopolizojë hapësirën publike me të vërtetën e saj të njëanshme. Mediat e reja, që janë të pakontrollueshme nga “punëtoria partiake”, gjithsesi, do t’i japin një dimension të ri lirisë së shprehjes, por edhe mundësive të pakufizuara për të ndërtuar “mirëqenie publike” pa e patur të domosdoshme ndihmën e aparatit shtetëror e institucional, me kusht që në komunikacionin e zhurmshëm të ketë kulturë të mirëfilltë qarkullimi.

Në të kundërtën, tallavaja me paturpësinë e saj mund të mbërthejë edhe komunikimin publik e social, kurse shansi për të patentuar me bollëk tallava-gazetarë e tallava-redaktorë, do të jetë i pahuqur. Mbase, beteja për të triumfuar mbi këtë destruksion profesional, do të duhej të jetë strategjia e re e përballjes së vlerave e produkteve mediatike kundrejt deformimeve që i sjell keqmenaxhimi i tyre.

Gjatë këtij viti zgjedhor, të ashtuquajturat “Media sociale”, si Facebook apo Twitter, janë kthyer në një mjet të rëndësishëm të komunikimit politik

Nga Flori Bruqi -     Prishtinë,1.4.2024.

Për çdo zgjedhje presidenciale, roli dhe ndikimi i internetit ka ardhur duke u rritur. Gjatë këtij viti zgjedhor, të ashtuquajturat “media sociale”, si "Facebook" , Twitter(X), Instagram, Telegram.com,   janë kthyer në një mjet të rëndësishëm të komunikimit politik në Kosovë dhe botë.

Fushatat politike dikur mbështeteshin tek fjalimet, tubimet dhe gazetat për të komunikuar dhe për të motivuar votuesit. 

Më pas, radioja dhe televizioni bënë të mundur që të flitej me të gjithë, shpejt dhe në të njëjtën kohë. 

Sot, fushatat në vend  mund të përhapin mesazhet e tyre në mënyrë të menjëhershme dhe me komunikim të ndërsjelltë, nëpërmjet të ashtuquajturave “media sociale” të internetit.

Roli i internetit në fushatat politike është rritur jashtëzakonisht shumë gjatë 20 viteve të fundit.

 Shërbimi është përdorur për të përhapur mesazhet e kandidatëve, për të mbledhur para si dhe për të motivuar votuesit që të jenë aktivë.

Kur kandidati presidencial i Partisë Demokrate Barak Obama zhvilloi fushatën në vitin 2008, ekipi i tij e përdori internetin në një shkallë të paarritur më parë dhe me efekt të rëndësishëm, thotë specialisti i komunikimit politik Peter Fenn.

“Para së gjithash, nëse u hedhim një vështrim shifrave, është absolutisht diçka e pabesueshme. Ai kishte katër milionë dhurues të fushatës së tij, që do të thotë se një në 17 njerëz që votuan për të i dhanë atij para. Kjo nuk kishte ndodhur kurrë më parë në politikën amerikane. 

Gjëja e dytë është se fushata kishte rreth 16 milionë adresa e-maili të njerëzve.”

Në zgjedhjet presidenciale të vitit 2012, të dy kandidatët kryesorë - Presidenti në detyrë, Barak Obama, dhe sfiduesi i tij republikan, Mitt Romney - janë duke përdorur internetin, duke përfshirë dhe rrjetet sociale si Facebook-u dhe Twitter-i, në mënyrë masive dhe strategjike.
Dhe secila formë luan një rol në shpërndarjen e mesazhit, thotë drejtori i mjeteve dixhitale të komunikimit i fushatës së kandidatit Romney, Zac Moffat.

“Mënyra se si unë do t’i cilësoja është se Twitter-i (X) është mjeti më i mirë për përfshirjen e njerëzve në mënyrë të menjëhershme. 

Twitter-i(X) mundëson bisedat në kohë reale, ndërsa mendoj se Facebook-u i përket asaj që ndodh brenda së njëjtës mbrëmje. 

Duket pak a shumë sikur ngjarja ka ndodhur dhe njerëzit reflektojnë mbi të. 

Roteri Google fillon rolin e saj ditën e nesërme dhe është në gjendje të krijojë një farë strukture për gjithë atë rrëmujë informacioni, duke ofruar një panoramë të diskutimeve që njerëzit zhvilluan lidhur me ngjarjen.”

Rrjetet sociale gjithashtu u japin votuesve mundësinë për t'iu përgjigjur deklaratave të papëlqyera të kandidatit si dhe situatave të çuditshme që krijohen, të cilat më pas përhapen me shpejtësi në internet. 

Korrespondenti i gazetës Politico Tony Romm.

“Në thelb, kemi të bëjmë me informacion që fillon e qarkullon. Informacioni shpërndahet, përsëritet, jehon. Të njëjtën gjë e shohim me Facebook-un, kur një përdorues ndan me miqtë një lajm të medias në lidhje me diçka që një kandidat ka bërë. 

Më pas, kjo fillon të përhapet me shumë shpejtësi, derisa përfundon në gazetat më të mëdha, duke u bërë pjesë e titujve kryesorë në të gjithë vendin.

 Pra, ka një efekt shumë të madh.”

Specialistët e strategjive politike të internetit thonë se qëllimi me mediat sociale është mbledhja e të dhënave nga votuesit, në mënyrë që fushata të mund të personalizohet, duke e bërë kandidatin jo vetëm të njohur, por duke e kthyer në një lloj miku që di dhe kupton problemet me të cilat përballen votuesit dhe që duhen zgjidhur . Kjo, thonë analistët, është politika e individualizuar e sotme dhe e ardhme.Në Kosovë Faceboc-un e përdorin më shumë politikanët e rinjë, sidomos të rintë nga LVV si dhe partitë tjera kosovare si LDK,PDK dhe AAK...për të komunikuar më votuesit e vet.

Libri dhe rëndësia që ka leximi i librit( Prezenca e teknologjisë informative po zbeh imazhin e librit)

Zhvillimi i hovshëm i teknologjisë ka bërë që lexueshmëria e librit të bie dukshëm. Megjithëse libri po shihet mundësi e pazëvendësueshme për lirinë e shprehjes dhe për shpërndarjen e informacionit. Kjo u vu në pah në Ditën Botërore të Librit dhe të të Drejtave të Autorit, në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës ku nxënës të shkollave fillore dhe të mesme të ulëta ishin mbledhur për të prezantuar krijimet e tyre letrare. Udhëheqësja e Departamentit të Edukimit Bibliotekar, Ramize Bajraktari, tha se interesimi për të lexuar nuk ka rënë nëpër kohë, porse jo aq shumë ka lexues të pasionuar ose dashamirë të artit letrar, transmeton kp. Sipas saj, mungesa e lexueshmërisë së librave dhe zëvendësimi i tyre me teknologjinë informative po bënë që shumë nxënës të kenë probleme në mësimnxënie. “Shumë fëmijë po hasin në vështirësi në mësimnxënie sepse prezenca e teknologjisë informative po zbeh gjithnjë e më tepër imazhin e leximit të librave. Në rrjete sociale janë të hapura shumë faqe leximi, ku mund të gjesh analiza dhe rekomandime të ndryshme, por asnjëherë nuk mund të zëvendësohet libri fizik në këtë formë”, theksoi ajo. Bajraktari shtoi se janë lexuesit e vegjël ata që e madhështojnë ditën e librit. Edhe Hatmane Demiri, drejtoreshë e shkollës “Ismail Qemali”, foli për rëndësinë e madhe të librit, duke bërë apel që të rinjtë dhe të vegjlit të lënë telefonat në mënyrë që të lexojnë sa më shumë. “Ta vizitojmë sa më shumë bibliotekën, të lexojmë sa më shumë, sa më shumë të japim mesazhe se bota po ecë dhe t’i lëmë pak telefonat, sepse libri kur lexohet ‘live’ është shumë më mirë... Fëmijët pak e kanë lënë librin anash. Unë besoj se me një sensibilizim të tillë, të gjitha shkollat dhe të gjithë ne, të bëjmë thirrje që sa më shumë të lexojmë sepse nuk mundemi me ecë përpara pa lexim dhe pa dije”, theksoi ajo. Ndërsa nxënës të shumtë lexuan dhe recituan disa nga krijimet e tyre letrare kushtuar librit dhe rëndësisë që ka leximi në të ardhmen e vet fëmijëve por edhe të shtetit në përgjithësi. Dita Botërore e Librit daton që nga 23 prilli i vitit 1995, me qëllim të kontribuimit në mbarë botën për të drejtat e autorit duke inkurajuar të gjithë, e në veçanti të rinjtë për të zbuluar kënaqësinë e leximit.

Ndikimi i teknologjisë në shëndetin mendor të fëmijëve

 

Nga Qëndresa Sokoli

---

Fëmijë të moshave të ndryshme, duke përdorur “telefona të zgjuar” dhe tablet.

Ndryshimet dhe zhvillimet sociale, të cilat kanë ndodhur së fundi, kanë bërë që shkenca, teknologjia dhe informatika të arrijnë ndoshta në piedestalet më të larta të shoqërisë.

Në ditët e sotme është e pamundur që të shohim shoqëri dhe kultura pa teknologjitë e fundit.

Krahas kësaj është rritur dukshëm edhe përdorimi i teknologjive të reja informative nga të rinjtë, përkatësisht nga fëmijët.

Sociologu Fredi Kamberi ka shpjeguar për Albanian Post se “përdorimi masiv i teknologjisë informative dhe në përgjithësi rrjeteve sociale, është goxha i përhapur jo vetëm në mjediset tona sociale, si në Kosovë, po ashtu edhe në vendet tjera të Ballkanit dhe më gjerë”.

Madje, sipas tij, në disa raste prindërit shfrytëzojnë “telefonat e mençur” si mjet argëtimi për fëmijët, gjë që mund të prodhojë kundër-efekt.

Përderisa është rritur dukshëm përdorimi i teknologjive informative nga moshat e reja, njëkohësisht është rritur edhe shqetësimi i prindërve dhe profesionistëve të fushave sociale mbi pasojat e teknologjive të tilla, sidomos nga varësia, shpjegon Kamberi.

“Prandaj, duhet nënvizuar se teknologjitë e reja, përdorimi i tepërt i tyre ndikon te fëmijët në aspektin kognitiv (njohës) të tyre, ndikon në uljen e performancës dhe cilësisë së mësimit, ndikon në aspektin e socializimit të fëmijëve me fëmijë të tjerë, për shkak se gradualisht ‘miku fizik’ është duke u zëvendësuar me ‘mikun virtual’ dhe pothuajse tërë energjia, emocioni, pasioni, komunikimi, tashmë është shndërruar në një botë virtuale”.

“Po ashtu, ky përdorim i tepërt i teknologjive informative, ka ndikuar në rritjen e dhunës së fëmijëve, bullizmit, agresivitetit dhe sjelljeve devijonte”.

Për kundër gjithë këtyre aspekteve negative, Kamberi thotë se ka edhe aspekte pozitive të përdorimit të teknologjisë, por varësia ndaj tyre mund të shndërrohet një obsesion dhe të ketë pasoja të shumta.

“Ne jemi të vetëdijshëm se gjeneratat e reja kanë lindur në një botë digjitale, e cila është vështirë të shmanget, sepse ka edhe disa përfitime, si nga aspekti i zhvillimit të përgjithshëm, po ashtu edhe nga ai material. Mirëpo, përdorimi i tyre pa ndonjë limit shkakton probleme të theksuara”.

Si ndikon teknologjia digjitale në mirëqenien mendore të fëmijëve?

Teknologjia digjitale pa dyshimka edhe aspekte pozitive, por edhe negative. “Disa nga aspektet pozitive janë edhe zhvillimi i shkathtësive për jetë, mësimi i gjuhëve të huaja”, është shprehur ai.

“Mirëpo, në aspektin negativ teknologjitë e tilla mund të ndikojnë në rritjen e agresivitetit te fëmijët, sjelljet josociale, uljen e performancës së mësimit, rritjen e obezitetit, duke qëndruar shumë gjatë me teknologji të tilla, probleme me miopinë (problemet me sy) etj”.

“Po ashtu, varësia nga teknologjitë informative ndikon edhe izolimin social të fëmijëve, në vetminë, rrit ankthin dhe depresionin social”.

Sa i ndihmon përdorimi i teknologjisë fëmijët?

“Përdorimi i teknologjive nga fëmijët, sipas moshës, ka edhe efekte pozitive, sidomos në zhvillimin e imagjinatës dhe shkathtësive për jetë, ndikon në zhvillimin e gjuhës si mjet i komunikimit, por edhe përfitimit të njohurive të reja” është shprehur ai.

Mirëpo, paraprakisht ekspertët e fushës sugjerojnë se duhet që të:

Zbatohen kufijtë kohorë në pajisjet dhe mediat digjitale, duke përdorur aplikacione të kontrollit prindëror. Ato ndihmojnë të sigurohemi që fëmijët të kenë një ekuilibër të kohës para ekranit dhe aktiviteteve jashtë ekranit, si dhe një angazhim të mjaftueshëm shoqëror e personal për të lejuar një zhvillim të shëndetshëm dhe për të parandaluar izolimin dhe vetminë.

Duhet të komunikohet me fëmijët lidhur me raportet e tyre me bashkëmoshatarë. Kjo mund të ndihmojë në identifikimin e shqetësimeve në lidhje me mungesën e marrëdhënieve në jetën reale, si dhe përfitimet sociale që një fëmijë percepton nga aktivitetet e tyre në internet. Mund t’ju ndihmojë gjithashtu të jeni të vetëdijshëm për përmbajtje të papërshtatshme ose ngacmime kibernetike që mund të kenë ndikim negativ te fëmija.

Duhet të ketë një model të zakoneve të shëndetshme për përdorimin e pajisjes. Është e rëndësishme që prindërit të shpenzojnë mjaft kohë (cilësore) ballë për ballë duke u angazhuar me fëmijët për të mbështetur zhvillimin e shëndetshëm social dhe emocional.

Pra, me fjalë të tjera duhet të ndërmerren hapa paraprak për të zbutur faktorët e mundshëm të rrezikut për fëmijët, përkatësisht duke përfshirë qasjen e kufizuar në teknologji. Kjo nënkupton shtimin e kontrolleve prindërore për të kufizuar sasinë e kohës që fëmijët kalojnë në pajisjen e tyre celulare ose në televizor.

A ka më shumë dëm apo dobi në përdorimin e teknologjisë në moshat e hershme?

“Kujtoj se kjo varet kryesisht nga përdorimi, përkatësisht qëllimi i përdorimit të teknologjive informative. Nëse këto teknologji përdoren në kuptimin e zhvillimit të fëmijëve dhe sipas rekomandimeve të profesionistëve bazuar në moshë, atëherë padyshim se ka dobi”.

“Por, nëse eventualisht përdorimi i teknologjive të tilla shndërrohet në një rutinë, varësi, jashtë limitit, atëherë mund të ketë efekte negative, të cilat ndikojnë në personalitetin e fëmijëve” ka thënë Kamberi për Albanian Post.

Cilat janë efektet shëndetësore dhe fizike?

Normalisht që shpenzimi i kohës së tepërt para ekranin ka pasoja të shumta te fëmijët, sidomos te moshat më të reja. Mirëpo, prindërit duhet të kenë kujdes të shtuar mbi atë se çfarë i servojnë fëmijëve të tyre, duke analizuar përmbajtjen, strukturën, gjuhën, por edhe personazhet e akterëve.

Kjo për shkak se fëmijët kanë modelimin e tyre social dhe ata janë imituesit më të mëdhenj, që do të thotë sipas asaj që shohin fëmijët qoftë nga prindërit, familjarët apo në ekran edhe imitojnë duke i marrë rolet e tyre si modele sociale, shpjegon ai.

Pra, në moshat e hershme, sidomos në zhvillimin psiko-motorik të fëmijëve ka rëndësi të madhe modelimi social dhe fëmijët nëse qëndrojnë shumë kohë pran ekranit mund të kenë probleme, përfshirë marrjen e gjuhës si model qoftë pozitive ose negative, pastaj dhunë, agresivitet e kështu me radhë, shpjegon sociologu.

Ndërkaq Merita Sejdiu, një mësuese fëmijësh, në një kopsht në Prishtinë, thotë për Albanian Post, se promovimi i aktiviteteve në natyrë, pëveç se është shumë i rëndësishëm për fëmijët, gjithashtu i ndihmon ata të largohen nga zakonet dhe fiksimet e padobishme të pajisjeve teknologjike.

“Fëmijët duhet të mësojnë të shijojnë aktivitete rekreative që i largojnë ata nga fiksimi i tyre me pajisjet teknologjike. Loja e pa-strukturuar jashtë botës digjitale stimulon kreativitetin. Koha e lirë nga pajisjet digjitale duhet të jetë prioritet i përditshëm, veçanërisht për fëmijët më të vegjël”.

Ajo këshillon prindërit të bëhen një shembull i mirë, “për shkak se fëmijët janë imitues të mëdhenj, është e rëndësishme që prindërit të kufizojnë përdorimin e tyre para fëmijëve. Kjo do t’i bëjë ata më të disponueshëm për t’u argëtuar reciprokisht gjithashtu”.

https://albanianpost.com/ndikimi-i-teknologjise-ne-shendetin-mendor-te-femijeve/