I dërguari i Posaçëm amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, tha të martën se “partneriteti ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës është në mes të popullit amerikan dhe popullit të Kosovës dhe nuk varet nga një njeri apo një parti”, duke i bërë jehonë një qëndrimi të përsëritur ditëve të fundit nga zyrtarë amerikanë që bëjnë dallimin ndërmjet qeverisë dhe qytetarëve të Kosovës.
Ai i bëri këto komente në një bashkëbisedim me gazetarë nga Brukseli prej nga filloi një vizitë në Evropë, gjatë së cilës pritet të qëndrojë në Prishtinë, për të diskutuar rreth procesit të normalizimit të marrëdhënieve me Serbinë dhe çështjen e përdorimit të dinarit në zonat e banuara me shumicë serbe.
Shtetet e Bashkuara kanë kërkuar që Kosova të shtyjë zbatimin e vendimit, ndërsa kanë theksuar se mungesa e bashkërendimit lidhur me këtë çështje ka ndikuar në cilësinë e partneritetit ndërmjet të dy qeverive.
“Më duhet të them se aktualisht kemi problem komunikimi me kryeministrin (Albin Kurti) dhe ky nuk është problem vetëm i Shteteve të Bashkuara. Mendoj se është problem në komunikim që Kosova ka me Bashkimin Evropian, me NATO-n, me Britaninë e Madhe, me Shtetet e Bashkuara dhe shumë partnerë të tjerë, përfshirë Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut”, tha Escobar, duke theksuar se Shtetet e Bashkuara kanë pasur “një partneritet shumë, shumë të afërt me Kosovën në të kaluarën; do të na pëlqente shumë që ta kthejmë atë lloj marrëdhënie sërish siç ishte dikur.”
Escobar i bëri thirrje qeverisë së Kosovës t’i marrë parasysh shqetësimet e komunitetit ndërkombëtar lidhur me trajtimin e pakicave, ndërsa numëroi disa arsye shqetësuese lidhur me zbatimin e vendimit të Bankës Qendrore të Kosovës për përdorimin e dinarit.
“E para është shpejtësia e zbatimit. Nuk e diskutojmë legjitimitetin e vendimit por zbatimin e tij. U desh pothuajse një vit për të zbatuar vendimin për përdorimin e euros, ndërsa në veri të Kosovës duan ta zbatojnë për më pak se tri javë. E dyta, qeveria nuk afroi alternativë që njerëzit të marrin pagesat që u takojnë. Dy javë para shpalljes së vendimit Kosova u pajtua bashkë me vendet tjera të Ballkanit Perëndimor për një mekanizëm pagesash që do të hyjë në fuqi deri në fund të vitit. E pesta, ne po përpiqemi të bindim Kosovën të lejojë komunitetin ndërkombëtarë që të ofrojë ndihmë teknike për të zgjidhur këtë çështje. Kosova duhet të punojë me komunitetin ndërkombëtar për të gjetur një zgjidhje për këtë vendim që ishte katastrofik dhe jokompetent”, tha Escobar.
Ai i bëri thirrje Kosovës të përmbushë detyrimin ligjor për themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, i cili sipas tij do të ndihmonte zgjidhjen e çështjes së dinarit, ndërsa e siguroi Kosovën se Asociacioni nuk do të jetë një Republikë Serbe dhe as shtet brenda shtetit.
Diplomatët amerikanë kanë paralajmëruar Prishtinën se mungesa e bashkërendimit pengon angazhimin e Shteteve të Bashkuara për të ndihmuar përparimin e Kosovës drejt integrimeve euro-atlantike. Escobar tha se rruga e Kosovës drejt Bashkimit Evropian dhe NATO-s kalon nëpër pesë vendet që nuk e njohin pavarësinë e saj dhe të gjitha ato duan të shohin përparim në çështjet që janë në pajtim me dialogun e lehtësuar nga Bashkimi Evropian.
“Duke e injoruar dialogun, Kosova po i injoron partnerët evropianë. Është e pamundur për ne që t’i bindim ata të ecin përpara drejt integrimit të mëtejmë të Kosovës. Jam shumë i shqetësuar që Kosova nuk po dëgjon ofertën amerikane për partneritet në çuarjen më tej dhe më shpejt integrimin e Kosovës”, tha Escobar.
Ai u bëri thirrje Kosovës dhe Serbisë të zbatojnë të gjitha marrëveshjet e arritura vitin e kaluar në Bruksel dhe në Ohër dhe të shmangin çdo provokim që mund të dëmtojë marrëveshjet dhe të krijojë më shumë tensione ndërmjet dy vendeve.
Vëzhgues të pavarur kanë theksuar shpesh se qasja amerikane ndaj Ballkanit Perëndimor ka ndryshuar pas agresionit rus në Ukrainë. Por Escobar tha se ka ndryshuar urgjenca për trajtimin e sfidave ndaj qëndrueshmërisë evropiane. Në këtë kuadër tha ai, është shumë më urgjente të zgjidhen disa nga sfidat në Ballkanin Perëndimor dhe kjo përfshinë hapjen e rrugës që Serbia të jetë më e integruar në strukturat euro-atlantike.
“Duke e bërë këtë, duam të sigurohemi se nuk i sakrifikojmë aleancat dhe partneritetet tona të tjera në rajon. Kosova është një nga to. Kosova është partner shumë i rëndësishëm”, tha ai.
Escobar i cili do të qëndrojë edhe në Mal të Zi, tha se zgjidhja e sfidave në Ballkan do të mbyllte mundësitë për Rusinë që të shfrytëzojë çfarëdo paqëndrueshmërie në rajon, për të dobësuar sigurinë transatlantike.
Shtetet e QUINT-it kanë mirëpritur vendimin e Qeverisë së Kosovës, e cila i ka kërkuar Agjencisë Kadastrale të zbatojë vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës të vitit 2016 për pronën e Manastirit të Deçanit.
Sipas QUINT-it, kërkesa ndaj kësaj agjencie që të regjistrojë 24 hektarët tokë në emër të Manastirit të Deçanit “paraqet hap të rëndësishëm përpara të autoriteteve kosovare në përputhje me aspiratat evropiane dhe euroatlantike”.
“Siç kemi deklaruar në maj të vitit të kaluar në përvjetorin e vendimit të Gjykata Kushtetuese, zbatimi i sundimit të ligjit dhe respektimi i pavarësisë së gjyqësorit janë obligime të të gjitha qeverive të zgjedhura në mënyrë demokratike dhe parakushte të domosdoshme për integrimin e Kosovës në institucionet evropiane dhe euroatlantike”, u tha në deklaratën e QUINT-it dhe Bashkimit Evropian.
Në QUINT bëjnë pjesë Shtetet e Bashkuara, Franca, Gjermania, Mbretëria e Bashkuar dhe Italia.
Më 13 mars, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, njoftoi se i ka kërkuar Agjencisë Kadastrale që të transferojë 24 hektarë tokë në emër të Manastirit të Deçanit. Ai tha se zbatimi i vendimit të Kushtetueses do të ishte vendimtar për aplikimin e Kosovës për anëtarësim në Këshillin e Evropës, gjatë Asamblesë Parlamentare të këtij institucioni, që do të mbahet në prill.
Megjithatë, Kurti sërish shprehu qëndrimin e tij se nuk i pëlqen vendimi i Gjykatës Kushtetuese, duke e cilësuar “të çuditshëm” he të padrejtë”, por theksoi se nuk ka mjete ligjore e juridike për të anuluar vendimin e kësaj gjykate.
Vendimi i Kurtit është kritikuar nga zyrtarët lokalë në Deçan dhe një shoqatë e historianëve në këtë komunë, që e kanë cilësuar vendimin e Gjykatës Kushtetuese si të padrejtë.
QUINT për një kohë të gjatë i ka kërkuar Qeverisë së Kosovës që të zbatojë vendimin e Gjykatës Kushtetuese lidhur me 24 hektarët tokë të Manastirit të Deçanit.
Më herët, këtë muaj, Radio Evropa e Lirë ka raportuar se Qeveria e Kosovës priste që pushteti lokal në Deçan – komunë në pjesën perëndimore të vendit – ta zbatonte vendimin e Gjykatës Kushtetuese, ndërsa Komuna e Deçanit, e cila gjatë gjithë këtyre viteve e kundërshtoi zbatimin e këtij vendimi, ka thënë se nuk ka ndryshuar qëndrim.
Kjo komunë udhëhiqet nga zyrtarë të partisë opozitare të Ramush Haradinajt, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës.
Për më shumë se dy dekada kontestohet pronësia e tokave rreth Manastirit të Deçanit.
Gjithçka nisi kur këto hapësira në vitin 1997 kaluan në pronësi të Manastirit të Deçanit me vendim të ish-udhëheqësit të Jugosllavisë së atëhershme, Sllobodan Millosheviç.
Janë 24 hektarë tokë bujqësore e pyje që kaluan me këtë vendim në pronësi të Manastirit.
Brenda kësaj hapësire janë edhe dy objekte hoteliere me 10 objekte përcjellëse e bashkë me ndërmarrjen “Apiko” që njihej për prodhimin e mjaltit.
Objekti i Hotelit “Iliria” që në vitet e ’80-ta njihej si vendpushimi më i madh i zonës ndodhet i fshehur në pyjet në distancë prej 500 metrash nga Manastiri i Deçanit është pothuajse i shkatërruar. Ndërkohë, ndërmarrja “Apiko” që po ashtu është pranë manastirit, ndaloi së funksionuari në vitet e ’90-ta për shkak të situatës politike të tensionuar, që nga ajo kohë, nuk lejohet qasja në të.
Janë pikërisht këto ndërmarrje që e nisën procesin gjyqësor menjëherë pas luftës në vitin 2000, krahas kësaj, pas lufte Manastiri i Deçanit dhe këto objekte u morën nën mbrojtje nga misioni paqeruajtës i NATO-s në Kosovë, KFOR-i.
Beteja ligjore mes këtyre ndërmarrjeve dhe Manastirit të Deçanit që pretendon se deri në vitin 1946 këto prona ishin të tyre zgjati deri në vitin 2016, kur Gjykata Kushtetuese e njohu si pronar legjitim Manastirin e Deçanit.
Këto konteste ligjore u përcollën edhe me protesta nga banorët e zonës, që iu bashkuan autoriteteve komunale që thoshin se nuk do zbatonin një vendim të regjimit serb.
Kjo bëri që krahas përplasjeve ligjore të zhvillohen edhe ato politike, pasi zbatimi i vendimit nuk u bë për tetë vjet.
Më 13 mars të vitit 2024, Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti njoftoi se dha urdhrin ekzekutiv për Agjencinë Kadastrale si autoritet më i lartë shtetëror që të ia regjistrojë pronat, pronarit të njohur nga Gjykata Kushtetuese.
Ekzekutivi për këtë urdhër u arsyetua me faktin se zbatimi i vendimit për pronat rreth Manastirit ishte kusht për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës.
Një ditë pas, nga Manastiri i Deçanit nuk kanë komentuar mbi vendimin, e në anën tjetër kryetari i Komunës, Bashkim Ramosaj u shpreh se me këtë urdhër ekzekutiv po dëmtohet Deçani, pasi e pengon zhvillimin.
Për shkak se me Ligjin për Mbrojtjen e Zonave të Veçanta, ku hyjnë Manastiri dhe objektet e hapësirat përreth, ndalohet çdo ndërtim e zhvillim strukturor.
Kjo po ashtu ka bërë që të ndalohet edhe ndërtimi i rrugës që lidh Deçanin me Malin e Zi. Bashkësia ndërkombëtare, në anën tjetër, e ka mirëpritur urdhrin për zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese. Madje, një ditë pas këtij urdhri, Manastiri i Deçanit e vizitoi emisari i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Gabriel Escobar. Manastiri i Deçanit është i ndërtuar në shekullin e 14-të dhe është në listën e mbrojtur të trashëgimisë kulturore nga UNESCO.
I dërguari i posaçëm i Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, ka thënë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë se nuk ka arritur ta bindë kryeministrin e Kosovës, Albin Kurti, për adresimin e shqetësimeve të Perëndimit që kanë të bëjnë me ndalimin e përdorimit të dinarit serb në Kosovë.
“Unë i kërkova kryeministrit ta suspendojë vendimin përderisa ne, bashkë me Bashkimin Evropian, Shtetet e Bashkuara dhe Qeverinë e Kosovës, punojmë për një zgjidhje më afatgjate që u përshtatet nevojave tuaja, pra transfereve elektronike në euro përmes sistemit të Kosovës. Por, tani, ne duhen të bëjmë diçka urgjente. Fatkeqësisht, nuk pata sukses për ta bindur atë për këtë”, ka deklaruar Escobar.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka dhënë detaje të takimit me të dërguarin e Washingtonit për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, gjatë së enjtes në Prishtinë.
Në një shkrim në llogarinë zyrtare në platformën “X”, Kurti tha se e ka informuar Escobarin për hapat që ka ndërmarrë Qeveria për të mbështetur tranzicionin Bankës Qendrore të Kosovës për dinarin.
Po ashtu, ka theksuar nevojën për t’i kërkuar llogari Serbisë për sulmin në Banjskë.
“Është kënaqësi për t’u takuar me të dërguarin e Washingtonit për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar. E falënderoj për mbështetjen e Shteteve të Bashkuara dhe theksoj nevojën për t’i kërkuar llogari Serbisë për sulmin në Banjskë. Gjithashtu e informova atë për hapat që ka ndërmarrë qeveria jonë për të mbështetur tranzicionin Bankës Qendrore të Kosovës, dhe gatishmërinë tonë për të adresuar çështjet në vazhdim”, shkroi Kurti.
Ambasadori i SHBA në Beograd ka folur për bisedimet Kosovë-Serbi dhe vizitën e Emisarit Gabriel Escobar në Kosovë. Hill ka thënë se Escobar ka dërguar porosi mjaft të ashpra.
Sipas tij, dinari është një problem i madh për momentin, por çështja thelbësore është Asociacioni.
“Megjithatë, ajo që është ngushëlluese është se të gjithë e kuptojnë se është e nevojshme të zgjidhet ky problem. Negociatori amerikan për Ballkanin, Gabriel Escobar, ishte në Kosovë dhe i dërgoi mesazhe mjaft të ashpra dhe të qarta lidershipit kosovar. Duhet të zgjidhen disa probleme dhe çështja e heqjes së dinarit është më e freskëta dhe ndoshta më e vështira. Megjithatë, çështja themelore që duhet të zgjidhet dhe për të cilën tashmë është rënë dakord në të kaluarën është Asociacioni i Komunave Serbe. Me themelimin e atij Asociacioni do të zgjidhen të gjitha problemet tjera si strukturat paralele apo përdorimi i dinarit. Çështja është vetëm kur, jo nëse do të ndodhë. Logjika është shumë e qartë, të dyja palët tashmë kanë rënë dakord për këtë, kjo është ajo që dëshiron BE-ja dhe do të realizohet” ka thënë Hill në Euronews Serbia.
