2011-01-27
Skënder Drini: Elita është ajo që duhet të imponohet
Autori më i dëgjuar dhe lexuar shkodran si romancier dhe aktivitet të gjatë në letërsi me dhjetëra romane apo tregimet e tij, por edhe me mendimet e tij të thëna pa asnjë ndrojtje dhe para apo mbrapa mendim si Skënder Drini, është tepër aktiv edhe sot, por dhe i botuar dhe përkthyer nëpër botë.
Nga Besi Bekteshi
Skënder Drini për fillimet e aktivitetit letrar tregon se “botimi i tij i parë ka qenë prozë”. Por ai sqaron se përpara se të botonte këtë, ai ka shkruar poezi dhe ato ja kishte dhënë për ti shikuar një personi më të vjetër të letërsisë, i cili “u tremb” dhe nuk donte ti shikonte më, megjithëse ishte një njeri i ndershëm. Unë kam botim të parë “Tregimet e së Shtunës” që ishte një libër për fëmijë thotë zoti Drini, duke shtuar se botimet për fëmijët ishin një taktikë e përdorur për të depërtuar në fushën e letërsisë me qëllim që të mos rrëmonin shumë në biografinë te tij. Këtë taktikë e kam përdorur edhe në botimin historik “Shqipja e Kreshtave Tona” dhe pikërisht këtu filluan telashet thotë ai, sepse më penguan të botoj vëllimin e dytë. Ky është rasti i parë që po i them këto dhe nuk dua ti deklaroj për të mos bërë analizë të tillë të kaluar, por ka qenë tema historike ajo, e cila na largonte disi nga kontrolli dhe censura, sqaron romancieri i madh shkodran. Skënder Drini në dhjetorin e sapo kaluar, ka qenë thirrur në një takim në Bari të Italisë në formën e një “tryeze të rrumbullakët” për letërsinë shqipe. Aty ishin studiues dhe pedagogë italianë të ardhur nga disa universitete dhe fillimi i kësaj tryeze ka qenë debati për librin tim të përkthyer aty disa herë që është “Tregimet e Veriut”. Unë për këtë libër tepër të përkthyer në Itali, kam pasur kontakte të shumta dhe të rëndësishme, ka shpjeguar zoti Drini. “Në të gjitha takimet debat që janë bërë për librin tim, jam munduar të shpalos një natyrë shqiptare duke u munduar t’ju them atyre që “ne aspirojmë të hyjmë në Evropë, por praktikisht ne jemi në Evropë”. Janë bërë në këtë takim të fundit përmbledhje të letërsisë shqiptare përpara dhe pas diktaturës, ku kam sqaruar se “kemi qenë të detyruar të veprojmë nën kafshimin e metodës shumë arkaike dhe të egër si ajo e realizmit socialist”- tregon ai. Aty kam thënë se disa vepra madhore të letërsisë shqiptare për një arsye apo ndonjë tjetër, kanë arritur ti shpëtojnë kësaj metode dhe ju kam përmendur me plot bindje romanin “Lumi i Vdekur” i Jakov Xoxes, por edhe “Qyteti i Fundit” i Petro Markos që i ka shpëtuar pikërisht kësaj metode, tha për gazetën “Sot” shkrimtari. Për ti shpëtuar kësaj metode unë kam shkruar nga e kaluara apo me tema historie si “Vraje Tradhtinë” apo “Midis Dy Kohëve” etj, ka shtuar shkrimtari i madh shkodran Skënder Drini. Këto dy tema kishin një farë tolerance më të madhe sa që mbaj mënd thotë Drini, që “regjimi dhe censura e kohës” e kuptoi këtë veprim dhe filloi zhurma se “po trajtohet si shumë tema historike”. Në problemet e “disidencës” në takimet e debatet jashtë shtetit, kam deklaruar se “e vuajmë faktin se nuk kemi arritur të kemi një disidencë të vërtetë”. Por, për këtë gjë privatisht ju kam dhënë dy shembuj njëri për Kurt Valhajm dhe për shkrimtarin rus-sovjetik Jevtushenko, i cili ka bërë një farë disidence, por që ka dhënë edhe shembullin nga Galileu dhe për të cilin tha se: Galileu tha e “pure si muove”, por ai nuk kishte fëmijë. Nuk ka qenë kollaj të bëje një disidencë në atë kohë pohon ai, sepse hakmarrja shkonte deri në brezin e shtatë. Mbi këtë koncept shkrimtari Drini deklaron se “ka një s’takim të brezave” dhe për konceptin e mos kuptimit të këtyre periudhave të diktaturave dhe letërsisë, ai dha shembullin se: “është edhe një pjesë e rinisë gjermane që nuk kuptojnë dhe besojnë holokaustin dhe kampet e përqendrimit, duke i marrë si montatura”. Më tej ai ka shpjeguar se libri i tij i anatomisë së kohës së pavarësisë është “Vraje Tradhtinë” i botuar shumë edhe në Kosovë që bën fjalë pikërisht për Shkodrën dhe shpirtin patriotik të saj, një libër që i ka shpëtuar të gjitha censurave dhe filtrave të kohës. Skënder Drini duke dashur të trajtojë temën e dramës shqiptare dhe problemeve të saj, ka thënë se “drama shqiptare nuk arrin sot të imponohet” dhe kjo për shumë arsye dhe e para është se pengesë është kualiteti i veprave dhe mund të them se si gjini drama është ajo që takon më shpejt me plagën e jetës sociale. Pastaj ai ka shtuar se “në qoftë se nuk prekim në plagë apo sillesh rrotull, nuk tërheqim vëmendjen e spektatorit” dhe patjetër që këtë vërejtje dhe kritikë e ka pasur në përgjithësi për dramaturgët edhe në Shkodër. Por shkrimtari shkodran ka shtuar, se e dyta është kur merresh vetëm me konstatimin në dramaturgji përsëri nuk tërhiqet vëmendja e spektatorit. Duhet dhënë një zgjidhje qoftë edhe me një farë ekuivoku dhe veprat e mëdha të gjitha e kanë nga një zgjidhje, të cilat janë herë të qarta dhe herë “underground” sipas nivelit të lexuesve. Për teatrin Drini thotë se është “plakur” si moshë fizike e aktorëve dhe ka shtuar se e kemi përpara syve, duke pasur parasysh Shkodrën. Unë nuk shoh prurje të reja në teatër, ka thënë shkrimtari i madh i qytetit më tradita të larta në letërsi dhe dramaturgji. “Ne kemi shumë “drama të ditës”, të cilat duhet ti mbështesim në elementët filozofikë dhe ndoshta edhe ato ekonomikë dhe politikë, për të trajtuar qartë në teatër dhe kjo është mënyrë përndryshe po nuk pati këto, dramaturgjia është kot dhe le të priremi drejt gjërave shumë të lehta”- shton ai. Nuk mund të shtyhemi me dramën gjithmonë deri te stresi, por edhe të “dalë ku të dalë”, nuk mund ta kalojmë, ka thënë ai. Shkrimtari i dëgjuar shkodran ka një ide të veten për mungesën e talenteve për në dramën dhe teatrin e qytetit. Ai ka deklaruar se “disa nga aktorët më të mirë që njoh unë si shkodranë dhe jo, nuk kishin shkollë fare”. Këtë gjë Drini e ka thënë për kërkesën që ka teatri për të shkolluar me Akademinë e Arteve. Për këtë duhet ndjekur dhe gjurmuar talenti, ka përforcuar idenë shkrimtari. Kurse në drejtim të letërsisë dhe sidomos asaj të bërë në Shkodër, ai tregon se ka disa arritje dhe kryesisht në poezi dhe veçanërisht nga femrat. Drini përmendi një poete si të talentuar dhe pikërisht Ledia Dushin, por ai përmend edhe Ledri Kurtin dhe Ben Prendin, si poet shumë të mirë dhe seriozë. Kurse për sa i përket “pjekurisë së letërsisë” që ai quajti prozën, shkrimtari i dëgjuar shkodran ka përmendur kolegun më të ri Ritvan Dibra. Shkrimtari ka përmendur lirinë e madhe të sotme, por ai ka shtuar duke përmendur Andre Zhitin me shprehjen se “liria e vret prozën”, të cilën e quajti paradoks, por që natyrisht ka zbatimin e saj. Natyrisht që nuk do të kërkojmë “atë kohë”, por ky paradoks duhet shpjeguar me disa elementë që sjellë liria. Për këtë gjë ka thënë ai, mund të përmend se ndodh që “janë 10-të veta që kanë lekë dhe shkruajnë romane” dhe më “shpartallojnë” mua, sepse libri im është pas atyre të dhjetëve. “ Ato bëjnë kopertina të bukura, financojnë librarin dhe shtëpinë botuese dhe natyrisht deri sa ta marrin vesh njerëzit se kush është vepër më e mirë, kalon pak kohë dhe....Habitem sot me një pjesë të rinisë që luajnë mendsh për Daniel Still që për mua është për shkrime trotuaresh në Amerikë. Për mua ato 20 botime romanësh të tilla nuk vlejnë asnjë. Për mua nuk është vepër e mirë as “Kodi i Da Vinçit” dhe Dan Brown gjithashtu nuk është ndonjë shkrimtar kushedi çfarë. Pse është “best seller” për mua nuk është libër i mirë, sepse ka vetëm artifica dhe për këtë është libri më i shitur”- ka vazhduar mendimin e tij kritik shkrimtari me një aktivitet 50-të vjeçar Skënder Drini. Sot letërsia ka krijuar disa kupola opinionesh dhe sidomos në Tiranë dhe kur vjen një i huaj dhe rastësisht pyet kush shkrimtari më i mirë në Shqipëri i tregojnë “x-in”, por që në të vërtetë për mua është shkrimtar krejtësisht kot. E tregojnë si shkrimtar të madh atë që është mbajtur të gjithë kohën nën sqetull dhe në të gjitha kohërat, ka precizuar shkrimtari. Në këtë kontekst në Itali ju kam thënë “faleminderit që më keni përkthyer”, pohon ai, por njëri nga brilantet e letërsisë shqipe si Mjeda, nuk është i përkthyer. Drini pastaj ka dhënë edhe mendimin e tij mbi figurën e Migjenit dhe trajtimin e saj sidomos në Shkodër. Sipas tij, Migjeni i takonte një temperamenti tjetër, filozofie tjetër dhe një talenti disi të veçantë. Mbase ka një heshtje për të ka thënë Drini, sepse janë bërë disa orvatje për ta etiketuar në një mënyrë tjetër që për mua nuk qëndrojnë. Kanë thënë se nuk është shqiptar apo është malazez, por unë do të thosha se Durhami është më shqiptare se të tjerët megjithëse nuk është shqiptare, pra vazhdon Drini, edhe sikur të marrin një origjinë të tillë të Migjenit ai jetoi dhe u shkri apo qau, u ankua dhe u revoltua për këtë qytet dhe në mënyrë pak spekulative regjimi tjetër u mundua ta “korruptonte” në vazhdën e shkrimtarëve të majtë gati komunistë. “Kanë thënë se është “shkrimtar revolucionar” dhe ka një identifikim të pa drejtë mbi termin revolucionar që barazohet me termin komunist. Kjo është e pa pranueshme, sepse revolucionari është ai që lufton dhe përpiqet për ide të reja”- ka pohuar për këtë problem Drini. Ai ka vdekur vetëm 26-të vjeç dhe unë mendoj se po të ishte gjallë në fillimet e diktaturës ai do të pushkatohej dhe për këtë jam i bindur, ka thënë shkrimtari i madh i Shkodrës. Drini mesazhin e tij për Shkodrën e pranon se e ka dhënë në veprat e tij, dhe është pikërisht vepra e tij që përbën edhe atë që konsiderohet mendimi filozofik dhe racional për qytetin dhe kohën e tij, e shtrirë ndër vite apo edhe shekuj. Por në fund shkrimtari dhe romancieri shkodran ka thënë se shprehja: “Shkodra djepi i kulturës” e stërthënë në takime apo seminare është regresive, dhe të duket sikur thotë: Rri aty ku ke qenë, sepse ke qenë i lavdishëm, por nuk është ashtu, sepse duhet sot ku je. “Optimizëm për Shkodrën do ta besoja në qoftë se do të shikoja elitat në krye. Nuk them se nuk ka, por do të besoja vetëm atë here kur “elita të jetë ajo që imponohet”- pohon shkrimtari. Drini për të përforcuar rëndësinë e artit dhe kulturës në ndërtimin e një vendi tregon se kur ka pyetur disa arkitektë gjermanë të moshës së tretë mbi rindërtimin e qytetit të tyre në Gjermani ato i janë përgjigjur se: Ndërtimin e qytetit të tyre e kanë nisur nga opera fillimisht dhe krejtësisht më atë të parën.
Zbulova natyrën shqiptare përmes librave të Kadaresë
Bisedë me Bente Christiensen, përkthyese e Ismail Kadaresë në norvegjisht dhe drejtuese e KOPINOR, një shoqatë ndërkombëtare shkrimtarësh, përkthyesish dhe artistësh të njohur.
Në të menduarin tim çdo gjuhë është një perlë, tingull i muzikës së botës që këndojmë përherë, por çdo shkrimtar është një koral në shtratin e koraleve....Për ju si përkthyese, a është e vështirë apo e thjeshtë ti mbash këto perla e koralë të sigurta në kohët moderne?
Mendoj që është një prej detyrave më të rëndësishme të përkthyesve të mbajnë gjallë gjuhët e ndryshme të botës, duke i përkthyer ato e duke krijuar ura lidhëse midis gjuhëve dhe letërsive. Nuk kam asgjë kundër gjuhës Angleze si një gjuhë, por jam kundër faktit që pothuaj të gjitha komunikimet bëhen në këtë gjuhë, e kështu gjuhë të tjera kanë tendencën të shtypen prej kësaj gjuhe të gjithepushtetshme. Përsa u përket shkrimtarëve, ka kaq shumë zëra dhe kaq shumë vepra, e kaq shumë mënyra të shkruari sa është pak a shumë e vështirë ti përshtatësh të gjithë, pavarësisht afinitetit që një përkthyes mund të ketë për ndonjë shkrimtar në veçanti. Disa shkrimtarë kanë një zë dhe një fjalor të cilin unë nuk jam në gjendje ta përshtat, ndaj në këto raste i them jo përkthimit të tyre, por dikush tjetër duhet t’i përkthejë ata.
Përmes leximit dhe përkthimit ju keni prekur kultura të ndryshme të vendeve të ndryshëm. Ku po shkon bota?
Mendoj se bota po shkon në dy drejtime të kundërta. Një drejtim është drejt sipërfaqësores, sensacionales, globalizmit në kuptimin e keq të fjalës. Drejtimi tjetër është drejt globalizmit në kuptimin e drejtë të fjalës: Vetëndërgjegjësim dhe krenari në një kulturë të caktuar, kërkime për kuptime të thella, qëllime të rëndësishme për zhvillimin e gjuhëve dhe kulturave dhe mbi këto baza komunikim me gjuhë dhe kultura të ndryshme.
Ju keni përkthyer disa vepra nga Kadare në Norvegjisht. Si ndodhi?
U pyeta nga Shtëpia Botuese CAPELEN, në Norvegji, të përktheja “Pallati i Ëndrrave”, nga një shkrimtar për të cilin kisha dëgjuar por që nuk e kisha lexuar ende, Ismail Kadare. Normalisht, nuk është e këshillueshme të përkthesh nga një gjuhë që nuk është origjinali, por në këtë rast askush në Norvegji nuk mund të përkthente nga gjuha shqipe kështu që vendosëm ta përkthenim përmes gjuhës frënge në norvegjisht. Përkthimin e bëra pra nga frëngjishtja, në këtë gjuhë Pallati i Ëndrrave ishte përkthyer nga Jusuf Vrioni, një përkthyes që vetë Kadareja e kishe aprovuar. U dhashë menjëherë mbas tekstit, kur shtëpia botuese më kërkoi të përkthej edhe dy libra të tjerë “Prilli i thyer” dhe “Dosja H”, thashë menjëherë po!. Më vonë Kadare erdhi në Norvegji të merrte pjesë në një panair libri dhe u takuam e folëm. Kjo ishte një eksperiencë mjaft interesante për mua.
Më kujtohet që më keni thënë se “Zbuluat natyrën shqiptare përmes librave të Kadaresë”....
Mendoj që tekstet e Kadaresë kanë një kualitet vizual dhe taktik. Unë shoh, ndiej dhe përfytyroj natyrën, male dhe borë, njerëz që jetojnë nën çati të njëri tjetrit.Para se të lexoja prej librave të Kadare, e njihja Shqipërinë në rininë time si “fanar ndriçues të socializmit në Europë”, sikur ishin mësuar të shpreheshin studentët e kohës sime. Kisha dëgjuar edhe për Enver Hoxhën. Por, nuk kisha lexuar tjetër shkrimtar shqiptar. Shpresoj që letërsia shqipe dhe veprat e saj të përkthehen më tepër për t’u njohur më mirë me botën.
Ju jeni anëtare e bordit drejtues të KOPINOR. Si funksionon kjo organizatë dhe cilat janë disa nga qëllimet dhe planet strategjike më të rëndësishme të KOPINOR?
KOPINOR është ndërtuar prej 21 organizatave të fushës së kulturës, shkrimtarëve, përkthyesve, kompozitorëve, piktorëve, gazetarëve, botuesve etj. Është ajo çka ne e quajmë një Shoqëri e përmbledhur. Një shoqëri që kujdeset për të drejtat e botimit dhe mbajtësit e të drejtave. Qëllimi i saj kryesor është t’u japë përdoruesve akses me tekste dhe punë të tjera, dhe në të njëjtën kohë të respektojë kopiraitin, dhe mbajtësin e të drejtave.. Ka në bord ekzekutiv që përbëhet nga përfaqësiese të organizatave të ndryshme antare, dhe një administratë që kujdeset për çështjet e përditshme. KOPINOR ka nënshkruar marrëveshje të ndryshme me sektorë të ndryshme të shoqërisë norvegjeze, dhe grumbullon para, që i dërgohen organizatës dhe kjo ua shpërndan antarëve të saj si grant. Kur është e pamundur të gjejmë Mbajtësin e të drejtës së një vepre, a teksti që është fotokopjuar, paratë për këtë tekst kalohen në fond i cili rritet vit pas viti, dhe në këtë menyrë ne aplikojmë për te organizuar aktivitete të ndryshme. Në të ardhmen do të shohim c’mund të bëhet me zhvillimet dixhitale, një fushë kjo më e komplikuar se fotokopjet e letrave.
Ne të gjithë kemi prirjet tona drejt një letërsie të caktuar, sidomos ndaj asaj që shkruhet dhe lexohet sot në botë. Për ju konkretisht, cili është libri më i dashur midis atyre që keni përkthyer, si edhe autori më i preferuar?
Mendoj që ka shumë autorë të rinj mjaft interesantë në ditët tona, dhe ne jemi me fat që bota po zvogëlohet, kështu që ne kemi fatin ti njohim ata. Një gjë mjaft interesante janë autorët që kapërcejnë kufijtë gjuhesore dhe gjeografike dhe që kanë tendencën të shkruajnë në gjuhët e mëdha si Anglishtja, Frëngjishtja, Gjermanishtja. Kjo përbën ndryshim dhe zhvillim. Ndërsa them këtë mendoj që ekziston edhe një prirje e jashtëzakonshme për tu përhapur me gjuhë letrare angleze nëpër botë të cilën do ta përcaktoja si prurja kryesore, dhe që vende të ndryshme dhe vende të ndryshme blejnë të njëjtët libra në panaire madhështore të librit dhe i përkthejnë ato. Kjo do të çonte lehtësisht drejt një uniformizimi. Kam përkthyer 50 libra, kështu që nuk është e lehtë të zgjedh, por mendoj që “Dosja H” i Kadaresë është absolutisht një librër mbresëlënës, veçanërisht për mua, si specialiste në letërsinë e krahasuar, me “Iliadën” dhe “Odisenë” gjithmonë në mendje. Në një stil krejt të ndryshëm, kam Simone de Beauvoirs me librin “Seksi i dytë”, një prej librave më të preferuar për mua. Është një libër kompleks dhe i pasur, një libër që çdo burrë e çdo grua dueht ta lexojnë. Përsa u përket autorëve të mi të preferuar, më pëlqen të kthehem mbrapa në kohë. Mendoj që të dy dramaturgët, Molieri dhe Ibseni janë gjenialë në mënyret e tyre të ndryshme për të pushtuar psikologjinë humane e cila nuk ka ndryshuar shumë në këto 400 vitet e fundit. Po kështu jam shumë e dhënë mbas shkrimtarit nga Trieste, Italo Svevo, dhe prej austriakëve më pëlqen Elias Canetti. Së fundmi por jo e fundit është shkrimtarja suedeze për fëmijë, Astrid Lindgren, “nëna” e “Pipi Çorapegjata”. Mendoj se vetëm sepse shkroi për fëmijë, ajo nuk mori çmimin “Nobel” për letërsi.
...Ndodh që shkrimtarët “kanë frikë” për fatin e veprës në një gjuhë tjetër për shkak të ndryshimeve kulturore dhe ndryshimeve në strukturën e gjuhës që kanë zgjedhur ta shkruajnë veprën së pari, apo sepse i përkasin fillimisht një gjuhe të caktuar....
E konsideroj çdo shkrimtar të ri që përkthej si një udhëheqës që më drejton kah gjërave të reja që zbuloj dhe mësoj për gjuhët dhe kulturat dhe stilet. Ndërkohë që ata që i kam përkthyer më duken si miq të mirë të vjetër. Për mua përkthimi i letërsisë është të kapësh zërin e shkrimtarit dhe ta përshtatësh e përkthesh atë në mënyrën më të bukur për lexuesin norvegjez. Është gjithashtu dialog midis kulturave, për ketë arsye e ndiej që bëj një punë shumë të rëndësishme.
Në të menduarin tim çdo gjuhë është një perlë, tingull i muzikës së botës që këndojmë përherë, por çdo shkrimtar është një koral në shtratin e koraleve....Për ju si përkthyese, a është e vështirë apo e thjeshtë ti mbash këto perla e koralë të sigurta në kohët moderne?
Mendoj që është një prej detyrave më të rëndësishme të përkthyesve të mbajnë gjallë gjuhët e ndryshme të botës, duke i përkthyer ato e duke krijuar ura lidhëse midis gjuhëve dhe letërsive. Nuk kam asgjë kundër gjuhës Angleze si një gjuhë, por jam kundër faktit që pothuaj të gjitha komunikimet bëhen në këtë gjuhë, e kështu gjuhë të tjera kanë tendencën të shtypen prej kësaj gjuhe të gjithepushtetshme. Përsa u përket shkrimtarëve, ka kaq shumë zëra dhe kaq shumë vepra, e kaq shumë mënyra të shkruari sa është pak a shumë e vështirë ti përshtatësh të gjithë, pavarësisht afinitetit që një përkthyes mund të ketë për ndonjë shkrimtar në veçanti. Disa shkrimtarë kanë një zë dhe një fjalor të cilin unë nuk jam në gjendje ta përshtat, ndaj në këto raste i them jo përkthimit të tyre, por dikush tjetër duhet t’i përkthejë ata.
Përmes leximit dhe përkthimit ju keni prekur kultura të ndryshme të vendeve të ndryshëm. Ku po shkon bota?
Mendoj se bota po shkon në dy drejtime të kundërta. Një drejtim është drejt sipërfaqësores, sensacionales, globalizmit në kuptimin e keq të fjalës. Drejtimi tjetër është drejt globalizmit në kuptimin e drejtë të fjalës: Vetëndërgjegjësim dhe krenari në një kulturë të caktuar, kërkime për kuptime të thella, qëllime të rëndësishme për zhvillimin e gjuhëve dhe kulturave dhe mbi këto baza komunikim me gjuhë dhe kultura të ndryshme.
Ju keni përkthyer disa vepra nga Kadare në Norvegjisht. Si ndodhi?
U pyeta nga Shtëpia Botuese CAPELEN, në Norvegji, të përktheja “Pallati i Ëndrrave”, nga një shkrimtar për të cilin kisha dëgjuar por që nuk e kisha lexuar ende, Ismail Kadare. Normalisht, nuk është e këshillueshme të përkthesh nga një gjuhë që nuk është origjinali, por në këtë rast askush në Norvegji nuk mund të përkthente nga gjuha shqipe kështu që vendosëm ta përkthenim përmes gjuhës frënge në norvegjisht. Përkthimin e bëra pra nga frëngjishtja, në këtë gjuhë Pallati i Ëndrrave ishte përkthyer nga Jusuf Vrioni, një përkthyes që vetë Kadareja e kishe aprovuar. U dhashë menjëherë mbas tekstit, kur shtëpia botuese më kërkoi të përkthej edhe dy libra të tjerë “Prilli i thyer” dhe “Dosja H”, thashë menjëherë po!. Më vonë Kadare erdhi në Norvegji të merrte pjesë në një panair libri dhe u takuam e folëm. Kjo ishte një eksperiencë mjaft interesante për mua.
Më kujtohet që më keni thënë se “Zbuluat natyrën shqiptare përmes librave të Kadaresë”....
Mendoj që tekstet e Kadaresë kanë një kualitet vizual dhe taktik. Unë shoh, ndiej dhe përfytyroj natyrën, male dhe borë, njerëz që jetojnë nën çati të njëri tjetrit.Para se të lexoja prej librave të Kadare, e njihja Shqipërinë në rininë time si “fanar ndriçues të socializmit në Europë”, sikur ishin mësuar të shpreheshin studentët e kohës sime. Kisha dëgjuar edhe për Enver Hoxhën. Por, nuk kisha lexuar tjetër shkrimtar shqiptar. Shpresoj që letërsia shqipe dhe veprat e saj të përkthehen më tepër për t’u njohur më mirë me botën.
Ju jeni anëtare e bordit drejtues të KOPINOR. Si funksionon kjo organizatë dhe cilat janë disa nga qëllimet dhe planet strategjike më të rëndësishme të KOPINOR?
KOPINOR është ndërtuar prej 21 organizatave të fushës së kulturës, shkrimtarëve, përkthyesve, kompozitorëve, piktorëve, gazetarëve, botuesve etj. Është ajo çka ne e quajmë një Shoqëri e përmbledhur. Një shoqëri që kujdeset për të drejtat e botimit dhe mbajtësit e të drejtave. Qëllimi i saj kryesor është t’u japë përdoruesve akses me tekste dhe punë të tjera, dhe në të njëjtën kohë të respektojë kopiraitin, dhe mbajtësin e të drejtave.. Ka në bord ekzekutiv që përbëhet nga përfaqësiese të organizatave të ndryshme antare, dhe një administratë që kujdeset për çështjet e përditshme. KOPINOR ka nënshkruar marrëveshje të ndryshme me sektorë të ndryshme të shoqërisë norvegjeze, dhe grumbullon para, që i dërgohen organizatës dhe kjo ua shpërndan antarëve të saj si grant. Kur është e pamundur të gjejmë Mbajtësin e të drejtës së një vepre, a teksti që është fotokopjuar, paratë për këtë tekst kalohen në fond i cili rritet vit pas viti, dhe në këtë menyrë ne aplikojmë për te organizuar aktivitete të ndryshme. Në të ardhmen do të shohim c’mund të bëhet me zhvillimet dixhitale, një fushë kjo më e komplikuar se fotokopjet e letrave.
Ne të gjithë kemi prirjet tona drejt një letërsie të caktuar, sidomos ndaj asaj që shkruhet dhe lexohet sot në botë. Për ju konkretisht, cili është libri më i dashur midis atyre që keni përkthyer, si edhe autori më i preferuar?
Mendoj që ka shumë autorë të rinj mjaft interesantë në ditët tona, dhe ne jemi me fat që bota po zvogëlohet, kështu që ne kemi fatin ti njohim ata. Një gjë mjaft interesante janë autorët që kapërcejnë kufijtë gjuhesore dhe gjeografike dhe që kanë tendencën të shkruajnë në gjuhët e mëdha si Anglishtja, Frëngjishtja, Gjermanishtja. Kjo përbën ndryshim dhe zhvillim. Ndërsa them këtë mendoj që ekziston edhe një prirje e jashtëzakonshme për tu përhapur me gjuhë letrare angleze nëpër botë të cilën do ta përcaktoja si prurja kryesore, dhe që vende të ndryshme dhe vende të ndryshme blejnë të njëjtët libra në panaire madhështore të librit dhe i përkthejnë ato. Kjo do të çonte lehtësisht drejt një uniformizimi. Kam përkthyer 50 libra, kështu që nuk është e lehtë të zgjedh, por mendoj që “Dosja H” i Kadaresë është absolutisht një librër mbresëlënës, veçanërisht për mua, si specialiste në letërsinë e krahasuar, me “Iliadën” dhe “Odisenë” gjithmonë në mendje. Në një stil krejt të ndryshëm, kam Simone de Beauvoirs me librin “Seksi i dytë”, një prej librave më të preferuar për mua. Është një libër kompleks dhe i pasur, një libër që çdo burrë e çdo grua dueht ta lexojnë. Përsa u përket autorëve të mi të preferuar, më pëlqen të kthehem mbrapa në kohë. Mendoj që të dy dramaturgët, Molieri dhe Ibseni janë gjenialë në mënyret e tyre të ndryshme për të pushtuar psikologjinë humane e cila nuk ka ndryshuar shumë në këto 400 vitet e fundit. Po kështu jam shumë e dhënë mbas shkrimtarit nga Trieste, Italo Svevo, dhe prej austriakëve më pëlqen Elias Canetti. Së fundmi por jo e fundit është shkrimtarja suedeze për fëmijë, Astrid Lindgren, “nëna” e “Pipi Çorapegjata”. Mendoj se vetëm sepse shkroi për fëmijë, ajo nuk mori çmimin “Nobel” për letërsi.
...Ndodh që shkrimtarët “kanë frikë” për fatin e veprës në një gjuhë tjetër për shkak të ndryshimeve kulturore dhe ndryshimeve në strukturën e gjuhës që kanë zgjedhur ta shkruajnë veprën së pari, apo sepse i përkasin fillimisht një gjuhe të caktuar....
E konsideroj çdo shkrimtar të ri që përkthej si një udhëheqës që më drejton kah gjërave të reja që zbuloj dhe mësoj për gjuhët dhe kulturat dhe stilet. Ndërkohë që ata që i kam përkthyer më duken si miq të mirë të vjetër. Për mua përkthimi i letërsisë është të kapësh zërin e shkrimtarit dhe ta përshtatësh e përkthesh atë në mënyrën më të bukur për lexuesin norvegjez. Është gjithashtu dialog midis kulturave, për ketë arsye e ndiej që bëj një punë shumë të rëndësishme.
LETËRSISË SHQIPE DOMOSDO I NEVOJITET NJË RIKONFIGURIM
Kohë më parë, kritikës letrare iu shtua edhe një emër, pikërisht në kohën kur mendimi kritik për atë që ka mbetur si trashëgimi letrare apo për që po krijohet sot, është fare I pakët.
Ky emër I ri I kritikës vie nga Gjilani, dhe quhet Tahir Arifi. I bashkangjitet emrave të rrallë nga ky qytet që merrem me studime në fushën e letërisë, sidomos të plejadës së re me Nuhi Ismajlin e Mehmetali Rexhepin.
I heshtur për nga natyra, I kursyer prej fjalësh dhe sidomos për veten, hyri bindshëm dhe tepër serioz në fushën më të ndjeshme të kritikës letrare me studimin “Poezia e Rexhep Elmazit”, përmes të cilit studim edhe magjistroi në letërsi.
Ky dhe ishte shkasi për një bisedë për të përditshmen “Zëri” dhe lexuesit e saj.
“Zëri”:
Botës letrare shqipe, tash së voni, në fushën e letrave dhe, mbi të gjitha fushës së mendimit kritik, ju shtua dhe një emër i ri, Tahir Arifi. Cili në të vërtetë është ai?
Tahir Arifi:
Në vitin që poeti Rexhep Elmazi i dha “Frymëmarrje” artit të tij,në një kënd tjetër të hapsirës sonë pa pasur asnjë lidhje me këtë zhvillim ndjeu frymën e parë Tahir Arifi,që rreth dyzet vjet më vonë do të ndjejë më ndryshe “Frymëmarrjen”e vitit jo shumë të largët 1972.
“Zëri”:
Sfiduat bindshëm fushën e kritkës me një studim letrar duke riaktualizuar krijimtarinë poetike të Rexhep Elmazit, një ndër krijuesit më premtues të kohës dhe njëkohësisht më tragjikët. Ju provokoi veprimtaria e tij atdhetare, poezia apo fati tragjik i një krijuesi?
Tahir Arifi:
Individët nuk janë tragjik,ata mund të jenë vetëm komik …do të thoshte një emër i njohur i letrave,prandaj mendoj se ishin që të tria këto momente që ju shtroni në pyetje.Fati tragjik lind një poezi “par exellenc”,ndërsa veprimtaria atdhetare e përplotëson sinqeritetin e kësaj poezie dhe tërë kjo e ndërthurur me një talent të lindur të jashtëzakonshëm.
“Zëri”:
Duke e vlerësuar nga shumë aspekte krijimtarinë letrare të Rexhep Elmazit, ç’ vend zë figura e tij në letërsinë shqipe? Në të vërtetë, Rexhep Elmazi a ishte më shumë poet apo atdhetar, apo një simbiozë e pandarë dhe fatkeqësisht e ndërprerë?
Tahir Arifi:
Ishte një “Uragan i ndërprerë” siç do të thoshte Kadare në situate tjetër;ishte simbiozë më e përkryer e mundshme e krijuesit dhe atdhetarit siç do të thoshte dikush nga miqtë e tij;ishte njeriu i veçantë prej të cilit do të mësonin edhe ata që sot janë”emra” në letërsinë tonë.Ai ishte i tillë,i veçantë edhe si atdhetar,edhe si poet…madje edhe si njeri që politika i ka ngushtuar frymëmarrjen.
“Zëri”:
Pse e zgjodhët pikërisht Poezinë e tij për një studim letrar? Ishte një vlerë letrare e pashtjelluar nga kritika , një fat i ndërprerë prej krijuesi apo dhe një mosgatishmëri i kritikës së kohës për t’u marrë me poezinë e Rexhep Elmazit?
Tahir Arifi:
Ata që më shumë folën për Rexhepin si poet e atdhetar ishin kryesisht miq të idealit të poetit.Kritika me ndonjë përjashtim pak e lakoi emrin e tij sepse s’ishte lehtë të flasësh për të në rrethanat e asobotshme.Më vonë me përjashtim të miqëve të tij në Gjilan sikur u harrua,ndërsa gjithkund ishte potencuar talenti,origjinaliteti dhe vlera e pakontestueshme e artit të tij.Marrë parasysh të gjitha këto,si bashkvendës dhe studiues ndjeva obligim edhe profesional po edhe moral që artit të këtij poeti t’i depërtojë më në thelb nga sa i ishte depërtuar më parë.
“Zëri”:
Cilat janë mesazhet letrare të riaktualizimit të figurës dhe krijimtarisë letrare të Rexhep Elmazit?
Tahir Arifi:
Letërsisë shqipe domosdo i nevoitet një rikonfigurim.Duhet të lirohemi,mbase nga deklamimi i vargjeve për plisin,gurin,kështjellën (sigurisht jo t’i hedhim në harresë) dhe të shohim dimensione të tjera të shtrirjes poetike në dekadat e fundit.Në këtë drejtim Rexhep Elmazi është njëri nga emrat më emblematik,që mbase qëllimshëm “është harruar”.Në këtë rikonfigurim vendi i poezisë së këtij poeti duhet të jetë as më pak e as më shumë se aty ku ishte në vitet gjashtëdhjetë e shtatëdhjetë të shekullit të kaluar,kur hierarkinë e përcaktonte Kuvendi i poezisë shqipe “Jeta e Re”.
“Zëri”:
Meqë e keni filluar me studime të këtilla letrare veprimtarinë tuaj kritike ( me shkrimtarë që kanë përmbyllur punën krijuese për fate dhe rrethana të ndryshme) , do ta vazhdoni kështu edhe me studime tjera.
Tahir Arifi:
Sikur më tërheqin krijuesit që jeta u fali pak gëzime,shumë ëndrra dhe ne na e falën shpirtin e tyre përmes artit jashtëzakonisht të realizuar.Sigurisht,është më e lehtë të flasësh për krijues që kanë përmbyllur veprimtarinë, duke e ditur se njeriu është qenie dinamike.Pastaj edhe logjika e “distancës” të jep më shumë mundësi që të njohësh më mire artin poetik në këtë rast.
“Zëri”:
A ju duket se në dekadën e fundit, veçanërisht, ndjehet një boshllëk i mendimit dhe vlerësimit kritik për atë që shkruhet dhe botohet sot në Kosovë
Tahir Arifi:
Kritka është po në atë nivel ku është edhe krijimtaria.Nuk ka “censure”ndaj secilin mund ta shpllësh poet;ndaj secili mund të merret me kritikën.Në këtë pështjellim edhe arti serioz e edhe vështrimet serioze për të kalojnë pa u vërejtur.Megjithkëtë ajo që shënon vlerë në të dyja këto veprimtari do të mbijetojë.Boshllëk të analizave serioze ka sigurisht,po në këtë inflacion shkrimi dhe rrethanash të pavolitshme sociale, ata që do të mund të bënin punën e duhur janë diku “jasht” në një formë a tjetër.
“Zëri”:
Mos edhe ai mendim i pakët kritikë më shumë po shqyrton jovlera dhe emra sipas preferencës, duke mos patur kaçik ( pse jo dhe mungesë guximi) të ballafaqohet pikërisht me vlerat?
Tahir Arifi:
Shpesh nuk është fjala vetëm për “kaçikun”.Keni ju emra të dëshmuar të artit e kritikës që me përplot epitete i shihni të flasin e shkruajnë për jovlera e madje antivlera.Po ç’të bëhet; mecenëve të sotëm u mungon niveli minimal kulturor për të ndihmuar atë që duhet ndihmuar.Në këtë prizmë secili bëhet krijues,secili bëhet kritikë.
“Zëri”:
Cili mund të jetë shkrimtari i radhës që do t’i “nënshtrohet” vlerësimit kritik në laboratorin tuaj prej studijuesi?
Tahir Arifi:
E pata filluar me Bilal Xhaferin; e vazhdova me Rexhep Elmazin..të shohim…mbase Mirko Gashi.
Bisedën e zhvilloi: Sabit Rrustemi
Ky emër I ri I kritikës vie nga Gjilani, dhe quhet Tahir Arifi. I bashkangjitet emrave të rrallë nga ky qytet që merrem me studime në fushën e letërisë, sidomos të plejadës së re me Nuhi Ismajlin e Mehmetali Rexhepin.
I heshtur për nga natyra, I kursyer prej fjalësh dhe sidomos për veten, hyri bindshëm dhe tepër serioz në fushën më të ndjeshme të kritikës letrare me studimin “Poezia e Rexhep Elmazit”, përmes të cilit studim edhe magjistroi në letërsi.
Ky dhe ishte shkasi për një bisedë për të përditshmen “Zëri” dhe lexuesit e saj.
“Zëri”:
Botës letrare shqipe, tash së voni, në fushën e letrave dhe, mbi të gjitha fushës së mendimit kritik, ju shtua dhe një emër i ri, Tahir Arifi. Cili në të vërtetë është ai?
Tahir Arifi:
Në vitin që poeti Rexhep Elmazi i dha “Frymëmarrje” artit të tij,në një kënd tjetër të hapsirës sonë pa pasur asnjë lidhje me këtë zhvillim ndjeu frymën e parë Tahir Arifi,që rreth dyzet vjet më vonë do të ndjejë më ndryshe “Frymëmarrjen”e vitit jo shumë të largët 1972.
“Zëri”:
Sfiduat bindshëm fushën e kritkës me një studim letrar duke riaktualizuar krijimtarinë poetike të Rexhep Elmazit, një ndër krijuesit më premtues të kohës dhe njëkohësisht më tragjikët. Ju provokoi veprimtaria e tij atdhetare, poezia apo fati tragjik i një krijuesi?
Tahir Arifi:
Individët nuk janë tragjik,ata mund të jenë vetëm komik …do të thoshte një emër i njohur i letrave,prandaj mendoj se ishin që të tria këto momente që ju shtroni në pyetje.Fati tragjik lind një poezi “par exellenc”,ndërsa veprimtaria atdhetare e përplotëson sinqeritetin e kësaj poezie dhe tërë kjo e ndërthurur me një talent të lindur të jashtëzakonshëm.
“Zëri”:
Duke e vlerësuar nga shumë aspekte krijimtarinë letrare të Rexhep Elmazit, ç’ vend zë figura e tij në letërsinë shqipe? Në të vërtetë, Rexhep Elmazi a ishte më shumë poet apo atdhetar, apo një simbiozë e pandarë dhe fatkeqësisht e ndërprerë?
Tahir Arifi:
Ishte një “Uragan i ndërprerë” siç do të thoshte Kadare në situate tjetër;ishte simbiozë më e përkryer e mundshme e krijuesit dhe atdhetarit siç do të thoshte dikush nga miqtë e tij;ishte njeriu i veçantë prej të cilit do të mësonin edhe ata që sot janë”emra” në letërsinë tonë.Ai ishte i tillë,i veçantë edhe si atdhetar,edhe si poet…madje edhe si njeri që politika i ka ngushtuar frymëmarrjen.
“Zëri”:
Pse e zgjodhët pikërisht Poezinë e tij për një studim letrar? Ishte një vlerë letrare e pashtjelluar nga kritika , një fat i ndërprerë prej krijuesi apo dhe një mosgatishmëri i kritikës së kohës për t’u marrë me poezinë e Rexhep Elmazit?
Tahir Arifi:
Ata që më shumë folën për Rexhepin si poet e atdhetar ishin kryesisht miq të idealit të poetit.Kritika me ndonjë përjashtim pak e lakoi emrin e tij sepse s’ishte lehtë të flasësh për të në rrethanat e asobotshme.Më vonë me përjashtim të miqëve të tij në Gjilan sikur u harrua,ndërsa gjithkund ishte potencuar talenti,origjinaliteti dhe vlera e pakontestueshme e artit të tij.Marrë parasysh të gjitha këto,si bashkvendës dhe studiues ndjeva obligim edhe profesional po edhe moral që artit të këtij poeti t’i depërtojë më në thelb nga sa i ishte depërtuar më parë.
“Zëri”:
Cilat janë mesazhet letrare të riaktualizimit të figurës dhe krijimtarisë letrare të Rexhep Elmazit?
Tahir Arifi:
Letërsisë shqipe domosdo i nevoitet një rikonfigurim.Duhet të lirohemi,mbase nga deklamimi i vargjeve për plisin,gurin,kështjellën (sigurisht jo t’i hedhim në harresë) dhe të shohim dimensione të tjera të shtrirjes poetike në dekadat e fundit.Në këtë drejtim Rexhep Elmazi është njëri nga emrat më emblematik,që mbase qëllimshëm “është harruar”.Në këtë rikonfigurim vendi i poezisë së këtij poeti duhet të jetë as më pak e as më shumë se aty ku ishte në vitet gjashtëdhjetë e shtatëdhjetë të shekullit të kaluar,kur hierarkinë e përcaktonte Kuvendi i poezisë shqipe “Jeta e Re”.
“Zëri”:
Meqë e keni filluar me studime të këtilla letrare veprimtarinë tuaj kritike ( me shkrimtarë që kanë përmbyllur punën krijuese për fate dhe rrethana të ndryshme) , do ta vazhdoni kështu edhe me studime tjera.
Tahir Arifi:
Sikur më tërheqin krijuesit që jeta u fali pak gëzime,shumë ëndrra dhe ne na e falën shpirtin e tyre përmes artit jashtëzakonisht të realizuar.Sigurisht,është më e lehtë të flasësh për krijues që kanë përmbyllur veprimtarinë, duke e ditur se njeriu është qenie dinamike.Pastaj edhe logjika e “distancës” të jep më shumë mundësi që të njohësh më mire artin poetik në këtë rast.
“Zëri”:
A ju duket se në dekadën e fundit, veçanërisht, ndjehet një boshllëk i mendimit dhe vlerësimit kritik për atë që shkruhet dhe botohet sot në Kosovë
Tahir Arifi:
Kritka është po në atë nivel ku është edhe krijimtaria.Nuk ka “censure”ndaj secilin mund ta shpllësh poet;ndaj secili mund të merret me kritikën.Në këtë pështjellim edhe arti serioz e edhe vështrimet serioze për të kalojnë pa u vërejtur.Megjithkëtë ajo që shënon vlerë në të dyja këto veprimtari do të mbijetojë.Boshllëk të analizave serioze ka sigurisht,po në këtë inflacion shkrimi dhe rrethanash të pavolitshme sociale, ata që do të mund të bënin punën e duhur janë diku “jasht” në një formë a tjetër.
“Zëri”:
Mos edhe ai mendim i pakët kritikë më shumë po shqyrton jovlera dhe emra sipas preferencës, duke mos patur kaçik ( pse jo dhe mungesë guximi) të ballafaqohet pikërisht me vlerat?
Tahir Arifi:
Shpesh nuk është fjala vetëm për “kaçikun”.Keni ju emra të dëshmuar të artit e kritikës që me përplot epitete i shihni të flasin e shkruajnë për jovlera e madje antivlera.Po ç’të bëhet; mecenëve të sotëm u mungon niveli minimal kulturor për të ndihmuar atë që duhet ndihmuar.Në këtë prizmë secili bëhet krijues,secili bëhet kritikë.
“Zëri”:
Cili mund të jetë shkrimtari i radhës që do t’i “nënshtrohet” vlerësimit kritik në laboratorin tuaj prej studijuesi?
Tahir Arifi:
E pata filluar me Bilal Xhaferin; e vazhdova me Rexhep Elmazin..të shohim…mbase Mirko Gashi.
Bisedën e zhvilloi: Sabit Rrustemi
- Interviste me poetin Kostaq Duka-
Agim Bacelli
Bisede me mikun e rinise e rihapur pas 40 vitesh
- Interviste me poetin Kostaq Duka-
Ishin vitet '60 -‘70 kur shkoja si i ftuar ne takimet e Deges se Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Korce dhe, kur hyja ne sallen e mbledhjeve ne Pallat te Kultures, zija nje qoshe ne fund e nuk levizja. Pallati i Kultures me drejtor Petraq Zoton zjente nga aktivitetet e shumta letrare dhe gjeja me e bukur ishte se ky pallat aktivizonte shume letraret e rinj te qytetit dhe fshatit. Aty do te me jepej rasti ta shikoja per here te pare nje 'djalke' qe do me ngelej ne mendje per tere kohen. Ai qendronte pothuaj gjithmone me nje djale tjeter me te gjate se vetja e me floke kacurrela. Do mesoja se ata dy djem do te ishin Kostaq Duka e Vangjush Saro. Ne ate kohe Kostaqi ishte nje djale i ri e i imet, afersisht sa mosha ime, binte shume ne sy per harene dhe gezimin qe mbarte. Kostaqi binte shume ne sy edhe per nje gje tjeter, per nga menyra e kujdeseshme e krehjes dhe ndarjes se flokeve te tij te zinj e me pak honde. Vijza e drejte ne anen e majte te flokeve te tij, ishte perhere e paster dhe tmerresisht e drejte! Kostaqi nuk pati lejuar kurre qe t’i ngaterrohej qofte dhe nje fije floku midis ndarjes se flokeve pasi cdo fije floku qe "urdheruar" te qendronte e krehur lart ose poshte, ne vendin e saj! Menyra e tij e te qeshurit, rregulli i menyres se veshjes, krehjes dhe pastertise se tij tregonin se qe nje djale i edukuar, nga nje familje e mire qytetare.
Kaloi kohe e gjate dhe nje dite, se bashku me Resmi Corbaxhiun, solla ne mendje te gjithe shkrimtaret dhe letraret e Korces se viteve ’60 -’70 dhe midis tyre edhe Kostaq Duken. Resmiu me tha se Kostaqi eshte ketu ne Amerike. Ju luta te me lidhte me Kocon menjehere.
Keshtu u rilidha me Kostaq Duken dhe qe nga ajo dite bashke kemi folur dhe shkembyer mendime gati per dite. Kostaqi banon me gruan dhe djalin e tyre qe prej 8 vjetesh ne Chicago. Atje nuk ka rreshtur se shkruari poezi dhe te tjera shkrime. Eshte themeluesi i web-site "www.albpoem.com" ku ka perfshire shume poete emigrante dhe jo emigrante nga tere bota shqiptare. Kostaqi nuk eshte me ai 'djalke' merakli pas 'leshkave' pasi shume prej tyre i kane ikur 'pa leje' per te mos ju kthyere me. Per te mesuar me shume per Kostaq Duken e sotem le t'ja leme fjalen vete atij ne kete intervite qe une e pergatita apostafat per "KorcaNews" te Ergert Cenollit.
Pyetje: Nuk e paske harruar zanatin e vjeter….…
Pergjigje: Nuk me ka harruar ai.
-Koco, dini gje ku behen gjithe ata miq qe kemi njohur ne degen e Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Korce?
Eh, Agim, ju keni 40 vjet larguar nga Korca une mbi tete vjet qe gjithashtu nuk jane pak.Po ja me shkrimtarin Vangjush Ziko qe shumicen e kohes ka qene ne Kanada prane femijve kam shkembyer telefonata dhe emaile.Pervec disa botimeve me poezi ai ka sjelle per te gjithe ne perkthime me shume vlere nga gjuha ruse, nga Esenini,Pushkini dhe me sa di se fundi dhe nje antologji voluminoze me poezi te zgjedhur.Po keshtu kam mbajtur kontakte te gjalla me Skender Rusin qe padyshim eshte nje nga liriket me te mire te brezit tone , me Thani Naqon qe banon ne Florida e qe nuk shterr se krijuari.Pas nje romani qe e lexova me shume kenaqesi per kolorin e ngohte te jetes ne Devoll ne kete periudhe tranzitore lexova edhe nje liber te tij me poezi dhe tani ai ka na shtyp nje liber tjeter.Here pas here marr dhe me merr ne telefon poetja Julia Gjika nga Bostoni qe gjithashtu porsa ka botuar nje liber voluminoz dhe shume jetesor me poezi.Gjate krijimit te AlbPoem ne faqet e internetit kontaktova dhe u shmalla me shume nga miqte e mij poete, Irena Vreton,
Fatmir Cecin, Hysen Kobellarin,Arjan Kallcon etj.Por nepermjet poezive, per dergimin e te cilave ndermjetesoi botuesi i “Korca news” Ergert Cenolli, une u shmalla dhe me lirikun e embel qe s'rreshti se kenduri per dashurine "pa dorashka" Klito Fundo, me Vladimir Torovecin gjithnje ne kerkim te formave te reja shprehese ne poezi,me Rakela Yzeirin qe banon ne Selanik, me fjaleurtin Ylber Merdanin etj.Nje befasi per mua ishte cikli me poezi derguar nga Aleko Ballauri per krijimtarine e te cilit fillimisht me kishte folur tregimtari e publicisti qe s’di te beje lavde pa vend, miku yne i perbashket Ilir Buzali.E verteta eshte se kurre nuk e mendoja se ai burre i heshtur, i sjellshem, i menduar, veshur me sqime, te cilin e njihja thjesht si mik i i artistit te shquar Vangjush Furxhiu, vec mathematikes pasion te heshtur,ta pashpallur ka pasur poezine.Lirikat e tij jane pikture e gjalle.
Por edhe me Kristaq Turtullin,prozatorin prodhimtar dhe poetin e ngrohte qe banon ne Kanada komunikoj here ,here.Tregimtari Vehbi Furxhiu vec letersise vazhdon te drejtoje gazeten “Korca” ku mesazhet nga jeta e emigranteve jane te pranishme.
Po te tjeret....Eh, duhet te na mbledhe ne ndonje promovim libri Skenderi , ne biblioteke
qe te shmallemi me te gjithe.Por i paharruri, prozatori fjalearte e frazeqendisur Sotir Andoni nuk do te na vije, u nda nga jeta ketu ne Amerike, e po keshtu s’do te na vije dhe "zhurmemadhi" zemerarte shkrimtari i talentuar Guri Micinoti.Zor e ka dhe Petraq Samsuri, i renduar nga mosha.Me kujtohet nje mbremje.Tek shetisnim ne bulevard me thote ai, e di qe me vjen turp nga keto" xhiro"Perse i thashe.Po ja une tani jam 85 vjec dhe ec i krekosur, kur shume nga shoket e mij s’jane me.Sa per Petraq Zoton, tregimtarin me ze sidomos ne gjinine e letersise per femije di se eshte sa ne Tirane dhe ne Korce.Por shume e shume te tjere jane ne Greqi, si Skender Demolli, fabulisti e komediani, poeti Petraq Kita, Engjell Shallvari ,Edmond Zace etj.
A vazhdoni te shkruani poezi si dikur apo keni gjetur nje pasion tjeter?
A vazhdoj te shkruaj? Ne vitet 50-te te moshes s’ka vend per "tradhetira".Poezia do te mbetet ne teresi bashkeudhetarja ime e jetes.Nxitur nga kjo dashuri per poezine krijova web-in albpoem.com si nje album modest poetik me krijimtari poetike te poeteve te sotem korcare ku si te ftuar jane edhe poete te tjere shqiptare kudo ku ata jetojne e banojne.Me kete rast u bej thirrje edhe poeteve te tjere korcare te te gjithe brezave te bashkohen ne kete sofer.Ajo ka vend per te gjithe.Me beso Agim. Kur lexoj poezite e miqve te mij me duket sikur jam aty ne ndonje kthine te vogel si « kafeneja » e mikut tim Fatmir Ceci ku neper rafte kishte me shume libra me poezi se sa pije te ndryshme.Por nuk harroj dhe ato takime te ngrohta per Korcen, poezine e artin tek klubi i Petrika Konomit ku nje grup intelektualesh e artistesh rrihnin mendime si ta nxirrnin Korcen nga plogeshtia.Ja nga keto diskutime mori udhe nje veprimtari aq e bukur qe organizohet cdo vit ne Korce "Netet e poezise korcare" per te cilen ka qene e dukeshme puna me pasion e poetit Skender Rusi dhe rregjisorit Dhimiter Orgocka. Por vec albpoem. une e vleresoj te dobishem angazhimin se toku me poeten Kozeta Zylo dhe me ju Agim per botimin e permbledhjes poetike "Zemra prinderore" me poezi kushtuar prinderve, ku moren pjese 50 autore. Gjithashtu isha redaktor per librin « Qyteza dhe njerezit e saj » botuar nen kujdesin e shoqates Qytezare Perparimi te Chicagos.Kohet e fundit po jap nje ndihmese dhe per botimin e revistes "Rreth nesh" , botim i realizuar nga Aleanca Shqiptare-Amerikane e Chicagos.Keto dite del nga shtypi libri im me poezi « Trendafili qe celte ne janar » redaktor i te cilit eshte Skender Rusi.
Kush eshte zanafilla e poetit Kostaq Duka
Ai djali, i shkurter, i imet qe pelqente t’i ndante floket me "onde" pra gjysem kacurrela me nje vije sa me te drejte vinte rregullisht ne takimet e Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Korce ne ato vitet 60-70 te , ku ju e njohet se pari sepse mendjen e kishte te roberuar nga arti,nga poezia,drama si dhe interpretimi skenik.Ai vinte nga nje gjimnaz nga me te njohurit ne Korce por dhe ne te gjithe Shqiperine si nje fidanishte ne vite nga ku kishin dale krijues e artiste te medhenj.E pra gjimnazi "Raqi Qirinxhi" vazhdues i Liceut Frances te Korces ka pasur nxenes qe sot Shqiperia i nderon si krijues te shquar.Ky djale,pra une jo me djale por burre me floke te rralluar,por perseri te ndare me vije e cila nuk para bie ne sy nuk e ndjen veten ne ate peshe si krijues sa ta rendite veten perkrah me te shquarve por kjo sdo te thote se nuk ndjen krenari qe i perket nje gjimnazi te tille.Po le te kthehemi ne ato vite kur te gjithe e shpallnim veten te famshem dhe me kohen perpara nesh guxonim te mendonim majat e Hygoit,Eseninit,Uitmanit,Ricosit,Lorkes,etj,etj.Kisha filluar te shkruaja poezi shume heret qe ne tetevjecare.Kur ato u bene nje tufe e madhe i hodha ne nje fletore me vija sipas kerkeses se mesuesit te letersise se gjimnazit Raqi Qirinxhi poetit,dramaturgut e perkthyesit te shquar nga gjuha ruse Vangjush Ziko.(Ne ato vite gjimnazi perfshinte edhe tetevjecaren).Pasi ai i lexoi me tha fjale inkurajuese sa mua bixhulit, te vogel me bene te tille, sa malet e Moraves ne lindje, m’u duken si kodra te vogla qe mund t’i ngjitja me nje fryme.E kam nje kujtim qe s’mund ta harroj kurre dhe qe flet per perkujdesin e Vangjush Zikos jo vetem si krijues por edhe si mesues i shquar,skrupuloz.Ne vitin 1976,(atehere isha 24 vjec) kur ne Korce u be diskutimi i librit me vjersha e poema mbaj mend dy episode.Shkrimtari Moisi Zaloshja duke mbajtur ne duar librin me 24 poezi e dy poema tha per te ma bere qefin por edhe per te mos me rritur mendjen se ky liber i ngjante nje therrime buke te vene ne nje sofer te shtruar bukur.Kurse Vangjush Ziko me befasoi, ai para te pranishmeve shkrimtare e artiste korcare me riktheu fletoren me vjersha qe e kisha pergatitur kur isha me pak se 14 vjec, pra dhjete vjet me pare nga momenti kur beme promovimin e librit te pare.
Me qe dolem tek botimi i pare, mund te na thoni si ndodhi?
Kjo pyetje i dashur Agim eshte jo shume e kuptimte se ka te tille poete si miku im Dhimitraq Papando, mjek ne profesion me banim ne Nju Jork qe ishte dy vjet poshte meje ne gjimnaz por njehere se beri veten se cdo mbremje merrej e merrej me poezine.Tani ai ka botuar nje liber me poezi lirike te shkruara gati 30 vjet me pare por qe tingellojne shume bukur edhe sot.Sidoqofte une po i pergjigjem pyetjes sepse botimi per here te pare eshte ngjarje e madhe.Isha 16 vjec,nxenes ne vitin e pare te gjimnazit kur botova nje poezi kushtuar Shqiperise.Bukuria eshte qe kjo ngjarje me lidhi me tre miq sot vertet krijues te shquar Bashkim Hoxha,romancier,dramaturg,gazetar,botues,Petraq Risto poet dhe botues me emer,Ilia Dede skenarit.Te tre ishin nga Durresi.Uruam me letra njeri tjetrin per suksese e per t’u bere te famshem ne ditet me pas.Nuk njiheshim per fytyre. Rasti e solli aty nga matura te shkonim ne nje konkurs kombetar per artin qe organizohej nga Radio Tirana.Une e perfaqesoja Korcen per letersine,kompozitori Josif Minga per muziken etj.Dolem ne finale me Durresin.Gara ishte e forte.Deri ne ato moment une e kisha bere detyren.Me poezine qe kisha shkruar dhe qe e recitova vete kisha fituar piket maksimale.Por ja nje pyetje rrufe ,e fundit per letersine.Pergjigjen e kapa dhe renda t’i bija gongut.Po ku te falte,kuqoja,Ilia Dede?!! U tregua me i shkathet.Durresi fitoi e ne humbem.Ketu u njoha dhe me treshen e fameshme nga Durresi qe nuk e hiqte nga goja idhullin poetik te Durresit Kovin,poetin e njohur po kaq edhe si shkencetar Moikom Zeqon.Jeta e solli qe me kete treshe te vija ne nje fakultet, ne Shkencat Politike Juridike,une per filozofi dhe ata per gazetari.Jeta si student do te ishte prova e vertete per rrugen e artit.Ne ato vite isha ne rrethin letrar te fakultetit,cka me bente qe te ballafaqohesha me poezite e krijimet e tere bashkestudenteve te nje profili por edhe me ata te letersise.Dhe ne ato vite ne fakultet ishin te degjuar jo vetem tre krijuesit ,shoket e mij nga Durresi por edhe te tjere si poetet Llambro Ruci,Kolec Traboini,Sami Milloshi,Violeta Andoni,Zhaneta Shqepa,shkrimtari Ndue Lazri etj.Ne shtypin letrar dhe ne takimet krijuese tek une linin mbrese dhe krijues te afirmuar te fakulteteve te tjera si Rudolf Marku,Agim Isaku, Roland Gjoza,Shpresa Kapisyzi, Alfred Capaliku etj.Nga Shkodra vinte ne Tirane jehona e krijimeve te bashkemoshatareve, Visar Zhiti, Skender Rusi. Ne ato vite botova jo pak poezi ne gazeta "Studenti". Per kete tufe me poezi u be nje disutim krijues ne kete gazete.I kam te gjalla ne kujtese fjalet inkurajuese te pedagogut te letersise se huaj ne fakultetin e letersise z.Ilia Lengu i cili porsa ishte kthyer nga studimet ne France.Operimin me faktet e detalet e thjeshta nga jeta ai e quajti nje gjetje e prirje origjinale ne poezine time, cka edhe sot une e kam ne vemendje.Por mbrese me kane lene edhe mendimet e verejtjet dashamirese te kritikut e studiuesit te shquar Capajev Gjokutaj,te poetes Shpresa Kapisyzi etj.Nga viti 1973 cova vellimin e pare me poezi.Ishte i gjithi me lirika dashurie.Redaktori i shtepise botuese e pelqeu dhe me tha; More Kostaq per mua libri eshte i mire,por si tja bejme, qe ta kalojme duhen dhe dy tre poezi per atdheun, lirine etj,etj. Ai i ndjente me mire ethet politike te kohes.Librin e terhoqa. Ai s’u botua. U ndaluan shume libra dhe u kritikuan shume poezi.Nuk shpetoi dhe nje poezi e imja lirike botuar ne gazeta "Drita" ku ne nje varg une i marrosuri ne dashuri shkruaja "Rendja,rendja pas teje/si i semuri, pas diellit, ujit, ajrit" Ne gazeta "Hosteni" ne rubriken qe i bente jehone Plenumit famekeq te katert duke u tallur me keto vargje jepej nje skelet njeriu me shikimin drejtuar nga dielli.Nejse u desh te "mblidhej" mendja.
Dicka me shume per veprimtarine letrare ne Korce
Kur botova librin e pare me vjersha sapo isha emeruar ne Korce si redaktor ne gazeta lokale "Perpara" ku vec te tjerash kisha ne ngarkim rubrikat e artit e letersise. I rrembyer pas shkrimeve ne fillim ne gazeta lokale e me pas si korrespodent i gazetes "Zeri i Popullit" sikur u ftoha me poezine, e cikla hidhej ne leter gati rastesisht.Ne krijimtari drama u vu ne qender te vemendjes.Nga vitet 80-te ngjita ne skene se pari me studion per aktore dramen "Provimi i Veshtire" vene ne skene nga rregjisori Petraq Marjani.Me pas mora pjese ne javet e teatrit qe filluan te organizoheshin thuajse cdo vit me dramat "Fqinjet" vene ne skene nga miku im i paharruar Artisti i Merituar Jani Riza dhe "Prova e jetes" vene ne skene nga aktori Pero Gjezi. Me keto drama kam fituar cmimin e dyte.Qe ne rinine time,duke qene recitues i pasionuar i poezise se toku me mikun tim te afert aktorin,skenaristin e producentin e filmit Edmond Budina krijova nje miqesi te vertete me Artistin e Popullit rregjisorin Dhimiter Orgocka.Ne cdo hap te krijimtarise,sidomos te drames ai ka qendruar afer meje.Fale bashkepunimit me kete rregjisor ne tetor te vitit 1990 kur po zjente mendimi per ndryshim ngjita ne skene dramen "Pertej vetes" me trupen e Teatrit "A.Z.Cajupi".Ore te tera diskutonim me Dhimitrin per idete te cilat sigurisht do te ngjallnin dhe reaksion.Drama u dha para pjesemarresve te Konferences Kombetare te Talenteve te reja dhe pati sukses.
Nje pyetje teper personale! Mundem ?
- Sigurisht.
-Cfare te ka pelqyer me shume ne rini, poezia apo cupat e Korces?
Per cupat e Korces “marroseshin” dhe te tjere, nga qytete te tjera jo me ne vendasit korcare.Pse e rastit eshte qe serenata ka lindur ne ato rrugica me gure e nen dritaret e shtepive tipike korcare? Ja eshte i njohur fakti qe shume cupa korcare jane dashuruar e martuar me djem nga Shkodra.
Emigracioni dhe poeti.
Amerika nuk eshte prova e pare e jetes sime ne Emigracion.Nga viti 1993 emigrova fillimisht ne Greqi.Libri "Flas me barin" qe botova ne vitin 1998 eshte si nje ditar poetik, me mbresa qe s’perseriten me nga jeta e emigrantit.Ketu ne Amerike, si shume e shume te tjere krijues nuk kam heshtur duke iu nenshtruar te ashtuquaturit binom: pune,gjume.Dhe do te vazhdoj te shkruaj…..
A shkruani perseri per dashurine si dikur?
Poezite e dashurise miku im nuk njohin moshe.Dhe kjo eshte aksiome. I bashkohem mendimit qe shpreh poetja Albana Lifschin ne nje nga poezite e saj, derguar ne Albpoem, qe kur doja te ndaloja se shkruari per dashurine e pashe qe bota nuk po rrotullohej.
C’mund te thoni per per emigrimin tuaj ne nje moshe te pjekur?
Cdo ndermarrje e madhe ne jete kerkon rinine.Edhe emigracioni eshte ndermarrje e madhe dhe ne moshen mbi 50-te eshte i veshtire.Por...Nuk ankohem.Edhe ne kete moshe vec anes financiare ka edhe shume perfitime te tjera.Kryesorja rrit kendveshtrimin e dukurive te jetes .
Si e vleresoni poezine shqiptare ne Amerike?
Eshte e pashterreshme. Krijohet shume dhe botohet shume sidomos ne faqet i internetit. Ka larmi dhe vlera ballafaquese me poezine me te mire qe krijohet ne Shqiperi. Me kalimin e kohes sigurisht do evidentohen vlerat me te mira.
Nese do te kishit me shume kohe te lire ne krijmtari, cfare mendoni se mund te krijoni ?
Do te merresha padyshim me dramen.
Di qe edhe djali juaj krijon poezi, a ka pasionin tuaj ?
Mbase talentin e ka me te madh.Kur studionte per gazetari botoi disa poezi ne revistat e Kolegjit te cilat u mirepriten.Por pasioni shprehet ne kembengulje e pune te perditeshme.Arti te do zemer e shpirt. Ai ka tani interesa te tjera per jeten.Si shume e shume te rinj biznesi eshte magnet me i madh.Nuk e di me vone.Sidoqofte eshte rruga e tij dhe une e vleresoj dhe e dua se tepermi.
Dicka mbi jeten tuaj private.
E zakonshme si e shume emigranteve te tjere.Punojme shume por edhe perpiqemi te takohemi me njeri tjetrin, te « mbushim » ate boshllek qe krijohet vetvetiu larg mjedisit,fqinjesi,shoqeri e miqesi e afert qe ne Shqiperi eshte me « bollek »Vec interneti na ben qe edhe me miqte e vjeter ne Shqiperi e kudo ne bote te mbetemi fqinje me perjashtim qe s’kemi ku e pime nje kafe a nje birre Korce.
Bisede me mikun e rinise e rihapur pas 40 vitesh
- Interviste me poetin Kostaq Duka-
Ishin vitet '60 -‘70 kur shkoja si i ftuar ne takimet e Deges se Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Korce dhe, kur hyja ne sallen e mbledhjeve ne Pallat te Kultures, zija nje qoshe ne fund e nuk levizja. Pallati i Kultures me drejtor Petraq Zoton zjente nga aktivitetet e shumta letrare dhe gjeja me e bukur ishte se ky pallat aktivizonte shume letraret e rinj te qytetit dhe fshatit. Aty do te me jepej rasti ta shikoja per here te pare nje 'djalke' qe do me ngelej ne mendje per tere kohen. Ai qendronte pothuaj gjithmone me nje djale tjeter me te gjate se vetja e me floke kacurrela. Do mesoja se ata dy djem do te ishin Kostaq Duka e Vangjush Saro. Ne ate kohe Kostaqi ishte nje djale i ri e i imet, afersisht sa mosha ime, binte shume ne sy per harene dhe gezimin qe mbarte. Kostaqi binte shume ne sy edhe per nje gje tjeter, per nga menyra e kujdeseshme e krehjes dhe ndarjes se flokeve te tij te zinj e me pak honde. Vijza e drejte ne anen e majte te flokeve te tij, ishte perhere e paster dhe tmerresisht e drejte! Kostaqi nuk pati lejuar kurre qe t’i ngaterrohej qofte dhe nje fije floku midis ndarjes se flokeve pasi cdo fije floku qe "urdheruar" te qendronte e krehur lart ose poshte, ne vendin e saj! Menyra e tij e te qeshurit, rregulli i menyres se veshjes, krehjes dhe pastertise se tij tregonin se qe nje djale i edukuar, nga nje familje e mire qytetare.
Kaloi kohe e gjate dhe nje dite, se bashku me Resmi Corbaxhiun, solla ne mendje te gjithe shkrimtaret dhe letraret e Korces se viteve ’60 -’70 dhe midis tyre edhe Kostaq Duken. Resmiu me tha se Kostaqi eshte ketu ne Amerike. Ju luta te me lidhte me Kocon menjehere.
Keshtu u rilidha me Kostaq Duken dhe qe nga ajo dite bashke kemi folur dhe shkembyer mendime gati per dite. Kostaqi banon me gruan dhe djalin e tyre qe prej 8 vjetesh ne Chicago. Atje nuk ka rreshtur se shkruari poezi dhe te tjera shkrime. Eshte themeluesi i web-site "www.albpoem.com" ku ka perfshire shume poete emigrante dhe jo emigrante nga tere bota shqiptare. Kostaqi nuk eshte me ai 'djalke' merakli pas 'leshkave' pasi shume prej tyre i kane ikur 'pa leje' per te mos ju kthyere me. Per te mesuar me shume per Kostaq Duken e sotem le t'ja leme fjalen vete atij ne kete intervite qe une e pergatita apostafat per "KorcaNews" te Ergert Cenollit.
Pyetje: Nuk e paske harruar zanatin e vjeter….…
Pergjigje: Nuk me ka harruar ai.
-Koco, dini gje ku behen gjithe ata miq qe kemi njohur ne degen e Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Korce?
Eh, Agim, ju keni 40 vjet larguar nga Korca une mbi tete vjet qe gjithashtu nuk jane pak.Po ja me shkrimtarin Vangjush Ziko qe shumicen e kohes ka qene ne Kanada prane femijve kam shkembyer telefonata dhe emaile.Pervec disa botimeve me poezi ai ka sjelle per te gjithe ne perkthime me shume vlere nga gjuha ruse, nga Esenini,Pushkini dhe me sa di se fundi dhe nje antologji voluminoze me poezi te zgjedhur.Po keshtu kam mbajtur kontakte te gjalla me Skender Rusin qe padyshim eshte nje nga liriket me te mire te brezit tone , me Thani Naqon qe banon ne Florida e qe nuk shterr se krijuari.Pas nje romani qe e lexova me shume kenaqesi per kolorin e ngohte te jetes ne Devoll ne kete periudhe tranzitore lexova edhe nje liber te tij me poezi dhe tani ai ka na shtyp nje liber tjeter.Here pas here marr dhe me merr ne telefon poetja Julia Gjika nga Bostoni qe gjithashtu porsa ka botuar nje liber voluminoz dhe shume jetesor me poezi.Gjate krijimit te AlbPoem ne faqet e internetit kontaktova dhe u shmalla me shume nga miqte e mij poete, Irena Vreton,
Fatmir Cecin, Hysen Kobellarin,Arjan Kallcon etj.Por nepermjet poezive, per dergimin e te cilave ndermjetesoi botuesi i “Korca news” Ergert Cenolli, une u shmalla dhe me lirikun e embel qe s'rreshti se kenduri per dashurine "pa dorashka" Klito Fundo, me Vladimir Torovecin gjithnje ne kerkim te formave te reja shprehese ne poezi,me Rakela Yzeirin qe banon ne Selanik, me fjaleurtin Ylber Merdanin etj.Nje befasi per mua ishte cikli me poezi derguar nga Aleko Ballauri per krijimtarine e te cilit fillimisht me kishte folur tregimtari e publicisti qe s’di te beje lavde pa vend, miku yne i perbashket Ilir Buzali.E verteta eshte se kurre nuk e mendoja se ai burre i heshtur, i sjellshem, i menduar, veshur me sqime, te cilin e njihja thjesht si mik i i artistit te shquar Vangjush Furxhiu, vec mathematikes pasion te heshtur,ta pashpallur ka pasur poezine.Lirikat e tij jane pikture e gjalle.
Por edhe me Kristaq Turtullin,prozatorin prodhimtar dhe poetin e ngrohte qe banon ne Kanada komunikoj here ,here.Tregimtari Vehbi Furxhiu vec letersise vazhdon te drejtoje gazeten “Korca” ku mesazhet nga jeta e emigranteve jane te pranishme.
Po te tjeret....Eh, duhet te na mbledhe ne ndonje promovim libri Skenderi , ne biblioteke
qe te shmallemi me te gjithe.Por i paharruri, prozatori fjalearte e frazeqendisur Sotir Andoni nuk do te na vije, u nda nga jeta ketu ne Amerike, e po keshtu s’do te na vije dhe "zhurmemadhi" zemerarte shkrimtari i talentuar Guri Micinoti.Zor e ka dhe Petraq Samsuri, i renduar nga mosha.Me kujtohet nje mbremje.Tek shetisnim ne bulevard me thote ai, e di qe me vjen turp nga keto" xhiro"Perse i thashe.Po ja une tani jam 85 vjec dhe ec i krekosur, kur shume nga shoket e mij s’jane me.Sa per Petraq Zoton, tregimtarin me ze sidomos ne gjinine e letersise per femije di se eshte sa ne Tirane dhe ne Korce.Por shume e shume te tjere jane ne Greqi, si Skender Demolli, fabulisti e komediani, poeti Petraq Kita, Engjell Shallvari ,Edmond Zace etj.
A vazhdoni te shkruani poezi si dikur apo keni gjetur nje pasion tjeter?
A vazhdoj te shkruaj? Ne vitet 50-te te moshes s’ka vend per "tradhetira".Poezia do te mbetet ne teresi bashkeudhetarja ime e jetes.Nxitur nga kjo dashuri per poezine krijova web-in albpoem.com si nje album modest poetik me krijimtari poetike te poeteve te sotem korcare ku si te ftuar jane edhe poete te tjere shqiptare kudo ku ata jetojne e banojne.Me kete rast u bej thirrje edhe poeteve te tjere korcare te te gjithe brezave te bashkohen ne kete sofer.Ajo ka vend per te gjithe.Me beso Agim. Kur lexoj poezite e miqve te mij me duket sikur jam aty ne ndonje kthine te vogel si « kafeneja » e mikut tim Fatmir Ceci ku neper rafte kishte me shume libra me poezi se sa pije te ndryshme.Por nuk harroj dhe ato takime te ngrohta per Korcen, poezine e artin tek klubi i Petrika Konomit ku nje grup intelektualesh e artistesh rrihnin mendime si ta nxirrnin Korcen nga plogeshtia.Ja nga keto diskutime mori udhe nje veprimtari aq e bukur qe organizohet cdo vit ne Korce "Netet e poezise korcare" per te cilen ka qene e dukeshme puna me pasion e poetit Skender Rusi dhe rregjisorit Dhimiter Orgocka. Por vec albpoem. une e vleresoj te dobishem angazhimin se toku me poeten Kozeta Zylo dhe me ju Agim per botimin e permbledhjes poetike "Zemra prinderore" me poezi kushtuar prinderve, ku moren pjese 50 autore. Gjithashtu isha redaktor per librin « Qyteza dhe njerezit e saj » botuar nen kujdesin e shoqates Qytezare Perparimi te Chicagos.Kohet e fundit po jap nje ndihmese dhe per botimin e revistes "Rreth nesh" , botim i realizuar nga Aleanca Shqiptare-Amerikane e Chicagos.Keto dite del nga shtypi libri im me poezi « Trendafili qe celte ne janar » redaktor i te cilit eshte Skender Rusi.
Kush eshte zanafilla e poetit Kostaq Duka
Ai djali, i shkurter, i imet qe pelqente t’i ndante floket me "onde" pra gjysem kacurrela me nje vije sa me te drejte vinte rregullisht ne takimet e Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Korce ne ato vitet 60-70 te , ku ju e njohet se pari sepse mendjen e kishte te roberuar nga arti,nga poezia,drama si dhe interpretimi skenik.Ai vinte nga nje gjimnaz nga me te njohurit ne Korce por dhe ne te gjithe Shqiperine si nje fidanishte ne vite nga ku kishin dale krijues e artiste te medhenj.E pra gjimnazi "Raqi Qirinxhi" vazhdues i Liceut Frances te Korces ka pasur nxenes qe sot Shqiperia i nderon si krijues te shquar.Ky djale,pra une jo me djale por burre me floke te rralluar,por perseri te ndare me vije e cila nuk para bie ne sy nuk e ndjen veten ne ate peshe si krijues sa ta rendite veten perkrah me te shquarve por kjo sdo te thote se nuk ndjen krenari qe i perket nje gjimnazi te tille.Po le te kthehemi ne ato vite kur te gjithe e shpallnim veten te famshem dhe me kohen perpara nesh guxonim te mendonim majat e Hygoit,Eseninit,Uitmanit,Ricosit,Lorkes,etj,etj.Kisha filluar te shkruaja poezi shume heret qe ne tetevjecare.Kur ato u bene nje tufe e madhe i hodha ne nje fletore me vija sipas kerkeses se mesuesit te letersise se gjimnazit Raqi Qirinxhi poetit,dramaturgut e perkthyesit te shquar nga gjuha ruse Vangjush Ziko.(Ne ato vite gjimnazi perfshinte edhe tetevjecaren).Pasi ai i lexoi me tha fjale inkurajuese sa mua bixhulit, te vogel me bene te tille, sa malet e Moraves ne lindje, m’u duken si kodra te vogla qe mund t’i ngjitja me nje fryme.E kam nje kujtim qe s’mund ta harroj kurre dhe qe flet per perkujdesin e Vangjush Zikos jo vetem si krijues por edhe si mesues i shquar,skrupuloz.Ne vitin 1976,(atehere isha 24 vjec) kur ne Korce u be diskutimi i librit me vjersha e poema mbaj mend dy episode.Shkrimtari Moisi Zaloshja duke mbajtur ne duar librin me 24 poezi e dy poema tha per te ma bere qefin por edhe per te mos me rritur mendjen se ky liber i ngjante nje therrime buke te vene ne nje sofer te shtruar bukur.Kurse Vangjush Ziko me befasoi, ai para te pranishmeve shkrimtare e artiste korcare me riktheu fletoren me vjersha qe e kisha pergatitur kur isha me pak se 14 vjec, pra dhjete vjet me pare nga momenti kur beme promovimin e librit te pare.
Me qe dolem tek botimi i pare, mund te na thoni si ndodhi?
Kjo pyetje i dashur Agim eshte jo shume e kuptimte se ka te tille poete si miku im Dhimitraq Papando, mjek ne profesion me banim ne Nju Jork qe ishte dy vjet poshte meje ne gjimnaz por njehere se beri veten se cdo mbremje merrej e merrej me poezine.Tani ai ka botuar nje liber me poezi lirike te shkruara gati 30 vjet me pare por qe tingellojne shume bukur edhe sot.Sidoqofte une po i pergjigjem pyetjes sepse botimi per here te pare eshte ngjarje e madhe.Isha 16 vjec,nxenes ne vitin e pare te gjimnazit kur botova nje poezi kushtuar Shqiperise.Bukuria eshte qe kjo ngjarje me lidhi me tre miq sot vertet krijues te shquar Bashkim Hoxha,romancier,dramaturg,gazetar,botues,Petraq Risto poet dhe botues me emer,Ilia Dede skenarit.Te tre ishin nga Durresi.Uruam me letra njeri tjetrin per suksese e per t’u bere te famshem ne ditet me pas.Nuk njiheshim per fytyre. Rasti e solli aty nga matura te shkonim ne nje konkurs kombetar per artin qe organizohej nga Radio Tirana.Une e perfaqesoja Korcen per letersine,kompozitori Josif Minga per muziken etj.Dolem ne finale me Durresin.Gara ishte e forte.Deri ne ato moment une e kisha bere detyren.Me poezine qe kisha shkruar dhe qe e recitova vete kisha fituar piket maksimale.Por ja nje pyetje rrufe ,e fundit per letersine.Pergjigjen e kapa dhe renda t’i bija gongut.Po ku te falte,kuqoja,Ilia Dede?!! U tregua me i shkathet.Durresi fitoi e ne humbem.Ketu u njoha dhe me treshen e fameshme nga Durresi qe nuk e hiqte nga goja idhullin poetik te Durresit Kovin,poetin e njohur po kaq edhe si shkencetar Moikom Zeqon.Jeta e solli qe me kete treshe te vija ne nje fakultet, ne Shkencat Politike Juridike,une per filozofi dhe ata per gazetari.Jeta si student do te ishte prova e vertete per rrugen e artit.Ne ato vite isha ne rrethin letrar te fakultetit,cka me bente qe te ballafaqohesha me poezite e krijimet e tere bashkestudenteve te nje profili por edhe me ata te letersise.Dhe ne ato vite ne fakultet ishin te degjuar jo vetem tre krijuesit ,shoket e mij nga Durresi por edhe te tjere si poetet Llambro Ruci,Kolec Traboini,Sami Milloshi,Violeta Andoni,Zhaneta Shqepa,shkrimtari Ndue Lazri etj.Ne shtypin letrar dhe ne takimet krijuese tek une linin mbrese dhe krijues te afirmuar te fakulteteve te tjera si Rudolf Marku,Agim Isaku, Roland Gjoza,Shpresa Kapisyzi, Alfred Capaliku etj.Nga Shkodra vinte ne Tirane jehona e krijimeve te bashkemoshatareve, Visar Zhiti, Skender Rusi. Ne ato vite botova jo pak poezi ne gazeta "Studenti". Per kete tufe me poezi u be nje disutim krijues ne kete gazete.I kam te gjalla ne kujtese fjalet inkurajuese te pedagogut te letersise se huaj ne fakultetin e letersise z.Ilia Lengu i cili porsa ishte kthyer nga studimet ne France.Operimin me faktet e detalet e thjeshta nga jeta ai e quajti nje gjetje e prirje origjinale ne poezine time, cka edhe sot une e kam ne vemendje.Por mbrese me kane lene edhe mendimet e verejtjet dashamirese te kritikut e studiuesit te shquar Capajev Gjokutaj,te poetes Shpresa Kapisyzi etj.Nga viti 1973 cova vellimin e pare me poezi.Ishte i gjithi me lirika dashurie.Redaktori i shtepise botuese e pelqeu dhe me tha; More Kostaq per mua libri eshte i mire,por si tja bejme, qe ta kalojme duhen dhe dy tre poezi per atdheun, lirine etj,etj. Ai i ndjente me mire ethet politike te kohes.Librin e terhoqa. Ai s’u botua. U ndaluan shume libra dhe u kritikuan shume poezi.Nuk shpetoi dhe nje poezi e imja lirike botuar ne gazeta "Drita" ku ne nje varg une i marrosuri ne dashuri shkruaja "Rendja,rendja pas teje/si i semuri, pas diellit, ujit, ajrit" Ne gazeta "Hosteni" ne rubriken qe i bente jehone Plenumit famekeq te katert duke u tallur me keto vargje jepej nje skelet njeriu me shikimin drejtuar nga dielli.Nejse u desh te "mblidhej" mendja.
Dicka me shume per veprimtarine letrare ne Korce
Kur botova librin e pare me vjersha sapo isha emeruar ne Korce si redaktor ne gazeta lokale "Perpara" ku vec te tjerash kisha ne ngarkim rubrikat e artit e letersise. I rrembyer pas shkrimeve ne fillim ne gazeta lokale e me pas si korrespodent i gazetes "Zeri i Popullit" sikur u ftoha me poezine, e cikla hidhej ne leter gati rastesisht.Ne krijimtari drama u vu ne qender te vemendjes.Nga vitet 80-te ngjita ne skene se pari me studion per aktore dramen "Provimi i Veshtire" vene ne skene nga rregjisori Petraq Marjani.Me pas mora pjese ne javet e teatrit qe filluan te organizoheshin thuajse cdo vit me dramat "Fqinjet" vene ne skene nga miku im i paharruar Artisti i Merituar Jani Riza dhe "Prova e jetes" vene ne skene nga aktori Pero Gjezi. Me keto drama kam fituar cmimin e dyte.Qe ne rinine time,duke qene recitues i pasionuar i poezise se toku me mikun tim te afert aktorin,skenaristin e producentin e filmit Edmond Budina krijova nje miqesi te vertete me Artistin e Popullit rregjisorin Dhimiter Orgocka.Ne cdo hap te krijimtarise,sidomos te drames ai ka qendruar afer meje.Fale bashkepunimit me kete rregjisor ne tetor te vitit 1990 kur po zjente mendimi per ndryshim ngjita ne skene dramen "Pertej vetes" me trupen e Teatrit "A.Z.Cajupi".Ore te tera diskutonim me Dhimitrin per idete te cilat sigurisht do te ngjallnin dhe reaksion.Drama u dha para pjesemarresve te Konferences Kombetare te Talenteve te reja dhe pati sukses.
Nje pyetje teper personale! Mundem ?
- Sigurisht.
-Cfare te ka pelqyer me shume ne rini, poezia apo cupat e Korces?
Per cupat e Korces “marroseshin” dhe te tjere, nga qytete te tjera jo me ne vendasit korcare.Pse e rastit eshte qe serenata ka lindur ne ato rrugica me gure e nen dritaret e shtepive tipike korcare? Ja eshte i njohur fakti qe shume cupa korcare jane dashuruar e martuar me djem nga Shkodra.
Emigracioni dhe poeti.
Amerika nuk eshte prova e pare e jetes sime ne Emigracion.Nga viti 1993 emigrova fillimisht ne Greqi.Libri "Flas me barin" qe botova ne vitin 1998 eshte si nje ditar poetik, me mbresa qe s’perseriten me nga jeta e emigrantit.Ketu ne Amerike, si shume e shume te tjere krijues nuk kam heshtur duke iu nenshtruar te ashtuquaturit binom: pune,gjume.Dhe do te vazhdoj te shkruaj…..
A shkruani perseri per dashurine si dikur?
Poezite e dashurise miku im nuk njohin moshe.Dhe kjo eshte aksiome. I bashkohem mendimit qe shpreh poetja Albana Lifschin ne nje nga poezite e saj, derguar ne Albpoem, qe kur doja te ndaloja se shkruari per dashurine e pashe qe bota nuk po rrotullohej.
C’mund te thoni per per emigrimin tuaj ne nje moshe te pjekur?
Cdo ndermarrje e madhe ne jete kerkon rinine.Edhe emigracioni eshte ndermarrje e madhe dhe ne moshen mbi 50-te eshte i veshtire.Por...Nuk ankohem.Edhe ne kete moshe vec anes financiare ka edhe shume perfitime te tjera.Kryesorja rrit kendveshtrimin e dukurive te jetes .
Si e vleresoni poezine shqiptare ne Amerike?
Eshte e pashterreshme. Krijohet shume dhe botohet shume sidomos ne faqet i internetit. Ka larmi dhe vlera ballafaquese me poezine me te mire qe krijohet ne Shqiperi. Me kalimin e kohes sigurisht do evidentohen vlerat me te mira.
Nese do te kishit me shume kohe te lire ne krijmtari, cfare mendoni se mund te krijoni ?
Do te merresha padyshim me dramen.
Di qe edhe djali juaj krijon poezi, a ka pasionin tuaj ?
Mbase talentin e ka me te madh.Kur studionte per gazetari botoi disa poezi ne revistat e Kolegjit te cilat u mirepriten.Por pasioni shprehet ne kembengulje e pune te perditeshme.Arti te do zemer e shpirt. Ai ka tani interesa te tjera per jeten.Si shume e shume te rinj biznesi eshte magnet me i madh.Nuk e di me vone.Sidoqofte eshte rruga e tij dhe une e vleresoj dhe e dua se tepermi.
Dicka mbi jeten tuaj private.
E zakonshme si e shume emigranteve te tjere.Punojme shume por edhe perpiqemi te takohemi me njeri tjetrin, te « mbushim » ate boshllek qe krijohet vetvetiu larg mjedisit,fqinjesi,shoqeri e miqesi e afert qe ne Shqiperi eshte me « bollek »Vec interneti na ben qe edhe me miqte e vjeter ne Shqiperi e kudo ne bote te mbetemi fqinje me perjashtim qe s’kemi ku e pime nje kafe a nje birre Korce.
Shaban Peraj: Jetoi, për të mos vdekur kurrë
In memoriam
Jetoi, për të mos vdekur kurrë
Shkruan: Shaban Peraj
Janar i ftohte. Janar i trishte.
E ftohte koha. Edhe me e ftohte vdekja.
Vdekja!? Po kush vdiq?
Nazmi Lukaj! Jo! S’eshte e mundur! Lisin e Pejes e birin e Kosoves s’e rrezon vdekja.
Po, Nazmi Lukaj ka vdekur, me vjen lajmi i hidhur. Kosoves, Pejes, iu shkeput nje meteor, meteor qe leshoi shkendijat ne vatren e arsimit dhe ne vatren e gazetarise e komentatorit politik.
Lindur e rritur ne frymen patriotike, gjithmone per ceshtjen kombetare u dha mesim e edukim sa e sa te rinjve pejane, per t’u kycur pastaj me komentet e tia per ceshtje politike e per t’i dhene Kosoves e gazetarise shqiptare krenarine e lindur nga trungu ilir.Gjithmone i bindur ne idealet e veta, kurre nuk iu dhimbs jeta per te mbrojtur lirine e dinjitetin e Kosoves.
Ne vitet me te trazuara per popullin e Kosoves, botoi librin e pare “Kosova dhimbja dhe shpresa ime” duke deshmuar edhe njehere se dhimbje e Nazmiut, nuk ishte vetem familja, femijet e tij, por edhe Kosova qe e rriti, e edukoi dhe e ngriti.
Preokupim i Nazmiut ishin edhe ngjarjet qe do ta percjellin Kosoven e pasluftes, andaj pena e tij s’rreshti se shkruari duke deshmuar se Kosova eshte dhe mbetet pjese e shpirtit te tij. Kete e deshmojne edhe titujt e veprave te botuara: “A eshte Kosova nje rast unikat”, “Pertej statusit te Kosoves” etj.
Pena e Nazmiut goditi aty ku djeg me shume, ne ndergjegjen njerezore:” te mendojme se a eshte me e rendesishme klani yne a Kosova? Klanet duhet t’i shpiejme ne muze”.Keto fjali besoj se s’duan koment. Nazmiu e kishte kuptuar rolin e publicistikes se mirefillte se toka e Kosoves nuk duhet te kete ndasi krahinore, fetare e klanore.
Gjate gjithe jetes ai, manifestoi vlera te dalluara te respektit, bujarise duke mos e njohur xhelozine si ves per t’u bere pengese e kryerjes se aktiviteteve te tij.
Ai cmoi dhe nderoi te gjithe ata burra qe ishin ne mbrojtje te Kosoves duke i ndejur besnik edhe Presindentit historik, Dr. Ibrahim Rugova. Bashke me nje grup kolegesh gazetare e politikane nisi punen ne gazeten kombetare “Bota sot”, per t’u bere promotor i levizjes kombetare, per te qene pjese e zhvillimit te shoqerise shqiptare.
Fjalet e komentet e tij vune peshe ne shume nga mediat e shkruara ditore ne Kosove, Shqiperi e me gjere, me cka publicistikes shqiptare i dha jete e pamje evropiane duke e bere ate si detyre e obligim per te gjithe ata qe merren me komente politike.
E dija se ishte shtruar ne Spitalin Ushtarak ne Tirane dhe me mbeti peng qe nuk e mora ne telefon para se te nisesha ta vizitoj, por c’e do se lajmi me erdhi i hidhur per te mos e pare me kurre e te pija nje kafe me te kur shkoja ne Prishtine. Me kete rast do i sygjeroja femijet e tij qe kjo vdekje e babait mos t’i dekurajoje, por te ndjehen krenare se kane pasur nje baba te denje dhe nje njeri me vlera te medha njerezore.Kete nuk e them vetem une si shok dhe mik i tij, por e thone te gjithe ata te cilet gazetarine e kane kuptuar si mision te larte. Edhepse Nazmiu vdiq,veprat e tij nuk vdesin kurre sepse njerezit e ndershem lene gjurme ne kohe. Me kete rast une dhe familja ime duam te ndajme dhimbjen me ata qe i pikelloi me shume vdekja e Nazmiut, bashkeshorten, femijet dhe familjen e gjere.
Pushofsh ne paqe, miku im i nderuar dhe i lehte te qofte dheu i Kosoves mbi supet tua!
Jetoi, për të mos vdekur kurrë
Shkruan: Shaban Peraj
Janar i ftohte. Janar i trishte.
E ftohte koha. Edhe me e ftohte vdekja.
Vdekja!? Po kush vdiq?
Nazmi Lukaj! Jo! S’eshte e mundur! Lisin e Pejes e birin e Kosoves s’e rrezon vdekja.
Po, Nazmi Lukaj ka vdekur, me vjen lajmi i hidhur. Kosoves, Pejes, iu shkeput nje meteor, meteor qe leshoi shkendijat ne vatren e arsimit dhe ne vatren e gazetarise e komentatorit politik.
Lindur e rritur ne frymen patriotike, gjithmone per ceshtjen kombetare u dha mesim e edukim sa e sa te rinjve pejane, per t’u kycur pastaj me komentet e tia per ceshtje politike e per t’i dhene Kosoves e gazetarise shqiptare krenarine e lindur nga trungu ilir.Gjithmone i bindur ne idealet e veta, kurre nuk iu dhimbs jeta per te mbrojtur lirine e dinjitetin e Kosoves.
Ne vitet me te trazuara per popullin e Kosoves, botoi librin e pare “Kosova dhimbja dhe shpresa ime” duke deshmuar edhe njehere se dhimbje e Nazmiut, nuk ishte vetem familja, femijet e tij, por edhe Kosova qe e rriti, e edukoi dhe e ngriti.
Preokupim i Nazmiut ishin edhe ngjarjet qe do ta percjellin Kosoven e pasluftes, andaj pena e tij s’rreshti se shkruari duke deshmuar se Kosova eshte dhe mbetet pjese e shpirtit te tij. Kete e deshmojne edhe titujt e veprave te botuara: “A eshte Kosova nje rast unikat”, “Pertej statusit te Kosoves” etj.
Pena e Nazmiut goditi aty ku djeg me shume, ne ndergjegjen njerezore:” te mendojme se a eshte me e rendesishme klani yne a Kosova? Klanet duhet t’i shpiejme ne muze”.Keto fjali besoj se s’duan koment. Nazmiu e kishte kuptuar rolin e publicistikes se mirefillte se toka e Kosoves nuk duhet te kete ndasi krahinore, fetare e klanore.
Gjate gjithe jetes ai, manifestoi vlera te dalluara te respektit, bujarise duke mos e njohur xhelozine si ves per t’u bere pengese e kryerjes se aktiviteteve te tij.
Ai cmoi dhe nderoi te gjithe ata burra qe ishin ne mbrojtje te Kosoves duke i ndejur besnik edhe Presindentit historik, Dr. Ibrahim Rugova. Bashke me nje grup kolegesh gazetare e politikane nisi punen ne gazeten kombetare “Bota sot”, per t’u bere promotor i levizjes kombetare, per te qene pjese e zhvillimit te shoqerise shqiptare.
Fjalet e komentet e tij vune peshe ne shume nga mediat e shkruara ditore ne Kosove, Shqiperi e me gjere, me cka publicistikes shqiptare i dha jete e pamje evropiane duke e bere ate si detyre e obligim per te gjithe ata qe merren me komente politike.
E dija se ishte shtruar ne Spitalin Ushtarak ne Tirane dhe me mbeti peng qe nuk e mora ne telefon para se te nisesha ta vizitoj, por c’e do se lajmi me erdhi i hidhur per te mos e pare me kurre e te pija nje kafe me te kur shkoja ne Prishtine. Me kete rast do i sygjeroja femijet e tij qe kjo vdekje e babait mos t’i dekurajoje, por te ndjehen krenare se kane pasur nje baba te denje dhe nje njeri me vlera te medha njerezore.Kete nuk e them vetem une si shok dhe mik i tij, por e thone te gjithe ata te cilet gazetarine e kane kuptuar si mision te larte. Edhepse Nazmiu vdiq,veprat e tij nuk vdesin kurre sepse njerezit e ndershem lene gjurme ne kohe. Me kete rast une dhe familja ime duam te ndajme dhimbjen me ata qe i pikelloi me shume vdekja e Nazmiut, bashkeshorten, femijet dhe familjen e gjere.
Pushofsh ne paqe, miku im i nderuar dhe i lehte te qofte dheu i Kosoves mbi supet tua!
Sejdi Berisha: Vdiq gazetari dhe publicisti nga Peja, Nazmi Lukaj
Në vend të përkujtimit
VDIQ GAZETARI DHE PUBLICISTI NGA PEJA, NAZMI LUKAJ
Nga Sejdi Berisha
Pas një sëmundjeje të shkurtër po të rëndë, dje në Spitalin Ushtarak të Tiranës vdiq gazetari dhe publicisti nga Peja, Nazmi Lukaj.
Duke përjetuar këtë humbje të tij, në vend të përkujtimit i shkrova vetëm disa fjali, të cilat, këtë njeri të devotshëm të kauzës kombëtare, këtë njeri të penës dhe të informimit e bëjnë pjesë të dhembjes dhe kujtimit tim dhe në ecjen e gjërave që nganjëherë janë të papritura, të rënda mbase edhe të papranueshme.
Askush as që e ka menduar dhe askush nuk e ka pritur, që sot, në këtë tempull të kulturës (Mledhja komemorative në Teatrin e Pejës “Istref Begolli”), të cilën aq shumë e adhuroi Nazmiu, të flasim dhe ta përkujtojmë jetën dhe veprën e tij. Por, në jetë edhe kjo ndodhë! Ndodhë, por unë do të thosha, ndodhë me hile, sepse, Nazmiu na iku në kohën kur pandërprerë bënte përpjekje që njeriun tonë ta bëjë të lumtur si në fushën e arsimimit ashtu edhe në lëmin e informimit.
Nazmiu, gjatë tërë kohës, për të mirën e kombit dhe të atdheut, sikur fliste ndryshe dhe me një vizion të largët por tjetërfare. Për këtë arsye, shpirti i tij asnjëherë nuk ishte i qetë. Ani. Sepse, njerëzit e tillë ashtu veprojnë e jetojnë, por edhe ashtu shkojnë.
I nderuari Nazmi, ishe i thjeshtë. E, njerëzit e mëdhenj janë të tillë. Por, kontributi yt në gazetari ishte me peshë dhe domethënës. Asnjëherë nuk e deshe të keqen, e veçmas kishe dëshirë dhe dukeshe i lumtur kur njerëzit i bëje të tillë me fjalët dhe me shkrimet tuaja. Kontributi yt në shumë mjete të informimit, e sidomos në gazetat “Bota Sot”, në “Pavarësia”, që ishte këmbëngulës edhe për ta themeluar këtë gazetë me titull domethënës dhe shumëdimensional dhe së fundi edhe në gazetën “Nacional” që botohet në Tiranë, po ashtu me një titull me mesazhin e fjalës dhe të unitetit të kombëtar, do të mbetet pjesë e ndritshme në historinë e informimit kosovar dhe kombëtar. Është kështu edhe për një arsye: sepse, punove në periudhën kur Kosova por edhe kombi po bën të pamundurën për stabilizimin dhe për forcimin definitiv të qenies së vet.
Nazmi, ti asnjëherë nuk ngurrove që informimin ta bëje pjesë të jetës të secilit. Gjithnjë ishe i ngarkuar me gazeta duke ua dhuruar njerëzve dhe lexuesve kudo. Kjo reflekton për shpirtin tënd të përkushtuar, kjo reflekton që tani të mbetesh pjesë e kujtimit dhe e jetës të secilit.
Nazmi, kur ma kumtove lajmin për sëmundjen tënde, diçka më theri thellë në zemër dhe në shpirt. Sikur një zë më kumboi thekshëm për ikjen tënde! E di, se të pata ngushëlluar duke të thënë se edhe kjo sfidë do të përballohet dhe do të jetojmë njëqind vjet. Dhe, më kujtohet, më pate thënë: m’i siguro vetëm edhe dhjetë vjet, të tjerat po t’i fali!
Edhe kjo ishte dhembje që ma rëndonte shpirtin për shumëçka, por edhe për moshën tënde të re, për synimet dhe ëndrrat tuaja për kombin dhe atdheun. Por,... të gjitha këto janë dhembje, dhembje që na krenon për Ty.
Nazmi, ti ishe njeri që kacafyteshe me problemet, por që përplaseshe edhe me vetveten, sepse nuk pajtoheshe me realitetin në shoqëri.
Tash,... të gjithë e përjetojmë thellë humbjen e tënde, por, duke i pasur parasysh virtytet tuaja, dhembja na lehtësohet. Kështu duhet ta kuptojë edhe familja yte.
Mua, kurrë nga mendja as shpirti nuk do të më hiqet, kur hiq më larg se para dymbëdhjetë ditësh, përkundër luftës me sëmundjen, më pate telefonuar se gazetën “Nacional” si gjithherë, ma kishte lënë te Restoranti “Tiffany” në Pejë. Atë ekzemplar të kësaj gazete do ta ruaj me respekt dhe krenari, dhe gjithnjë do të kujtoj se jam me ty, Nazmi,... se jam duke ta dëgjuar zërin...!
Dhe, tani i drejtohem edhe Familjes tënde: Keni humbur birin, bashkëshortin, babain dhe vëllanë tuaj, për të qenë ai kujtesë, mburrje, përjetësi e krenari për Ju dhe për të gjithë ne.
Nazmi, të qoftë i lehtë dheu i Kosovës, i Atdheut!
(Fjala që desha ta lexoj në mbledhjen komemorative, në Teatrin “Istref Begolli” në Pejë me 25 janar 2011/14:00 me rastin e vdekjes së gazetarit dhe publicistit, Nazmi Lukaj)
VDIQ GAZETARI DHE PUBLICISTI NGA PEJA, NAZMI LUKAJ
Nga Sejdi Berisha
Pas një sëmundjeje të shkurtër po të rëndë, dje në Spitalin Ushtarak të Tiranës vdiq gazetari dhe publicisti nga Peja, Nazmi Lukaj.
Duke përjetuar këtë humbje të tij, në vend të përkujtimit i shkrova vetëm disa fjali, të cilat, këtë njeri të devotshëm të kauzës kombëtare, këtë njeri të penës dhe të informimit e bëjnë pjesë të dhembjes dhe kujtimit tim dhe në ecjen e gjërave që nganjëherë janë të papritura, të rënda mbase edhe të papranueshme.
Askush as që e ka menduar dhe askush nuk e ka pritur, që sot, në këtë tempull të kulturës (Mledhja komemorative në Teatrin e Pejës “Istref Begolli”), të cilën aq shumë e adhuroi Nazmiu, të flasim dhe ta përkujtojmë jetën dhe veprën e tij. Por, në jetë edhe kjo ndodhë! Ndodhë, por unë do të thosha, ndodhë me hile, sepse, Nazmiu na iku në kohën kur pandërprerë bënte përpjekje që njeriun tonë ta bëjë të lumtur si në fushën e arsimimit ashtu edhe në lëmin e informimit.
Nazmiu, gjatë tërë kohës, për të mirën e kombit dhe të atdheut, sikur fliste ndryshe dhe me një vizion të largët por tjetërfare. Për këtë arsye, shpirti i tij asnjëherë nuk ishte i qetë. Ani. Sepse, njerëzit e tillë ashtu veprojnë e jetojnë, por edhe ashtu shkojnë.
I nderuari Nazmi, ishe i thjeshtë. E, njerëzit e mëdhenj janë të tillë. Por, kontributi yt në gazetari ishte me peshë dhe domethënës. Asnjëherë nuk e deshe të keqen, e veçmas kishe dëshirë dhe dukeshe i lumtur kur njerëzit i bëje të tillë me fjalët dhe me shkrimet tuaja. Kontributi yt në shumë mjete të informimit, e sidomos në gazetat “Bota Sot”, në “Pavarësia”, që ishte këmbëngulës edhe për ta themeluar këtë gazetë me titull domethënës dhe shumëdimensional dhe së fundi edhe në gazetën “Nacional” që botohet në Tiranë, po ashtu me një titull me mesazhin e fjalës dhe të unitetit të kombëtar, do të mbetet pjesë e ndritshme në historinë e informimit kosovar dhe kombëtar. Është kështu edhe për një arsye: sepse, punove në periudhën kur Kosova por edhe kombi po bën të pamundurën për stabilizimin dhe për forcimin definitiv të qenies së vet.
Nazmi, ti asnjëherë nuk ngurrove që informimin ta bëje pjesë të jetës të secilit. Gjithnjë ishe i ngarkuar me gazeta duke ua dhuruar njerëzve dhe lexuesve kudo. Kjo reflekton për shpirtin tënd të përkushtuar, kjo reflekton që tani të mbetesh pjesë e kujtimit dhe e jetës të secilit.
Nazmi, kur ma kumtove lajmin për sëmundjen tënde, diçka më theri thellë në zemër dhe në shpirt. Sikur një zë më kumboi thekshëm për ikjen tënde! E di, se të pata ngushëlluar duke të thënë se edhe kjo sfidë do të përballohet dhe do të jetojmë njëqind vjet. Dhe, më kujtohet, më pate thënë: m’i siguro vetëm edhe dhjetë vjet, të tjerat po t’i fali!
Edhe kjo ishte dhembje që ma rëndonte shpirtin për shumëçka, por edhe për moshën tënde të re, për synimet dhe ëndrrat tuaja për kombin dhe atdheun. Por,... të gjitha këto janë dhembje, dhembje që na krenon për Ty.
Nazmi, ti ishe njeri që kacafyteshe me problemet, por që përplaseshe edhe me vetveten, sepse nuk pajtoheshe me realitetin në shoqëri.
Tash,... të gjithë e përjetojmë thellë humbjen e tënde, por, duke i pasur parasysh virtytet tuaja, dhembja na lehtësohet. Kështu duhet ta kuptojë edhe familja yte.
Mua, kurrë nga mendja as shpirti nuk do të më hiqet, kur hiq më larg se para dymbëdhjetë ditësh, përkundër luftës me sëmundjen, më pate telefonuar se gazetën “Nacional” si gjithherë, ma kishte lënë te Restoranti “Tiffany” në Pejë. Atë ekzemplar të kësaj gazete do ta ruaj me respekt dhe krenari, dhe gjithnjë do të kujtoj se jam me ty, Nazmi,... se jam duke ta dëgjuar zërin...!
Dhe, tani i drejtohem edhe Familjes tënde: Keni humbur birin, bashkëshortin, babain dhe vëllanë tuaj, për të qenë ai kujtesë, mburrje, përjetësi e krenari për Ju dhe për të gjithë ne.
Nazmi, të qoftë i lehtë dheu i Kosovës, i Atdheut!
(Fjala që desha ta lexoj në mbledhjen komemorative, në Teatrin “Istref Begolli” në Pejë me 25 janar 2011/14:00 me rastin e vdekjes së gazetarit dhe publicistit, Nazmi Lukaj)
2011-01-26
VANGJUSH ZIKO:NJË BALADË DASHURIE
Kam në dorë ciklin me tetë poezi të poetes lirike Raimonda Moisiu (“Këtë natë...e vetmuar”, “Si krah engjëjsh përtej reve”,”Si një drenushë e bukur”, “Kur çelin trëndafilat”, “Ëndërr e rrëmbyer”, “Një buzëmbrëmje”, ”S’ishte e thënë të mbetej murgeshë”, ”Dashuria nuk ka emër”). Nuk është vështirë,edhe pa i lexuar poezitë,por vetëm titujt e tyre, ta kuptosh se këto janë lirika dashurie. Sfondi i tyre janë: nata, vetmia, retë, drenusha, trëndafilat dhe një murgeshë. S”është vështirë, gjithashtu, që të mos nuhatësh aromën romantike të tyre, të një idili dashurie në gji të natyrës pleksur me një vello mistike engjëllore dhe...njëherësh me një blasfemi, një murgeshë që “mëkaton”...
Personazhe të poezive janë:një heroinë lirike fatkeqe e përvëluar nga dashuria e saj e pastër e humbur tragjikisht dhe një dashnor mistik besnik dhe murgesha, sozia e një shpirti fatkeq e të lumtur, që blasfemon në emër të instinktit të pamposhtur dhe të bekuar njerëzor, në emër të pasionit të dashurisë.
Ju mund të pyesni. Edhe unë ia bëra këtë pyetje vetes sime. Kemi të bëjmë me poezi realiste të ditëve tona apo me një baladë të vjetër të një dashurie romantike të kaluar? Nuk kam asnjë lëkundje për natyrën baladeske të këtyre poezive, Ashtu sikurse nëpër vargjet e tyre ndjej një dashuri reale të ditëve tona, tharmin e tyre realist dhe modern. Subjekti baladesk i tyre është ky. Një vajzë e ditëve tona u dashurua me një dashuri të sinqertë, të pastër dhe pasionante me një djalë, një dashnor të zjarrtë dhe besnik. Idili mistik i dashurisë së tyre zhvillohet në një “guvë” mes “mureve të lashtë/thinjoshë e besnikë”;për dritë kanë “fenerin e dashurisë” që ndriçon “shtratin e guvës së lashtë”...Ata nuk i pikas asnjeri “ndërsa bënin dashuri dhe i zë gjumi “të dy të përqafuar”, “krahë engjëjsh i shpien të dy përtej reve... Por, ajme!...Ai iku, “s' u bë dhëndër”...Dhe si heronjtë e baladave ai del nga mermeri i varrit për të takuar vajzën e dashur që ka ardhur në varrezat. Ai e mban fjalën dhe vjen pas vdekjes ta takojë dhe...”krevati i dashurisë kthehet në fushë beteje” midis vajzës “ardhur nga Hëna/Djalit nga Parajsa”...
Kjo është balada e dashurisë e poetes Raimonda Moisiu, e fragmentuar në poezitë dhe e bashkuar prej meje. Baladë që na flet figurshëm për një dashuri të përjetshme, për një dashuri, siç e quan poetja, “pa emër”.
Poetja ka zgjedhur arsenalin figurativ të një balade. Mistikën, të fshehtën e pazbuluar, ireale poetja e përdor për të na dëshmuar pavdekësinë e dashurisë, e kësaj “ëndrre të rrëmbyer” nga vdekja. Poezitë “Këtë natë...e vetmuar”, “Si krah engjëjsh përtej reve”, “Si një drenushë e bukur”, “Një buzëmbrëmje” janë kapitujt e kësaj balade, që më duket se e kryen bukur “misionin' e saj për të përcjellë, ashtu siç përcjellin baladat, të vërteta të botës reale. “ti me një padurim të fshehtë prisje t' i marrësh erë borzilokut.../Se i përkisnim gjithësisë së gjallë”...
Heroina lirike del nga ky delir, del nga balada. Del sepse ajo i përket botës së gjallë. Del nga kllapia.
Nga ëndrra e nxjerr një “dritë”, dikush i ka përgjuar se si putheshin. Është vetë jeta. Janë sytë e jetës tokësore.
Personazhin e heroinës së baladës e zëvendëson “murgesha”.
Autorja zgjedh tashi stilin realist rrëfimtar. Murgesha si nëpër ëndërr nuk e përballon dot tundimin e “pasionit”:”Edhe në qofsh djalli, të kam falur/Aman, puthmë pa pushim, dashuromë”.
Është një thirrmë tokësore. Të vdekurit me të vdekurit. Të gjallët me të gjallët, thotë filozofia popullore e jetës tokësore. Motivi i murgeshës në këtë poezi, është motivi figurativ alegorik i shpirtit të femrës, që nuk mund ta shmangë tundimin erotik edhe pse ka bërë një betim. Heroina përjeton “netë të ftohta si metal”, netë vetmie. Ajo kërkon që të jetë “e lirë, e qetë” në shpirtin e saj. “Qetësi për vete, mirënjohje për ty, /O ëndrra ime e rrëmbyer egërsisht!”.
Raimonda Moisiu në këtë cikël i këndon një dashurie reale, tokësore. Nuk ka pse të na ngatërrojë forma artistike e baladës e zgjedhur nga poetja për të na përcjellë mesazhin e kësaj dashurie. Ajo i këndon një dashurie të sinqertë, një dashurie të pastër femërore. Ajo nuk nguron ta shprehë hapur dhe drejtpërdrejt pasionin e saj të përflakur me detaje konkrete: ”çarçafët flaken tej”, “dihatje edhe puthje”, “gulçimet rënkuese ëmbël' dhe “buzëqeshja pa faj”.Heroina lirike nuk i ndrydh dhe nuk i shtyp këto ndjenja jetësore intime:”Mua më tmerron, më dredh çdo betejë/Sa e ëmbël kjo me ty mbi shtrat”. Autorja përshëndet emocionalisht dhe artistikisht emancipimin shpirtëror të femrës shqiptare të brezit të saj:”Krevat kaq të bukur prej bari të virgjër/Kurrë në jetë s' ka patur asnjë perandoreshë”.
Forma e baladës dhe pasazhet alegorike të natyrës, të parkut Elisabet, të Manjolës dhe të korit të zogjve, janë një vello artistike e moderuar, që nuk e zbehin aspak zjarrin erotik. Transcedentalja e ndihmon poeten që të na japë figurshëm moton kryesore, kryeidenë e lirikës erotike të Raimonda Moisiut se dashuria është një “zjarr që s' njeh thëllime”. Vdekja nuk e mposhti dhe nuk e shoi dot ndjenjën e dashurisë:”Ai që dashuron, ka shkuar/Mbi trupin tim ëndrrat kanë mbetur/ëndrrat e dashurisë”. Kjo zgjedhje artistike, nga ana tjetër, dëshmon edhe për një “dobësi”, një ndrojtje, një kompromis me statusin e femrës pararendëse, të brezit të autores dhe më parë kur dashuria ishte tabu për to;velloja baladeske e ka edhe këtë risk, këtë kompromis delikat.Brezi më i ri i femrës shqiptare, më “moderni”... Ideali i dashurisë në poezitë e Raimondës, është ideali i një dashurie të pastër dhe besnike pa kufizime dhe ndroje erotike, një dashurie të idealizuar dhe të papersonalizuar, ajo pohon: ”Dashuria nuk ka emër”, “një është”.Ajo i këndon dashurisë në përgjithësi dhe dashurisë së veçantë njëkohësisht.Poetja ka ditur të ngrihet mbi dramat e jetës intime dhe t'i këndojë dashurisë si ndjenjë dhe përjetim hyjnor dhe real: ”Veç emrat s' janë të njëjtë/por një është dashuria”, arrin kështu në një përgjithësim të vërtetë artistik.
Besoj se nëpërmjet këtij diskursi nëpër vargjet e këtyre poezive vura në dukje dhe plot merita të laboratorit krijues të poetes, midis të cilave do të veçoja dramacitetin, tensionin e vargut, alegoritë, paralelizmat me natyrën, metaforat, krahasimet. Më bëri për vet lirizmi pasionant, i guximshëm dhe i sinqertë i saj, që flet për një zë të veçantë në poezinë tonë lirike erotike.;poezi e cila po bën një rrugë të natyrshme të evolucionit të saj artistik të mundimshëm, duke gërshetuar sfidën e hapur dhe të papërmbajtur erotike, që jo rrallë kalon në delir erotik, me nostalgjinë elegjiake. E natyrshme. Liria e fituar nuk qenka kollaj të menaxhohet edhe artistikisht. E përshëndes guximin moral femëror dhe risinë artistike të poetes Raimonda Moisiu.
Personazhe të poezive janë:një heroinë lirike fatkeqe e përvëluar nga dashuria e saj e pastër e humbur tragjikisht dhe një dashnor mistik besnik dhe murgesha, sozia e një shpirti fatkeq e të lumtur, që blasfemon në emër të instinktit të pamposhtur dhe të bekuar njerëzor, në emër të pasionit të dashurisë.
Ju mund të pyesni. Edhe unë ia bëra këtë pyetje vetes sime. Kemi të bëjmë me poezi realiste të ditëve tona apo me një baladë të vjetër të një dashurie romantike të kaluar? Nuk kam asnjë lëkundje për natyrën baladeske të këtyre poezive, Ashtu sikurse nëpër vargjet e tyre ndjej një dashuri reale të ditëve tona, tharmin e tyre realist dhe modern. Subjekti baladesk i tyre është ky. Një vajzë e ditëve tona u dashurua me një dashuri të sinqertë, të pastër dhe pasionante me një djalë, një dashnor të zjarrtë dhe besnik. Idili mistik i dashurisë së tyre zhvillohet në një “guvë” mes “mureve të lashtë/thinjoshë e besnikë”;për dritë kanë “fenerin e dashurisë” që ndriçon “shtratin e guvës së lashtë”...Ata nuk i pikas asnjeri “ndërsa bënin dashuri dhe i zë gjumi “të dy të përqafuar”, “krahë engjëjsh i shpien të dy përtej reve... Por, ajme!...Ai iku, “s' u bë dhëndër”...Dhe si heronjtë e baladave ai del nga mermeri i varrit për të takuar vajzën e dashur që ka ardhur në varrezat. Ai e mban fjalën dhe vjen pas vdekjes ta takojë dhe...”krevati i dashurisë kthehet në fushë beteje” midis vajzës “ardhur nga Hëna/Djalit nga Parajsa”...
Kjo është balada e dashurisë e poetes Raimonda Moisiu, e fragmentuar në poezitë dhe e bashkuar prej meje. Baladë që na flet figurshëm për një dashuri të përjetshme, për një dashuri, siç e quan poetja, “pa emër”.
Poetja ka zgjedhur arsenalin figurativ të një balade. Mistikën, të fshehtën e pazbuluar, ireale poetja e përdor për të na dëshmuar pavdekësinë e dashurisë, e kësaj “ëndrre të rrëmbyer” nga vdekja. Poezitë “Këtë natë...e vetmuar”, “Si krah engjëjsh përtej reve”, “Si një drenushë e bukur”, “Një buzëmbrëmje” janë kapitujt e kësaj balade, që më duket se e kryen bukur “misionin' e saj për të përcjellë, ashtu siç përcjellin baladat, të vërteta të botës reale. “ti me një padurim të fshehtë prisje t' i marrësh erë borzilokut.../Se i përkisnim gjithësisë së gjallë”...
Heroina lirike del nga ky delir, del nga balada. Del sepse ajo i përket botës së gjallë. Del nga kllapia.
Nga ëndrra e nxjerr një “dritë”, dikush i ka përgjuar se si putheshin. Është vetë jeta. Janë sytë e jetës tokësore.
Personazhin e heroinës së baladës e zëvendëson “murgesha”.
Autorja zgjedh tashi stilin realist rrëfimtar. Murgesha si nëpër ëndërr nuk e përballon dot tundimin e “pasionit”:”Edhe në qofsh djalli, të kam falur/Aman, puthmë pa pushim, dashuromë”.
Është një thirrmë tokësore. Të vdekurit me të vdekurit. Të gjallët me të gjallët, thotë filozofia popullore e jetës tokësore. Motivi i murgeshës në këtë poezi, është motivi figurativ alegorik i shpirtit të femrës, që nuk mund ta shmangë tundimin erotik edhe pse ka bërë një betim. Heroina përjeton “netë të ftohta si metal”, netë vetmie. Ajo kërkon që të jetë “e lirë, e qetë” në shpirtin e saj. “Qetësi për vete, mirënjohje për ty, /O ëndrra ime e rrëmbyer egërsisht!”.
Raimonda Moisiu në këtë cikël i këndon një dashurie reale, tokësore. Nuk ka pse të na ngatërrojë forma artistike e baladës e zgjedhur nga poetja për të na përcjellë mesazhin e kësaj dashurie. Ajo i këndon një dashurie të sinqertë, një dashurie të pastër femërore. Ajo nuk nguron ta shprehë hapur dhe drejtpërdrejt pasionin e saj të përflakur me detaje konkrete: ”çarçafët flaken tej”, “dihatje edhe puthje”, “gulçimet rënkuese ëmbël' dhe “buzëqeshja pa faj”.Heroina lirike nuk i ndrydh dhe nuk i shtyp këto ndjenja jetësore intime:”Mua më tmerron, më dredh çdo betejë/Sa e ëmbël kjo me ty mbi shtrat”. Autorja përshëndet emocionalisht dhe artistikisht emancipimin shpirtëror të femrës shqiptare të brezit të saj:”Krevat kaq të bukur prej bari të virgjër/Kurrë në jetë s' ka patur asnjë perandoreshë”.
Forma e baladës dhe pasazhet alegorike të natyrës, të parkut Elisabet, të Manjolës dhe të korit të zogjve, janë një vello artistike e moderuar, që nuk e zbehin aspak zjarrin erotik. Transcedentalja e ndihmon poeten që të na japë figurshëm moton kryesore, kryeidenë e lirikës erotike të Raimonda Moisiut se dashuria është një “zjarr që s' njeh thëllime”. Vdekja nuk e mposhti dhe nuk e shoi dot ndjenjën e dashurisë:”Ai që dashuron, ka shkuar/Mbi trupin tim ëndrrat kanë mbetur/ëndrrat e dashurisë”. Kjo zgjedhje artistike, nga ana tjetër, dëshmon edhe për një “dobësi”, një ndrojtje, një kompromis me statusin e femrës pararendëse, të brezit të autores dhe më parë kur dashuria ishte tabu për to;velloja baladeske e ka edhe këtë risk, këtë kompromis delikat.Brezi më i ri i femrës shqiptare, më “moderni”... Ideali i dashurisë në poezitë e Raimondës, është ideali i një dashurie të pastër dhe besnike pa kufizime dhe ndroje erotike, një dashurie të idealizuar dhe të papersonalizuar, ajo pohon: ”Dashuria nuk ka emër”, “një është”.Ajo i këndon dashurisë në përgjithësi dhe dashurisë së veçantë njëkohësisht.Poetja ka ditur të ngrihet mbi dramat e jetës intime dhe t'i këndojë dashurisë si ndjenjë dhe përjetim hyjnor dhe real: ”Veç emrat s' janë të njëjtë/por një është dashuria”, arrin kështu në një përgjithësim të vërtetë artistik.
Besoj se nëpërmjet këtij diskursi nëpër vargjet e këtyre poezive vura në dukje dhe plot merita të laboratorit krijues të poetes, midis të cilave do të veçoja dramacitetin, tensionin e vargut, alegoritë, paralelizmat me natyrën, metaforat, krahasimet. Më bëri për vet lirizmi pasionant, i guximshëm dhe i sinqertë i saj, që flet për një zë të veçantë në poezinë tonë lirike erotike.;poezi e cila po bën një rrugë të natyrshme të evolucionit të saj artistik të mundimshëm, duke gërshetuar sfidën e hapur dhe të papërmbajtur erotike, që jo rrallë kalon në delir erotik, me nostalgjinë elegjiake. E natyrshme. Liria e fituar nuk qenka kollaj të menaxhohet edhe artistikisht. E përshëndes guximin moral femëror dhe risinë artistike të poetes Raimonda Moisiu.
Subscribe to:
Posts (Atom)
Pas Covid-19, liderët botërorë ranë dakord të punojnë së bashku për të forcuar sistemet globale shëndetësore, por negociatat për një marrëveshje të re kanë ngecur.
Nga Flori Bruqi Është folur shumë në internet se Kina po lufton me një tjetër epidemi pas shumë postimesh në mediat sociale ku supozohet se ...
-
Genci Gora NË SHKOLLË TEK SHTRIGA Shkarko falas Begzat Rrahmani VALËT E GURRËS Shkarko falas Mehmet Bislim...
-
Akademik Prof. Kujtim Mateli Pak histori derisa nisa t ë shkruaj librin “E vërteta për Dodonën dhe Epirin” (Pjesa e parë e para...
-
"Zëra nga burime të nxehta" mbetet një libër i veçantë i shkrimtarit Sabri Godo . Ai vjen për të dëshmuar se ka autorë dhe vepr...
