SHKRUAN FLORI BRUQI
Një nga problemet më të mëdha sot është përdorimi i telefonave mobil nga fëmijët, duke luajtur lojëra të ndryshme dhe duke ndjekur video.
Organizata botërore për shëndetësi (OBSH) ka këshilluar prindërit që të kenë kujdes me edukimin e fëmijëve, duke i kthyer lojërat tradicionale për fëmijët.
Biznesmeni Bill Gates i ka lejuar fëmijët e tyre të përdorin telefonin vetëm kur kanë mbushur 14 vjet, edhe pse fëmijët e tjerë veç më kishin mobilë. Gjithashtu ai e ka ndaluar përdorimin e tyre natën.
Suzan Vojcicki, drejtorja e YouTube-s i ka caktuar disa rregulla për pesë fëmijët e saj se si të përdorin teknologjinë. Ajo i ka lejuar fëmijët e tyre të përdorin telefon vetëm atëherë kur kanë dal vetë më nga shtëpia, duke përdorur transportin publik, diku në moshën 11 vjeçare.
Gjithashtu, gjatë udhëtimeve atyre ju është ndaluar përdorimi i telefonit, me qëllim që të shfrytëzojnë sa më shumë kohën me familjen.
Sipas saj, këto rregulla duhet të vlejnë edhe për të moshuarit, që mos e përdorin telefonin derisa janë me shoqëri.
Sipas Shoqatës amerikane për pediatri, fëmijët çdo ditë kalojnë mesatarisht shtatë orë në ditë për përdorimin e telefonit, shkruajnë mediat shqiptare.
Është një dilemë e kohëve të fundit: A duhet t’i blini fëmijës tuaj një smartfon, apo ta mbani atë larg këtyre pajisjeve sa më gjatë që të jetë e mundur? Si prind, do t’ju falet nëse e mendoni smartfonin si një lloj “Kutie të Pandorës”, e cila ka aftësinë të çlirojë që të gjitha të këqijat e botës në jetën e shëndetshme të fëmijës suaj.
Një sërë titujsh mediatikë bombastikë, në lidhje me ndikimin e mundshëm të përdorimit të telefonit celular dhe rrjeteve sociale nga fëmijët, mjaftojnë për ta bërë cilindo prind të tërhiqet nga një ide e tillë. Madje as VIP-at nuk janë të imunizuar ndaj këtij problemi modern.
Kështu këngëtarja e famshme Madona, ka deklarur së fundmi se është pnduar që u dha fëmijëve të saj telefona celularë që në moshën 13 vjeçare, dhe se nuk do ta bënte më njëgabim të tillë. Nga ana tjetër, ju vetë e konsideroni telefonin tuaj celular si një mjet thelbësor për jetën e përditshme, nga emailet dhe blerjet në internet, tek video-telefonatat dhe albumet e fotografive familjare.
Ka ende shumë pyetje pa përgjigje në lidhje me efektet afatgjata të telefonave inteligjentë dhe mediave sociale tek fëmijët dhe adoleshentët. Por kërkimet ekzistuese, ofrojnë disa prova mbi rreziqet dhe përfitimet kryesore ndaj tyre. Ndërsa nuk ka asnjë provë gjithëpërfshirëse, që tëtregojë se zotërimi i një telefoni ose përdorimi i mediave sociale është i dëmshëm për mirëqenien e fëmijëve në përgjithësi, kjo mund të mos e tregojë historinë e plotë.
Shumica e studimeve të deritanishme, fokusohen tek adoleshentët dhe jo tek grupmoshat më të reja. Dhe provat e reja tregojnë se mund të ketë faza specifike zhvillimi, ku fëmijët janë më të rrezikuar nga efektet negative. Për më tepër, ekspertët bien dakord mbi disa faktorë kyç që duhen marrë parasysh, kur vendosni nëse fëmija juaj është gati për një smartfon, dhe çfarë duhet të bëni pasi ai të ketë një të tillë.
Të dhënat nga Ofcom, rregullatori i komunikimit në Mbretërinë e Bashkuar, tregojnë se shumica dërrmuese e fëmijëve mbi 11-vjeç zotërojnë një telefon inteligjent. Në SHBA, 37për qind e prindërve të fëmijëve 9-11 vjeç, thonë se fëmija i tyre ka smartfonin e tij.
Dhe një studim në 19 vende të Evropës, ka zbuluar se 80 për qind e fëmijëve të moshës 9-16 vjeç përdornin një smartfron për të lundruar çdo ditë ose gati çdo ditë në internet. Kendis Oxhers, profesoreshë e shkencës psikologjike në Universitetin e Kalifornisë, në SHBA, thotë se të rinjtë kanë një perceptim të kufizuar ose të dobët mbi rreziqet në internet.
Oxhers analizoi 6 meta-analiza, duke analizuar lidhjen midis përdorimit të teknologjisë dixhitale dhe shëndetit mendor të fëmijëve dhe adoleshentëve, si dhe studime të tjera në shkallë të gjerë. Ajo nuk gjeti asnjë lidhje të qëndrueshme midis përdorimit të teknologjisë së adoleshentëve dhe mirëqenies së tyre psilologjike.
Edhe një rishikim tjetër nga Emi Orben, psikologe eksperimentale në Universitetin e Kembrixhit në Britani, gjeti prova jo përfundimtare. Ajo arriti në përfundimin se është e pamundur të dihet nëse teknologjia po shkaktonte rënien e mirëqenies apo anasjelltas.
Sepse pjesa më e madhe e kërkimit në këtë fushë nuk është e një cilësie shumë të lartë.Ekspertët thonë se komunikimi dhe sinqeriteti, janë thelbësore kur bëhet fjalë për mënyrën se si prindërit i qasen përdorimin të smartfonëve nga të rinjve, përfshirë diskutimet mbi atë që ata po shohin dhe përjetojnë në internet.
Nga ana tjetër, për disa të rinj, një telefon celular mund të bëhet një mjet shpëtimi, për të gjetur një formë të re aksesi dhe rrjetesh sociale, si në rastin e një personi me aftësi të kufizuara, apo një vend për të kërkuar përgjigje për pyetjet emergjente për shëndetin.
Por në pjesën më të madhe, kur përdorin telefonin e tyre për komunikim, fëmijët flasin me miqtë dhe familjen. Ndërsa telefonat inteligjentë fajësohen shpesh pse fëmijët kalojnë më pak kohë në natyrë duke luajtur, një studim danez mbi 11–15-vjeçarët gjeti disa prova se telefonat iu japin në fakt fëmijëve lëvizshmëri në mënyrë të pavarur, duke e rritur ndjenjën e sigurisë së prindërve, dhe duke i ndihmuar të lundrojnë në mjedise të panjohura.
Fëmijët thanë se telefonat e përmirësonin përvojën e tyre jashtë duke dëgjuar muzikë dhe duke mbajtur kontakte me prindërit dhe miqtë. Sigurisht, aftësia për të qenë në komunikim thuajse të vazhdueshëm me bashkëmoshatarët, nuk është pa rreziqet e veta. Në një studim të botuar në fillim të këtij viti, Orben dhe kolegët e saj zbuluar një “dritare të ndjeshmërisë zhvillimore” – ku përdorimi i mediave sociale shoqërohet me një periudhë të mëvonshme të kënaqësisë më të ulët të jetës – në mosha specifike gjatë adoleshencës.
Duke analizuar të dhënat nga mbi 17.000 pjesëmarrës të moshës 10–21 vjeç, studiuesit zbuluan se përdorimi më i lartë i mediave sociale në moshën 11–13 vjeç për vajzat dhe 14– 15 vjeç për djemtë, parashikonte një kënaqësi më të ulët të jetës një vit më vonë. E vërtetë ishte edhe e kundërta:përdorimi më i paktë i mediave sociale në atë moshë, parashikonte njëkënaqësi më të lartë nga jeta vitin e ardhshëm.
Kjo përputhet edhe me faktin se vajzat priren ta kalojnë pubertetin më herët se djemtë, thonë studiuesit, megjithëse nuk ka prova të mjaftueshme për të thënë se ky është ky shkaku i ndryshimit kohor. Për shumë prindër, blerja e një smartfoni për një fëmijë është një vendim praktik.
“Në shumë raste, janë prindërit ata që duan që fëmijët më të vegjël të kenë telefona, në mënyrë që të mbajnë kontakte gjatë gjithë ditës, dhe të mund të koordinojnë marrjen e tyre nga shkolla”- thotë Oxhers. Por mund të shihet gjithashtu si një moment historik në rrugën drejt moshës madhore.
“Unë mendoj se për fëmijët kjo u jep atyre një ndjenjë pavarësie dhe përgjegjësie. Kjo është padyshim diçka që prindërit duhet ta kenë parasysh:A janë fëmijët e tyre në një fazë ku ata janë mjaftueshëm përgjegjës për të pasur telefonin e tyre?”- thotë Anja Steviç, studiuese në departamentin e komunikimit në Universitetin e Vjenës, Austri.
Një faktor, të cilin prindërit nuk duhet ta anashkalojnë është se sa rehat ndihen kur fëmija i tyre ka një smartfon. Në një studim nga Steviç dhe kolegët, zbuloi se kur prindërit ndjenë se kanë një mungesë të kontrollit mbi përdorimin e telefonit inteligjent të fëmijëve të tyre, si prindërit ashtu edhe fëmijët raportuan më shumë konflikte mbi këtë çështje.
Është e sigurt të thuhet se fëmijët kanë filluar të përdorin telefonat në një moshë më të hershme se kurrë më parë, dhe gjithnjë e më shpesh. Por ka disa arsye pse kjo nuk është e mirë për ta.
Shqetësimi më i madh dikur ishte se fëmijët kalonin shumë kohë para televizorit. Por tani, fëmijët janë ngjitur aq shumë pas celularëve të tyre, saqë edhe i zë gjumi me ta.
Disa ekspertë të fushës thonë se përdorimi i celularit mund të jetë i dëmshëm për shëndetin e fëmijëve.
Sot do të shpjegojmë 8 arsye pse fëmijët nën 12 vjeç nuk duhet të përdorin telefonat.
Arsyet pse foshnjat dhe fëmijët nuk duhet të përdorin telefonat inteligjentë
Ka arsye të forta pse një fëmijë nuk duhet të fillojë përdorimin e teknologjisë para moshës 2 vjeçare. Edhe pse fëmijët e sotëm lindin praktikisht me pajisje elektronike në duar, është shumë e rëndësishme të shmangni çdo përdorim të tepërt dhe të dini se si mund të ndikojë tek ata nëse përdorimi i tyre nuk është i kontrolluar.
1. Zhvillimi i trurit
Kur truri është i ekspozuar ndaj përdorimit të tepërt të teknologjisë, rritja e tij mund të përshpejtohet, veçanërisht tek foshnjat midis moshës 0 dhe 2 vjeç. Kjo mund të çojë në probleme të tilla si çrregullimi i deficitit të vëmendjes, problemet e të mësuarit, rritja e impulsivitetit dhe mungesa e vetëkontrollit.
2. Rrezatimi i tepërt
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) i klasifikon telefonat celularë si rrezik për fëmijët, madje edhe për të rriturit, sepse ato lëshojnë shumë rrezatim. Fëmijët janë më të ndjeshëm ndaj tij, gjë që rrit rrezikun e kancerit.
3. Sëmundjet mendore
Disa studime kanë zbuluar se përdorimi i tepruar i teknologjive të reja po rrit ndjeshëm shkallën e depresionit dhe ankthit të fëmijërisë, çrregullimeve të lidhjes, çrregullimit të deficitit të vëmendjes, çrregullimit bipolar, psikozës dhe problemeve të tjera të sjelljes në fëmijëri.
Telefonat inteligjentë janë gjithashtu të lidhur me faktorë të tjerë si rrjetet sociale, ku fëmijët shpesh janë të prirur ndaj ngacmimeve kibernetike.
4. Sjellje agresive
Me teknologjitë e reja, fëmijët kanë më shumë gjasa të shohin përmbajtje të dhunshme dhe agresive, të cilat mund të ndryshojnë sjelljen e tyre.
Duhet të kujtojmë se fëmijët imitojnë gjithçka që shohin, gjë që e bën edhe më të rrezikshëm shfaqjen e çdo lloj përmbajtjeje pa e kontrolluar më parë. Prandaj, prindërit duhet të jenë shumë të vëmendshëm ndaj asaj që bëjnë fëmijët e tyre.
5. Ndryshimi i gjumit
Ekspertët tregojnë se kur prindërit nuk e kontrollojnë përdorimin e teknologjisë nga fëmijët e tyre në dhomën e gjumit, ata kanë më shumë vështirësi të bien në gjumë për shkak të përdorimit të telefonave gjatë natës. Kjo mungesë gjumi do të ndikojë shumë në performancën e tyre akademike dhe shëndetin.
6. Çrregullimi i deficitit të vëmendjes
Përdorimi i tepërt i teknologjisë mund të shkaktojë gjithashtu çrregullim të deficitit të vëmendjes tek fëmijët, si dhe të zvogëlojë ndërveprimin e tyre me fëmijë ose njerëz të tjerë.
Mund të ulë gjithashtu kapacitetin e fëmijëve për përqendrim dhe kujtesë, sepse shpejtësia e shpërndarjes së përmbajtjes ndikon në këto zona.
7. Obeziteti i fëmijërisë
Përdorimi i shpeshtë i teknologjisë shpesh përfshin një mënyrë jetese të ulur dhe ky është një problem që është gjithnjë e më i dukshëm në shtëpi. Mungesa e aktivitetit bën që fëmijët të vuajnë nga obeziteti dhe kjo shkakton sëmundje si diabeti apo probleme kardiovaskulare.
8. Varësia e fëmijërisë
Disa studime arrijnë në përfundimin se një në çdo 11 fëmijë të moshës 8 deri në 18 vjeç janë të varur nga teknologjitë e reja – një shifër shumë alarmante që mund të rritet me kalimin e viteve.
Sa herë që fëmijët përdorin një pajisje elektronike, ata ndahen më shumë nga prindërit, familja dhe miqtë e tyre.
Kur mund të përdorin telefonat inteligjentë fëmijët dhe adoleshentët?
Shoqata Japoneze e Pediatrisë filloi një fushatë për të ndaluar telefonat inteligjentë për fëmijët, duke sugjeruar që prindërit të ushtrojnë kontroll dhe të kryejnë më shumë lojëra rekreative me ta. Akademia Amerikane e Pediatrisë dhe Shoqata Kanadeze e Pediatrisë zbuluan se foshnjat nga 0 deri në 2 vjeç nuk duhet të përdorin teknologjinë; ndërsa fëmijët nga 3 deri në 5 vjeç duhet ta përdorin në mënyrë të matur vetëm për 1 orë në ditë. Së fundi, për ata nga 6 deri në 18 vjeç, teknologjia duhet të përdoret jo më shumë se 2 orë në ditë.
Duhet të jemi të vetëdijshëm për dëmin që teknologjia e re mund t’u shkaktojë fëmijëve dhe të rinjve.
Është e vështirë të shmangësh përdorimin e këtyre pajisjeve të reja sepse ne praktikisht kemi lindur me to në ditët e sotme. Por ju mund të shmangni përdorimin e tepërt të fëmijës suaj, pasi kjo mund të shkaktojë dëm të madh. Është e rëndësishme që teknologjia të mos pengojë kalimin e kohës me familjen.
