Nga Agon Rrezja.
Reagimi i Vëllazërisë së Manastirit të Deçanit ndaj artikullit tim “Kisha e Shën Premtës në Prizren, trashëgimi kulturore universale”, dëshmon se murgjit e Manastirit do të duhej të jenë më të gjerë në literaturë e njohuri kishtare, sidomos të mesjetës së hershme, pasi ky keqinformim për vetë besimtarët serb-ortodoksë mund të shkaktojë hutime të cilat bien në injorancë e cila kalon pastaj në urrejtje ndëretnike
E nis në gjuhën angleze duke akuzuar gazetën “Koha Ditore” për “joobjektivitet dhe joprofesionalizëm gazetaresk dhe përhapje të urrejtjes ndëretnike”. Gazeta në fjalë është një prej burimeve më produktive të informacionit, e cila qysh nga vitet ’90 dha kontribut të madh duke e informuar popullatën e Kosovës nën okupimin serb të Sllobodan Millosheviqit, kasapit të Ballkanit. Kjo gazetë pas çlirimit definitiv të Kosovës më 1999 e deri më sot, është ndër më objektivet dhe më profesionalet në nivel vendi me gazetarë të përkushtuar, hulumtues të shumë sferave të ndërlikuara në shtetin tonë e deri te dashamirësia ndaj historisë dhe kulturës në përgjithësi. Jo rastësisht, 20 vjet “Shtojca për Kulturë” u bë emblemë e informimit kulturor të qytetarëve të Kosovës.
Në pasazhin e dytë, Vëllazëria vazhdon me kritikë, duke shkruar “për hir të së vërtetës historike Kisha e Eleousës Panagia/Bogorodica Ljeviška është kishë lindore bizantine e shekullit 11 (XI)”. Ky argument bie poshtë, pasi që vetë historiani i artit, Sllobodan Nenadović, në veprën monografike “Bogorodica Ljeviška”, në gjuhën serbe, botuar më 1963 në Beograd nga autori i cili ka qenë restaurator pjesëmarrës gjatë hulumtimeve në vitet e 50-ta, konkludon se në bazë të gjetjeve të mureve dhe të artefakteve, kjo kishë ka kaluar në disa faza që nga ajo e antikitetit të vonë, pastaj epokën e Justinianit, e deri në fillim të shekullit XIV kur u restaurua nga Millutini II në vitin 1307. Pra vëllazëria e ashtuquajtur e Deçanit bie ndesh me vetë argumentet e studiuesit serb, Nenadović. Ndër të tjera, gjatë gërmimeve arkeologjike në kishë është gjetur një monedhë e perandorit bizantin Roman Lekapenit I që ka sunduar gjatë shekullit X dhe ku Kosova e sotme, Dardania e atëhershme, kishte qenë pjesë e Perandorisë Bizantine.
Më tej thotë se “kisha shërbeu si dioqeza më e madhe për peshkopët kristianë ortodoksë serbishtfolës të lidhur me dinastinë nemanjidase”. Është fakt se pas pushtimit brutal të Kosovës nga mbreti Millutin II – i cili shkatërroi të gjitha qytetet dhe objektet e kultit që kishin të bënin me Bizantin – rifilloi mbindërtimin me gurët e gërmadhave të shkaktuara nga ushtria serbe për t’iu dhënë identitetin personal të tij e me të erdhën edhe kolonët priftërinj serbë rashianë të cilët i shërbenin politikës centraliste të mbretit serb, Millutinit. Prizreni nuk ka qenë kryeqendra e Millutinit dhe as e sunduesve të tjerë, pasi ata nuk kishin një kryeqendër të vetme. Sundimtarët nemanjidas lëviznin apo e bartnin kryeqendrën e tyre nga njëri vend në tjetrin, gjë që dëshmon paqëndrueshmërinë e tyre politike dhe administrative. Në bazë të studimeve të sotme bizantine, kjo familje ndryshe quhet edhe si “Bloody family” (familje gjakatare), ku vëllezërit derdhin gjakun e njëri-tjetrit, ndërkaq i biri e verbëron të atin e tjetri e vret.
Pastaj Vëllazëria shkruan se “nuk ka të dhëna konkrete të shkruara për çfarëdo kishe etnike dardane”. Ky pasazh tregon qartë se kleri ortodoks serb në Kosovë i shkolluar në shkollën e tyre “Bogosllavia” në Prizren, e pastaj në Beograd dërgohet me mision special për të vazhduar me mitin serb për Kosovën edhe në kohën e tanishme postmoderne-demokratike.
Sipas hulumtimeve të teologut të ndjerë, studiuesit Gaspër Gjini në librin e tij “Ipeshkvia Shkup-Prizren”, argumentohet se përmes burimeve latine, organizimi kishtar në Dardani kishte filluar në deceniet e para të shekullit IV kur feja krishtere u zyrtarizua nga perandori Konstantini i Madh. Ndërkaq, Prokopi i Cezaresë historiani i oborrit të Justinianit, kur flet për restaurimet dhe ndërtimet e qyteteve dardane që u prekën nga tërmeti i vitit 518 në veprën e tij “De Aedeficis”, përveç se potencon që Justiniani ishte nga vendi Tauris “diku te dardanët evropianë”, shton se “ai themeloi këtu pranë një qytet madhështor që e quajti Justiniana Prima” që sipas studiuesve është në afërsi të Shkupit të sotëm, ndërkaq në lidhje me organizimin kishtar shkruan se “jo vetëm u ngrit në dinjitetin e metropolit, por u zgjodh edhe si qendër e kryepeshkopit të ilirëve”. Fraza e fundit “kryepeshkopit të ilirëve” nënkupton se Prokopi e ka pasur fjalën pikërisht për kishën e dardanëve, institucion kishtar i zyrtarizuar në Novelën XI të lëshuar nga Justiniani, arqipeshkvit Katelian për organizimin e vikariatit të Dardanisë për të cilin Papa Vigjili u pajtua duke e legalizuar Novelën XI me ç’rast i jep autorizime të mëdha jo vetëm për provincën e Dardanisë, por për të gjithë Ilirikun Lindor.
Vëllazëria në fjalë, si duket nuk di t’i lexojë numrat romakë apo “google translate” i ka mashtruar?! Kur e kam përmendur shndërrimin e kishës në xhami, kam thënë se ajo është konvertuar në shekullin XVIII (1754) dhe jo në shekullin XVII.
Në lidhje me gjithë këtë, mendoj se murgjit e Manastirit të Deçanit do të duhej të jenë më të gjerë në literaturë e njohuri kishtare, sidomos të mesjetës së hershme, pasi ky keqinformim për vetë besimtarët serb-ortodoksë mund t’u shkaktojë hutime të cilat bien në injorancë e cila kalon pastaj në urrejtje ndëretnike. Studiuesit shqiptarë, ka dekada që janë përballur me historiografin serbe qysh në vitet ’70 e sidomos pas demonstratave të studentëve shqiptarë të vitit 1981, ku profesorë të respektueshëm të ndjerë, si rasti i dr. Muhamet Tërrnava që u fut në burg dhe u keqtrajtua fizikisht për çka mbeti me pasoja shëndetësore pikërisht në mbrojtjen e tezës për popullsinë e Kosovës në mesjetë, si dhe dr. Skënder Rizaj, i cili u suspendua me pensionim të parakohshëm dhe përjashtim nga Universiteti i Prishtinës në vitin 1985, kur argumentoi në Manastirin e Deçanit se ky manastir është në rend të parë i arbërve mesjetarë, shqiptarëve të sotëm.
Andaj me sa u tha më lart, Kisha e Shën Premtës në Prizren është kishë universale në të cilën do të duhej të jenë të gjithë hisedarë konform ligjeve kanonike dhe ligjeve ndërkombëtare në një botë të qytetëruar demokratike.
